Tài liệu Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở quận hà đông, hà nội

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐÀO THỊ MÂY QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG MẦM NON Ở QUẬN HÀ ĐÔNG, HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI, 2018 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐÀO THỊ MÂY QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG MẦM NON Ở QUẬN HÀ ĐÔNG, HÀ NỘI Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS ĐINH HÙNG TUẤN HÀ NỘI, 2018 LỜI CAM ĐOAN Luận văn thạc sỹ “Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở quận Hà Đông, Hà Nội” ngành quản lý giáo dục, mã số 8140114 là công trình của riêng tôi. Tôi xin cam đoan các số liệu sưu tầm, nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là trung thực, chính xác. Những kết luận khoa học của luận văn này chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ ĐÀO THỊ MÂY LỜI CẢM ƠN Tôi xin bầy tỏ lòng biết ơn chân thành tới các thầy cô giáo trong khoa Tâm lý– Giáo dục Học viện Khoa học xã hội đã quan tâm giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS. Đinh Hùng Tuấn người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban giám hiệu, giáo viên, nhân viên các trường mầm non thuộc quận Hà Đông, Hà Nội, gia đình và bạn bè đồng nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn này. Mặc dù đã hết sức cố gắng, song luận văn không tránh khỏi những thiếu sót nên tôi rất mong nhận được sự chia sẻ và những ý kiến đóng góp quý báu của các thầy cô, đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn Tác giả luận văn ĐÀO THỊ MÂY MỤC LỤC MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG MẦM NON ............................................................................................. 9 1.1. Quản lý nhà trường .............................................................................................. 9 1.2. Quản lý xây dựng Văn hóa nhà trường mầm non............................................ 11 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ............................................................................................................................... 19 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG MẦM NON Ở QUẬN HÀ ĐÔNG ...................................................... 24 2.1. Vài nét về tình hình kinh tế, văn hóa, giáo dục quận Hà Đông ..................... 24 2.2. Vài nét về các trường mầm non quận Hà Đông, Hà Nội. ........................................ 24 2.3. Thực trạng quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở quận Hà Đông, Hà Nội ............................................................................................................. 27 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG MẦM NON Ở QUẬN HÀ ĐÔNG, HÀ NỘI ..................................... 45 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở quận Hà Đông, Hà Nội .............................................................................................. 45 3.2. Biện pháp xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở quận Hà Đông, Hà Nội46 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của những biện pháp xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở quận Hà Đông, Hà Nội ........................................ 56 3.4. Thử nghiệm một số biện pháp đã đề xuất tại trường mầm non Mậu Lương ....... 61 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 68 TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................... 72 KÝ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Viết đầy đủ BGH Ban giám hiệu CBGV Cán bộ giáo viên CBQL Cán bộ quản lý CMHS Cha mẹ học sinh GD Giáo dục GV Giáo viên GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GDMN Giáo dục mầm non KT - XH Kinh tế xã hội NV Nhân viên QLGD Quản lý giáo dục TW 5 Trung ương 5 VH Văn hóa VHNT Văn hóa nhà trường DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Kết quả nhận thức về vai trò của VHNT và vấn đề xây dựng VHNT ...... 29 Bảng 2.2. Kết quả biểu hiện văn hóa trong giao tiếp ứng xử .................................... 30 Bảng 2.3. Đánh giá thực trạng văn hóa trong trang trí trường lớp............................ 31 Bảng 2.4. Thực trạng văn hóa trong nề nếp hoạt động ............................................. 32 Bảng 2.5. Thực trạng xây dựng mục tiêu và các giá trị văn hóa cốt lõi của các trường mầm non Hà Đông ....................................................................................... 34 Bảng 2.6. Kết quả khảo sát xây dựng môi trường VH tại các trường mầm non. ..... .36 Bảng 2.7. Thực trạng tổ chức các ngày lễ, các sự kiện và phong trào của cán bộ quản lý nhà trường ................................................................................................... .37 Bảng 2.8. Thực trạng quản lý xây dựng hồ sơ văn hóa các trường mầm non quận Hà Đông, Hà Nội… ........................................................................................................ 39 Bảng 3.1. Kết quả đánh giá về mức độ cần thiết của những biện pháp xây dựng văn hóa nhà trường........................................................................................................... 57 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát về tính khả thi của các biện pháp ................................. .58 Bảng 3.3: Thứ hạng tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ....................... 60 Bảng 3.4. Nhận thức của CBGV, CMHS trước khi thực hiện biện pháp ................. 62 Bảng 3.5. Nhận thức của CBGV, CMHS sau khi thực hiện biện pháp .................... 64 DANH MỤC SƠ ĐỒ BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1.. ................................................................................................................ .12 Biểu đồ 3.1: Tính cần thiết của các biện pháp .......................................................... 58 Biểu đồ 3.2: Tính khả thi của các biện pháp ............................................................. 59 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Văn hóa là kết tinh cao của đạo đức. Đạo đức là chuẩn mực quan hệ của con người. Văn hóa nhà trường là một yếu tố rất cơ bản của cơ chế phát triển đối với từng nhà trường cũng như toàn hệ thống các trường học nói chung, nó là nền tảng làm nên chất lượng, tạo ra thương hiệu của mỗi nhà trường và định hướng cho sự phát triển tiến bộ của nhà trường. Đồng thời văn hóa nhà trường còn là một động lực quan trọng để thực hiện đổi mới quản lý giáo dục ở từng nhà trường. Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường chính là thực hiện nhiệm vụ đổi mới nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo tinh thần Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban bí thư Trung ương Đảng. Văn hóa nhà trường tích cực, lành mạnh sẽ giúp cho việc thực hiện các mục tiêu giáo dục của nhà trường có chất lượng, hiệu quả và nhà trường có sự phát triển bền vững hơn. Ở đó sẽ tạo ra bầu không khí tin cậy, thúc đẩy CBGV quan tâm đến chất lượng và hiệu quả giảng dạy, học tập, công tác, thúc đẩy mối quan hệ hợp tác chia sẻ kinh nghiệm học hỏi lẫn nhau. Đồng thời tạo ra môi trường thân thiện, môi trường học tập giá trị mà ở đó người học được hưởng lợi nhiều nhất. Hà Đông là quận nội thành của Thủ đô Hà Nội gồm 17 phường, diện tích khoảng 150km2 với dân số xấp xỉ 190.000 người. Đây là vùng đất địa linh nhân kiệt, đất cố đô xưa với nhiều truyền thống lịch sử văn hóa anh hùng, ở đó có nhà lưu niệm Bác Hồ đặt tại làng Vạn Phúc, có vườn hoa mang tên danh nhân văn hóa Nguyễn Trãi nằm ven bờ sông Nhuệ, có làng nghề Lụa Vạn Phúc, nghề rèn Đa Sĩ Kiến Hưng. Nhân dân Hà Đông cần cù, chịu khó, luôn năng động trong lao động sản xuất và ngoan cường trong chiến đấu lại có truyền thống hiếu học. Quận Hà Đông nằm ở địa thế luôn có nhiều sự thay đổi, trước năm 2008 là thủ phủ của tỉnh Hà Tây, sau đó sát nhập về Hà Nội. Trong bối cảnh chung ấy, giáo dục quận Hà Đông nói chung và giáo dục mầm non quận Hà Đông nói riêng cũng chịu những tác động sâu sắc. Toàn quận Hà Đông hiện có 45 trường mầm non gồm 631 nhóm lớp 1 với 20237 trẻ, nằm rải khắp nơi trên địa bàn quận. Trong đó trường lâu đời nhất 37 năm, trường mới nhất mới 1 năm. Trình độ dân trí, môi trường văn hóa, điều kiện cơ sở vật chất, ý thức của đội ngũ, phụ huynh học sinh giữa các trường nội quận và ngoại quận khác nhau. Việc xây dựng văn hóa học đường tại các trường mầm non quận Hà Đông vừa là yêu cầu tất yếu vừa có nhiều điều kiện để thực hiện. Từ những cơ sở lý luận và thực tiễn trên, với mong muốn tìm ra những biện pháp phù hợp trong công tác quản lý nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ của các nhà trường mầm non, tác giả chọn đề tài nghiên cứu:“Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở quận Hà Đông, Hà Nội ”. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài 2.1. Các nghiên cứu về quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non ở nước ngoài Tác giả Masencô M. V và Siskinna (Nga) trong nghiên cứu của mình về tổ chức giáo dục văn hóa trong trường mầm non đã viết: “Trong tiến hành thực hiện việc quản lý quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non cần đặc biệt lưu ý đến chức năng lập kế hoạch vì nó là giai đoạn đầu của quá trình quản lý; nó trả lời các câu hỏi cái gì, khi nào, như thế nào, ai làm.”[ dẫn theo 36]. Tác giả Sebecô V.N và Erơmax N.N (Nga) nghiên cứu về xây dựng hệ phương pháp tổ chức quá trình quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non: viết: “ Nhiệm vụ chính của việc xây dựng hệ phương pháp quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non là tạo điều kiện để phát triển tính chủ động và tư duy của các chủ thể quản lý. Nội dung hệ phương pháp quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non bao gồm các phần việc sau: a - Cấu trúc môi trường văn hóa phải đầy đủ, cân đối giữa các thành phần văn hóa thân thể và văn hóa tinh thần trong nhà trường mầm non; b - Xây dựng và áp dụng một hệ thống các nhiệm vụ giáo dục trẻ sao cho phát triển được và làm phong phú thêm tiềm năng văn hóa của trẻ; c- Đảm bảo sự liên thông giữa các hình thức học văn hóa của trẻ; d- Ứng dụng trong quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non các phương pháp dạy phù hợp tâm lý trẻ; e - Thực hiện kiểm tra, giám sát kỹ quá trình và kết quả giáo dục văn hóa cho trẻ.”[ dẫn theo 37]. 2 Tác giả Vưđơrin V.M đã viết về hướng sử dụng các hình thức quản lý xây dựng văn hóa ở trường mầm non như sau: “Xét ở góc độ quản lý, có rất nhiều hình thức quản lý như tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ bằng nội dâung và hình thức phù hợp; tổ chức hoạt động các câu lạc bộ văn nghệ, thể thao góp phần xây dựng môi trường văn hóa trường mầm non an toàn, lành mạnh, thân thiện. Phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong xây dựng môi trường văn hóa trường mầm non...” [ dẫn theo 38]. . Các tác giả Senhik L.N., Geychenko E.I., Korbut L.N.,Davydova I.V. (Ucraina) viết: “Hoạt động quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non là một trong những thành tố quan trọng nhất của quá trình giáo dục trẻ, trong đó sự diễn ra sự hình thành các tri thức và kỹ năng hoạt động văn hóa của trẻ và kết quả là hình thành nên năng lực hoạt động văn hóa của chúng.[ dẫn theo 39]. 2.2. Các công trình nghiên cứu quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non ở trong nước Quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non luôn là mối quan tâm sâu sắc của các lực lượng quản lý giáo dục, các nhà khoa học trong nước. Tác giả Trần Văn Lâm, Đồng Sơn, Đồng Hới Quảng Bình (2010) trong nghiên cứu của mình đã nêu khái niệm : “Văn hoá nhà trường là một tập hợp các chuẩn mực, các giá trị, niềm tin và hành vi ứng xử…đặc trưng của một trường học, tạo nên sự khác biệt với các tổ chức khác. Văn hoá nhà trường liên quan đến toàn bộ đời sống vật chất tinh thần của một nhà trường. nó biểu hiện trước hết là tầm nhìn, sứ mạng, triết lý, mục tiêu, các giá trị, phong cách lãnh đạo, quản lý… bầu không khí tâm lý. Thể hiện thành hệ thống các chuẩn mực, các giá trị, niềm tin, quy tắc ứng xử… được xem là tốt đẹp và được mọi người trong nhà trường chấp nhận.” [ dẫn theo 25]. Tác giả Lê Thi Thu Hồng, Trường Mầm non Phiêng Luông, Mộc Châu, Sơn La, trong bài viết: “Kế hoạch xây dựng môi trường văn hoá trong trường học”(2017) đã đề xuất nội dung xây dựng môi trường văn hóa trong trường mầm non như sau: a. Tổ chức các hoạt động văn hoá, văn nghệ bằng nhiều nội dung, hình thức phong phú phù hợp với tình hình chính trị, văn hoá, xã hội đối tượng tham gia 3 và điều kiện thực tế của địa phương; b. Xây dựng các quy tắc văn hoá đạo đức cốt lõi làm chuẩn, để của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên đồng thuận lấy đó làm mục tiêu phấn đấu; c. Xây dựng Quy tắc ứng xử trong trường học là những chuẩn mực, giá trị và hành vi ứng xử văn hoá thông qua các hoạt động giao tiếp, sinh hoạt, làm việc, học tập. [dẫn theo 20]. Phan Thị Định, trong nghiên cứu của mình về quản lý xây dựng môi trường văn hóa trong trường mồm non đã viết về nhiệm vụ của giáo viên như sau: “Giáo viên giúp học sinh hiểu rõ một số yêu cầu xây dựng và giữ gìn trường học thân thiện, thực hiện có hiệu quả các môn học trong chương trình giảng dạy. Ngoài kế hoạch của trường, giáo viên chủ động thực hiện các hoạt động xanh – sạch – đẹp của lớp phụ trách, gương mẫu trước học sinh về việc giứ gìn xây dựng, bảo vệ môi trường thân thiện.[ dẫn theo 14] Tác giả: Trần Văn Hưng, trong đề tài: “Xây dựng môi trường văn hóa trong các trường mầm non trên địa bàn tình Thái Bình giai đoạn 2015- 2010” đã viết về mục tiêu xây dựng như sau: “ Mục tiêu xây dựng môi trường văn hóa trong các nhà trường an toàn, lành mạnh, kỷ cương, trung thực, khách quan, công bằng, thân thiện. Phấn đấu mỗi trường học phải thực sự là một trung tâm văn hóa giáo dục, rèn luyện con người về lý tưởng, phẩm chất, nhân cách, lối sống, tạo cơ hội cho thế hệ trẻ được phát triển năng lực, phẩm chất phù hợp với yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục hiện nay.”[ dẫn theo 24]. Tác giả Phạm Quang Huân, Viện nghiên cứu Sư phạm - Trường ĐHSP Hà Nội trong nghiên cứu của mình đã đưa ra kết luận: “Trong nhà trường – một thực thể có tính chất hành chính-sư phạm, văn hóa không chỉ là môi trường bên ngoài tác động tới đời sống tư tưởng, tình cảm của các thành viên mà còn là cơ cấu vận hành, phương pháp, cách thức hoạt động của nhà trường. Văn hóa tổ chức thực sự là động lực cho sự phát triển của mỗi nhà trường. Bởi vậy, quan tâm xây dựng và phát triển văn hóa tổ chức trong mỗi nhà trường là con đường đúng đắn và hiệu quả để góp phần nâng cao chất lượng thực của mỗi nhà trường. Trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, đây càng là vấn đề quan trọng và cần thiết với mọi nhà trường; đòi hỏi sự quan tâm chung và những kế hoạch, việc làm cụ thể trong một lộ trình chiến lược 4 hợp lý, với không những các cấp lãnh đạo, quản lý mà còn với tất cả mọi thành viên trong nhà trường”[ dẫn theo 33]. Tóm lại, các nghiên cứu về Hoạt động quản lý xây dựng văn hóa ở trong trường mầm non đã tập trung nghiên cứu sâu về tổ chức quản lý ở bình diện vĩ mô và vi mô đối với từng hoạt động giáo dục văn hóa cụ thể. Đã phát hiện và đưa vào sử dụng nhiều phương pháp, phương tiện quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non mới. Nhiều tác giả đã nghiên cứu sâu về các hình thức quản lý quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non thông qua việc đưa ra các hình thức giáo dục văn hóa mới với các cách thức quản lý chúng đã được thực tiễn giáo dục mầm non chấp nhận. Tuy nhiên còn nhiều vần đề quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non vẫn chưa được giải quyết. Trước hết là thiếu những nghiên cứu sâu về lý thuyết quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non, như bản chất, nội dung, các cách tiếp cận trong quản lý, các nội dung, hình thức, phương pháp, phương tiện quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non phù hợp với các đối tượng giáo dục trong điều kiện môi trường thông tin, điện tử, kỹ thuật số hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non, đề xuất các biện pháp quản lý xây dựng văn hóa ở các trường mầm non quận Hà Đông, Hà Nội, nhằm góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục toàn diện cho trẻ mầm non trong giai đoạn hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non - Phân tích thực trạng quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non quận Hà Đông, Hà Nội - Đề xuất một số biện pháp quản lý xây dựng văn hóa trường mầm non ở quận Hà Đông, Hà Nội và khảo sát thử nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của một số biện pháp đề xuất tại trường mầm non Mậu Lương, quận Hà Đông, Hà Nội. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1.Đối tượng nghiên cứu 5 Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở quận Hà Đông, Hà Nội hiện nay. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: Điều tra bằng bảng hỏi với số lượng giáo viên, nhân viên và phụ huynh tại các trường mầm non ở quận Hà Đông cụ thể như sau: Tên trường khảo sát Giáo viên Nhân viên Phụ huynh Mầm non Mậu Lương 42 20 200 Mầm non Hàng Đào 38 18 Mầm non Bình Minh 26 14 Mầm non Kiến Hưng 32 14 Mầm non Hà Trì 32 16 Mầm non 3-2 36 18 200 100 Tổng số 200 -Việc điều tra, khảo sát đánh giá thực trạng các biện pháp quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non được tiến hành 100 cán bộ quản lý tại các trường mầm non ở quận Hà Đông, Hà Nội. -Các số liệu tổng quan và khảo sát các năm học 2015-2016, 2016-2017, 2017-2018. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở luận nghiên cứu Tiến hành nghiên cứu dựa trên cơ sở các nguyên tắc phương pháp luận của tâm lý học, giáo dục học sau: - Nguyên tắc hoạt động, nghiên cứu về quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non là nghiên cứu hoạt động quản lý của lãnh đạo nhà trường mà trực tiếp là hiệu trưởng đối với hoạt động xây dựng văn hóa nhà trường mầm non. - Nguyên tắc tiếp cận hệ thống: Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non là công việc của cả hệ thống từ lãnh đạo, ban giám hiệu, hiệu trưởng, các giáo viên, nhân viên, sự hỗ trợ giúp đỡ của phụ huynh, chính quyền cơ sở và học sinh 6 với nhiều nội dung khác nhau và chịu tác động của nhiều yếu tố khách quan, chủ quan… Nguyên tắc phát triển: Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường là một quá trình phát triển, do đó phải nghiên cứu Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non trong sự vận động, biến đổi, tương tác qua lại lẫn nhau giữa các hoạt động trong quá trình quản lý, quá trình dạy học của nhà trường. 5.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể Để thực hiện mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài luận văn sử dụng các nhóm phương pháp sau: 5.2.1. Phương pháp nghiên cứu văn bản tài liệu Nghiên cứu, so sánh, phân tích, tổng hợp tài liệu liên quan đến quản lý giáo dục nói chung quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non nói riêng. 5.2.2.Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi 5.2.3. Phương pháp điều tra 5.2.4. Phương pháp phân tích, tổng hợp kết quả 5.2.5. Phương pháp phỏng vấn 5.2.6. Phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm (Thử nghiệm một vài biện pháp ở trường mầm non Mậu Lương). 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa Về lý luận: Nghiên cứu làm sâu sắc hơn cơ sở lý luận về công tác quản lý xây dựng văn hóa nhà trường của Hiệu trưởng các trường mầm non quận Hà Đông, Hà Nội. 6.2. Ý nghĩa Về thực tiễn: Những biện pháp quản lý xây dựng văn hóa nhà trường do tác giả đề xuất có giá trị thực tiễn làm cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục mầm non và đặc biệt cho Hiệu trưởng các trường mầm non quận Hà Đông, Hà Nội áp dụng có hiệu quả để phát triển văn hóa nhà trường phù hợp với yêu cầu xã hội trong giai đoạn hiện nay. 7 7. Kết cấu của luận văn Nội dung luận văn gồm 3 chương chính: Chương 1: Cơ sở lý luận quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non Chương 2: Thực trạng quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở quận Hà Đông, Hà Nội Chương 3: Biện pháp quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non ở quận Hà Đông, Hà Nội 8 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ XÂY DỰNG VĂN HÓA NHÀ TRƯỜNG MẦM NON 1.1. Quản lý nhà trường 1.1.1. Quản lý Định nghĩa khái niệm “quản lý” có trong nhiều công trình nghiên cứu: Tác giả Đặng Quốc Bảo cho rằng: “Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân công, hợp tác lao động. Do vậy sự phân công, hợp tác lao động sẽ dẫn đến hiệu quả nhiều hơn, năng suất cao hơn nên đòi hỏi phải có sự chỉ huy phối hợp, điều hành, kiểm tra, chỉnh lý… phải có người đứng đầu. Đây là hoạt động để người thủ trưởng phối hợp nỗ lực với các thành viên trong nhóm, trong cộng đồng, trong tổ chức đạt được mục tiêu đề ra”. [dẫn theo 3]. Tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Quản lý là sự tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) - trong tổ chức - nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức. Cũng theo đó, các tác giả còn phân định rõ hơn về hoạt động quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra”. [dẫn theo 10]. Những định nghĩa trên đây tuy khác nhau về cách diễn đạt, nhưng đều có điểm chung, bao gồm các yếu tố (điều kiện) sau: Phải có ít nhất một chủ thể quản lý là tác nhân tạo ra các tác động và ít nhất là một đối tượng bị quản lý tiếp nhận trực tiếp các tác. động của chủ thể quản lý tạo ra và các khách thể khác chịu các tác động gián tiếp của chủ thể quản lý. Tác động có thể chỉ là một lần mà cũng có thể là liên tục nhiều lần. Chủ thể có thể là một người, một nhóm người, hoặc một bộ phận chức năng. Phải có một mục tiêu và một quỹ đạo đặt ra cho cả đối tượng và chủ thể, mục tiêu này là căn cứ để chủ thể tạo ra các tác động. Phải có đối tượng quản lý, có thể là một, hoặc nhóm người, hoặc một hoạt động, một tổ chức xã hội. Các nguồn lực, môi trường và các điều kiện đảm bảo các tác động quản lý. 9 Quản lý trong giai đoạn hiện nay được coi là nhân tố thứ 5 cùng với vốn, nguồn lực lao động, khoa học kỹ thuật, tài nguyên để phát triển kinh tế xã hội. Trong đó quản lý giữ vai trò quyết định sự thành công. Có thể khái quát: Quản lý là sự tác động có tổ chức, mục đích… của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý bằng các quyết định, các cơ chế chính sách và phẩm chất uy tín của cơ quan quản lý hay của người quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các điều kiện (nhân lực, tài lực và vật lực…) và các cơ hội nhằm đạt được các mục tiêu của tổ chức trong một môi trường luôn biến động. Như vậy, có thể xem quản lý là một quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch dựa trên các chức năng đặc thù của chủ thể quản lý nhằm gây ảnh hưởng đến khách thể quản lý thông qua cơ chế quản lý, nhằm đạt được mục tiêu quản lý, từ đó nhằm thực hiện tốt nhất các mục tiêu của tổ chức. 1.1.2. Quản lý nhà trường Nhà trường là một thiết chế chuyên biệt của xã hội, thực hiện chức năng kiến tạo các kinh nghiệm xã hội cần thiết cho một nhóm dân cư nhất định, sao cho việc kiến tạo kinh nghiệm xã hội đạt được mục tiêu xã hội đặt ra. Quản lý nhà trường là một loại hình đặc thù của quản lý giáo dục và là cấp độ quản lý giáo dục vi mô. “Quản lý nhà trường là hệ thống những tác động có mục đích, kế hoạch hợp quy luật của chủ thể quản lý (Hiệu trưởng, các bộ phận chức năng, các cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục cấp trên) nhằm làm cho quá trình giáo dục nói chung và các hoạt động giáo dục - dạy học cụ thể được tiến hành trong nhà trường đảm bảo thực hiện tốt các mục tiêu GD của cấp học, bậc học và các mục tiêu phát triển nhà trường” [dẫn theo 9]. Trong nhà trường, Hiệu trưởng quản lý mọi hoạt động của nhà trường theo chế độ thủ trưởng. Hiệu trưởng là người phụ trách cao nhất của nhà trường vả chịu trách nhiệm về các hoạt động trong nhà trường. Đồng thời trong nhà trường (Đại học, Cao đẳng) còn có các ban, phòng, khoa, tổ chuyên môn làm việc theo chế độ tập thể và các hội đồng làm việc theo chế độ tư vấn để góp ý 10 kiến, tư vấn, trợ giúp thủ trưởng xem xét, quyết định và thực thi đối với những vấn đề quản lý nhà trường. 1.2. Quản lý xây dựng văn hóa nhà trường mầm non 1.2.1. Văn hóa Có nhiều định nghĩa về văn hoá. Năm 1952, Alfred Kroeber và Clyde Kluckhohn (Mỹ), đã tìm thấy không dưới 164 định nghĩa về văn hóa. Sự khác nhau của chúng không chỉ là ở bản chất của định nghĩa đưa ra (bởi nội dung, chức năng, các thuộc tính) mà cả ở cách sử dụng rộng rãi của từ này. Tại Hội nghị Quốc tế các nhà văn học họp tại Mehico do Unesco tổ chức năm 1982, trên cơ sở của 200 định nghĩa khác nhau của văn hóa, bản tuyên bố chung của hội nghị đã chấp nhận một quan niệm về văn hóa như sau: “Trong ý nghĩa rộng nhất văn hóa là tổng thể những nét riêng biệt về tinh thần và vật chất, trí tuệ và xúc cảm quyết định tính cách của một xã hội hay của một nhóm người trong xã hội. Văn hóa bao gồm nghệ thuật và văn chương, những lối sống, những quyền cơ bản của con người, những hệ thống các giá trị, những tập tục và tín ngưỡng”. [ dẫn theo 4]. Như vậy, dưới góc độ xã hội học thì văn hóa là một hiện tượng xã hội gắn với đời sống xã hội, còn nội dung của văn hóa chính là sản phẩm của hoạt động thực tiễn có tính sáng tạo của con người, luôn được chắt lọc kế thừa, phát triển dưới tác động của con người, vì hạnh phúc của con người. Theo những ý nghĩa đó, văn hóa là một hiện tượng xã hội đặc thù mà nét trội cơ bản của hiện tượng này là ở chỗ chúng là một hệ thống những giá trị chung nhất cả về vật chất và tinh thần cho một cộng đồng, một dân tộc, một thời đại hay một giai đoạn lịch sử nào đó, là kết quả của quả trình hoạt động thực tiễn của con người trong môi trường tự nhiên và trong các mốỉ quan hệ xã hội. Cấu trúc của hệ thống văn hóa được thể hiện qua sơ đồ 1 11 Sơ đồ 1.1. Cấu trúc của hệ thống văn hoá 1.2.2. Văn hóa nhà trường mầm non Có nhiều cách tiếp cận nội hàm văn hóa nhà trường (VHNT), do đó xuất hiện nhiều định nghĩa khác nhau, tùy theo mỗi người nhấn mạnh khía cạnh này hay khía cạnh khác. Tuy nhiên, tư tưởng xuyên suốt trong mọi định nghĩa là VHNTchính là văn hoả một tổ chức. Hệ thống giá trị không tự nhiên mà có, nó được hình thành qua quá trình lâu dài, từ từ, ổn định rồi dần dần được các thành viên thừa nhận, chấp nhận. Do đặc thù mà hệ thống giá trị văn hóa của nhà trường này khác với hệ thống giá trị văn hóa của nhà trường khác. Hệ thống giá trị của VHNT bao gồm cả những giá trị vật chất và giá trị tinh thần, nó tồn tại dưới dạng thức khác nhau như: những tồn tại vật lý bao gồm cấu trúc, những nét hoa văn trang trí cùa các phòng học, khung cảnh nhà trường, đồng phục của nhà trường, những biểu tượng, khẩu hiệu, các lễ nghi, 12