Tài liệu Quản trị rủi ro tín dụng đối với cho vay mua nhà tại ngân hàng thương mại cổ phần đầu tư và phát triển việt nam – chi nhánh quảng bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ CÁI XUÂN HÙNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG ĐỐI VỚI CHO VAY MUA NHÀ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM – CHI NHÁNH QUẢNG BÌNH CHUYÊN NGÀNH: QUẢN TRỊ KINH DOANH MÃ SỐ: 8 34 01 01 LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. BÙI DŨNG THỂ HUẾ, 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn “Quản trị rủi ro tín dụng đối với cho vay mua nhà tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình” này là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. Thừa Thiên Huế, tháng 03 năm 2018 Học viên Cái Xuân Hùng i LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo Sau Đại học, Quý Thầy - Cô giáo Trường Đại học Kinh tế - ĐH Huế đã truyền đạt kiến thức, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong thời gian học tập cũng như quá trình nghiên cứu thực hiện luận văn vừa qua. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS.Bùi Dũng Thể - thầy giáo hướng dẫn luận văn khoa học của tôi, đã dành nhiều tâm huyết và trí tuệ của mình, chỉ bảo, định hướng khoa học cho tôi, khích lệ tôi hoàn thành luận văn một cách tốt nhất. Tôi xin chân thành cám ơn sự giúp đỡ của Ban Giám đốc và anh chị em đồng nghiệp tại Ngân hàng BIDV - Chi nhánh Quảng Bình, đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập thông tin, số liệu phục vụ cho việc nghiên cứu. Mặc dù có nhiều cố gắng, nhưng do kinh nghiệm bản thân và thời gian hạn chế nên những nội dung đã thực hiện được của luận văn vẫn còn nhiều thiếu sót, kính mong Quý Thầy, Cô giáo và đồng nghiệp giúp đỡ, đóng góp ý kiến để góp phần hoàn thiện Luận văn. Một lần nữa, tôi xin trân trọng cảm ơn! Tác giả Luận văn Cái Xuân Hùng ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN Họ và tên học viên: Cái Xuân Hùng Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Niên khóa: 2016 – 2018 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Bùi Dũng Thể Tên đề tài: “Quản trị rủi ro tín dụng đối với CVMN tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình”. 1.Tính cấp thiết của đề tài: Việc nghiên cứu nhằm đưa ra các giải pháp để hoàn thiện công tác Quản trị rủi ro tín dụng đối với cho vay mua nhà tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình là nội dung có tính cấp thiết: - Một trong những sản phẩm tín dụng mà nhiều TCTD đang chú trọng phát triển là tín dụng đối với CVMN. Đây là mảng tín dụng có nhiều tiềm năng tuy nhiên cũng chứa đựng nhiều rủi ro tiềm ẩn nhất là trong giai đoạn hiện nay khi thị trường bất động sản có nhiều biến động. Nếu mở rộng tín dụng không gắn liền với kiểm soát chặt chẽ mọi rủi ro sẽ gây ra những hệ lụy khôn lường, làm ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng nói chung của toàn hệ thống Ngân hàng. 2. Phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp điều tra, thu thập số liệu - Phương pháp tổng hợp và phân tích: Phương pháp thống kê mô tả, Phân tích các nhân tố.... 3. Kết quả nghiên cứu và những đóng góp khoa học của luận văn: Kết quả nghiên cứu thực trạng Quản trị rủi ro tín dụng đối với CVMN tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình” cho thấy: Căn cứ kết quả kinh doanh hàng năm, các mục tiêu tăng trưởng dư nợ, tăng thị phần, tăng cạnh tranh, tăng thu nhập về cơ bản đều đạt kế hoạch đề ra. Chi nhánh đã đạt danh hiệu hoàn thành tốt nhiệm vụ trong nhiều năm liền và là một trong những Chi nhánh có hoạt động tín dụng bán lẻ tốt và hiệu quả trong hệ thống BIDV iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT BIDV : Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam BIDV Quảng Bình : Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Quảng Bình CIC : Trung tâm thông tin tín dụng CVMN : Cho vay mua nhà GĐ : Giám đốc HĐTD : Hội đồng tín dụng NHNN : Ngân hàng nhà nước NHTM : Ngân hàng thương mại PGD : Phòng giao dịch QLKH : Quản lý khách hàng QLRR : Quản lý rủi ro S&P : Standard & Poor’s TCTD : Tổ chức tín dụng TMCP : Thương mại cổ phần UBND : Ủy ban nhân dân VAMC : Công ty Quản lý tài sản của các TCTC Việt Nam iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN ........................................................................................ iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT............................................ iv MỤC LỤC...................................................................................................................v .....................................................................................................................................v DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................................... viii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ .....................................................................x PHẦN I: MỞ ĐẦU ....................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu .......................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ..............................................................................3 4. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................3 5. Kết cấu luận văn......................................................................................................6 PHẦN II : NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ..................................................................7 CHƯƠNG I:CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG ĐỐI VỚI CVMN TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI....................................................7 1.1. Tổng quan về hoạt động cho vay mua nhà tại NHTM.........................................7 1.1.1. Khái niệm về cho vay mua nhà tại NHTM ......................................................7 1.1.2 Rủi ro tín dụng cho vay mua nhà .......................................................................8 1.2. Rủi ro tín dụng và tác động của rủi ro tín dụng đến hoạt động cho vay mua nhà của ngân hàng thương mại ........................................................................................12 1.3. Nội dung lý luận về quản trị rủi ro tín dụng đối với CVMN .............................14 1.3.1. Khái niệm quản trị rủi ro tín dụng đối với CVMN .........................................14 1.3.2. Sự cần thiết của việc quản lý rủi ro tín dụng đối với CVMN .........................15 1.3.3 Quy trình quản trị rủi ro tín dụng đối với CVMN............................................16 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng đối với CVMN .................26 1.4.1.Các nhân tố khách quan ...................................................................................26 1.4.2.Các nhân tố chủ quan .......................................................................................27 1.5. Kinh nghiệm quản trị rủi ro một số nước trên thế giới ......................................28 v 1.5.1 Quản trị rủi ro tín dụng bằng biện pháp trích lập dự phòng.............................28 1.5.2 Quản trị rủi ro tín dụng bằng biện pháp tuân thủ những nguyên tắc tín dụng thận trọng...................................................................................................................28 1.5.3 Quản trị rủi ro tín dụng bằng biện pháp đặt ra hạn mức cho vay.....................28 1.5.4 Quản trị rủi ro tín dụng bằng biện pháp kiểm tra, giám sát .............................29 1.5.5 Quản trị rủi ro tín dụng bằng biện pháp quản trị hệ thống thông tin tín dụng.........29 1.5.6 Một số bài học kinh nghiệm về quản lý rủi ro tín dụng đối với hoạt động Ngân hàng của các nước nói trên........................................................................................29 1.6 Cơ sở thực tiễn ....................................................................................................30 1.6.1 Kinh nghiệm công công tác QTRRTD của các Ngân hàng trong và ngoài nước...30 1.6.2 Bài học kinh nghiệm cho Ngân hàng BIDV Chi nhành Quảng Bình ..............32 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG ĐỐI VỚI CVMN TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM – CHI NHÁNH QUẢNG BÌNH ..........................................................................................34 2.1. Tổng quan về BIDV Quảng Bình ......................................................................34 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển BIDV Quảng Bình ...................................34 2.1.2. Sơ đồ tổ chức bộ máy......................................................................................35 2.1.3. Tình hình lao động ..........................................................................................38 2.1.4 Kết quả hoạt động kinh doanh .........................................................................38 2.2. Tình hình tín dụng, rủi ro tín dụng tại Ngân hàng BIDV Quảng Bình ..............39 2.2.1. Tình hình tín dụng tại Ngân hàng BIDV Quảng Bình ....................................39 2.2.2. Tình hình cho vay mua nhà tại BIDV Quảng Bình.........................................40 2.2.3.Tình hình nợ xấu đối với khách hàng cho vay mua nhà ..................................41 2.3. Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng BIDV Quảng Bình ..............42 2.3.1 Thực trạng việc thực hiện quy trình quản trị RRTD tại BIDV Quảng Bình ..........42 2.3.2. Thực trạng việc thực hiện các biện pháp quản trị rủi ro tín dụng đối với CVMN tại BIDV Quảng Bình...................................................................................49 2.4. Đánh giá đối tượng khảo sát cán bộ tín dụng và khách hàng về các nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng CVMN tại BIDV chi nhánh Quảng Bình...............................54 2.4.1 Đặc điểm cá nhân của mẫu điều tra cán bộ tín dụng cá nhân ..........................54 2.4.2 Đánh giá độ tin cậy của thang đo .....................................................................55 2.4.3 Đánh giá đối tượng khảo sát cán bộ tín dụng...................................................56 vi 2.4.4 Đánh giá đối tượng khảo sát khách hàng .........................................................63 2.5. Đánh giá hoạt động quản trị rủi ro tín dụng đối với CVMN tại BIDV Quảng Bình ...........................................................................................................................74 2.5.1. Kết quả đạt được .............................................................................................74 2.5.2. Những tồn tại, hạn chế ....................................................................................75 2.5.3. Nguyên nhân của những tồn tại trên ...............................................................76 CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG ĐỐI VỚI CVMN TẠI NGÂN HÀNG TMCP ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM – CHI NHÁNH QUẢNG BÌNH............................80 3.1. Định hướng và mục tiêu phát triển tín dụng đối với CVMN tại BIDV Quảng Bình ...........................................................................................................................80 3.1.1. Định hướng và mục tiêu chung phát triển hoạt động kinh doanh tại BIDV Quảng Bình ...............................................................................................................80 3.1.2. Định hướng và mục tiêu phát triển tín dụng đối với CVMN tại BIDV Quảng Bình ...........................................................................................................................81 3.2. Giải pháp quản trị rủi ro tín dụng đối với CVMN tại BIDV Quảng Bình .........82 3.2.1. Giải pháp trước mắt để xử lý nợ quá hạn, nợ xấu...........................................82 3.2.2. Các giải pháp điều tiết và giám sát rủi ro........................................................83 3.2.3. Các giải pháp lâu dài .......................................................................................86 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................93 1. Kết luận .................................................................................................................93 2. Kiến nghị ...............................................................................................................94 2.1 Kiến nghị với BIDV Việt Nam ...........................................................................94 2.2 Kiến nghị với NHNN .........................................................................................95 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................96 PHỤ LỤC QUYẾT ĐỊNH HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN BIÊN BẢN CỦA HỘI ĐỒNG NHẬN XÉT PHẢN BIỆN 1 + 2 BẢN GIẢI TRÌNH NỘI DUNG CHỈNH SỬA LUẬN VĂN GIẤY XÁC NHẬN HOÀN THIỆN LUẬN VĂN vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Kết quả hoạt động kinh doanh của BIDV Quảng Bình giai đoạn 2015 2017 .......................................................................................................39 Bảng 2.2: Tình hình hoạt động tín dụng từ năm 2015 đến năm 2017 ...................40 Bảng 2.3: Dư nợ CVMN tại BIDV Quảng Bình....................................................41 Bảng 2.4: Tình hình nợ xấu của các khoản cho vay mua nhà................................41 Bảng 2.5: Tình hình nhận diện rủi ro tín dụng cho vay mua nhà tại Ngân hàng BIDV Chi nhánh Quảng Bình giai đoạn 2015-2017 .............................43 Bảng 2.6: Tình hình đo lường rủi ro tín dụng cho vay mua nhà tại Ngân hàng BIDV Chi nhánh Quảng Bình giai đoạn 2015-2017 .............................45 Bảng 2.7: Tình hình kiểm soát rủi ro tín dụng cho vay mua nhà tại Ngân hàng BIDV Chi nhánh Quảng Bình giai đoạn 2015-2017 .............................47 Bảng 2.8: Tình hình trích lập dự phòng rủi ro tại Ngân hàng BIDV chi nhánh Quảng Bình giai đoạn năm 2015-2017..................................................48 Bảng 2.9: Tình hình nợ quá hạn tại Chi nhánh từ 2015-2017 ...............................51 Bảng 2.10: Đặc điểm mẫu điều tra cán bộ tín dụng.................................................54 Bảng 2.11: Kết quả kiểm tra Cronbach’s Anpha của nhóm biến ............................55 Bảng 2.12: Mô tả nhóm nguyên nhân từ môi trường...............................................56 Bảng 2.13: Nhóm nguyên nhân từ khách hàng........................................................57 Bảng 2.14: Nhóm nguyên nhân từ Ngân hàng.........................................................58 Bảng 2.15: Nhóm nguyên nhân từ tài sản đảm bảo .................................................59 Bảng 2.16: Thống kê mô tả các biện pháp quản trị rủi ro tín dụng đang được áp dụng tại BIDV Quảng Bình...................................................................60 Bảng 2.17: Thông tin chung về khách hàng được khảo sát .....................................63 Bảng 2.18: Kết quả phân tích Cronbach’s Alpha các nhân tố ảnh hưởng đến tín dụng tại ngân hàng BIDV – CN Quảng Bình........................................64 Bảng 2.19: Kết quả kiểm định KMO và Bartlett's Test ...........................................67 Bảng 2.20: Kết quả phân tích nhân tố khám phá các nhân tố ảnh hưởng đến dịch vụ tín dụng tại ngân hàng BIDV – CN Quảng Bình ..................................68 viii Bảng 2.21: Hệ số tương quan Pearson .....................................................................71 Bảng 2.22: Tóm tắt kết quả của mô hình hồi quy đa biến .......................................72 Bảng 2.23: Kiểm định độ phù hợp mô hình.............................................................73 Bảng 2.24: Kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến ....................................................73 Bảng 2.25: Kết quả phân tích hồi quy......................................................................74 ix DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Biểu đồ 1.1 Các khâu kiểm soát rủi ro trong hoạt động tín dụng..................................24 Sơ đồ: 2.1. Cơ cấu tổ chức của BIDV Quảng Bình.......................................................36 Biểu đồ 2.1 Mô hình hoạt động trong công tác tín dụng...............................................49 x PHẦN I: MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Ngân hàng là một lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế và hệ thống ngân hàng được ví như hệ thần kinh của cả nền kinh tế. Một hệ thống ngân hàng ổn định, hoạt động hiệu quả sẽ giúp cho nguồn vốn luân chuyển nhịp nhàng tới các chủ thể, các ngành, lĩnh vực hoạt động hiệu quả, ngược lại sự hoạt động yếu kém của dù chỉ một ngân hàng sẽ rất dễ gây ảnh hưởng xấu khôn lường đến cả hệ thống và nền kinh tế. Về mặt lý luận hoạt động tín dụng là hoạt động truyền thống, đặc thù trong kinh doanh Ngân hàng đem lại nguồn lợi nhuận chủ yếu cho các ngân hàng nhưng đồng thời rủi ro mà nó đem lại cũng rất lớn, có thể chiếm đến 70% rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngân hàng. Một trong những sản phẩm tín dụng mà nhiều TCTD đang chú trọng phát triển là tín dụng đối với CVMN. Đây là mảng tín dụng có nhiều tiềm năng tuy nhiên cũng chứa đựng nhiều rủi ro tiềm ẩn nhất là trong giai đoạn hiện nay khi thị trường bất động sản có nhiều biến động. Nếu mở rộng tín dụng không gắn liền với kiểm soát chặt chẽ mọi rủi ro sẽ gây ra những hệ lụy khôn lường, làm ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng nói chung của toàn hệ thống Ngân hàng. Về mặt thực tiễn, trong thời gian vừa qua thị trường bất động sản rơi vào tình trạng đóng băng, nợ xấu trong lĩnh vực này tăng cao, nhiều nhà đầu tư thua lỗ thậm chí phá sản đã có những tác động to lớn đến nền kinh tế. Chính phủ, NHNN không thể đứng ngoài cuộc đã và đang phải ban hành nhiều chính sách, nhiều gói hỗ trợ nhằm cứu thị trường bất động sản, một trong những giải pháp được đưa ra là hỗ trợ CVMN của cá nhân, hộ gia đình để kích cầu thị trường bất động sản mà gần đây nhất là gói tín dụng 30,000 tỷ đồng. Tuy nhiên, theo số liệu báo cáo của NHNN (tổng hợp từ các TCTD) thì trong 06 tháng đầu triển khai gói tín dụng này số tiền giải ngân mới đạt 1,56%. Điều này cho thấy việc đẩy mạnh tín dụng đối với CVMN tại các TCTD đang gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân xuất phát từ cả phía Ngân hàng, khách hàng và thực tiễn của thị trường trong đó có thể kể đến nguyên nhân xuất phát từ rủi ro mà loại hình tín dụng này mang lại. BIDV thừa nhận đang gặp một số vướng mắc trong quá trình cho vay thế chấp các nhóm tài sản nói trên. Cụ thể, theo quy định của pháp luật về nhà ở và các văn bản hướng dẫn hiện hành, việc 1 nhận thế chấp Quyền tài sản liên quan đến dự án đầu tư xây dựng nhà ở/nhà ở hình thành trong tương lai phải thực hiện theo quy định của Luật Nhà ở năm 2014, Nghị định 99/2015/NĐ-CP, các trường hợp nhận thế chấp không đúng với quy định của Luật Nhà ở và Nghị định 99 thì không có giá trị pháp lý và không được pháp luật công nhận. Tuy nhiên, Luật nhà ở, Nghị định 99 và Thông tư số 26/2015/TTNHNN đều chưa có hướng dẫn cụ thể trong việc nhận thế chấp Quyền tài sản liên quan đến dự án đầu tư xây dựng nhà ở/nhà ở hình thành trong tương lai.[1] Chính vì vậy việc tăng cường quản lý, kiểm soát chặt chẽ dư nợ cho vay CVMN hiện tại và những khoản dự kiến phát sinh trong thời gian tới là vấn đề cấp bách đặt ra đối với tất cả các Ngân hàng khi muốn phát triển loại hình tín dụng này và thực hiện tốt chủ trương của chính phủ, NHNN trong việc tham gia giải cứu, kích cầu thị trường bất động sản. Đây cũng là vấn đề cấp bách đặt ra đối với BIDV – Chi nhánh Quảng Bình khi BIDV là một trong 5 ngân hàng được chỉ định cho vay chương trình gói tín dụng 30.000 tỷ đồng (cùng với 4 ngân hàng khác là Vietinbank, Vietcombank, Agribank và MHB). Quản trị rủi ro tín dụng đối với CVMN tốt là cơ sở để phát triển tín dụng, tạo cửa ngõ để khơi thông thị trường bất động sản, đồng thời giải phóng một khối lượng lớn nguồn vốn đầu tư của toàn nền kinh tế, thúc đẩy các ngành, lĩnh vực khác cùng phát triển. Chính vì vậy mà đề tài tôi quyết định chọn nghiên cứu: “Quản trị rủi ro tín dụng đối với CVMN tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình”. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở phân tích thực trạng rủi ro tín dụng đối với CVMN đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản trị rủi ro cho vay mua nhà tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Quảng Bình 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản trị rủi ro tín dụng đối với cho vay mua nhà tại BIDV Chi nhánh Quảng Bình. - Đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng đối với cho vay mua nhà tại BIDV Chi nhánh Quảng Bình. 2 - Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng cho vay mua nhà tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và phát triển Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình. 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu: tìm hiểu các quan điểm, khái niệm về rủi ro tín dụng CVMN; các nguyên nhân dẫn đến RRTD CVMN và các giải pháp nhằm hạn chế RRTD CVMN góp phần nâng cao năng lực QLRRTD CVMN cũng như nâng cao chất lượng tín dụng tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình. * Đối tượng điều tra: Cán bộ tín dụng và khách hàng cá nhân hiện đang vay vốn mua nhà tại Ngân hàng BIDV Chi nhánh Quảng Bình. * Phạm vi nghiên cứu: - Phạm vi nội dung: Nghiên cứu quản trị rủi ro tín dụng đối với CVMN - Phạm vi không gian: Tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Quảng Bình - Phạm vi thời gian: Luận văn nghiên cứu giới hạn về thực trạng quản trị rủi ro tín dụng đối với CVMN tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình từ 2015-2017; đề xuất giải pháp lâu dài. 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp thu thập thông tin, số liệu - Số liệu và dữ liệu thứ cấp: Trên cơ sở nội dung của đề tài, tiến hành thu thập số liệu nguồn dữ liệu thông qua các qui định, lý thuyết về những rủi ro tín dụng ngân hàng, thông tư, văn bản, các báo cáo của Nhà nước, Hội sở Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước - Chi nhánh Quảng Bình, Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Quảng Bình. - Số liệu điều tra sơ cấp: Phỏng vấn trực tiếp nhân viên tín dụng cá nhân và khách hàng cá nhân mua nhà được thiết kế bằng bảng hỏi. *Phương pháp chọn mẫu: - Xác định cỡ mẫu: + Đối với cán bộ tín dụng thì tiến hành điều tra tổng thể cán bộ tín dụng: 45 người. 3 + Đối với khách hàng cá nhân: Sử dụng phương pháp chọn mẫu khảo sát. Điều tra khảo sát 160 khách hàng sử dụng gói vay mua nhà được thiết kế sẵn bằng bảng hỏi đánh giá. Để xác định cỡ mẫu điều tra đảm bảo đại diện cho tổng thể nghiên cứu, ta áp dụng công thức được xác định dựa trên cơ sở tiêu chuẩn 5:1 của Bollen (1998) và Hair & ctg (1998), tức là để đảm bảo phân tích dữ liệu (phân tích nhân tố khám phá EFA) tốt thì cần ít nhất 05 quan sát cho 01 biến đo lường và số quan sát không nên dưới 100. Mô hình khảo sát trong bài luận văn gồm 05 nhân tố độc lập với 24 biến. Do đó, số lượng mẫu cần thiết là từ 24 x 5 = 120 trở lên. Tuy nhiên, trong quá trình thu thập số liệu sẽ có nhiều khách hàng không phản hồi nên đề tài tiến hành phát ra 160 phiếu (120 phiếu khảo sát được gửi trực tiếp cho khách hàng tại quầy giao dịch ở Ngân hàng, 40 phiếu gửi thông qua email). Sau 01 tháng, đề tài thu lại được 153 phiếu khảo sát (tỷ lệ phản hồi là 95,6%). Tuy nhiên, trong qua trình nhập liệu, đề tài loại bớt đi 03 phiếu vì các phiếu này còn một số câu hỏi chưa được trả lời. Như vậy, số lượng phiếu đề tài sử dụng để đưa vào nhập liệu là 150. 4.2. Phương pháp xử lý số liệu sơ cấp - Phương pháp thống kê mô tả Thống kê mô tả được sử dụng để mô tả những đặc tính cơ bản của dữ liệu thu thập được từ nghiên cứu thực nghiệm qua các cách thức khác nhau. Mục đích nhằm xác định ảnh hưởng của những khác biệt giữa các nhóm khách hàng (giới tính, độ tuổi, công việc,…), giữa các cấp độ trong thang đo likert 5 cấp độ. - Kiểm định độ tin cậy Cronbach’s Alpha Hệ số Alpha của Cronbach là một đại lượng có thể sử dụng trước hết để đo lường độ tin cậy của các nhân tố và để loại ra các biến quan sát không đảm bảo độ tin cậy trong thang đo. - Phương pháp phân tích nhân tố Các thang đo đạt yêu cầu về độ tin cậy sẽ được sử dụng phân tích nhân tố để rút gọn một tập gồm nhiều biến quan sát thành một tập biến (gọi là nhân tố) ít hơn. 4 Các nhân tố được rút gọn này sẽ có ý nghĩa hơn nhưng vẫn chứa đựng hầu hết nội dung thông tin của tập biến ban đầu (Hair, Anderson, Tatham và Black, 1998). Phương pháp phân tích nhân tố EFA được dùng để kiểm định giá trị khái niệm của thang đo (Lê Ngọc Đức, 2008). Kiểm định Barlett có ý nghĩa thống kê (sig < 0,05), chứng tỏ các biến quan sát có tương quan với nhau trong tổng thể. Xem xét giá trị KMO: 0,5 ≤ KMO ≤ 1 thì phân tích nhân tố là thích hợp với dữ liệu. Ngược lại, KMO ≤ 0,5 thi phân tích nhân tố có khả năng không thích hợp với các dữ liệu (Hoàng Trọng và Chu Nguyễn Mộng Ngọc, 2007). Để phân tích EFA có giá trị thực tiễn: tiến hành loại các biến quan sát có hệ số tait nhân tố < 0,5. Xem lại thông số Eigenvalues (đại diện cho phần biến thiên được giải thích bởi mỗi nhân tố) có giá trị > 1 Xem xét giá trị tổng phương sai trích ( yêu cầu là ≥ 50%) cho biết các nhân tố được trích giải thích được phần trăm sự biến thiên của các biến quan sát. - Phương pháp phân tích hồi quy Phân tích hồi quy sẽ xác định mối quan hệ giữa biến phụ thuộc (mức độ hài lòng của khách hàng) với các biến độc lập (Phương tiện hữu hình, Sự tin cậy, Sự đáp ứng, Năng lực phục vụ và Sự đồng cảm). Mô hình phân tích hồi quy mô tả hình thức của mối liên hệ, qua đó giúp dự đoán được mức độ của biến phụ thuộc khi biết trước giá trị của biến độc lập. Phương pháp phân tích được lựa chọn là Stepwise, đây là phương pháp được sử dụng rộng rãi nhất trong cá nghiên cứu. Tiêu chuẩn chấp nhận phù hợp của mô hình tương quan hồi quy là: - Kiểm định F phải có giá trị sig < 0,05 - Tiêu chuẩn chấp nhận các biến có giá trị Tolerance > 0,0001. - Đại lượng chuẩn đoán hiện tượng đa cộng tuyến với hệ số phóng đại phương sai VIF (Variance Inflation Factor) < 10. 5 5. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương. Chương 1: Cơ sở khoa học về quản trị rủi ro tín dụng đối với cho vay mua nhà tại các Ngân hàng thương mại Chương 2: Thực trạng rủi ro tín dụng đối với cho vay mua nhà tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Quảng Bình Chương 3: Định hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng đối với cho vay mua nhà tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam –Chi nhánh Quảng Bình 6 PHẦN II : NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG I:CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG ĐỐI VỚI CHO VAY MUA NHÀ TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Tổng quan về hoạt động cho vay mua nhà tại NHTM 1.1.1. Khái niệm về cho vay mua nhà tại NHTM Căn cứ vào Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 đã được sửa đổi, bổ sung theo Nghị quyết số 51/2001/QH10 ngày 25 tháng 12 năm 2001 của Quốc hội khoá X, kỳ họp thứ 10;Luật này quy định về nhà ở. - Nhà ở: là công trình xây dựng với mục đích để ở và phục vụ các nhu cầu sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân (điều 1, luật nhà ở). [13] - Nhà ở thương mại: là nhà ở do tổ chức, cá nhân thuộc các thành phần kinh tế đầu tư xây dựng để bán, cho thuê theo nhu cầu và cơ chế thị trường; (Mục II Phát triển nhà ở thương mại (điều 34, luật nhà ở) [13] - Nhà ở xã hội: là nhà ở do Nhà nước hoặc tổ chức, cá nhân thuộc các thành phần kinh tế đầu tư xây dựng cho các đối tượng quy định tại Điều 53, Điều 54 của Luật Nhà ở và quy định tại Nghị định này mua, thuê hoặc thuê mua theo cơ chế do Nhà nước quy định. - Nhà ở công vụ: là nhà ở do Nhà nước đầu tư xây dựng cho các đối tượng quy định tại Điều 60 của Luật Nhà ở và quy định tại Nghị định này thuê trong thời gian đảm nhiệm chức vụ theo quy định của Luật Nhà ở và Nghị định này; - Nhà chung cư: là nhà ở có từ hai tầng trở lên, có lối đi, cầu thang và hệ thống công trình hạ tầng sử dụng chung cho nhiều hộ gia đình, cá nhân. Nhà chung cư có phần diện tích thuộc sở hữu riêng của từng hộ gia đình, cá nhân, của chủ đầu tư và phần diện tích thuộc sở hữu chung của các chủ sở hữu nhà chung cư; - Thuê mua nhà ở xã hội: là việc người thuê mua nhà ở thanh toán trước một khoản tiền nhất định theo thỏa thuận trong hợp đồng, số tiền còn lại được tính thành tiền thuê nhà và người thuê mua phải trả hàng tháng hoặc trả theo định kỳ. Sau khi hết hạn thuê mua và người thuê mua đã trả hết tiền thuê nhà thì được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu đối với nhà ở đó. Luật nhà ở 2014 bắt đầu có hiệu lực từ 1/7/2015, thay thế Luật nhà ở 2005. Theo đó, có nhiều điểm mới nổi bật. [17] 7 Hiện nay cho vay mua nhà của Ngân hàng thương mại là một trong những hoạt động cho vay tiêu dùng đang ngày càng phát triễn. Cho vay tiêu dùng là hình thức tài trợ cho mục đích chi tiêu cho người tiêu dùng, bao gồm cá nhân và hộ gia đình. Các khoản cho vay tiêu dùng là nguồn tài chính quan trọng giúp người tiêu dùng có thể trang trải nhu cầu trong cuộc sống như nhà ở, phương tiện đi lại, học tập, du lịch, mua sắm… trước khi họ có đủ khả năng về tài chính để thụ hưởng. Cho vay mua nhà là việc Ngân hàng thương mại cho khách hàng sử dụng một số tiền của Ngân hàng vào mục đích mua sắm, xây dựng nhà ở với cam kết trả cả gốc và lãi đầy đủ cho Ngân hàng. Như vậy, hiểu rộng ra thì cho vay CVMN là sản phẩm cho vay bán lẻ bao gồm: Mua nhà ở/nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất nền, xây dựng, cải tạo, sửa chữa nhà ở và mua nhà ở hình thành trong tương lai/nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất nền tại các dự án phát triển nhà ở; hoàn thiện, cải tạo nhà ở (đã hoàn thiện phần thô) tại các dự án phát triển nhà ở. Đối với Ngân hàng: Hoạt động này góp phần làm đa dạng hoạt động tín dụng, phân tán rủi ro và tăng thêm thu nhập. Sản phẩm cho vay về nhà ở góp phần khuyến khích tiêu dùng trong xã hội, góp phần đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của khách hàng. Đối với khách hàng: giúp cho người có nhu cầu về nhà ở nhưng đủ khả năng chi trả có thêm giải pháp có thể sở hữu một căn nhà như mong muốn. Đối với xã hội: góp phần ổn định cuộc sống an tâm lao động cho người dân, cải thiện nâng cao mức sống cho người dân, thúc đẩy nền kinh tế phát triển, tăng tốc độ lưu thông nguồn vốn cho nền kinh tế. 1.1.2 Rủi ro tín dụng cho vay mua nhà 1.1.2.1 Khái niệm rủi ro tín dụng cho vay mua nhà Rủi ro tín dụng cho vay mua nhà là một trong những nguyên nhân chủ yếu gây tổn thất và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng kinh doanh Ngân hàng. Rủi ro tín dụng cho vay mua nhà gắn liền với hoạt động quan trọng nhất của ngân hàng thương mại - hoạt động tín dụng. Với mục tiêu là đúng hạn theo hợp đồng tín dụng và nhận được đầy đủ gốc và lãi, thì rủi ro tín dụng cho vay mua nhà phát sinh khi một bên đối tác không thực hiện nghĩa vụ tài chính hoặc nghĩa vụ theo hợp đồng đối với ngân hàng, bao gồm cả việc không thực hiện thanh toán nợ, cho dù đó là nợ gốc hay nợ lãi khi khoản nợ đến hạn. 8 Trong quyết định 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/04/2007 quy định “Rủi ro tín dụng cho vay mua nhà trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết”. 1.1.2.2. Đặc điểm về rủi ro cho vay mua nhà Cho vay mua nhà thường có kỳ hạn dài nhất (thường từ 10 đến 30 năm) trong danh mục cho vay của Ngân hàng. Nhìn chung với loại hình cho vay này thì thường chứa đựng nhiều rủi ro vì có nhiều vấn đề xãy ra trong khoảng thời gian đó bao gồm cả những thay đổi tiêu cực trong nền kinh tế, lãi suất, sức khỏe của người vay. Với cùng khoảng thời gian cho vay như trên Ngân hàng có thể áp dụng lãi suất cố định hoặc thả nổi (ngày càng phổ biến trong những năm gần đây). Đây là nét khác biệt của cho vay mua nhà so với cho vay tiêu dùng nói chung nơi mà lãi suất thường ở một mức cố định, đặc biệt là trong cho vay trả góp. Cho vay mua nhà, sửa nhà chiếm hơn 52% tín dụng tiêu dùng: Rủi ro cho nền kinh tế? [20] Rủi ro trong hoạt động cho vay mua nhà chủ yếu là rủi ro tín dụng, rủi ro khách hàng không trả được nợ gốc hoặc lãi đúng hạn, gây ra tổn thất cho Ngân hàng. Nguồn trả nợ cho Ngân hàng thường lấy từ thu nhập thường xuyên của khách hàng. Thu nhập của khách hàng lại phụ thuộc vào tình hình sức khỏe, tuổi và công việc của khách hàng. Thời hạn cho vay dài cũng đồng nghĩa với việc xãy ra nhiều rủi ro tiềm ẩn. Khi khách hàng gặp một sự cố nào trong cuộc sồng thì khả năng khách hàng không thể trả được khoản nợ đã cam kết với Ngân hàng. Biện pháp khắc phục để tránh tình trạng xảy ra rủi ro này là Ngân hàng mua bảo hiểm, hoặc yêu cầu khách hàng mua bảo hiểm, như vậy Ngân hàng có thể san sẽ rủi ro với công ty bảo hiểm. Cách khác là Ngân hàng buộc phải thanh lý tài sản bảo đảm của người vay và tài sản đó là căn hộ mua. Theo đề xuất mới đây của Bộ Tài chính, cùng một lúc bất động sản (BĐS) gánh chịu 2 loại thuế, đó là thuế giá trị gia tăng (VAT) khi chuyển quyền sử dụng đất và tăng VAT. Qua ghi nhận trong cộng đồng doanh nghiệp BĐS, việc lo lắng bao trùm bởi viễn cảnh, giá nhà tăng cao dẫn đến đóng băng. [21] Một rủi ro nữa mà Ngân hàng có thể gặp phải là rủi ro về mặt đạo đức, khi mà khách hàng cấu kết với người bán, làm các giấy tờ giả cố tình lừa đảo, chiếm đoạt vốn của Ngân hàng. 9