"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
«n tËp, Cñng cè kiÕn thøc
ph©n m«n V¨n häc líp 9
Chuyªn ®Ò c¸p huyÖn (2012)
A. §Æt vÊn ®Ò
Ng÷ v¨n lµ mét trong 3 m«n häc quyÕt ®Þnh kÕt qu¶ k× thi tuyÓn sinh vµo THPT
®èi víi c¸c em häc sinh tham dù k× thi nµy. Trong ®ã, ph©n m«n V¨n häc ®ãng vai
trß hÕt søc quan träng. Bëi cÊu tróc cña ®Ò thi m«n Ng÷ v¨n vµo líp 10 THPT hiÖn
nay thêng cã ba phÇn:
PhÇn I. TiÕng ViÖt (2 ®iÓm).
PhÇn II. ViÕt mét bµi v¨n thuyÕt minh ng¾n hoÆc mét v¨n b¶n nghÞ luËn
x· héi kho¶ng 300 tõ (3®iÓm).
PhÇn III. Tù luËn V¨n häc (5 ®iÓm).
§Ó hoµn thµnh bµi thi, häc sinh chñ yÕu ph¶i vËn dông kiÕn thøc ph©n m«n V¨n
häc ®Ó lµm. Ngay c¶ c©u hái phÇn TiÕng ViÖt, phÇn lín ng÷ liÖu ®Òu ®îc trÝch tõ c¸c
v¨n b¶n ®· ®îc häc trong ch¬ng tr×nh, kiÕn thøc vÒ v¨n b¶n ®ã sÏ gióp c¸c em lµm
tèt h¬n nh÷ng yªu cÇu cña bµi tËp.
Qua thùc tÕ häc sinh thùc hµnh viÕt c¸c bµi v¨n nghÞ luËn v¨n häc, ®Æc biÖt lµ
qua c¸c k× kiÓm tra thi cö, c¸c em thêng béc lé mét sè h¹n chÕ c¶ vÒ kiÕn thøc vµ kÜ
n¨ng lµm bµi. VÝ dô:
1. VÒ kiÕn thøc:
- Kh«ng nhí chÝnh x¸c hoµn c¶nh s¸ng t¸c, néi dung, gi¸ trÞ cña t¸c phÈm
- LÉn kiÕn thøc gi÷a c¸c t¸c gi¶, ®Æc ®iÓm c¸c nh©n vËt …
- Kh«ng thuéc dÉn chøng
- ViÕt sai tªn t¸c phÈm hay tªn ®o¹n trÝch
VÝ dô c©u hái:
Kh«ng cã kÝnh, råi xe kh«ng cã ®Ìn
Kh«ng cã mui xe, thïng xe cã xíc,
Xe vÉn ch¹y v× miÒn Nam phÝa tríc:
ChØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim.
Khæ th¬ trªn trÝch trong bµi th¬ nµo? Cña ai?
(§Ò thi tuyÓn sinh líp 10 THPT n¨m häc 2007 2008)
NhiÒu häc sinh ®· tr¶ lêi: Khæ th¬ trÝch trong bµi th¬ "TiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh'' cña
Ph¹m TiÕn DuËt.
2. VÒ kÜ n¨ng:
- Kh«ng ®äc kÜ ®Ò ®Ó x¸c ®Þnh yªu cÇu cña ®Ò bµi tríc khi lµm dÉn ®Õn bµi viÕt
l¹c ®Ò, xa ®Ò, thiÕu ý hoÆc kh«ng ®óng träng t©m, thËm chÝ l¹c thÓ lo¹i …
VD: §Ò thi vµo líp 10 THPT n¨m 2009- 2010 yªu cÇu: ViÕt mét bµi v¨n
thuyÕt minh vÒ NguyÔn Du vµ t¸c phÈm TruyÖn KiÒu. Häc sinh lµm l¹c sang ph©n
tÝch gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña TruyÖn KiÒu.
- Kh«ng biÕt x¸c ®Þnh c¸c luËn ®iÓm, luËn cø
- Cha biÕt c¸ch dùng ®o¹n.
- DiÔn ®¹t lñng cñng.
- Ph©n bè thêi gian lµm bµi cha hîp lÝ: Dµnh qu¸ nhiÒu thêi gian cho c©u Ýt ®iÓm,
®Õn c©u cuèi (tù luËn V¨n häc) cßn qu¸ Ýt thêi gian.
- Lóng tóng, mÊt nhiÒu thêi gian cho viÖc viÕt më bµi…
VËy, lµm thÕ nµo ®Ó gióp häc sinh kh¾c phôc ®îc nh÷ng h¹n chÕ trªn?
XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ trªn vµ kinh nghiÖm nhiÒu n¨m d¹y häc, «n luyÖn cho häc
sinh líp 9 thi vµo líp 10 THPT, t«i xin tr×nh bµy mét sè kinh nghiÖm cña m×nh th«ng
qua chuyªn ®Ò “ ¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9“.
Néi dung chuyªn ®Ò gåm hai phÇn:
PhÇn I: Thèng kª c¸c v¨n b¶n trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n 9
PhÇn II: Ph¬ng ph¸p «n tËp, cñng cè kiÕn thøc
- Bíc 1: ¤n tËp cñng cè theo t¸c phÈm hoÆc t¸c gi¶
- Bíc 2: HÖ thèng kiÕn thøc tõng phÇn, tõng m¶ng, tõng chñ ®Ò …
- Bíc 3: Më réng, kh¾c s©u kiÕn thøc b»ng c¸c chuyªn ®Ò nhá.
-1-
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
B. néi dung chuyªn ®Ò
PhÇn I: thèng kª c¸c v¨n b¶n
I. V¨n häc ViÖt Nam:
1. V¨n häc trung ®¹i (Theo tr×nh tù thêi gian s¸ng t¸c)
- ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng (NguyÔn D÷)
- ChuyÖn cò trong phñ Chóa TrÞnh (Ph¹m §×nh Hæ)
- Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ (Ng« gia v¨n ph¸i)
- TruyÖn KiÒu (NguyÔn Du)
- TruyÖn Lôc V©n Tiªn (NguyÔn §×nh ChiÓu)
2. V¨n häc hiÖn ®¹i
*V¨n b¶n nghÖ thuËt (Theo giai ®o¹n v¨n häc)
1.Tõ 1945 ®Õn 1954:
- §ång chÝ (ChÝnh H÷u)
- Lµng (Kim L©n)
2.Tõ 1955 ®Õn 1975:
- §oµn thuyÒn ®¸nh c¸ (Huy CËn)
- Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh (Ph¹m TiÕn DuËt)
- BÕp löa (B»ng ViÖt)
- Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ (NguyÔn Khoa §iÒm)
- Nãi víi con (Y Ph¬ng)
- Sang thu (H÷u ThØnh)
- Con cß (ChÕ Lan Viªn)
- ChiÕc lîc ngµ (NguyÔn Quang S¸ng)
- LÆng lÏ Sapa (NguyÔn Thµnh Long)
- Nh÷ng ng«i sao xa x«i (Lª Minh Khuª)
3. Tõ sau 1975:
- ViÕng l¨ng B¸c (ViÔn Ph¬ng)
- ¸nh tr¨ng (NguyÔn Duy)
- Mïa xu©n nho nhá (Thanh H¶i)
- BÕn quª (NguyÔn Minh Ch©u)
* V¨n b¶n nhËt dông & v¨n b¶n nghÞ luËn:
- Phong c¸ch Hå ChÝ Minh ( Lª Anh Trµ)
- §Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh (Market)
- Tuyªn bè thÕ giíi vÒ sù sèng cßn, quyÒn ®îc b¶o vÖ cña trÎ em.
- TiÕng nãi cña v¨n nghÖ (NguyÔn §×nh Thi)
- ChuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kû míi (Vò Khoan)
II. V¨n häc níc ngoµi:
- M©y vµ sãng (Targo)
- Cè h¬ng (Lç TÊn)
- Con chã bÊc ( trÝch TiÕng gäi n¬i hoang d· - Jack London)
- R«-bin-x¬n ngoµi ®¶o hoang ( TrÝch R«- bin- x¬n Cru- x« - §e-ni-¬n
§i-ph«)
- Nh÷ng ®øa trÎ ( TrÝch Thêi th¬ Êu- Macxim Gor¬ki).
- Bè cña Xi m«ng ( Guy®¬ M«- pa- x¨ng).
- Bµn vÒ ®äc s¸ch (Chu Quang TiÒm)
- Chã sãi vµ cõu trong th¬ ngô ng«n cña La Ph«ng - ten (Hi-p«-lit-Ten)
PhÇn II: Ph¬ng ph¸p «n tËp cñng cè kiÕn thøc:
Qóa tr×nh «n tËp, cñng cè kiÕn thøc v¨n häc cÇn ®îc tiÕn hµnh theo ba bíc:
- Bíc 1: ¤n tËp cñng cè theo t¸c phÈm hoÆc t¸c gi¶
- Bíc 2: HÖ thèng kiÕn thøc tõng phÇn, tõng m¶ng, tõng chñ ®Ò …
- Bíc 3: Më réng, kh¾c s©u kiÕn thøc b»ng c¸c chuyªn ®Ò nhá.
-2-
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
Trong ®ã, bíc «n tËp kiÕn thøc tõng t¸c phÈm, t¸c gi¶ lµ quan träng nhÊt. NÕu «n
tËp cñng cè kiÕn thøc tõng t¸c phÈm tèt sÏ t¹o nÒn mãng v÷ng ch¾c cho viÖc hÖ
thèng kiÕn thøc tõng phÇn vµ «n tËp theo c¸c chuyªn ®Ò.
Bíc I: ¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc theo t¸c phÈm hoÆc
t¸c gi¶
§©y lµ bíc «n tËp quan träng. Nh trªn ®· nãi, nÕu «n tËp, cñng cè kiÕn thøc tõng
t¸c phÈm tèt sÏ t¹o nÒn mãng v÷ng ch¾c cho c¸c bíc «n tËp tiÕp theo. Song, «n tËp
nh thÕ nµo míi lµ ®iÒu quan träng, bëi nÕu kh«ng cã ph¬ng ph¸p ®óng ta sÏ d¹y l¹i
gi¸o ¸n mµ ta ®· d¹y trªn líp. Nh thÕ, võa kh«ng ®óng quy ®Þnh vÒ d¹y buæi hai l¹i
võa kh«ng hiÖu qu¶.
Theo t«i, ta nªn «n tËp, cñng cè kiÕn thøc mçi t¸c phÈm hoÆc t¸c gi¶ b»ng c¸ch híng dÉn häc sinh lµm c¸c d¹ng bµi tËp cô thÓ (dùa vµo mét sè d¹ng bµi tËp cña ®Ò thi
hµng n¨m). Nh thÕ, võa kiÓm tra ®îc kiÕn thøc cña c¸c em sau khi ®· ®îc häc trªn
líp vÒ t¸c phÈm, l¹i võa rÌn ®îc kÜ n¨ng lµm c¸c d¹ng bµi tËp l¹i võa cñng cè, kh¾c
s©u kiÕn thøc vÒ t¸c phÈm ®ã cho c¸c em. Mét sè d¹ng bµi tËp nh:
- ThuyÕt minh vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm
- Gi¶i thÝch ý nghÜa nhan ®Ò t¸c phÈm
- Tãm t¾t néi dung t¸c phÈm (nÕu lµ t¸c phÈm truyÖn)
- ChÐp th¬ (c¶ bµi hoÆc tõng phÇn)
- Nªu c¸c t×nh huèng truyÖn.
- LuyÖn mét sè ®Ò nghÞ luËn v¨n häc
…
VÝ dô 1:
ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng
- NguyÔn D÷ Bµi tËp 1: ViÕt bµi thuyÕt minh vÒ t¸c phÈm "ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng'' cña
NguyÔn D÷
Bµi tËp 2: Gi¶i thÝch tªn t¸c phÈm "TruyÒn k× m¹n lôc'' cña NguyÔn D÷? "ChuyÖn
ngêi con g¸i Nam X¬ng'' cã nh÷ng chi tiÕt nµo mang tÝnh "truyÒn k×''? Nªu ng¾n gän
ý nghÜa cña c¸c chi tiÕt ®ã?
Bµi tËp 3: Tãm t¾t "ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng'' b»ng mét ®o¹n v¨n kho¶ng
10 c©u.
Bµi tËp 4: H·y kÓ l¹i ng¾n gän chi tiÕt k× ¶o cuèi cïng trong "ChuyÖn ngêi con g¸i
Nam X¬ng'' cña NguyÔn D÷ b»ng mét ®o¹n v¨n tõ 3 ®Õn 5 c©u. Nªu ý nghÜa cña chi
tiÕt k× ¶o ®ã.
Bµi tËp 5: Ph¸t biÓu suy nghÜ cña em nh©n vËt Vò N¬ng trong t¸c phÈm "ChuyÖn
ngêi con g¸i Nam X¬ng'' cña NguyÔn D÷.
Bµi tËp 6: Th©n phËn ngêi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn xa qua "ChuyÖn ngêi
con g¸i Nam X¬ng'' cña NguyÔn D÷.
Bµi tËp 7: C¸i nh×n nh©n ®¹o cña nhµ v¨n qua "ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng''
cña NguyÔn D÷.
Bµi tËp 8: HiÖn thùc x· héi phong kiÕn xa qua "ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng''
cña NguyÔn D÷.
VÝ dô 2:
TruyÖn kiÒu
- NguyÔn Du -
Bµi tËp 1: ViÕt bµi thuyÕt minh vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Du
Bµi tËp 2: ViÕt bµi thuyÕt minh vÒ t¸c phÈm TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du
Bµi tËp 3: Tãm t¾t t¸c phÈm TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du b»ng mét v¨n b¶n ng¾n
kho¶ng 300 tõ.
Bµi tËp 4: TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du cßn cã tªn gäi kh¸c lµ "§o¹n trêng t©n
thanh'', em hiÓu ý nghÜa nhan ®Ò ®ã nh thÕ nµo.
Bµi tËp 5: TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du gåm bao nhiªu c©u th¬ lôc b¸t? Bè côc
gåm mÊy phÇn? Tªn cña mçi phÇn lµ g×, phÇn nµo cã sè lîng c©u th¬ lín nhÊt?
Bµi tËp 6: ChÐp l¹i vµ diÔn xu«i mét sè ®o¹n th¬. VÝ dô:
-3-
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
- ChÐp l¹i vµ diÔn xu«i nh÷ng c©u th¬ miªu t¶ ch©n dung Thóy V©n trong ®o¹n
trÝch "ChÞ em Thóy KiÒu'' (Ng÷ v¨n 9 - TËp 1).
- ChÐp l¹i vµ diÔn xu«i nh÷ng c©u th¬ miªu t¶ vÎ ®Ñp cña Thóy KiÒu trong
®o¹n trÝch "ChÞ em Thóy KiÒu'' (Ng÷ v¨n 9 - TËp 1).
- ChÐp l¹i vµ diÔn xu«i nh÷ng c©u th¬ miªu t¶ nçi nhí cha mÑ cña Thóy KiÒu
trong nh÷ng ngµy nµng sèng ë lÇu Ngng BÝch. Qua ®ã em cã c¶m nhËn g× vÒ vÎ ®Ñp
t©m hån nµng?
Bµi tËp 7:
Nçi m×nh thªm tøc nçi nhµ,
ThÒm hoa mét bíc, lÖ hoa mÊy hµng!
Ng¹i ngïng dÝn giã e s¬ng,
Ngõng hoa bãng thÑn, tr«ng g¬ng mÆt dµy.
Mèi cµng vÐn tãc b¾t tay,
NÐt buån nh cóc, ®iÖu gÇy nh mai.
- H·y giíi thiÖu ng¾n gän xuÊt xø vµ néi dung ®o¹n th¬ trªn.
- Tõ 'hoa'' ®îc nh¾c ®Õn ba lÇn trong ®o¹n th¬ víi nh÷ng ý nghÜa kh¸c nhau
nh thÕ nµo?
- ViÕt ®o¹n v¨n kho¶ng 10 c©u tr×nh bµy nh÷ng c¶m xóc, suy nghÜ cña em vÒ
h×nh ¶nh Thóy KiÒu trong ®o¹n th¬ trªn, trong ®ã cã sö dông cã sö dông c©u hái tu
tõ.
Bµi tËp 8:
Ngµy xu©n con Ðn ®a thoi,
ThiÒu quang chÝn chôc ®· ngoµi s¸u m¬i,
Cá non xanh tËn ch©n trêi,
Cµnh lª tr¾ng ®iÓm mét vµi b«ng hoa.
(TrÝch "TruyÖn KiÒu'' - NguyÔn Du)
- H×nh ¶nh "con Ðn ®a thoi'' trong ®o¹n th¬ cã thÓ hiÓu nh thÕ nµo?
- ViÕt mét ®o¹n v¨n kho¶ng 10 c©u, trong ®ã sö dông lêi dÉn trùc tiÕp cã néi
dung tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ c¶nh mïa xu©n trong ®o¹n th¬ ®· dÉn ë trªn.
Bµi tËp 9:
… Tëng ngêi díi nguyÖt chÐn ®ång,
Tin s¬ng luèng nh÷ng rµy tr«ng mai chê.
Bªn trêi gãc biÓn b¬ v¬,
TÊm son gét röa bao giê cho phai.
Xãt ngêi tùa cöa h«m mai,
Qu¹t nång,Êp l¹nh nh÷ng ai ®ã giê?
S©n Lai c¸ch mÊy n¾ng ma,
Cã khi gèc tö ®· võa ngêi «m …
(TrÝch "TruyÖn KiÒu'' - NguyÔn Du)
- Ph©n tÝch ®o¹n th¬ trªn.
- §o¹n th¬ gîi cho em suy nghÜ g× vÒ ch÷ hiÕu cña con c¸i ®èi víi cha mÑ
trong cuéc sèng hiÖn nay.
Bµi tËp 10: §©y lµ mét ®o¹n trÝch trong "TruyÖn KiÒu'' cña NguyÔn Du mµ mét b¹n
häc sinh ®· chÐp:
''Buån tr«ng cöa bÓ triÒu h«m,
ThuyÒn ai thÊp tho¸ng c¸nh buåm xa xa?
Buån tr«ng ngän níc míi xa,
Hoa tr«i man m¸t biÕt lµ vÒ ®©u?
Buån tr«ng néi cá rÇu rÇu,
Ch©n m©y mÆt ®Êt mét mµu xanh xanh?
Buån tr«ng giã cuèn mÆt dÒnh
Çm Çm tiÕng sãng kªu quanh gÕ ngåi.''
- B¶n chÐp th¬ trªn cã m¾c mét sè lçi, em h·y chÐp l¹i ®o¹n th¬ sau khi ®· söa
c¸c lçi nµy. (G¹ch ch©n díi nh÷ng lçi ®· ®îc söa)
-4-
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
- Khi t×m hiÓu ®o¹n th¬ trªn, mét b¹n häc sinh cho r»ng néi dung chÝnh cña
®o¹n th¬ lµ: §o¹n th¬ miªu t¶ c¶nh thiªn nhiªn. Theo em, b¹n kh¸i qu¸t nh thÕ ®· ®ñ
cha? cÇn bæ sung ®iÒu g×?
Bµi tËp 11: Híng dÉn häc v¨n b¶n "ChÞ em Thóy KiÒu'' (TrÝch "TruyÖn KiÒu'' NguyÔn Du), trong phÇn tiÓu dÉn, s¸ch Ng÷ v¨n 9 (TËp mét) viÕt:
"Víi bót ph¸p tinh diÖu, NguyÔn Du kh«ng nh÷ng dùng lªn ®îc hai bøc ch©n
dung "Mçi ngêi mét vÎ mêi ph©n vÑn mêi'' mµ dêng nh cßn nãi ®îc c¶ tÝnh c¸ch,
th©n phËn … to¸t ra tõ diÖn m¹o cña mçi vÎ ®Ñp riªng.''
B»ng viÖc lùa chän, ph©n tÝch mét sè dÉn chøng trong v¨n b¶n 'ChÞ em Thóy
KiÒu'', em h·y lµm s¸ng tá néi dung trªn.
Bµi tËp 12: Ph©n tÝch diÔn biÕn t©m tr¹ng Thóy KiÒu trong nh÷ng ngµy nµng sèng ë
lÇu Ngng BÝch qua v¨n b¶n "KiÒu ë lÇu Ngng BÝch'' (Ng÷ v¨n 9 - TËp mét)
Bµi tËp 13: Xãt th¬ng sè phËn ngêi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn xa, trong TruyÖn
KiÒu, NguyÔn Du ®· viÕt:
§au ®ín thay phËn ®µn bµ
Lêi r»ng b¹c mÖnh còng lµ lêi chung.
B»ng nh÷ng hiÓu biÕt vÒ TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du, em h·y lµm s¸ng tá nhËn
®Þnh trªn.
Bµi tËp 14:
Mét trong nh÷ng thµnh c«ng vÒ nghÖ thuËt trong s¸ng t¸c TruyÖn KiÒu cña
NguyÔn Du lµ nghÖ thuËt kh¸c ho¹ ch©n dung nh©n vËt.
Dùa vµo c¸c trÝch ®o¹n TruyÖn KiÒu ®· häc vµ ®äc thªm trong ch¬ng tr×nh Ng÷
v¨n 9, em h·y lµm s¸ng râ nhËn ®Þnh trªn.
Bµi tËp 15: Ph¸t biÓu suy nghÜ cña em vÒ hiÖn thùc x· héi phong kiÕn xa qua t¸c
phÈm TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du
VÝ dô 3:
LÆng lÏ sa pa
- NguyÔn Thµnh Long -
Bµi tËp 1: ViÕt bµi thuyÕt minh vÒ truyÖn ng½n LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh
Long.
Bµi tËp 2: Tãm t¾t truyÖn ng¾n LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Long b»ng mét
®o¹n v¨n kho¶ng 10 c©u.
Bµi tËp 3:
Lóc bÊy giê, n¾ng ®· m¹ b¹c c¶ con dÌo, ®èt ch¸y rõng c©y hõng hùc nh mét
bã ®uèc lín. N¾ng chiÕu lµm cho bã hoa cµng thªm tùc rì vµ lµm cho c« g¸i thÊy
m×nh rùc rì theo.
- §o¹n v¨n trªn cã trong t¸c phÈm nµo, do ai s¸ng t¸c?
- Trong t¸c phÈm cã nh÷ng nh©n vËt phô chØ ghÐ qua n¬i nh©n vËt chÝnh sèng. Hä
lµ ai? Nh÷ng nh©n vËt nµy gi÷ vai trß g× trong t¸c phÈm?
Bµi tËp 4: T×nh huèng c¬ b¶n cña truyÖn ng¾n LÆng lÏ Sa Pa lµ g×? T¸c gi¶ t¹o ra
t×nh huèng truyÖn ®ã nh»m môc ®Ých g×?
Bµi tËp 5: "…Håi cha vµo nghÒ, nh÷ng ®ªm bÇu trêi ®en kÞt, nh×n kÜ míi thÊy mét
ng«i sao xa, ch¸u còng nghÜ ngay ng«i sao kia lÎ loi mét m×nh. B©y giê lµm nghÒ
nµy, ch¸u kh«ng nghÜ nh vËy n÷a. vµ, khi ta lµm viÖc, ta víi c«ng viÖc lµ ®«i, sao gäi
lµ mét m×nh ®îc? Huèng chi viÖc cña ch¸u g¾n liÒn víi viÖc cña bao anh em, ®ång
chÝ díi kia. C«ng viÖc cña ch¸u gian khæ thÕ ®Êy, chø cÊt nã ®i, ch¸u buån ®Õn chÕt
mÊt…''
(LÆng lÏ Sa Pa - NguyÔn Thµnh Long)
-5-
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
Ph©n tÝch ®o¹n trÝch trªn ®Ó lµm s¸ng tá phÈm chÊt tèt ®Ñp cña nh÷ng con ngêi
tõng mét thêi lao ®éng quªn m×nh trªn kh¾p mäi miÒn Tæ quèc.
Bµi tËp 6: Nãi vÒ truyÖn ng¾n LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Long, PGS
NguyÔn V¨n Long viÕt:
'T¸c phÈm nh mét bµi th¬ vÒ vÎ ®Ñp trong c¸ch sèng vµ suy nghÜ cña nh÷ng
con ngêi lao ®éng b×nh thêng mµ cao c¶, nh÷ng mÉu ngêi cña mét giai ®o¹n lÞch sö
cã nhiÒu gian khæ, hy sinh nhng còng thËt trong s¸ng, ®Ñp ®Ï.''
H·y lµm s¸ng tá nhËn ®Þnh trªn.
Bµi tËp 7: C¶m nhËn cña em vÒ vÎ ®Ñp cña nh©n vËt anh thanh niªn trong truyÖn
ng¾n LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Long.
Bµi tËp 8: H·y chøng tá r»ng: Sù héi tô trong LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh
Long lµ sù héi tô cña nh÷ng con ngêi cã t©m hån cao ®Ñp.
Bµi tËp 9: H·y ph¸t biÓu suy nghÜ cña em vÒ vÎ ®Ñp t×nh ngêi trong LÆng lÏ Sa Pa
cña NguyÔn Thµnh Long.
Bµi tËp 10: Tªn truyÖn lµ "LÆng lÏ Sa Pa'' nhng cuéc sèng ë ®©y kh«ng hÒ lÆng lÏ.
Em h·y ph©n tÝch truyÖn ng¾n ®Ó lµm râ ®iÒu ®ã.
Bµi tËp 11: H·y ph©n tÝch vµ ph¸t biÓu c¶m nghÜ cña em vÒ nh÷ng con ngêi b×nh
dÞ ®ang thÇm lÆng lao ®éng ®Ó x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc qua nh©n vËt anh thanh
niªn trong truyÖn ng¾n LÆng lÏ Sa Pa cña nhµ v¨n NguyÔn Thµnh Long.
VÝ dô 4:
§ång chÝ
- ChÝnh H÷u -
Bµi tËp 1: ViÕt bµi thuyÕt minh vÒ t¸c gi¶ ChÝnh H÷u vµ bµi th¬ §ång chÝ.
Bµi tËp 2: §Ó c¶m nhËn s©u s¾c ®îc bµi th¬ §ång chÝ cña ChÝnh H÷u, theo em, ta
cÇn lu ý nh÷ng ®iÓm nµo vÒ t¸c gi¶ vµ hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬.
Bµi tËp 3:
Quª h¬ng anh níc mÆn ®ång chua
Lµng t«i nghÌo ®Êt cµy lªn sái ®¸.
Anh víi t«i hai ngêi xa l¹
Tù ph¬ng trêi ch¼ng hÑn quen nhau,
Sóng bªn sóng, ®Çu s¸t bªn ®Çu,
§ªm rÐt chung ch¨n thµnh ®«i tri kØ.
§ång chÝ!
("§ång chÝ'' - ChÝnh H÷u)
- Trong ®o¹n th¬ trªn, cã mét tõ bÞ chÐp sai. §ã lµ tõ nµo? H·y chÐp l¹i chÝnh
x¸c c©u th¬ ®ã. ViÖc chÐp sai tõ nh vËy ¶nh hëng ®Õn gi¸ trÞ biÓu c¶m cña c©u th¬
nh thÕ nµo?
- C©u cuèi trong khæ th¬ lµ mét c©u ®Æc biÖt. H·y viÕt ®o¹n v¨n kho¶ng 10 c©u
ph©n tÝch nÐt ®Æc s¾c cña c©u th¬ ®ã.
Bµi tËp 4: C¶m nhËn cña em sau khi ®äc ®o¹n th¬:
"Ruéng n¬ng anh göi b¹n th©n cµy
Gian nhµ kh«ng, mÆc kÖ giã lung lay
GiÕng níc gèc ®a nhí ngêi ra lÝnh.''
("§ång chÝ'' - ChÝnh H÷u)
Bµi tËp 5: Ph©n tÝch bµi th¬ §ång chÝ cña ChÝnh H÷u.
-6-
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
Bµi tËp 6: C¶m nhËn cña em vÒ h×nh tîng ngêi lÝnh trong bµi th¬ §ång chÝ cña
ChÝnh H÷u.
Bµi tËp 7: Ph©n tÝch h×nh ¶nh anh bé ®éi cô Hå trong bµi th¬ §ång chÝ cña ChÝnh
H÷u.
Bíc 2: HÖ thèng kiÕn thøc tõng phÇn
Sau khi ®· híng dÉn häc sinh «n tËp, cñng cè kiÕn thøc tõng t¸c phÈm hoÆc t¸c
gi¶, ta híng dÉn c¸c em hÖ thèng l¹i nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña c¸c t¸c phÈm ®îc
s¸ng t¸c cïng giai ®o¹n, hoÆc cïng ®Ò tµi hoÆc cïng thÓ lo¹i… VÝ dô:
- HÖ thèng kiÕn thøc c¬ b¶n c¸c t¸c phÈm th¬ hiÖn ®¹i.
- HÖ thèng kiÕn thøc c¬ b¶n c¸c t¸c phÈm truyÖn.
- HÖ thèng kiÕn thøc c¬ b¶n c¸c v¨n b¶n nhËt dông vµ nghÞ luËn.
- HÖ thèng kiÕn thøc vÒ c¸c t¸c gi¶
- HÖ thèng c¸c luËn ®iÓm, luËn cø cña c¸c v¨n b¶n.
- T×nh huèng truyÖn cña 5 truyÖn ng¾n trong Ng÷ v¨n 9
- ý nghÜa nhan ®Ò mét sè t¸c phÈm
…
* Ph¬ng ph¸p thùc hiÖn:
- Gi¸o viªn lËp biÓu mÉu hoÆc ra bµi tËp, híng dÉn häc sinh ph¬ng ph¸p thùc
hiÖn vµ yªu cÇu c¸c em vÒ nhµ thùc hiÖn.
- Gi¸o viªn kiÓm tra, nhËn xÐt vµ ch÷a bµi tËp cña häc sinh
VÝ dô 1:
T×nh huèng truyÖn cña 5 truyÖn ng¾n trong Ng÷ v¨n 9
Truyện ngắn 1: Làng (Kim Lân)
- Nhà văn Kim Lân đã đặt nhân vật ông Hai vào một tình huống rất gay gắt.
Ông Hai vốn rất yêu làng, lúc nào cũng tự hào và khoe khoang về làng của mình với
sự giàu có và tinh thần kháng chiến. Nhưng đột nhiên ông nhận được tin từ những
người tản cư - làng ông làm việt gian theo Tây.
Tạo tình huống như vậy là cách để nhà văn Kim Lân khắc họa đậm nét lòng
yêu làng gắn liền với lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến của nhân vật nói riêng
và người nông dân Việt Nam nói chung trong thời kỳ đầu của cuộc kháng chiến
chống Pháp.
Truyện ngắn 2:Lặng lẽ Sa Pa (Nguyễn Thành Long)
- Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa có tình huống rất nhẹ nhàng, đơn giản. Câu
chuyện chỉ xoay quanh cuộc gặp gỡ tình cờ của nhân vật anh Thanh niên với ông
hoạ sĩ già và cô kỹ sư trẻ diễn ra trong vòng ba mươi phút trên đỉnh núi Yên Sơn cao
hai nghìn sáu trăm mét, là nơi anh sống và làm việc. Cuộc gặp gỡ bất ngờ nhưng đã
để lại trong lòng mỗi nhân vật những ấn tượng sâu sắc về lí tưởng và mục đích sống.
Cách tạo tình huống như vậy nhà văn Nguyễn Thành Long muốn làm nổi bật
hình ảnh nhân vật anh thanh niên nói riêng và những con người đang lao động âm
thầm lặng lẽ, đầy trách nhiệm để cống hiến hết mình cho đất nước, cho công cuộc
xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Miền Bắc những năm 70 của thế kỷ XX nói chung.
Truyện ngắn 3: Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng)
-7-
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
- Tình huống của truyện ngắn Chiếc lược ngà thật éo le. Anh Sáu sau tám
năm xa nhà đi kháng chiến, chuyến nghỉ phép thăm quê trước khi chuyển đơn vị này
với anh thật ý nghĩa bởi anh sẽ được gặp con - đứa con gái duy nhất anh chưa từng
gặp mặt. Nhưng trong những ngày nghỉ phép, dù cố tình gần gũi, thân thiện và yêu
thương con nhưng bé Thu lại cương quyết không nhận anh là cha. Đến tận khi anh
chia tay gia đình để lên đường cũng là lúc bé Thu mới nhận anh là cha.
- Ở chiến khu lúc nào anh cũng nhớ về con, anh dồn hết tâm lực vào việc
tạo ra cây lược ngà để tặng con. Nhưng anh chưa kịp trao chiếc lược cho con thì anh
đã hy sinh.
Tạo tình huống như vậy, Nguyễn Quang Sáng muốn ca ngợi tình cảm cha con
sâu nặng của anh Sáu và bé Thu trong hoàn cảnh éo le, vùa là lời lên án tố cáo tội ác
của chiến tranh đã gây ra cho bao gia đình Việt Nam.
Truyện ngắn 4: Bến quê ( Nguyễn Minh Châu)
- Tình huống của truyện ngắn đầy trớ trêu và nghịch lí: Công việc của Nhĩ
đã tạo điều kiện cho anh đi khắp nơi trên trái đất. Nhưng về cuối đời, anh mắc phải
một căn bệnh quái ác - liệt toàn thân. Bệnh tật đã hành hạ anh hàng năm trời, tất cả
mọi sinh hoạt của anh dều phải nhờ vào vợ con và những đứa trẻ hàng xóm. Nằm
trên giường bệnh, qua ô cửa sổ nhà mình, Nhĩ đã nhận ra được vẻ đẹp lạ lùng của
bãi bồi bên kia sông quê anh, nhận ra được gia đình là chỗ dựa chính của cuộc đời
mỗi con người. Anh nảy ra một khao khát được đặt chân sang bãi bồi bên kia sông,
nhưng anh không thể thực hiện được. Anh đã nhờ Tuấn - con trai anh sang thực hiện
thay mình. Nhưng đứa con không hiểu tâm nguyện của bố và đã để lỡ chuyến đò
duy nhất trong ngày.
Truyện ngắn 5: Những ngôi sao xa xôi (Lê Minh Khuê)
- Ba nữ thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn trong những
năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Họ là những nữ thanh niên còn rất trẻ nhưng
nhiệm vụ và công việc của họ lại vô cùng gian khổ và nguy hiểm. Đó là theo dõi
máy bay địch ném bom, đo đếm khối lượng đất đá bị bom địch đào xới, san lấp mặt
đường và phá bom nổ chậm. Công việc của họ thật khó khăn gian khổ và luôn phải
đối mặt với cái chết.
Việc tạo tình huống như trên nhà văn Lê Minh Khuê muốn ca ngợi tâm hồn
hồn nhiên trong sáng đầy mơ mộng và lòng dũng cảm, tinh thần đoàn kết, tình đồng
chí đồng đội của người lính trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
VÝ dô 2:
ý nghÜa nhan ®Ò cña mét sè v¨n b¶n
V¨n b¶n 1: Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ (Ng« gia v¨n ph¸i)
Ghi chÐp vÒ sù thèng nhÊt cña v¬ng triÒu nhµ Lª vµo thêi ®iÓm T©y S¬n diÖt
TrÞnh, tr¶ l¹i B¾c Hµ cho vua Lª.
V¨n b¶n 2: Vò trung tïy bót (Ph¹m §×nh Hæ)
Ghi chÐp trong nh÷ng ngµy ma.
V¨n b¶n 3: TruyÒn k× m¹n lôc (NguyÔn D÷)
Ghi chÐp t¶n m¹n nh÷ng chuyÖn li k× trong d©n gian.
-8-
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
V¨n b¶n 4: §o¹n trêng t©n thanh (NguyÔn Du)
TiÕng kªu míi ®øt ruét
V¨n b¶n 5: §ång chÝ (ChÝnh H÷u)
§ång chÝ: Nh÷ng ngêi cã cïng chÝ híng, lÝ tëng - ®©y ®îc coi lµ tªn gäi cña mét
t×nh c¶m míi, ®Æc biÖt xuÊt hiÖn vµ phæ biÕn trong nh÷ng n¨m c¸ch m¹ng vµ kh¸ng
chiÕn.
T×nh ®ång chÝ lµ cèt lâi, lµ b¶n chÊt s©u xa cña sù g¾n bã gi÷a nh÷ng ngêi lÝnh
c¸ch m¹ng. T×nh ®ång chÝ ®· gióp ngêi lÝnh vît lªn trªn mäi hñy diÖt cña chiÕn
tranh, bom ®¹n qu©n thï.
V¨n b¶n 6: Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh (Ph¹m TiÕn DuËt)
Nhan ®Ò dµi tëng nh cã chç thõa, nhng l¹i thu hót ngêi ®äc ë c¸i vÎ l¹, ®éc ®¸o
cña nã. Nhan ®Ò bµi th¬ ®· lµm næi bËt mét h×nh ¶nh rÊt ®éc ®¸o cña toµn bµi vµ ®ã
lµ h×nh ¶nh hiÕm gÆp trong th¬ - h×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh.
VÎ kh¸c l¹ cßn ë hai ch÷ “Bµi th¬” nh sù kh¼ng ®Þnh chÊt th¬ cña hiÖn thùc, cña
tuæi trÎ hiªn ngang, dòng c¶m, vît lªn nhiÒu thiÕu thèn, hiÓm nguy cña chiÕn tranh.
Hai ch÷ “Bµi th¬” cho thÊy râ h¬n c¸ch nh×n, c¸ch khai th¸c hiÖn thùc cña t¸c gi¶,
kh«ng ph¶i chØ viÕt vÒ nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh hay hiÖn thùc khèc kiÖt cña chiÕn
tranh mµ «ng cßn muèn nãi vÒ chÊt th¬ cña hiÖn thùc Êy, chÊt th¬ cña tuæi trÎ hiªn
ngang dòng c¶m, trÎ trung, vît lªn trªn thiÕu thèn, gian khæ, hiÓm nguy cña chiÕn
tranh.
V¨n b¶n 7: Mïa xu©n nho nhá (Thanh H¶i)
Tªn bµi th¬ lµ mét s¸ng t¹o ®éc ®¸o, mét ph¸t hiÖn míi mÎ cña nhµ th¬ (nhµ
th¬ ®· biÕn c¸i v« h×nh thµnh c¸i h÷u h×nh, thµnh mét h×nh ¶nh Èn dô mang ý nghÜa
tîng trng). Nã thÓ hiÖn quan ®iÓm vÒ sù thèng nhÊt gi÷a c¸i riªng vµ c¸i chung, gi÷a
c¸i c¸ nh©n vµ c¸i céng ®ång. Mïa xu©n nho nhá cßn thÓ hiÖn nguyÖn íc ch©n thµnh
cña Thanh H¶i, «ng muèn sèng ®Ñp, sèng víi tÊt c¶ søc sèng t¬i trÎ cña m×nh, muèn
®îc cèng hiÕn nh÷ng g× tinh tóy nhÊt, tèt ®Ñp nhÊt cña m×nh cho cuéc ®êi chung, cho
®Êt níc.
V¨n b¶n 8: Lµng (Kim L©n)
( T¹i sao Kim L©n l¹i ®Æt tªn cho v¨n b¶n cña m×nh lµ "Lµng'' chø kh«ng ph¶i lµ
Lµng chî DÇu hoÆc "Lµng t«i''?)
Kim L©n ®Æt tªn “Lµng” mµ kh«ng ph¶i lµ “Lµng chî DÇu” v× "lµng chî DÇu''
chØ lµ tªn gäi riªng cña mét lµng cßn 'Lµng'' lµ danh tõ chung chØ mäi lµng quª ViÖt
Nam. Bëi vËy, nÕu nhan ®Ò lµ ''Lµng chî DÇu'' th× vÊn ®Ò t¸c gi¶ ®Ò cËp tíi chØ n»m
trong ph¹m vi nhá hÑp cña mét lµng cô thÓ. §Æt tªn lµ “Lµng” v× truyÖn ®· khai th¸c
mét t×nh c¶m bao trïm, phæ biÕn cña ngêi n«ng d©n ViÖt Nam thêi k× ®Çu cña cuéc
kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p: T×nh yªu lµng quª g¾n liÒn víi lßng yªu níc vµ tinh thÇn
kh¸ng chiÕn. Nh thÕ, ý nghÜa cña t¸c phÈm sÏ lín h¬n rÊt nhiÒu.
V¨n b¶n 9: LÆng lÏ Sa Pa (NguyÔn Thµnh Long)
LÆng lÏ Sa Pa, ®ã chØ lµ c¸i vÎ lÆng lÏ bªn ngoµi cña mét n¬i Ýt ngêi ®Õn, nhng
thùc ra nã l¹i kh«ng lÆng lÏ chót nµo, bëi ®»ng sau c¸i vÎ lÆng lÏ cña Sa Pa lµ cuéc
sèng s«i næi cña nh÷ng con ngêi ®Çy tr¸ch nhiÖm ®èi víi c«ng viÖc, ®èi víi ®Êt níc,
víi mäi ngêi mµ tiªu biÓu lµ anh thanh niªn lµm c«ng t¸c khÝ tîng mét m×nh trªn
®Ønh nói cao. Trong c¸i kh«ng khÝ lÆng im cña Sa Pa. Sa Pa mµ nh¾c tíi ngêi ta chØ
nghÜ ®Õn chuyÖn nghØ ng¬i l¹i cã nh÷ng con ngêi ngµy ®ªm lao ®éng h¨ng say, miÖt
mµi lÆng lÏ, ©m thÇm, cèng hiÕn cho ®Êt níc.
V¨n b¶n 10: ¸nh Tr¨ng (NguyÔn Duy)
¸nh tr¨ng lµ tiÕng lßng, lµ suy ngÉm riªng cña nhµ th¬ vµ nã còng lµ lêi nh¾c
nhë, c¶nh tØnh l¬ng t©m mçi ngêi. ¸nh tr¨ng kh«ng chØ lµ h×nh ¶nh cña ®Êt trêi, thiªn
nhiªn mµ cßn lµ h×nh ¶nh cña qu¸ khø, nghÜa t×nh.
Nhan ®Ò bµi th¬ gîi nªn vÊn ®Ò cña mäi ngêi, mäi thêi, ®ã lµ lêi tù nh¾c nhë, tù
thÊm thÝa vÒ th¸i ®é, t×nh c¶m ®èi víi qu¸ khø gian lao, t×nh nghÜa, ®èi víi thiªn
nhiªn ®Êt níc b×nh dÞ, ®èi víi nh÷ng ngêi ®· khuÊt vµ ®èi víi chÝnh m×nh, thøc tØnh
-9-
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
nh÷ng gãc tèi trong l¬ng t©m mçi ngêi vÒ nghÜa t×nh thuû chung víi qu¸ khø, víi
nh÷ng n¨m th¸ng gian lao nhng rÊt hµo hïng cña cuéc ®êi ngêi lÝnh.
V¨n b¶n 11: Nh÷ng ng«i sao xa x«i (Lª Minh Khuª)
Nhan ®Ò Nh÷ng ng«i sao xa x«i mang ý nghÜa Èn dô. H×nh ¶nh nh÷ng ng«i sao
gîi liªn tëng vÒ nh÷ng t©m hån hån nhiªn ®Çy m¬ méng vµ l·ng m¹n cña nh÷ng n÷
thanh niªn xung phong trÎ tuæi chiÕn ®Êu trªn tuyÕn ®êng Trêng S¬n trong nh÷ng
n¨m kh¸ng chiÕn chèng Mü. Nh÷ng n÷ thanh niªn xung phong nh nh÷ng ng«i sao xa
x«i to¶ ¸nh s¸ng lÊp l¸nh trªn bÇu trêi. PhÇn cuèi truyÖn ng¾n, h×nh ¶nh Nh÷ng ng«i
sao xuÊt hiÖn trong c¶m xóc hån nhiªn m¬ méng cña Ph¬ng §Þnh - Ng«i sao trªn
bÇu trêi thµnh phè, ¸nh ®iÖn nh nh÷ng ng«i sao trong xø së thÇn tiªn cña nh÷ng c©u
chuyÖn cæ tÝch.
V¨n b¶n 12: ChiÕc lîc ngµ (NguyÔn Quang S¸ng)
ChiÕc lîc ngµ lµ kû vËt cña «ng S¸u, ngêi cha - ngêi lÝnh ®Ó l¹i cho con tríc lóc
hy sinh. Víi «ng S¸u, chiÕc lîc ngµ nh phÇn nµo gì mèi t©m tr¹ng cña «ng trong
nh÷ng ngµy ë chiÕn khu. ChiÕc lîc cßn lµ nh©n chøng vÒ téi ¸c chiÕn tranh, vÒ nçi
®au, vÒ bi kÞch ®Çy m¸u vµ níc m¾t, ®Ó l¹i nhiÒu ¸m ¶nh bi th¬ng trong lßng ngêi vµ
gîi bao ý nghÜa vÒ sù hy sinh cña nh÷ng thÕ hÖ ®i tríc ®· chiÕn ®Êu vµ hy sinh cho
®Êt níc.
V¨n b¶n 13: Sang thu (Hữu Thỉnh)
Nhan đề bài thơ thể hiện cách lựa chọn khoảnh khắc thời gian, bắc cầu giữa
cái không và cái có. Chính cảm giác mơ hồ tinh tế, chuyên chở cho hồn thu theo
cách của mùa thu. Nhạy cảm, nhẹ nhàng vừa lạ vừa quen, nó đánh thức nơi ta những
gì da diết nhất. "Sang thu'' còn là của đời người - Đời người sang thu (sang tuổi xế
chiều) nhiều từng trải , vững vàng hơn trước những biến động của cuộc đời.
V¨n b¶n 14: Bến quê (Hữu Thỉnh)
Bến quê: nhan đề đã thể hiện được sự hấp dẫn không chỉ ở cốt truyện với tình
huống trớ trêu và nghịch lí mà tác giả còn xây dựng hệ thống yếu tố hình ảnh mang
ý nghĩa biểu tượng nhằm diễn đạt những suy ngẫm, những giá trị đích thực. Bến quê
là những gì gần gũi , thân thiết nhất, đẹp đẽ nhất, là nơi ta sinh ra, nơi ta lớn lên
thành người và cũng là nơi ta nhắm mắt xuôi tay vậy mà nhiều khi ta vô tình lãng
quên.
Văn bản 15: Nói với con (Y Phương)
Nói với con: Nhan đề bài thơ khái quát được ý nghĩa của toàn bài thơ, bài thơ
đi từ tình cảm gia đình rồi mở ra tình cảm quê hương, từ những kỉ niệm gần gũi,
thiết tha để nâng lên lẽ sống. Cảm xúc chủ đề của bài thơ được bộc lộ, dẫn dắt một
cách tự nhiên, có tầm khái quát nhưng vẫn thắm thiết.
Toàn bài thơ là những lời tâm sự, dặn dò, nhắn nhủ vừa nghiêm khắc vừa
thấm đẫm tình yêu thương của cha dành cho con. Người cha nói nói với con về tuổi
thơ về con người, về cội nguồn sinh thành nuôi dưỡng con. Từ đó nói với con về lẽ
sống sao cho xứng đáng với tình yêu thương cuả mẹ cha với truyền thống của quê
hương. Nhan đề cũng toát lên sắc thái bình dị gần gũi đời thường. Lời nói bao hàm
nhiều chất giọng, nhiều cung bậc cảm xúc thể hiện tình cảm sâu nặng của người cha
dành cho con
VÝ dô 3:
®¹i
hÖ thèng kiÕn thøc c¬ b¶n c¸c v¨n b¶n th¬ viÖt nam hiÖn
- 10 -
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
T/P
T¸c gi¶
Hoµn c¶nh s¸ng
t¸c
Néi dung
NghÖ thuËt
ChÝnh H÷u: Tªn thËt lµ TrÇn
§×nh §¾c (1926 - 2007), quª ë
Hµ TÜnh. ¤ng võa lµ nhµ th¬,
võa lµ ngêi lÝnh trùc tiÕp tham
gia kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p.
¤ng chñ yÕu s¸ng t¸c vÒ ®Ò tµi
chiÕn tranh vµ ngêi lÝnh c¸ch
m¹ng b»ng mét giäng th¬ gi¶n
dÞ, méc m¹c, giµu chÊt liÖu
thùc cña cuéc sèng song còng
kh«ng kÐm phÇn l·ng m¹n bay
bæng.
T¸c phÈm chÝnh cña «ng lµ tËp
th¬"§Çu sóng tr¨ng treo''
Bµi th¬ ®îc s¸ng t¸c
n¨m 1948 - Nh÷ng
n¨m ®Çu cña cuéc
kh¸ng chiÕn chèng
Ph¸p cña d©n téc ta
víi mu«n vµn khã
kh¨n gian khæ vµ sau
khi t¸c gi¶ cïng ®ång
®éi tham gia chiÕn
dÞch ViÖt B¾c (Thu
®«ng n¨m 1947)
Bµi th¬ ®· ca
ngîi h×nh ¶nh
Anh bé ®éi cô
Hå trong kh¸ng
chiÕn chèng Ph¸p
víi t×nh ®ång chÝ
®ång ®éi g¾n bã
keo s¬n.
H×nh ¶nh th¬
ch©n thùc,
gîi
c¶m,
giµu
chÊt
liÖu thùc.
Ng«n
ng÷
th¬ gi¶n dÞ,
méc m¹c.
Giäng th¬
tha
thiÕt,
ch©n thµnh.
Ph¹m TiÕn DuËt (1941 - 2007),
Quª ë Phó Thä. ¤ng võa lµ
nhµ th¬ võa lµ ngêi lÝnh tham
gia chiÕn ®Êu trªn tuyÕn ®êng
Trêng S¬n nh÷ng n¨m ®¸nh
MÜ. Th¬ «ng chñ yÕu s¸ng t¸c
vÒ ®Ò tµi chiÕn tranh vµ ngêi
lÝnh, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngêi
lÝnh l¸i xe vµ nh÷ng c« thanh
niªn xung phong trªn tuyÕn ®êng Trêng S¬n b»ng mét giäng
th¬ trÎ trung, s«i næi giµu chÊt
lÝnh
T¸c phÈm : Th¬ mét chÆng ®êng; ë hai ®Çu nói; VÇng tr¨ng
quÇng löa ...
Bài thơ được sáng tác
năm 1969 khi cuộc
kháng chiến chống Mĩ
đang trong gian đoạn
vô cùng ác liệt, đăng
trong chùm thơ được
tặng giải Nhất cuộc
thi thơ Báo Văn nghệ
(1969) và được in
trong tập thơ “Vầng
trăng quầng lửa”
Bài thơ ca ngợi
hình ảnh những
chiến sĩ lái xe
trên tuyến đường
Trường
Sơn
trong những năm
chống Mĩ cứu
nước.
Giọng thơ
trẻ
trung,
hồn nhiên,
sôi nổi. Hình
ảnh,
ngôn
ngữ thơ giản
dị, mộc mạc.
Huy CËn, tªn thËt lµ Cï Huy
CËn. ¤ng lµ nhµ th¬ næi tiÕng
trong phong trµo Th¬ míi.
§oµn ¤ng tham gia c¸ch m¹ng vµ
thuyÒn s¸ng t¸c phôc vô c¸ch m¹ng tõ
®¸nh tríc n¨m 1945. Th¬ «ng viÕt
nhiÒu vÒ h×nh ¶nh con ngêi
c¸
gi÷a vò trô thiªn nhiªn réng
lín víi giäng th¬ thanh tho¸t,
bay bæng.
T¸c phÈm: Löa thiªng; Hai bµn
tay em; Trêi mçi ngµy l¹i s¸ng
..
Bµi th¬ ®îc in trong
tËp "Trêi mçi ngµy l¹i
s¸ng'', s¸ng t¸c n¨m
1958, sau khi MiÒn
b¾c ®îc hoµn toµn gi¶i
phãng, nh©n d©n MiÒn
B¾c phÊn khëi bøc
vµo c«ng cuéc lao
®éng x©y dùng CNXH
va trong chuyÕn t¸c
gi¶ ®i thùc tÕ ë vïng
biÓn Qu¶ng Ninh.
Bµi th¬ ca ngîi
c¶nh thiªn nhiªn
tr¸ng lÖ vµ kh«ng
khÝ lao ®éng
khÈn tr¬ng s«i
næi cña nh÷ng
ng d©n vïng biÓn
trong nh÷ng n¨m
®Çu MiÕn b¾c
míi ®îc gi¶i
phãng.
- Âm hưởng
thơ
khoẻ
khoắn
sôi
nổi,
phơi
phơi
bay
bổng.
- Cách gieo
vần có nhiều
biến hoá linh
hoạt.
- Hình ảnh
thơ tráng lệ,
trí
tưởng
tượng phong
phú.
B»ng ViÖt, tªn thËt lµ NguyÔn
ViÖt B»ng, sinh n¨m 1941, ë
HuÕ. ¤ng lµ nhµ trëng thµnh
trong kh¸ng chiÕn chèng MÜ
cøu níc. Th¬ «ng nhÑ nhµng,
s©u l¾ng, giµu c¶m xóc
T¸c phÈm: H¬ng c©y bÕp löa;
Nh÷ng g¬ng mÆt, nh÷ng
kho¶ng trêi; Kho¶ng c¸ch gi÷a
lêi ...
Bµi th¬ ®îc s¸ng t¸c
n¨m 1963, khi t¸c gi¶
®ang sèng vµ häc tËp
t¹i Liªn X«.
Bµi th¬ ®îc in trong
tËp "H¬ng c©u - BÕp
löa'' - TËp th¬ ®Çu tay
cña b»ng ViÖt vµ lu
Quang Vò.
Bài thơ gợi lại
những kỉ niệm
đầy xúc động về
người bà và tình
bà cháu, đồng
thời thể hiện lòng
kính yêu trân
trọng và biết ơn
của cháu đối với
bà và cũng là đối
Giäng th¬
thiÕt tha tr×u
mÕn,
h×nh
¶nh th¬ võa
mang tÝnh cô
thÓ, võa cã
tÝnh
kh¸i
qu¸t mang ý
nghÜa biÓu tîng
§ång
chÝ
Bµi
th¬ vÒ
tiÓu
®éi xe
kh«ng
kÝnh
BÕp
löa
- 11 -
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
với gia đình, quê
hương, đất nước.
Nãi
víi
con
Con
cß
ViÕng
l¨ng
B¸c
Mïa
xu©n
nho
nhá
Y Ph¬ng, tªn khai sinh lµ Høa
v¨n Síc, sinh n¨m 1948, ngêi
d©n téc Tµy, quª ë Cao B»ng.
¤ng tõng lµ ngêi lÝnh tham gia
cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ
cøu níc. Th¬ «ng thÓ hiÖn t©m
hån ch©n thËt, m¹nh mÏ vµ
trong s¸ng, c¸ch t duy giµu
h×nh ¶nh cña ngêi miÕn nói.
Tác phẩm: "Người hoa
núi''(kịch bản sân khấu,1982),
"Tiếng hát tháng Giêng''(thơ,
1986), "Lửa hồng một
góc''(thơ, 1987),"Nói với
con''...
Bµi th¬ ®îc s¸ng t¸c Bài thơ là lời tâm
vµo nh÷ng n¨m t¸m
m¬i cña thÕ kØ hai m- tình của người
¬i.
cha với con về
tình cảm gia
đình, về truyền
thống của quê
hương và dân
tộc, mong ước
con xứng đáng
với nhữngtruyền
thống tốt đẹp đó.
Bài thơ còn thể
hiện tình yêu
thương con tha
thiết, chân thành.
Giäng th¬
thiÕt tha, tr×u
mÕn,
h×nh
¶nh th¬ cô
thÓ
nhng
mang tÝnh
kh¸i
qu¸t,
méc m¹c nhng vÉn giµu
chÊt th¬.
ChÕ Lan Viªn (1920 - 1989),
quª ë Qu¶ng TrÞ. ¤ng lµm th¬
tõ khi cßn rÊt trÎ, lµ mét trong
nh÷ng nhµ th¬ næi tiÕng trong
phong trµo Th¬ Míi. Tõ 1945,
«ng tham gia c¸ch m¹ng vµ
s¸ng t¸c phôc vô c¸ch m¹ng.
Th¬ «ng giµu chÊt suy tëng,
triÕt lÝ, mang vÎ ®Ñp trÝ tuÖ,
h×nh ¶nh th¬ ®îc s¸ng t¹o bëi
ngßi bót th«ng minh, tµi hoa.
Tác phẩm: "Điêu tàn''; "Di
cảo'' "Hoa ngày thường'',
"Chim báo bão''; ….
Bµi th¬ ®îc s¸ng t¸c
vµo n¨m 1962, in
trong tËp "Hoa ngµy
thêng - Chim b¸o
b·o''.
Qua viÖc khai
th¸c vµ ph¸t triÓn
h×nh ¶nh con cß
trong nh÷ng c©u
h¸t
ru
quen
thuéc, t¸c gi¶ ®·
ca ngîi t×nh mÑ
vµ ý nghÜa lêi ru
®èi víi cuéc ®êi
mçi ngêi.
Bµi
th¬
mang ©m hëng lêi ru
víi
giäng
suy
ngÉm
mang tÝnh
triÕt lÝ, sö
dông h×nh
¶nh mang ý
nghÜa biÓu
trng mµ vÉn
gÇn
gòi,
quen thuéc.
ViÔn Ph¬ng (1928 - 2005), quª
ë An Giang. ¤ng võa lµ nhµ
th¬, võa lµ mét chiÕn sÜ c¸ch
m¹ng tham gia hai cuéc kh¸ng
chiÕn trêng k× cña d©n téc. Th¬
«ng nhÑ nhµng, s©u l¾ng, giµu
c¶m xóc.
Tác phẩm: "Như mây mùa
xuân'' (1978) "Măt sáng học
trò'', "Nhớ lời di chúc''...
Bµi th¬ ®îc s¸ng t¸c
n¨m 1976, sau ngµy
MiÒn nam hoµn toµn
gi¶i phãng, còng lµ
n¨m c«ng tr×nh l¨ng
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh
míi hoµn thµnh, t¸c
gi¶ tõ MiÒn nam ra
viÕng l¨ng b¸c.
Bµi th¬ lµ niÒm
xóc ®éng ch©n
thµnh tha thiÕt,
lßng biÕt ¬n, tù
hµo vµ niÒm th¬ng tiÕc v« h¹n
cña t¸c gi¶ nãi
riªng, cña ®ång
bµo MiÒn nam
nãi chung khi vµo
l¨ng viÕng B¸c.
Giọng thơ
trang trọng,
tha thiết, sâu
lắng với
nhiều hình
ảnh ẩn dụ
đẹp, giàu
tính biểu
tượng vừa
gần gũi thân
quen, vừa
sâu sắc
mang giá trị
biểu cảm
cao.
Thanh Hải (1930 - 1980), quª
ë HuÕ. ¤ng võa lµ nhµ th¬ võa
lµ mét chiÕn sÜ c¸ch m¹ng ®·
cèng hiÕn c¶ cuéc ®êi m×nh
cho ®Êt níc. Th¬ «ng b×nh dÞ,
ch©n thµnh, l¾ng ®äng ®Ó l¹i
nh÷ng Ên tîng khã quªn trong
lßng ngêi ®äc.
Tác phẩm: "Những đồng chí
Bµi th¬ ®îc s¸ng t¸c
vµo th¸ng 11 n¨m
1980, khi t¸c gi¶ ®ang
n»m trªn giêng bÖnh,
cËn kÒ víi c¸i chÕt vµ
trong khi ®Êt níc ®ang
chuÈn bÞ bíc vµo mïa
xu©n míi víi 2 nhiÖm
vô c¸ch m¹ng lµ võa
x©y dùng CNXH, võa
Bµi th¬ lµ nh÷ng
c¶m xóc ch©n
thµnh tha thiÕt
cña nhµ th¬ vÒ
mïa xu©n thiªn
nhiªn, mïa xu©n
c¸ch m¹ng vµ
kh¸t väng cèng
hiÕn c¶ cuéc ®êi
m×nh cho ®Êt níc.
¢m
hëng
th¬
nhÑ
nhµng, tha
thiÕt, h×nh
¶nh th¬ tù
nhiªn, gi¶n
dÞ kÕt hîp
víi
nh÷ng
h×nh
¶nh
giµu ý nghÜa
- 12 -
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
trung kiên'' (1962), "Huế mùa chiÕn ®Êu b¶o vÖ tæ
xuân'', "Dấu võng Trường quèc XHCN.
Sơn'' (1977), "Mùa xuân đất
này'' (1982)
Sang
thu
¸nh
tr¨ng
nam
H÷u ThØnh, tên khai sinh là
Nguyễn Hữu Thỉnh sinh năm
1942 quê ở Tam Dương - Vĩnh
Phúc. Ông là nhà thơ - chiến sĩ
viết hay, viết nhiều về con
người, cuộc sống nông thôn,
về mùa thu. Thơ ông ấm áp
tình người và giàu sức gợi
cảm. Nhiều vần thơ thu của
Hữu Thỉnh mang cảm xúc
bâng khuâng vấn vương trước
đất trời trong trẻo đang biến
chuyển nhẹ nhàng.
Tác phẩm chính: Tập thơ "Từ
chiến hào đến thành phố''…
Viết vào năm 1977,
được in lần đầu trên
báo Văn nghệ, sau
được in trong tập thơ
“Từ chiến hào đến
thành phố”
Bài thơ là những
cảm nhận tinh tế
về những chuyển
biến nhẹ nhàng
mà rõ rệt của đất
trời từ hạ sang
thu, qua đó bộc
lộ lòng yêu thiên
nhiên gắn bó với
quê hương đất
nước của tác giả.
Dùng
những
từ
ngữ độc đáo,
cảm
nhận
tinh tế sâu
sắc.
- Từ ngữ,
hình ảnh gợi
nhiều
nét
đẹp về cảnh
về tình.
NguyÔn Duy, tên khai sinh là
Nguyễn Duy Nhuệ sinh năm
1948, quê ở Quảng Xá nay là
phường Đông Vệ, thành phố
Thanh Hoá. Ông là nhà thơ
quân đội, trưởng thành trong
kháng chiến chống Mĩ cứu
nước. Được trao giải Nhất
cuộc thi thơ Báo Văn nghệ
năm 1972- 1973.Thơ ông
thường giàu chất triết lí, thiên
về chiều sâu nội tâm với
những trăn trở day dứt suy tư.
Tác phẩm chính: Tập thơ "Cát
trắng''; "ánh trăng''…
Bài th¬ ®îc s¸ng t¸c
n¨m 1978, ba n¨m sau
ngµy gi¶i phãng miÒn
Nam thèng nhÊt ®Êt
níc, con ngêi ®· qua
thêi ®¹n bom, sèng
trong hoµ b×nh. Khi
cuéc sèng vËt chÊt vµ
tinh thÇn ®Çy ®ñ h¬n,
ngêi ta cã thÓ v« t×nh
quªn ®i qu¸ khø gian
khæ, nghÜa t×nh.
Bµi th¬ ®îc in trong
tËp th¬ cïng tªn cña
t¸c gi¶.
Bµi th¬ nh mét
lêi nh¾c nhë vÒ
nh÷ng n¨m th¸ng
gian lao cña cuéc
®êi ngêi lÝnh g¾n
bã víi thiªn
nhiªn ®Êt níc.
Qua ®ã, gîi nh¾c
con ngêi cã th¸i
®é ©n nghÜa thuû
chung
- Nh mét c©u
chuyÖn riªng
cã sù kÕt
hîp hµi hoµ
gi÷a tù sù vµ
tr÷ t×nh.
- Giäng ®iÖu
t©m t×nh, tù
nhiªn,
hµi
hoµ,
s©u
l¾ng.
- NhÞp th¬
tr«i
ch¶y,
nhÑ nhµng,
thiÕt tha c¶m
xóc khi trÇm
l¾ng suy t.
VÝ dô 4:
T/P
Chuyện
người
con gái
Nam
Xương
tîng
trng,
kh¸i qu¸t.
hÖ thèng kiÕn thøc c¬ b¶n c¸c v¨n b¶n truyÖn viÖt
T¸c gi¶
Hoµn c¶nh s¸ng
t¸c
Nguyễn Dữ (? - ?) quê Thanh Miện,
Hải Dương. Ông là học trò xuất sắc
của Nguyễn Bỉnh Khiêm nên chịu
ảnh hưởng sâu sắc tư tưởng Nguyễn
Bỉnh Khiêm. Ông đỗ đạt nhưng chỉ
làm quan 1 năm rồi cáo quan về quê
phụng dưỡng mẹ già, sáng tác văn
chương. Tác phẩm chính của ông là
tập "Truyền kì mạn lục'' - Tập
truyện viết bằng chữ Hán nổi tiếng
được mệnh danh là Thiên cổ kì bút.
Tác phẩm được sáng
tác khoảng giữa thế kỉ
XVI. Đây là thời kì chế
độ PKVN bắt đầu suy
đồi, mâu thuẫn trong
lòng chế độ ngày càng
gay gắt dẫn đến sự
phân hoá mạnh mẽ
trong nội bộ giai cấp
phong kiến, chiến tranh
PK diễn ra liên miên.
Đời sống nhân dân, đặc
- 13 -
Néi dung
NghÖ
thuËt
Tác phẩm đã lên án tố
cáo XHPK trọng nam
khinh nữ, nam quyền
độc đoán với chiến
tranh liên miên đồng
thời cảm thông sâu
sắc trước nỗi khổ đau
bất hạnh của người
phụ nữ , đề cao trân
trọng vẻ đẹp của họ.
Tác
phẩm
được
sáng tác
theo thể
truyền
kì, viết
bằng chữ
Hán; kết
hợp các
yếu tố
hiện
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
biệt là người phụ nữ vô
cùng cực khổ.
Chuyện
cũ trong
phủ
chúa
Trịnh
Tác phẩm được sáng
tác vào thế kỉ XVIII.
Đây là thời kì chế độ
PKVN thối nát, mục
ruỗng, suy tàn. Chiến
tranh giữa các tập đoàn
phong kiến vẫn xảy ra
liên miên, đất nước bị
chia cắt, nền kinh tế đất
Tác phẩm: "Vũ trung tuỳ bút'' nước bị đình trệ, đời
(Tùy bút viết trong những ngày sống nhân dân, đặc biệt
mưa); "Tang thương ngẫu lục''... là người phụ nữ lầm
than cơ cực, phong trào
nông dân khởi nghĩa
chống chính quyền PK
nổ ra ở khắp nơi.
Tác phẩm phản ánh
đời sống xa hoa vô độ,
sự nhũng nhiễu nhân
dân của bọn vua chúa
quan lại phong kiến
thời vua Lê chúa
Trịnh suy tàn.
- Được
sáng
tác theo
thể tuỳ
bút chữ
Hán,
tác
phẩm
đã ghi
chép
theo
cảm
hứng
sự việc,
câu
chuyện
con
người
đương
thời
một
cách cụ
thể,
chân
thực,
sinh
động
Tác phẩm được sáng
tác vào thế kỉ XVIII.
Đây là thời kì chế độ
PKVN thối nát, mục
nổi tiếng về khoa bảng và làm ruỗng, suy tàn. Chiến
quan.. Trong đó có hai tác giả chính tranh giữa các tập đoàn
phong kiến vẫn xảy ra
là Ngô Thì Chí (1758- 1788) làm
liên miên, đất nước bị
quan dưới thời Lê Chiêu Thống và
chia cắt, nền kinh tế đất
Ngô Thì Du (1772- 1840) làm quan
nước bị đình trệ, đời
Hồi 14 đã ghi lại hình
ảnh người anh hùng
dân tộc Nguyễn HuệQuang Trung với
chiến công thần tốc
đại phá quân Thanh;
sự thất bại thảm hại
của quân xâm lược và
sự hèn nhát, bạc
nhược của vua tôi Lê
Là tiểu
thuyết
lịch sử
chương
hồi viết
bằng
chữ
Hán;
cách kể
chuyện
Phạm Đình Hổ(1768 - 1839) tên
chữ là Tùng Niên hoặc Bình Trực,
hiệu Đông Dã Tiều. Quê Đan LoanĐường An- Hải Dương (nay là
Nhân Quyền- Bình Giang- Hải
Dương); Sinh ra trong một gia đình
khoa bảng, cha từng đỗ cử nhân,
làm quan dưới triều Lê.
Ngô gia văn phái: Một nhóm các
tác giả thuộc dòng họ Ngô Thì ở
làng Tả Thanh Oai, huyện Thanh
Oai tỉnh Hà Tây. Đây là dòng họ
Hoàng
Lê nhất
thống
chí (hồi
14)-
thực và
yếu tố
hoang
đường kì
ảo với
cách kể
chuyện
hấp dẫn,
ngôn
ngữ
truyện
cô đọng,
hàm súc,
kết hợp
nghuần
nhuyễn
giữa văn
xuôi văn
vần và
văn biền
ngẫu
- 14 -
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
Truyện
Kiều
dưới thời Nguyễn.
sống nhân dân, đặc biệt Chiêu Thống.
là người phụ nữ lầm
than cơ cực, phong trào
nông dân khởi nghĩa
chống chính quyền PK
nổ ra ở khắp nơi.
ngắn
gọn,
chọn
lọc sự
việc,
khắc
hoạ
nhân
vật chủ
yếu qua
hành
động
và lời
nói.
Nguyễn Du (1765 - 1820), tên chữ
là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên, quê
ở làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân
tỉnh Hà Tĩnh. Ông sinh trưởng trong
một gia đình đại qúy tộc, nhiều đời
làm quan và có truyền thống văn
chương.Bản thân ông có tư tưởng
trung thành với nhà Lê, từng chống
lại Tây Sơn, sau có ý định trốn vào
năm theo Nguyễn Ánh nhưng
không thành. Sau một thời gian dài
bị giam lỏng, sống lưu lạc nhiều nơi
trên đất Bắc, cuối đời ông ra làm
quan cho nhà Nguyễn. Nguyễn Du
là người từng trải, có trái tim nhân
hậu giầu tình yêu thương cảm thông
với những số phận bất hạnh khổ
đau, nhất là số phận người phụ nữ.
Là một đại thi hào dân tộc, một
danh nhân văn hoá thế giới, ngoài
kiệt tác "Truyện Kiều'', Nguyễn Du
còn sáng tác các tập thơ chữ Hán:
"Thanh Hiên thi tập''; "Nam Trung
tạp ngâm''; "Bắc hành tạp lục'' và
một số bài Văn chiêu hồn ...
Tác phẩm được sáng
tác vào thế kỉ XVIII.
Đây là thời kì chế độ
PKVN thối nát, mục
ruỗng, suy tàn. Chiến
tranh giữa các tập đoàn
phong kiến vẫn xảy ra
liên miên, đất nước bị
chia cắt, nền kinh tế đất
nước bị đình trệ, đời
sống nhân dân, đặc biệt
là người phụ nữ lầm
than cơ cực, phong trào
nông dân khởi nghĩa
chống chính quyền PK
nổ ra ở khắp nơi, đỉnh
cao là phong trào Tây
Sơn.
Truyện
Kiều đạt
đến đỉnh
cao nghệ
thuật,
tiếp thu
sáng tạo
truyền
thống
văn học
dân tộc
và ngôn
ngữ bình
dị
của
quần
chúng
cũng
như
ngôn
ngữ mĩ
lệ
của
văn
chương
bác học,
đánh dấu
bước
trưởng
thành lên
tới đỉnh
cao của
thơ
ca
dân tộc.
Ngoài
ra,
tác
phẩm
còn
thành
công về
nghệ
thuật xây
dựng
chân
dung,
tính cách
nhân vật,
- 15 -
Tác phẩm đã lên án tố
cáo gay gắt, mạnh mẽ
XHPK thối nát, bất
công, trong đó, quan
lại độc ác xấu xa,
đồng tiền ngự trị tất
cả, đồng thời thể hiện
tấm lòng cảm thông
trân trọng và bênh vực
số phận người dân
lương thiện, đặc biệt
là số phận người phụ
nữ tài hoa nhưng bất
hạnh khổ đau.
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
nghệ
thuật tả
cảnh ngụ
tình ...
Truyện
Lục
Vân
Tiên
Nguyễn Đình Chiểu (1822 - 1888),
quê ở Tân Khánh, Tân Bình, Gia
Định. Ông sinh trưởng trong một
gia đình nhà nho, có truyền thống
văn chương. Cuộc đơì ông là một
chuỗi nhưng mất mát, đau thương:
Học vấn dở dang, ngoài 20 tuổi đã
bị mù loà, bội ước, sống lang thang
trong cảnh chạy giặc... nhưng ông
đã vươn lên bằng một nghị lực phi
thường để sống một cuộc đời có
ích, có ích cho bản thân, cho dân,
cho nước. Ông là tấm gương sáng
về nhân cách cao đẹp và nghị lực
phi thường.
Tác phẩm: "Dương Từ-Hà Mậ'',
Tác phẩm được sáng
tác vào cuối thế kỉ
XVIII, đây là thời đại
đau thương nhất của
dân tộc. Chế độ PK như
đang quằn quại trong
cơn hấp hối, thực dân
Pháp xâm lược, triều
đình PK hèn nhát, nhu
nhược, bán nước cho
gặc, đời sống nhân dân
cơ cực lầm than, giá trị
đạo đức đảo lộn, cái
xấu, cái ác lan tràn …
Tác phẩm đã ca ngợi
những con người sáng
ngời lòng nhân nghĩa,
lên án, tố cáo xã hội,
trong đó cái xấu, cái
ác lan tràn khắp nơi
đã đẩy người lương
thiện vào bất hạnh
khổ đau
Tác
phẩm
thành
công về
nghệ
thuật xây
dựng
nhân vật,
tính cách
nhân vật
gần với
truyện
dân gian.
Cách kể
chuyện
mạch
lạc, chặt
chẽ, tình
tiết
truyện
hấp dẫn,
cuốn hút
người
đọc.
Ngôn
ngữ
truyện
giản dị,
mộc
mạc, gần
gũi với
lời
ăn
tiếng nói
hàng
ngày của
người
dân Nam
Bộ.
Qua tâm trạng đau
xót, tủi hổ của ông
Hai ở nơi tản cư khi
nghe tin đồn làng
mình theo giặc, truyện
thể hiện tình yêu làng
quê sâu sắc thống nhất
với lòng yêu nước và
tinh thần kháng chiến
của người nông dân.
Xây
dựng cốt
truyện
tâm lí,
tình
huống
truyện
đặc sắc;
miêu tả
tâm
lí
nhân vật
sâu sắc,
tinh tế;
ngôn
ngữ
nhân vật
"Truyện Lục Vân Tiên'', "Văn tế
nghĩa sĩ Cần Giuộ'',"Văn tế
Trương Định''…
Truyện được sáng tác
Văn Tài (1920- 2007), quê ở Từ vào năm 1948, thời kì
Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Ông là nhà đầu của cuộc kháng
văn có sở trường viết truyện chiến chống thực dân
ngắn, là người am hiểu và gắn bó Pháp, được đăng lần
đầu trên tạp chí Văn
với nông thôn và người nông dân nghệ năm 1948.
Kim Lân, tên khai sinh là Nguyễn
Làng
nên ông chủ yếu sáng tác về
đề tài sinh hoạt làng quê và cảnh
ngộ của người nông dân sau luỹ
tre làng.
Tác phẩm: "Con chó xấu xí'';
"Nên vợ nên chồn''; "Vợ nhặt''…
- 16 -
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
sinh
động,
giàu tính
khẩu
ngữ, thể
hiện cá
tính của
nhân vật;
cách trần
thuật
linh
hoạt, tự
nhiên.
Lặng lẽ
Sa Pa-
Nguyễn Thành Long ( 1925 - Truyện được viết vào
1991), quê ở Duy Xuyên, tỉnh mùa hè năm 1970, là
Quảng Nam. Ông là cây bút kết quả của chuyến
thực tế ở Lào Cai của
chuyên viết truyện ngắn và kí
tác giả, khi miền Bắc
Truyện của ông thường trong tiến lên xây dựng
trẻo, nhẹ nhàng, giàu chất thơ, CNXH, xây dựng cuộc
thể hiện khả năng cảm nhận đời sống mới. Rút từ tập
sống phong phú.
“Giữa trong xanh”
(1972).
Tác phẩm: Kí: "Bát cơm cụ Hồ''
Truyện ca ngợi những
người lao động thầm
lặng, có cách sống
đẹp, cống hiến sức
mình cho đất nước.
Truyện
xây
dựng
tình
huống
hợp lí,
cách kể
chuyện
tự nhiên;
miêu tả
nhân vật
từ nhiều
điểm
nhìn;
ngôn
ngữ chân
thực
giàu chất
thơ và
chất hoạ;
có sự kết
hợp giữa
tự sự, trữ
tình với
bình
luận.
Câu chuyện éo le và
cảm động về hai cha
con: ông Sáu và bé
Thu trong lần ông về
thăm nhà và ở khu căn
cứ. Qua đó truyện ca
ngợi tình cha con
thắm thiết trong hoàn
cảnh chiến tranh.
Nghệ
thuật
miêu tả
tâm lí,
tính cách
nhân vật,
đặc biệt
là nhân
vật trẻ
em; xây
dựng
tình
huống
truyện
bất ngờ
mà
tự
nhiên.
(1952); "Gió bấc gió nồm''
(1956)…
Truyện: "Chuyện nhà chuyện
xưởng'' (1962); "Trong gió bão''
(1963) "Tiếng gọi'' (1966), "Giữa
trong xanh'' (1972)…
Chiếc
lược
ngà
- Được viết năm 1966,
Nguyễn Quang Sáng sinh năm khi tác giả đang hoạt
1932, quê ở huyện Chợ Mới, động ở chiến trường
tỉnh An Giang. Là một nhà văn Nam Bộ, tác phẩm
Nam Bộ, ông am hiểu và gắn bó được đưa vào tập
truyện cùng tên.
với mảnh đất Nam Bộ.
Sáng tác của ông chủ yếu tập
trung viết về cuộc sống và con
người Nam Bộ trong chiến tranh
và sau hoà bình.
Tác phẩm: "Đất lửa''; "Cánh đồng
hoang''; "Mùa gió
"Chiếc lược ngà''…
chướng'';
Lê Minh Khuê sinh năm 1949, - Viết năm 1971, khi
cuộc
kháng
chiến
- 17 -
Cuộc sống chiến đấu Sử dụng
của 3 cô gái TNXP vai kể là
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
chống Mĩ của dân tộc
đang diễn ra ác liệt. In
trong tập truyện ngắn
của Lê Minh Khuê,
NXB Kim Đồng, Hà
Nội 2001.
trên một cao điểm ở
tuyến đường Trường
Sơn trong những năm
chiến tranh chống Mĩ
cứu nước. Truyện làm
nổi bật tâm hồn trong
sáng, giàu mơ mộng,
tinh thần dũng cảm,
cuộc sống chiến đấu
đầy gian khổ, hi sinh
nhưng rất hồn nhiên
lạc quan của họ.
nhân vật
chính;
cách kể
chuyện
tự
nhiên,
ngôn
ngữ sinh
động trẻ
trung;
nghệ
thuật
miêu tả
tâm
lí
nhân vật
sắc tinh
tế, sắc
sảo.
Nguyễn Minh Châu sinh năm In trong tập “Bến quê”
1930- mất năm 1989, quê ở của Nguyễn Minh Châu
huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ năm 1985
Qua cảm xúc và suy
ngẫm của nhân vật
Nhĩ vào lúc cuối đời
trên giường bệnh
truyện thức tỉnh ở mọi
người sự trân trọng
những giá trị và vẻ
đẹp bình dị, gầngũi
của cuộc sống của quê
hương.
Tạo
tình
huống
nghịch
lí; trần
thuật
qua
dòng nội
tâm
nhân
vật;
miêu tả
tâm
lí
tinh tế;
hình ảnh
giàu tính
biểu
tượng;
ngôn
ngữ và
giọng
điệu
giàu
chất suy
tư.
quê ở Tĩnh Gia - Thanh Hoá. Bà
thuộc thế hệ những nhà văn bắt
đầu sáng tác trong thời kì kháng
Những chiến chống Mĩ. Đạt giải thưởng
ngôi sao
VH quốc tế mang tên văn hào
xa xôi
Hàn Quốc Byeong Ju Lee(2008).
Là nhà văn có sở trường viết
truyện ngắn với ngòi bút miêu tả
tâm lí tinh tế sắc sảo, đặc biệt là
tâm lí nhân vật phụ nữ.
Tác phẩm: "Những ngôi sao xa
xô''; "Những ngôi sao,trái đất,
dòng sông''(tuyển tập truyện
ngắn)...
An. Ông là cây bút xuất sắc của
văn học hiện đại, là hiện tượng
nổi bật của văn học Việt Nam
Bến quê thời kì đổi mới, ông được Nhà
nước truy tặng Giải thưởng Hồ
Chí Minh về VHNT (2000)
Truyện của ông thường mang ý
nghĩa triết lí, đậm tính nhân sinh.
Tác phẩm: "Dấu chân người lính'';
"Cỏ lau''; "Mảnh trăng cuối
rừng''…
VÝ dô 5: HỆ THỐNG LUẬN ĐIỂM, LUẬN CỨ CỦA CÁC VĂN BẢN
TT
Tác phẩm
(đoạn trích)
Chuyện người
con gái Nam
Xương
(Nguyễn Dữ)
Luận điểm - luận cứ cơ bản
* Nhân vật Vũ Nương:
- Là người phụ nữ đẹp người đẹp nết
+ Khi chồng ở nhà nàng hết mực giữ gìn khuôn phép, gia đình êm ấm hoà
thuận.
+ Khi chồng đi lính nàng ở nhà nuôi dạy con thơ, chăm sóc mẹ già.
+ Trước sau vẫn trọn tình, vẹn nghĩa, thuỷ chung.
- Có số phận bất hạnh, oan trái..
+ Không có quyền quyết định hanh phúc đời mình, lấy phải người chồng đa
- 18 -
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
nghi gia trưởng.
+ Sống cô đơn, vất vả trong cảnh thiếu phụ vắng chồng.
+ Bị chồng nghi oan, ruồng rẫy và đánh đuổi đi.
+ Phải trẫm mình trên bến sông Hoàng Giang để giải thoát cuộc đời mình
khỏi oan trái, bất hạnh.
* Giá trị nội dung:
- Giá trị hiện thực: TP đã phản ánh hiện thực XHPK đương thời, một XH
trọng nam khinh nữ, nam quyền độc đoán với chiến tranh liên miên, trong đó,
người phụ nữ là nạn nhân bất hạnh nhất.
- Giá trị nhân đạo:
+ Lên án, tố cáo XHPK bằng tất cả thái độ căm phẫn.
+ Cảm thông, xót xa, bênh vực số phận đau khổ của người phụ nữ dưới chế
độ p/k.
+ Ca ngợi, trân trọng vẻ đẹp của người phụ nữ.
+ Thấu hiểu ước mơ khát vọng của người phụ nữ: Ước mơ có một mái ấm
gia đình, vợ chồng bình đẳng, sớm tối bên nhau, ước mơ được giải oan...
1
2
Chuyện cũ
trong phủ
chúa Trịnh
(Phạm Đình
Hổ)
* Thói ăn chơi xa xỉ, vô độ của chúa Thịnh Vương (Trịnh Sâm) và các
quan hầu cận trong phủ chúa.
- Chúa cho xây dựng nhiều cung điện, đình đài ở các nơi để thoả mãn ý thích
“đi chơi ngắm cảnh đẹp”, ý thích đó cứ triền miên, nối tiếp đến không cùng,
hao tiền tốn của.
- Những cuộc rong chơi của chúa Thịnh Vương diễn ra thường xuyên “tháng
3, 4 lần” huy động rất đông người hầu hạ, các nội thần, các quan hộ giá nhạc
công...bày ra nhiều trò giải trí lố lăng và tốn kém.
- Thú chơi cây cảnh: trong phủ chúa với bao nhiêu “trân cầm dị thú, cổ mộc
quái thạch” điểm xuyết bày vẽ ra hình non bộ trông như bến bể đầu non...
* Thói tham lam, nhũng nhiễu của quan lại.
- Dùng thủ đoạn “nhờ gió bẻ măng” ra doạ dẫm, cướp bóc của dân.
- Lập mưu đêm đến cho tay chân sai lính lẻn vào “lấy phăng đi, rồi buộc cho
tội đem giấu vật cung phụng để doạ giẫm lấy tiền”.
- Ngang ngược “phá nhà, huỷ tường” của dân để khiêng hòn đá hoặc cây cối
mà chúng cướp được.
3
* Hình tượng người anh hùng áo vải Nguyễn Huệ.
- Là người có lòng yêu nước nồng nàn.
+ Căm thù quân xâm lược
+ Quyết tâm diệt giặc bảo vệ đất nước.
- Là người quyết đoán, trí thông minh sáng suốt, có tài mưu lược và cầm
Hoàng Lê
quân.
nhất thống chí
+ Tự mình “đốc suất đại binh” ra Bắc, tuyển mộ quân sĩ và mở cuộc duyệt
(Ngô gia văn binh lớn, đích thân dụ tướng sĩ, định kế hoạch tấn công vào đúng dịp Tết
phái)
Nguyên Đán.
+ Có tài phán đoán, tài điều binh khiển tướng.
+ Chiến thuật linh hoạt, xuất quỷ nhập thần, biết tập trung vào những
khâu hiểm yếu, then chốt.
+ Có tầm nhìn chiến lược, trước khi tiến công đánh giặc đã định được
ngày chiến thắng.
-> Hình tượng người anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ tiêu biểu cho truyền
thống yêu nước, nhân nghĩa, anh hùng dân tộc.
* Bộ mặt bọn xâm lược, bọn bán nước và sự thất bại của chúng.
- Bản chất kiêu căng, tự phụ nhưng rất hèn nhát, ham sống sợ chết của bọn
xâm lược, thể hiện qua nhân vật Tôn Sĩ Nghị và một số tướng của y.
- Số phận hèn nhát, bạc nhược và bi đát của bọn vua quan bán nước.
- 19 -
"¤n tËp, cñng cè kiÕn thøc ph©n m«n V¨n häc líp 9" - NguyÔn ThÞ V©n - THCS Thôy H¶i
4
5
6
7
* Giới thiệu khái quát nét đẹp chung và riêng của hai chị em Thuý Vân
và Thuý Kiều.
+ Vẻ đẹp về hình dáng (mai cốt cách), vẻ đẹp về tâm hồn (tuyết tinh thần)->
hoàn mĩ “mười phân vẹn mười”
Chị em Thuý + Mỗi người có vẻ đẹp riêng.
Kiều
* Nhan sắc của Thuý Vân:
(Truyện Kiều- + Vẻ đẹp cao sang, quí phái “trang trọng khác vời”: khuôn mặt, nét ngài,
Nguyễn Du) tiếng cười, giọng nói, mái tóc, làn da được so sánh với trăng, hoa, mây tuyết> vẻ đẹp phúc hậu đoan trang.
+ Vẻ đẹp gần gũi với thiên nhiên, hoà hợp với thiên nhiên-> số phận bình
lặng suôn sẻ.
* Vẻ đẹp của Thuý Kiều:
+ Đẹp sắc sảo, mặn mà (trí tuệ và tâm hồn), đẹp nghiêng nước, nghiêng
thành.
+ Đẹp đến độ thiên nhiên phải ghen ghét, đố kị -> số phận đau khổ, truân
chuyên, sóng gió.
+ Thuý Kiều là con người đa tài, hoàn thiện, xuất chúng.
+ Trái tim đa sầu, đa cảm.
Cảnh ngày
xuân
(Truyện KiềuNguyễn Du)
Mã Giám
Sinh mua
Kiều (Truyện
Kiều- Nguyễn
Du)
Kiều ở lầu
Ngưng Bích
(Nguyễn Du)
Lục Vân Tiên
cứu kiều
Nguyệt Nga
* Khung cảnh mùa xuân bát ngát, tràn đầy sức sống.
+ Nền xanh ngút mắt, điểm vài bông lê trằng -> màu sắc hài hoà, sống động
mới mẻ, tinh khiết.
+ Bút pháp ước lệ cổ điển: pha màu hài hoà.
* Không khí lễ hội đông vui, náo nhiệt với những phong tục truyền
thống.
- Lễ tảo mộ
- Hội đạp thanh
*Cảnh thiên nhiên buổi chiều đẹp nhưng thoáng buồn có dáng người
buâng khuâng, bịn rịn, xao xuyến.
* Mã Giám Sinh.
+ Chưng diện, chải chuốt, mặc dù đã ngoài 40: trang phục, diện mạo...
+ Thiếu văn hoá, thô lỗ, sỗ sàng: nói năng cộc lốc, hành động, cử chỉ sỗ sàng
“ngồi tót”.
+ Gian xảo, dối trá, đê tiện, bỉ ổi, táng tận lương tâm -> tên buôn thịt bán
người.
* Cảnh ngộ và tâm trạng của Thuý Kiều.
+ Nhục nhã, ê chề: “Ngừng hoa bóng thẹn trông gương mặt dày”
+ Đau đớn, tủi hổ, giàu lòng tự trọng.
* Thiên nhiên hoang vắng, bao la đến rợn ngợp
* Tâm trạng đau khổ, cô đơn, nhớ nhung, lo lắng sợ hãi của Thuý Kiều:
+ Tâm trạng cô đơn, lẻ loi, nhớ nhung trong tuyệt vọng (nhớ người yêu, nhớ
cha mẹ ...)
+ Nỗi buồn trào dâng, lan toả vào thiên nhiên như từng đợt sóng.
. Cửa bể chiều hôm: bơ vơ, lạc lõng.
. Thuyền ai thấp thoáng xa xa: vô định.
. Ngọn nước mới sa, hoa trôi: tương lai mờ mịt, không sức sống.
. Tiếng sóng: sợ hãi, dự cảm về cuộc sống.
. Buồn trông: điệp từ-> nỗi buồn dằng dặc, triền miên, liên tiếp...
* Hình ảnh Lục Vân Tiên - người anh hùng nghĩa hiệp
- Là anh hùng tài năng có tấm lòng vì nghĩa vong thân.
- Là con người chính trực, hào hiệp, trọng nghĩa khinh tài, từ tâm nhân hậu.
- 20 -
- Xem thêm -
.DOC 
44 
429 
143 
