Tài liệu Quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ở các trường trung học cơ sở thành phố hà nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ PHẠM THỊ LỆ HẰNG QU¶N Lý øNG DôNG C¤NG NGHÖ TH¤NG TIN TRONG D¹Y HäC ë C¸C TR¦êNG TRUNG HäC C¥ Së THµNH PHè Hµ NéI §¸P øNG Y£U CÇU §æI MíI GI¸O DôC HIÖN NAY Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9 14 01 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. TS Đinh Văn Học 2. PGS. TS Nguyễn Bá Hùng HÀ NỘI - 2018 Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu và các số liệu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc và xuất xứ rõ ràng. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Phạm Thị Lệ Hằng Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 MỤC LỤC Trang TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 5 MỞ ĐẦU Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN 14 ĐỀ TÀI 1.1 Những công trình nghiên cứu có liên quan đến ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học 14 1.2 Những công trình nghiên cứu có liên quan đến quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học 19 1.3 Khái quát kết quả các công trình đã công bố và những vấn đề đặt ra luận án tiếp tục giải quyết 28 Chương 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC 33 CƠ SỞ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 2.1. Bản chất của vấn đề dạy học ở trường trung học cơ sở trong đổi mới giáo dục hiện nay 33 2.2. Vai trò của ứng dụng công nghệ thông tin ở trường trung học cơ sở 36 2.3. Những vấn đề lý luận về ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ở các trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục 39 2.4. Những vấn đề lý luận về quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ở các trường trung học cơ sở đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục 51 2.5. Những yếu tố tác động đến quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ở các trường trung học cơ sở 62 2.6. Kinh nghiệm quốc tế 66 Chương 3 CƠ SỞ THỰC TIỄN QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC 71 CƠ SỞ THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY 3.1. Khái quát tình hình giáo dục trung học cơ sở thành phố Hà Nội 71 3.2. Khái quát chung về khảo sát thực trạng 72 3.3. Thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ở các trường trung học cơ sở thành phố Hà Nội hiện nay 75 3.4. Thực trạng quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ở các trường trung học cơ sở thành phố Hà Nội hiện nay 80 3.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ở các trường trung học cơ sở thành phố Hà Nội 97 Chương 4 ĐỊNH HƯỚNG VÀ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ HÀ NỘI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU 110 ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY 4.1. Định hướng quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ở các trường trung học cơ sở Thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay 110 4.2. Biện pháp quản lý ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ở các trường trung học cơ sở Thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay 114 143 Chương 5 KHẢO NGHIỆM VÀ THỬ NGHIỆM 5.1. Khảo nghiệm 143 5.2. Thử nghiệm 148 165 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 170 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC Đà CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ 171 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 195 PHỤ LỤC Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt 1 Ban giám hiệu BGH 2 Cán bộ quản lý CBQL 3 Công nghệ thông tin CNTT 4 Cơ sở vật chất CSVC 5 Giáo dục và Đào tạo 6 Nhà xuất bản Nxb 7 Nghiên cứu sinh NCS 8 Phương pháp dạy học PPDH 9 Phần mềm dạy học PMDH 10 Quản lý giáo dục QLGD 11 Trung học cơ sở THCS 12 Trung học phổ thông THPT GD&ĐT Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 DANH MỤC CÁC BẢNG TT Tên bảng Nội dung Trang 3.1 Đánh giá của CBQL, giáo viên về sự cần thiết ứng dụng 01 CNTT trong dạy học 75 3.2 Thực trạng xây dựng kế hoạch ứng dụng CNTT trong 02 dạy học 80 3.3 Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch ứng dụng CNTT 03 trong dạy học 82 3.4 Mức độ thực hiện tổ chức nâng cao nhận thức ứng dụng 04 CNTT trong dạy học cho đội ngũ CBQL, giáo viên 84 3.5 Mức độ thực hiện tổ chức bồi dưỡng nâng cao trình độ 05 ứng dụng CNTT cho CBQL, giáo viên 85 3.6 Đánh giá về mức độ thực hiện các nội dung quản lý 06 ứng dụng CNTT trong giảng dạy của giáo viên 87 3.7 Mức độ thực hiện các nội dung quản lý ứng dụng CNTT 07 trong học tập của học sinh 90 3.8 Mức độ thực hiện quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ 08 thuật đảm bảo cho việc ứng dụng CNTT trong dạy học 92 3.9 Đánh giá về thực hiện công tác kiểm tra, đánh giá kết 09 quả ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS 94 3.10 Đánh giá về mức độ tác động của các yếu tố đến quản lý 10 ứng dụng CNTT trong dạy học ở trường THCS 96 5.1 Kết quả khảo sát tính cần thiết và khả thi của các biện 11 12 5.2 5.3 13 14 5.4 pháp quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay Thứ hạng tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp Các tiêu chí đánh giá và thang đánh giá kết quả tổ chức bồi dưỡng nâng cao trình độ và kỹ năng ứng dụng CNTT cho CBQL, giáo viên So sánh kết quả nhóm thử nghiệm và nhóm đối chứng của hai trường tham gia thử nghiệm Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 144 147 153 159 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ TT Tên sơ đồ 01 02 2.2 4.1 Nội dung Trang Mô hình TPACK (Teachnological pedagogical content knowledge - Kiến thức về nội dung, phương pháp và công nghệ) Sơ đồ mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý 44 140 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ TT Tên biểu đồ 01 3.1 02 3.2 03 3.3 04 3.4 05 3.5 06 3.6 07 3.7 08 3.8 09 3.9 10 5.1 11 5.2 12 5.3 13 5.4 14 5.5 Nội dung Đánh giá kiến thức, kỹ năng ứng dụng CNTT trong dạy học của đội ngũ giáo viên Thực trạng xây dựng kế hoạch ứng dụng CNTT trong dạy học Đánh giá về thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch ứng dụng CNTT trong dạy học Mức độ thực hiện tổ chức nâng cao nhận thức ứng dụng CNTT trong dạy học cho đội ngũ CBQL, giáo viên Sự tương quan giữa CBQL và giáo viên về việc thực hiện tổ chức bồi dưỡng nâng cao trình độ ứng dụng CNTT Mức độ thực hiện các nội dung quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học Mức độ thực hiện các nội dung quản lý ứng dụng CNTT trong học tập của học sinh ở các nhà trường Mức độ thực hiện quản lý CSVC, trang thiết bị kỹ thuật đảm bảo cho việc ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS Mức độ thực hiện công tác kiểm tra, đánh giá kết quả ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS Mối tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất So sánh trình độ, kỹ năng ứng dụng CNTT trường THCS Nguyễn Trãi, Hà Đông trước thử nghiệm So sánh trình độ, kỹ năng ứng dụng CNTT trường THCS Hương Sơn, Mỹ Đức trước thử nghiệm Biểu đồ so sánh trình độ, kỹ năng ứng dụng CNTT trường THCS Nguyễn Trãi, Hà Đông sau thử nghiệm Biểu đồ so sánh trình độ, kỹ năng ứng dụng CNTT trường THCS Hương Sơn, Mỹ Đức sau thử nghiệm Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 Trang 76 81 83 85 89 89 91 93 95 147 156 156 157 157 5 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài luận án Sự phát triển của CNTT đã và đang tác động mạnh mẽ đến nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội, trong đó có GD&ĐT. Ứng dụng CNTT đã trở thành xu thế tất yếu và có ảnh hưởng sâu sắc đến việc nâng cao chất lượng GD&ĐT. Nhận thức được vai trò to lớn của CNTT, Đảng ta đã có chủ trương đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá bằng Chỉ thị số 58 - CT/TW ngày 17 tháng 10 năm 2000 của Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Đối với ngành GD&ĐT, Chỉ thị nêu rõ: “Đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong công tác GD&ĐT ở các cấp học, bậc học, ngành học. Phát triển các hình thức đào tạo từ xa phục vụ cho nhu cầu học tập của toàn xã hội. Đặc biệt tập trung phát triển mạng máy tính phục vụ cho GD&ĐT, kết nối Internet tới tất cả các cơ sở GD&ĐT” [11]. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT nêu rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc;… Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học” [49, tr.128-129]. Cụ thể hóa các chủ trương, định hướng đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo của Đảng, Chiến lược phát triển giáo dục 2011 - 2020 đã xác định: “Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, truyền thông nhằm nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục ở các cấp”; “Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học, đến năm 2015, 100% giảng viên đại học, cao đẳng và đến năm 2020, 100% giáo viên giáo dục nghề nghiệp và phổ thông có khả năng ứng dụng CNTT và truyền thông trong dạy học. Biên soạn và sử dụng giáo trình, sách giáo khoa điện tử [38, tr.12]. Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 6 Trong những năm qua, Bộ GD&ĐT đã chỉ đạo việc đẩy mạnh ứng dụng CNTT ở các cấp học, bậc học, ngành học theo hướng sử dụng CNTT như là một công cụ hỗ trợ đắc lực nhất nhằm đổi mới công tác quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục. Để đạt mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục trong giai đoạn tới, đòi hỏi việc ứng dụng CNTT và quản lý ứng dụng CNTT cần được triển khai quyết liệt, đồng bộ, sáng tạo, linh hoạt và phù hợp với mỗi địa phương. Trên thực tế, ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS thành phố Hà Nội đã được triển khai tương đối sâu rộng và đã đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, việc ứng dụng CNTT trong dạy học còn gặp nhiều khó khăn và chưa đồng bộ ở các vùng miền. Mặc dù nhận thức được vai trò ứng dụng CNTT trong dạy học nhưng chưa trở thành nhu cầu tất yếu. Đa số giáo viên chưa nắm chắc quy trình ứng dụng CNTT trong dạy học, cách thức làm việc mang tính cá nhân và rời rạc; việc chia sẻ, trao đổi kiến thức chưa thường xuyên nên việc mở mang kiến thức còn hạn chế. Việc đào tạo và học tập mang tính tự phát và đơn lẻ nên trình độ CNTT có sự khác biệt rất lớn. Trong quản lý, các cơ quan chức năng chưa chủ động xây dựng chiến lược và lộ trình để điều hành các hoạt động hỗ trợ cho ứng dụng CNTT trong dạy học. Một bộ phận CBQL chưa có điều kiện tiếp cận thường xuyên hoặc chưa thấy được sự cần thiết việc ứng dụng CNTT trong dạy học ở mỗi nhà trường, đa số CBQL chưa nắm chắc khung lý luận và quy trình quản lý ứng dụng CNTT trong nhà trường nên chưa đưa ra được những biện pháp hữu hiệu trong quản lý ứng dụng CNTT ở trường học. Mặt khác, ứng dụng CNTT trong dạy học chịu sự tác động trực tiếp từ cách thức quản lý của CBQL. Tiếp cận từ góc độ quản lý giáo dục, có thể thấy các trường THCS ở thành phố Hà Nội phần lớn mới dừng lại ở chủ trương ứng dụng CNTT trong dạy học, còn thiếu những biện pháp cụ thể để Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 7 tác động và liên kết được người dạy với người học, chưa tạo được động lực của việc ứng dụng CNTT trong dạy học, chưa lựa chọn những nội dung ứng dụng thiết thực và có trọng tâm, chưa tổ chức quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học một cách khoa học và hiệu quả, vì thế chưa tạo nên sự chuyển biến rõ nét về ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS. Thực tiễn cho thấy, quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở nhà trường trở thành nhu cầu cấp bách, không thể thiếu trong việc nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường THCS. Điều này đòi hỏi sự chỉ đạo đúng đắn của Phòng GD&ĐT, CBQL các trường THCS để thực hiện có hiệu quả ứng dụng CNTT trong dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT hiện nay và những năm tiếp theo. Ứng dụng CNTT trong dạy học và quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học đã có nhiều công trình khoa học của các tác giả trong và ngoài nước đề cập đến. Tuy nhiên vấn đề: Quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường trung học cơ sở thành phố Hà Nội chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu một cách cơ bản, hệ thống và cụ thể. Xuất phát từ những lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường trung học cơ sở thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay” để nghiên cứu là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu * Mục đích nghiên cứu Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS, trên cơ sở đó đề xuất biện pháp quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS thành phố Hà Nội, góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở các nhà trường, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục THCS hiện nay. Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 8 * Nhiệm vụ nghiên cứu - Luận giải cơ sở lý luận về ứng dụng CNTT, quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. - Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng ứng dụng CNTT và quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS thành phố Hà Nội hiện nay. - Đề xuất các biện pháp quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. - Tiến hành khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi và thử nghiệm một số biện pháp đã đề xuất. 3. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu và giả thuyết khoa học * Khách thể nghiên cứu Ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. * Đối tượng nghiên cứu Quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS thành phố Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. * Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS công lập của thành phố Hà Nội hiện nay và những năm tiếp theo nhằm đáp ứng theo yêu cầu đổi mới giáo dục. Phạm vi về khách thể khảo sát: 48 trường THCS (trong 3 quận nội thành và 5 huyện) đại diện cho các trường: trường ở vùng khó khăn, trường vùng nông thôn, trường ở khu đô thị mới, trường trong nội thành. Tổng số khách thể khảo sát: 1568 người Ban giám hiệu ở các trường THCS: 96 người. Trưởng, phó phòng các quận, huyện: 32 người. Giáo viên: 1440 người. Phạm vi về thời gian: Tiến hành điều tra nghiên cứu và sử dụng các số liệu để phân tích thực trạng từ năm 2012 đến nay. Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 9 * Giả thuyết khoa học Tăng cường ứng dụng CNTT vào công tác quản lý đang là xu thế của giáo dục hiện đại nhằm tạo sự chuyển biến về nâng cao chất lượng giáo dục. Trong công tác quản lý, nếu thật sự coi trọng giáo dục nhận thức, trách nhiệm cho các chủ thể quản lý; xác định rõ kế hoạch thức hiện với lộ trình thích hợp, kết hợp với tổ chức bồi dưỡng nâng cao trình độ sử dụng CNTT cho đội ngũ CBQL, giáo viên; hiện đại hoá phương tiện kỹ thuật hiện đại, tạo môi trường thuận lợi cho việc ứng dụng CNTT vào các hoạt động quản lý thì các hoạt động ứng dụng CNTT trong dạy học sẽ được quản lý chặt chẽ, khoa học; góp phần trực tiếp nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục các trường THCS thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện nay. 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu * Phương pháp luận nghiên cứu Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các quan điểm, chủ trương đổi mới GD&ĐT và QLGD của Đảng. Đồng thời đề tài vận dụng các quan điểm tiếp cận hệ thống - cấu trúc, quan điểm lịch sử - lôgíc, quan điểm thực tiễn và quan điểm phát triển trong triển khai nghiên cứu đề tài luận án. Quan điểm tiếp cận hệ thống - cấu trúc: Quá trình ứng dụng CNTT và quản lý ứng dụng CNTT ở trường THCS là một hệ thống toàn vẹn bao gồm các thành tố có quan hệ mật thiết với nhau. Các thành tố đó không tồn tại độc lập mà tác động qua lại và phụ thuộc lẫn nhau. Sự vận động, phát triển của thành tố này là cơ sở cho sự vận động và phát triển của các thành tố khác và ngược lại. Hệ thống các biện pháp quản lý ứng dụng CNTT trong trường THCS cũng mang tính chất ổn định một cách tương đối, chúng luôn vận động và phát triển theo yêu cầu phát triển của xã hội, được cụ thể hóa trong từng giai đoạn phát triển GD&ĐT. Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 10 Quan điểm lịch sử lôgic: Luận án nghiên cứu quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở nhiều hoàn cảnh lịch sử khác nhau. Dựa vào những kinh nghiệm trên thế giới và ở Việt Nam về quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học cho phép tin tưởng rằng việc sử dụng các biện pháp quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS để nâng cao chất lượng giáo dục là một hướng đi phù hợp với xu thế đổi mới giáo dục hiện nay. Trên cơ sở kế thừa những ưu điểm và giảm thiểu những nhược điểm của các biện pháp đã và đang sử dụng, đề xuất những biện pháp mới quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS phù hợp với điều kiện cụ thể trên địa bàn thành phố Hà Nội hiện nay. Quan điểm thực tiễn: Luận án được nghiên cứu xuất phát từ yêu cầu của GD&ĐT luôn bám sát theo nội dung, chương trình đào tạo hiện hành cũng như các chủ trương đổi mới của ngành giáo dục nhằm đảm bảo tính kế thừa và phát triển. Đề tài được nghiên cứu dựa trên những phân tích, đánh giá thực trạng ứng dụng CNTT và quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS thành phố Hà Nội những năm gần đây. Quá trình triển khai đề tài nghiên cứu tác giả luôn đối chiếu với những vấn đề lý luận và thực tiễn về định hướng nâng cao chất lượng giáo dục nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục hiện nay. Việc xây dựng cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của luận án không chỉ giúp làm vững chắc cơ sở khoa học của đề tài mà còn giúp định hướng giải quyết những vấn đề cụ thể - đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao chất lượng giáo dục bằng các biện pháp quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS. Triển khai khảo nghiệm và thử nghiệm để kiểm nghiệm tính thực tiễn của các biện pháp được đề xuất. Quan điểm phát triển: Quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS không phải là vấn đề tĩnh mà luôn thay đổi dưới sự tác động ảnh hưởng của các nhân tố khác nhau thuộc về chủ thể quản lý; đối tượng quản lý và môi trường quản lý,... Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 11 * Phương pháp nghiên cứu - Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết Phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, mô hình hoá… các tài liệu, các văn bản có liên quan đến vấn đề nghiên cứu như sách, tài liệu về giáo dục, về QLGD, về CNTT và ứng dụng CNTT; chủ trương đường lối, nghị quyết, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước, các văn bản của Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT Hà Nội về ứng dụng CNTT và quản lý việc ứng dụng CNTT nhằm xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. - Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp quan sát: thông qua dự giờ các tiết dạy có ứng dụng CNTT, các tiết thao giảng, bài thi giáo viên giỏi. Quan sát các hoạt động dạy học tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội để thấy được thuận lợi, khó khăn từ đó đánh giá về thực trạng để đề xuất các biện pháp có tính hiệu quả về quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS. Phương pháp điều tra: Sử dụng phương pháp trưng cầu ý kiến của 128 CBQL và 1440 giáo viên để thu thập ý kiến về ứng dụng CNTT và quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội. Khảo sát trình độ ứng dụng CNTT của CBQL, giáo viên đánh giá thực trạng ứng dụng CNTT và quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS trên địa bàn Thành phố. Kết quả điều tra, khảo sát được phân tích, so sánh, đối chiếu để tìm ra những thông tin đảm bảo tính khách quan, tin cậy. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Nghiên cứu các kế hoạch, quyết định, báo cáo tổng kết học kỳ, năm học để đánh giá thực trạng ứng dụng CNTT và quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS trên địa bàn Thành phố. Phương pháp phỏng vấn: Tiến hành trao đổi, toạ đàm với Ban Giám hiệu, giáo viên để thu thập những thông tin liên quan đến vấn đề nghiên cứu. Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 12 Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến các chuyên gia; các nhà khoa học giáo dục, QLGD; các nhà giáo có chuyên môn sâu và có kinh nghiệm về ứng dụng CNTT trong giáo dục để làm rõ các nhiệm vụ của đề tài. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tiến hành các nghiên cứu sản phẩm giáo dục, tổng kết kinh nghiệm của CBQL các trường THCS với quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học để có xác định các biện pháp quản lý phù hợp. Phương pháp khảo nghiệm: Để khẳng định tính khoa học, cần thiết, khả thi của các biện pháp đã đề xuất. Phương pháp thử nghiệm: Thử nghiệm một số biện pháp đã đề xuất để khẳng định giá trị khoa học của các biện pháp đó trong thực tiễn. - Nhóm phương pháp hỗ trợ thông qua việc sử dụng thuật toán và phần mềm Excel và SPSS 16.0 xử lý các số liệu thu thập được trong quá trình điều tra thực trạng, trong thử nghiệm ứng dụng CNTT và quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS thành phố Hà Nội; sử dụng phần mềm tin học để vẽ sơ đồ, đồ thị... 5. Những đóng góp mới của luận án Xây dựng khung lý thuyết về về ứng dụng CNTT và quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học các trường THCS như: xây dựng các khái niệm cơ bản của đề tài, đưa ra các nội dung của ứng dụng CNTT và quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học các trường THCS; chỉ ra các yếu tố tác động đến quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học các trường THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội. Luận án góp phần hệ thống hoá, khái quát hoá lý luận ở các trường THCS theo chủ trương, quan điểm chỉ đạo của Đảng trước xu thế phát triển mạnh mẽ của CNTT và xu hướng đổi mới giáo dục hiện nay. Qua khảo sát, phân tích làm rõ thực trạng ứng dụng CNTT và quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS thành phố Hà Nội, cung cấp những luận cứ, minh chứng thực tiễn để nhà quản lý, giáo viên có cơ sở đánh giá tình hình ứng dụng CNTT và quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS thành phố Hà Nội hiện nay. Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 13 Luận án luận giải và đề xuất các biện pháp quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS, trong đó có các trường THCS thành phố Hà Nội. Thông qua đó khẳng định tính hiệu quả của các biện pháp trong quản lý góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục hiện nay. 6. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án Luận án nghiên cứu thành công sẽ góp phần phát triển lý luận về ứng dụng CNTT và quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học nói chung, dạy học ở các trường THCS thành phố Hà Nội nói riêng. Kết quả nghiên cứu của đề tài cung cấp những luận cứ khoa học để CBQL các cấp tham khảo vận dụng vào chỉ đạo, tổ chức thực hiện các khâu, các bước quản lý ứng dụng CNTT trong dạy học ở các trường THCS thành phố Hà Nội và các địa phương khác. 7. Kết cấu của luận án Luận án có kết cấu gồm Mở đầu; 5 chương (18 tiết); kết luận và kiến nghị; danh mục các công trình khoa học đã công bố của tác giả, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 14 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 1.1. Những công trình nghiên cứu có liên quan đến ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học 1.1.1. Những công trình nghiên cứu của các tác giả nước ngoài Trên thế giới việc ứng dụng những tiến bộ khoa học, CNTT vào lĩnh vực giáo dục, đào tạo được quan tâm sử dụng rộng rãi trong các nhà trường do những ưu điểm về mặt kỹ thuật và tiềm năng về mặt sư phạm trong việc nâng cao hiệu quả giáo dục và QLGD. Việc ứng dụng CNTT trong giáo dục đã được nhiều các tổ chức và các nhà khoa học nghiên cứu: Tác giả Peter Van Gils trong cuốn: CNTT trong giáo dục, (2004) đã nhấn mạnh vai trò của CNTT như một phương tiện trợ giảng, CNTT khuyến khích sự tham gia học tập của học sinh và góp phần nâng cao thành tích học tập, ngoài ra: “Hơn thế nữa CNTT còn tạo ra một chiều hướng mới, bổ sung vào quá trình học tập suốt đời: con người có thể tự học với sự trợ giúp của một chiếc máy vi tính” [55, tr.15]. Tác giả đưa ra những lý do cần ứng dụng CNTT ở nhà trường hiện đại trong việc tổ chức quản lý, giảng dạy, học tập từ các trường mầm non, tiểu học, trung học đến các trường dạy nghề, trường đại học; đưa ra những kỹ năng với việc ứng dụng lồng ghép CNTT trong dạy học đối với giáo viên, ứng dụng lồng ghép CNTT khi học sinh sử dụng CNTT trong quá trình học tập và thực hành. Trong công trình nghiên cứu đã đưa ra những quan điểm về những cách thức khác nhau để ứng dụng các phương tiện truyền thông giáo dục mới. Tác giả đưa ra quan điểm mới về vai trò của giáo viên và học sinh từ đó đưa ra các cách tổ chức thực hiện ứng dụng CNTT trong lớp học theo từng cấp học. Tác giả Zhu Zhiting khi nghiên cứu về lý thuyết và mô hình e-learning, kiến trúc hệ thống và tiêu chuẩn của công nghệ e-learning, quản lý tri thức trong giáo dục và triết học công nghệ đã xuất bản hơn chục cuốn sách như: Ứng dụng mạng trong giáo dục; công nghệ e-learning; tổng quan quốc tế về Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 15 thông tin giáo dục,... dự án nghiên cứu gần đây của ông bao gồm công nghệ elearning Standards; phát triển đào tạo giáo viên khóa học Web-Based, cá nhân hóa e-learning System, lý thuyết và mô hình thực tiễn của CNTT - Hỗ trợ giáo dục và khung mẫu chương trình giảng dạy trong thời đại thông tin; đánh giá vấn đề này trong bài viết: Sự phát triển và ứng dụng công nghệ e-learning - Tiêu chuẩn ở Trung Quốc (2004), ông đã nêu rõ: e-learning ở Trung Quốc đang phát triển nhanh chóng; một loạt các công nghệ thông số kỹ thuật được sử dụng trong việc phát triển nền tảng và khóa học trực tuyến, rất nhiều vấn đề tồn tại với việc chia sẻ các nguồn lực và hệ thống thông tin. Sự phát triển nhanh chóng của e-learning tăng một nhu cầu rất lớn về việc sử dụng một tập hợp các tiêu chuẩn. Bài viết này mô tả các nỗ lực ở Trung Quốc để tạo ra một khuôn khổ toàn diện của công nghệ tiêu chuẩn e-learning [148]. Các giả Voogt, Joke, Knezek, Gerald Eds,trong cuốn: “Cẩm nang quốc tế về CNTT trong các trường tiểu học và trường THCS” (2008) được sử dụng làm tài liệu dành cho giáo viên, giảng viên, thủ trưởng các trường, các quản trị viên và điều phối viên CNTT và truyền thông Bộ tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Cuốn sách được thiết kết thành những nội dung trang bị cho giáo viên, giảng viên có năng lực và nguồn lực để sử dụng ICT nhằm chuyển đổi thông lệ của nhà trường và hệ thống giáo dục của họ. Các tác giả rút ra từ thực tiễn tốt nhất và bài học kinh nghiệm trong khu vực về ICT trong giáo dục như: ICT là gì? Những tác động của CNTT đang diễn ra ở trường, về giảng dạy, học hỏi, thế giới việc làm, các loại kỹ năng và phương thức học tập mới mà học sinh cần cho cuộc sống trong thế kỷ XXI. Tài liệu trình bày các mô hình và các khuôn khổ bao gồm những gì mà e-learning đã giúp ta đưa ra các giai đoạn hội nhập ICT và các hệ thống giáo dục đã đạt được; cách thức học tập tổng hợp và kỹ năng tư duy bậc cao, cách thay đổi môi trường học tập; mô tả cách thức hỗ trợ giáo viên trong việc chuyển đổi và cải cách giáo dục [146]. Các tác giả Cher Ping Lim; Ching Sing Chai; Daniel Churchill trong cuốn: Các mô hình ứng dụng CNTT trong giáo dục hiện đại (2010) đã đưa ra Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 16 bộ công cụ nâng cao năng lực cho các trường đào tạo giáo viên ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, đồng thời giải thích lý do phải ứng dụng CNTT vào nhà trường sư phạm và thực tế tồn tại hiện nay: “Mặc dù đã có nhiều bằng chứng cho thấy CNTT có tiềm năng lớn trong việc cải thiện chất lượng dạy và học cũng như việc tiếp cận CNTT ngày càng dễ dàng hơn, đa số giáo viên trên thế giới ngày nay vẫn chưa sử dụng công nghệ thành thạo hay thường xuyên để có thể khai thác tiềm năng của nó” [131, tr.13]. Từ đó, các tác giả đưa ra những phương tiện đánh giá từ các bài kiểm tra trình độ được chuẩn hóa đến hồ sơ bài dạy điện tử đã được sử dụng để đánh giá trình độ tích hợp CNTT phục vụ cho giảng dạy của các giáo viên. Việc đánh giá dựa trên bốn phương diện, đó là: khả năng sử dụng CNTT, thái độ và niềm tin đối với việc sử dụng CNTT, lý luận sư phạm và việc sử dụng CNTT trong thực tế. Nghiên cứu về mạng xã hội của hai tác giả Christa S.C. Asterhan, Edith Bouton trường Giáo dục, Đại học Hebrew ở Jerusalem, Israel (2017) với nghiên cứu: Chia sẻ kiến thức qua mạng xã hội trong các trường trung học. Bài viết đã phân tích các khía cạnh mạng xã hội và ảnh hưởng của nó tới học sinh trung học. Đây là vấn đề nhiều người quan và vẫn còn nhiều tranh cãi. Bài viết phân tích sâu về cách thức giáo viên và học sinh đã sử dụng các công cụ này cho các mục đích liên quan đến trường học. Các tác giả nêu rõ: “Các kết quả kết hợp từ các nghiên cứu này cho thấy cùng với việc giáo viên sử dụng thông tin mạng xã hội với học sinh của mình cho các mục đích xã hội và tâm lý học sư phạm, mà còn để hỗ trợ các hoạt động học tập-giảng dạy” [124, tr.17]. Các tác giả đưa ra những hoạt động chia sẻ kiến thức trực tuyến hiện nay, bàn luận về việc chia sẻ kiến thức cho học sinh trong bối cảnh giáo dục và coi việc chia sẻ như hành động hợp tác trong học tập. 1.1.2. Những công trình nghiên cứu của các tác giả trong nước Trong những năm gần đây, việc nghiên cứu ứng dụng CNTT trong giáo dục, đào tạo ở Việt Nam đã được nhiều nhà khoa học, nhà giáo dục, cơ quan, đơn vị quan tâm, tiêu biểu các công trình nghiên cứu sau: Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 17 Ứng dụng CNTT trong dạy học tích cực, tác giả Phó Đức Hòa và Ngô Quang Sơn trong cuốn sách “Ứng dụng CNTT trong dạy học tích cực” (2008), đã giới thiệu cách khai thác, sử dụng các tiện ích của CNTT cho việc thực thi các PPDH tích cực như khai thác thông tin, soạn giáo án có ứng dụng CNTT, sử dụng máy tính để tổ chức các hoạt động dạy theo hướng phát huy tính tích cực của người học, cách sử dụng hiệu quả giáo án có ứng dụng CNTT trong quá trình dạy học tích cực. Đây là công trình tương đối hoàn chỉnh về ứng dụng CNTT trong dạy học [59]. Trong cuốn sách “CNTT trong dạy học tích cực” (2010) các tác giả Jef Peeraer và Trần Nữ Mai Thi, Trần Thị Thái Hà điều phối viên chương trình Đào tạo Giáo viên - CNTT, VVOB Việt Nam tiếp tục khẳng định “ứng dụng CNTT không chỉ đơn thuần là về bản thân công cụ mà cả về giáo dục và cách thức giáo viên và người học sử dụng các công cụ này để hỗ trợ việc dạy và học” [79, tr.51]. Cuốn sách đưa ra bộ công cụ bao gồm 7 mô-đun; trong mỗi mô-đun giới thiệu ngắn gọn về một công cụ và thiết kế hướng dẫn, cho phép thấy tác dụng của thiết kế hướng dẫn thúc đẩy công nghệ đó. Cuốn sách được sử dụng làm tài liệu tự học về CNTT cho dạy học tích cực và giới thiệu một số khả năng ứng dụng CNTT trong hoạt động dạy và học. Bộ công cụ có thể được sử dụng cho các mục đích tập huấn; đồng thời là tài liệu tham khảo cho tập huấn về công nghệ và phương pháp, cũng như chương trình học về ứng dụng CNTT trong dạy và học. Tác giả Đào Thái Lai đã nghiên cứu Đề tài khoa học cấp Bộ “Ứng dụng CNTT trong dạy học ở trường phổ thông Việt Nam” (2006), đây là một trong số các công trình khoa học nghiên cứu tương đối toàn diện về ứng dụng CNTT trong dạy học. Với nội dung nghiên cứu chính về những định hướng ứng dụng CNTT trong dạy học ở phổ thông; các yếu tố CNTT cần ứng dụng trong dạy học ở phổ thông; những phương pháp sử dụng cơ bản các yếu tố này trong dạy học; những định hướng cơ bản trong việc sử dụng PMDH trong dạy học các bộ môn, hướng dẫn sử dụng PMDH; nghiên cứu việc sử dụng Internet trong dạy học. Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399 18 Hướng dẫn tổ chức tập huấn cho giáo viên đứng lớp, tổ chức thực nghiệm sư phạm. Các tác giả đã chỉ ra những phương pháp tiếp cận mới về hình thức tổ chức dạy học có ứng dụng CNTT, đồng thời đề xuất những biện pháp tận dụng tối đa các tiện ích mà CNTT mang lại trong dạy học [70]. Việc ứng dụng CNTT để đổi mới PPDH ở trường phổ thông cũng đã được nhiều nhà khoa học công bố trên các tạp chí như bài viết: “Ứng dụng CNTT trong giảng dạy và học tập hóa vô cơ” của tác giả Tú Sỹ Chương đã đưa ra những kinh nghiệm ứng dụng CNTT vào đổi mới giảng dạy bằng cách PPDH hiện đại kết hợp với truyền thống [44, tr.49-52]. Bài viết: “Ứng dụng CNTT hỗ trợ đổi mới PPDH” của hai tác giả Trần Đình Châu và Đặng Thị Thu Thủy, bài viết đã đề xuất một số vấn đề liên quan đến ứng dụng CNTT trong giai đoạn hiện nay và đề xuất một số biện pháp ứng dụng CNTT đổi mới PPDH [30, tr.27-28]. Rất nhiều các nhà khoa học, nhiều tác giả có các công trình nghiên cứu, các bài báo khoa học, các báo cáo về ứng dụng CNTT trong dạy học như: Quách Tuấn Ngọc, Bùi Việt Hà, Trịnh Thanh Hải [58], Lưu Lâm [71]; Trần Khánh [67]; Nguyễn Thị Ban, Trần Hoài Phương [7]; Phạm Thanh Phương [79]; Đặng Thị Thu Thủy, Ngô Văn Chinh, Phạm Ngọc Bằng, Hoàng Phụng Hịch [101]; Trịnh Đình Tùng [105], Tôn Quang Cường [47].v.v… Bên cạnh đó, nhiều công ty đã nghiên cứu và viết các ứng dụng và phần mềm hỗ trợ cho hoạt động dạy học như: Schoolnet, Bạch Kim, Smartschool, Đại Trường Phát...; nhiều dự án tham gia nghiên cứu ứng dụng CNTT trong dạy học như: dự án STEM, INTEL, SREM,...; Thực tế cho thấy, việc ứng dụng CNTT trong dạy học ở nước ta vẫn còn hạn chế so với các quốc gia trên thế giới do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Vì vậy, các nghiên cứu khoa học về ứng dụng CNTT trong dạy học là rất cần thiết để góp phần vào việc đổi mới PPDH đáp ứng yêu cầu giáo dục trong giai đoạn hiện nay. Viết thuê luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ Mail : [email protected] Phone: 0972.162.399