Tài liệu Tuyển tập những bài văn mẫu hay lớp 9

TUYỂN TẬP NHỮNG BÀI VĂN MẪU HAY LỚP 9 -1- ®Ò sè 1 Theo em, Phong c¸ch Hå ChÝ Minh cã ph¶i lµ mét v¨n b¶n thuyÕt minh kh«ng ? V× sao ? Dµn ý I. Më bµi - Phong c¸ch Hå ChÝ Minh vËn dông kÕt hîp nhiÒu ph¬ng thøc biÓu ®¹t, trong ®ã thuyÕt minh lµ ph¬ng thøc biÓu ®¹t chÝnh. - Bµi viÕt gióp ngêi ®äc hiÓu ®îc phong c¸ch Hå ChÝ Minh lµ sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i, d©n téc vµ nh©n lo¹i, thanh cao vµ gi¶n dÞ. II. Th©n bµi TÝnh chÊt thuyÕt minh cña Phong c¸ch Hå ChÝ Minh thÓ hiÖn ë nh÷ng khÝa c¹nh sau : 1. §èi tîng thuyÕt minh cña bµi lµ mét vÊn ®Ò trõu tîng: phong c¸ch cña B¸c Hå. VÎ ®Ñp trong phong c¸ch cña B¸c ®îc tr×nh bµy râ trªn hai ph¬ng diÖn c¬ b¶n : a) B¸c lu«n tiÕp thu cã chän läc tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i ®Ó t¹o nªn mét nh©n c¸ch, mét lèi sèng rÊt ViÖt Nam, rÊt ph¬ng §«ng nhng còng rÊt míi, rÊt hiÖn ®¹i. b) B¸c cã lèi sèng v« cïng gi¶n dÞ nhng l¹i rÊt thanh cao, tiªu biÓu cho nÐt ®Ñp trong lèi sèng cña d©n téc ViÖt Nam. 2. Phong c¸ch Hå ChÝ Minh ®îc tr×nh bµy, giíi thiÖu mét c¸ch chÝnh x¸c, kh¸ch quan b»ng nh÷ng dÉn chøng, t liÖu cô thÓ, x¸c thùc, kh«ng ph¶i do h cÊu, do tëng tîng mµ ra. 3. Bµi viÕt ®· sö dông c¸c ph¬ng ph¸p cña v¨n b¶n thuyÕt minh nh : ph¬ng ph¸p ph©n lo¹i, ph©n tÝch (c¸c khÝa c¹nh, c¸c ph¬ng diÖn, c¸c biÓu hiÖn cña vÎ ®Ñp trong phong c¸ch Hå ChÝ Minh vÒ v¨n ho¸, lèi sèng...); ph¬ng ph¸p liÖt kª (nh÷ng n¬i B¸c ®· qua nh ch©u Phi, ch©u ¸, ch©u MÜ, ch©u ¢u; nh÷ng ngo¹i ng÷ mµ Ngêi thµnh th¹o (tiÕng Ph¸p, Anh, Hoa, Nga...); ph¬ng ph¸p so s¸nh (lèi sèng gi¶ng dÞ cña B¸c víi c¸c vÞ hiÒn triÕt NguyÔn Tr·i, NguyÔn BØnh Khiªm)... 4. Bµi viÕt cã sö dông c¸c yÕu tè nghÖ thuËt nh kÓ chuyÖn, b×nh luËn, nghÖ thuËt ®èi lËp, v¨n viÕt cã c¶m xóc, nhng tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè nµy chØ cã vai trß phô trî. Néi dung gi¸ trÞ c¬ b¶n cña v¨n b¶n nµy vÉn lµ nh÷ng tri thøc x¸c thùc, kh¸ch quan vÒ phong c¸ch Hå ChÝ Minh. III. KÕt bµi - Phong c¸ch Hå ChÝ Minh lµ mét v¨n b¶n nhËt dông, thuyÕt minh lµ mét trong nh÷ng ph¬ng thøc biÓu ®¹t chÝnh. - Bµi viÕt ®· gióp ngêi ®äc hiÓu ®îc vÎ ®Ñp phong c¸ch B¸c Hå lµ sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc vµ tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i, lµ sù gi¶n dÞ mét c¸ch thanh cao. - Bµi viÕt lµm cho chóng ta thªm tù hµo, kÝnh yªu B¸c, kh¬i gîi ë chóng ta ý nguyÖn häc tËp, tu dìng, rÌn luyÖn theo g¬ng cña B¸c. ®Ò sè 2 Dùa vµo v¨n b¶n Phong c¸ch Hå ChÝ Minh, kªnh h×nh trang 6 (Ng÷ v¨n 9 - TËp I) vµ nh÷ng hiÓu biÕt cña em, em h·y viÕt mét v¨n b¶n thuyÕt minh cã sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®Ó giíi thiÖu vÒ n¬i ë vµ lµm viÖc cña B¸c t¹i phñ Chñ tÞch. I. T×m hiÓu ®Ò - KiÓu bµi : ThuyÕt minh cã sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt. - Yªu cÇu : ThuyÕt minh, miªu t¶, giíi thiÖu n¬i ë vµ lµm viÖc cña B¸c, chñ yÕu lµ ng«i nhµ sµn n¬i B¸c ë. II. Dµn ý A. Më bµi - NÕu cã dÞp ®îc ®Õn Hµ Néi, vµo l¨ng viÕng B¸c, b¹n h·y ®õng quªn viÕng th¨m ng«i nhµ sµn ®¬n s¬ nhá bÐ, n¬i vÞ l·nh tô kÝnh yªu cña chóng ta, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· tõng sèng vµ lµm viÖc nhiÒu n¨m ë ®ã. -2- - §Õn ®©y, b¹n sÏ thªm hiÓu, thªm tù hµo vµ kÝnh yªu mét con ngêi vÜ ®¹i mµ v« cïng b×nh dÞ ®· ®i vµo lÞch sö d©n téc ViÖt Nam nh mét huyÒn tho¹i. B. Th©n bµi 1. §Þa ®iÓm, kh«ng gian: N¬i ë vµ lµm viÖc cña B¸c n»m gi÷a mét khu«n viªn yªn tÜnh th¬m ng¸t h¬ng hoa. a) Tríc nhµ B¸c ë lµ mét c¸i hå th¶ c¸. Mét hµng rµo r©m bôt ch¹y quanh tríc ngâ nh ë quª nhµ NghÖ An cña B¸c. B¸c sèng hoµ m×nh víi thiªn nhiªn, víi ®Êt trêi, víi quª h¬ng. b) Xung quanh nhµ B¸c trång rÊt nhiÒu loµi c©y vµ hoa. Hoa cam, hoa bëi th¸ng ba th¬m ngµo ng¹t; hµng dõa xoÌ bãng m¸t trªn nh÷ng lèi ®i; c©y vó s÷a, quµ cña ®ång bµo miÒn Nam tÆng B¸c ®îc trång ë hiªn sau nhµ; gãc vên tríc nhµ, bèn mïa rau nèi nhau t¬i tèt. 2. H×nh d¸ng ng«i nhµ : N¬i B¸c ë vµ lµm viÖc lµ mét ng«i nhµ g¸c nhá ®îc thiÕt kÕ nh kiÓu nhµ sµn cña ®ång bµo ViÖt B¾c. Nhµ lµm b»ng gç, m¸i lîp ngãi, bèn bÒ léng giã. 3. DiÖn tÝch sö dông : Kho¶ng h¬n 70 m 2. Ng«i nhµ sµn ®ã chØ cã vÎn vÑn vµi phßng ®Ó tiÕp kh¸ch, häp Bé ChÝnh trÞ, lµm viÖc vµ ngñ. 4. §å ®¹c trong nhµ hÕt søc méc m¹c, ®¬n s¬ : a) Phßng häp, phßng tiÕp kh¸ch chØ cã mét bé bµn ghÕ, lä hoa, bé Êm chÐn uèng níc. b) Phßng lµm viÖc cã mét bé bµn ghÕ nhá, mét chiÕc m¸y ch÷, mét chiÕc ®µi ph¸t thanh Liªn X« cò ®Ó B¸c nghe tin tøc, ®Æc biÖt tin tõ miÒn Nam vµ gióp B¸c ®ì c¶m thÊy c« qu¹nh trong ®ªm v¾ng... c) §Õn th¨m phßng ngñ cña B¸c cµng th¬ng B¸c h¬n: chiÕc giêng nhá b»ng gç thêng, méc m¹c kh«ng mïi s¬n, trªn tr¶i chiÕu cãi, mét chiÕc gèi v¶i ®· sên cò. Trªn gèi, chiÕc qu¹t nan n»m lÆng lÏ. ChiÕc qu¹t nan nµy ®· tõng thøc cïng vÞ Chñ tÞch trong bao ®ªm hÌ oi ¶, lßng nÆng nh÷ng lo toan viÖc níc. Gãc phßng, bé quÇn ¸o kaki b¹c mµu gi¶n dÞ ®îc treo gän gµng trªn mãc ¸o. Trªn ngùc ¸o kh«ng cã mét tÊm hu©n ch¬ng, nhng bªn trong lÇn ¸o v¶i lµ mét tr¸i tim nãng báng, s¸ng ngêi. Díi ch©n giêng, ®«i dÐp cao su mßn gãt xÕp ngay ng¾n. §«i dÐp Êy ®· tõng theo ch©n B¸c ®i suèt ngµn dÆm ®êng ®Êt níc. 5. B¸c sèng ë ®ã, mét m×nh, víi mét t trang Ýt ái, mét chiÕc vali con víi vµi vËt kØ niÖm cña mét cuéc ®êi dµi, réng vµ bÊt tö. C. KÕt bµi - N¬i ë cña B¸c, vÞ l·nh ®¹o cao nhÊt cña §¶ng vµ Nhµ níc, ®¬n s¬, gi¶n dÞ nh c©u chuyÖn vÒ mét vÞ thÇn tiªn trong thÇn tho¹i, cæ tÝch. - N¬i ë cña Ngêi lµ do chÝnh Ngêi lùa chän, sù lùa chän Êy gióp chóng ta hiÓu thªm phong c¸ch Hå ChÝ Minh, tinh hoa cña d©n téc ViÖt Nam. ®Ò sè 3 Em h·y ®ãng vai lµ nh÷ng ®å dïng c¸ nh©n cña B¸c tù giíi thiÖu vÒ m×nh. Bµi lµm B¸c Hå ®· yªn nghØ, nhng ngµy ngµy, dßng ngêi vµo l¨ng viÕng B¸c vÉn nèi dµi tõ s¸ng ®Õn chiÒu. §Õn th¨m nhµ B¸c ë, ngêi ta trÇm ng©m tríc tõng di vËt ®¬n s¬, méc m¹c ®· g¾n bã víi B¸c trong suèt c¶ cuéc ®êi. Dêng nh ®o¸n biÕt ®îc ý nghÜ, lßng mong muèn cña ®ång bµo, du kh¸ch, nh÷ng ®å vËt ®· cÊt lªn tiÕng nãi tù giíi thiÖu vÒ m×nh ®Ó du kh¸ch hiÓu thªm vÒ B¸c. Chóng ta h·y cïng nghe hä tù thuËt nhÐ. - Chóng t«i lµ nh÷ng ®å dïng c¸ nh©n cña B¸c Hå. Chóng t«i ®îc sèng bªn B¸c, ®îc phôc vô, ch¨m sãc B¸c vµ ®îc B¸c yªu mÕn n©ng niu nh nh÷ng ®øa ch¸u nhá. Chóng t«i gåm : quÇn ¸o, giµy dÐp, mò nãn... Chóng t«i sèng rÊt hoµ thuËn, lu«n bªn nhau vµ lu«n bªn B¸c. T«i thuéc dßng hä QuÇn ¸o. Hä hµng nhµ chóng t«i cã hai lo¹i v¶i ®îc B¸c thêng dïng lµ v¶i ka ki mµu tr¾ng ®ôc vµ v¶i lôa mµu n©u. ¸o ka ki cóc cµi kÝn cæ, v¹t bu«ng, cã bèn tói lín, hai tói trªn ngùc vµ hai tói ë hai v¹t tríc. Anh chµng nµy thêng ®îc B¸c mÆc khi ®i c«ng t¸c ë níc ngoµi, khi ngo¹i giao, tiÕp kh¸ch, hoÆc khi B¸c ®i dù nh÷ng héi nghÞ, héi th¶o quan träng trong níc vµ quèc tÕ... Cßn t«i, quÇn ¸o v¶i n©u, ®îc may réng nh kiÓu quÇn ¸o cña bµ con n«ng d©n. T«i ®îc ch¨m sãc B¸c thêng xuyªn h¬n, ®îc B¸c mÆc khi ®i th¨m ®ång ruéng, gÆp gì bµ con n«ng d©n, c¸c b¹n -3- thiÕu niªn nhi ®ång, lóc ë nhµ, khi lµm viÖc trong phßng riªng, lóc tíi c©y... B¸c th¬ng yªu, n©ng niu, ®èi xö víi chóng t«i b»ng tÊt c¶ tÊm lßng cña mét Con Ngêi. Cã khi chóng t«i bÞ sên r¸ch, c¸c c« chó phôc vô ®Þnh thay ¸o míi cho B¸c, B¸c biÕt, B¸c kh«ng chÞu, B¸c nãi v¶i h·y cßn míi h·y may v¸ l¹i cho B¸c mÆc. Chóng t«i c¶m ®éng ®Õn nghÑn ngµo tríc tÊm lßng vµ phong c¸ch sèng v« cïng gi¶n dÞ cña mét vÞ l·nh tô. T«i thuéc hä giµy dÐp. Cïng víi quÇn ¸o, t«i còng rÊt vinh dù v× lu«n ®îc ®i theo B¸c. T«i ®îc lµm b»ng chÊt liÖu cao su, mµu ®en, cã 4 quai, hai quai chÐo ë phÝa trªn vµ hai quai ngang ë phÝa díi. Hä hµng chóng t«i, hµng v¹n hµng triÖu ®«i dÐp nh thÕ ®· tõng theo bíc nh÷ng chiÕn sÜ, thanh niªn xung phong chèng Ph¸p råi chèng MÜ trªn kh¾p c¸c chiÕn trêng Nam B¾c. Riªng t«i sung síng h¬n lµ ®îc ë bªn B¸c, phôc vô, ch¨m sãc B¸c, ®îc theo B¸c ®i trªn mäi nÎo ®êng. Cßn t«i lµ mò l¸. Chóng t«i tuy B¸c dïng Ýt h¬n, nhng còng lµ nhiÒu l¾m ®èi víi nh÷ng ai kh«ng ®îc ë bªn B¸c. Hä hµng nhµ mò chóng t«i còng cã hai lo¹i: mò cèt v¶i vµ mò l¸. Mò cèt v¶i lµm b»ng v¶i kaki mµu xanh hoÆc mµu tr¾ng ®ôc. Anh chµng nµy thêng ®îc B¸c ®éi khi ®i chiÕn dÞch, khi th¨m hái ®ång bµo, chiÕn sÜ... Cßn t«i, mò l¸ ®îc lµm b»ng l¸ cä, l¸ nãn. T«i ®îc B¸c dïng khi ®i xuèng nhµ m¸y, c«ng xëng, khi ra ®ång cïng víi bµ con n«ng d©n gÆt lóa, t¸t níc chèng h¹n hoÆc xuèng biÓn víi ng d©n kÐo líi... T«i n÷a, t«i lµ kh¨n len. Tuy t«i chØ ®îc theo B¸c vµo mïa ®«ng nhng còng ®îc B¸c n©ng niu, yªu mÕn l¾m. T«i ®îc dÖt b»ng sîi len, réng chõng 30 cm, dµi chõng 1,2m, hai ®Çu kh¨n th¾t tua rua bay nhÌ nhÑ mçi khi giã thæi. NÕu trêi kh«ng gi¸ rÐt qu¸, t«i ®îc B¸c quµng quanh cæ B¸c. Trêi l¹nh, t«i ®îc B¸c choµng lªn ®Çu. T«i rÊt sung síng v× ®îc gióp Ých cho B¸c. Chóng t«i lµ nh÷ng ®å vËt rÊt b×nh thêng, méc m¹c, ®¬n s¬, gi¶n dÞ, nhng B¸c ®· chän chóng t«i. Kh«ng nh÷ng thÕ, B¸c cßn yªu th¬ng, g×n gi÷, n©ng niu chóng t«i. §iÒu ®ã lµm chóng t«i v« cïng sung síng vµ h¹nh phóc. V× vËy, chóng t«i sèng bªn B¸c, ®em h¬i Êm cho Ngêi, b¶o vÖ Ngêi khái nh÷ng c¬n thÊt thêng cña thêi tiÕt, lµm mÒm sái ®¸ díi nh÷ng nÎo ®êng bµn ch©n Ngêi ®i qua. Chóng t«i tuy nhá bÐ nhng chóng t«i tù hµo v× ®· gióp Ých cho B¸c, gãp phÇn lµm nªn mét phong c¸ch Hå ChÝ Minh. Khi vµo th¨m nhµ B¸c, ®øng nh×n chóng t«i, nhiÒu ngêi ®· khãc. Ch¾c hä ®ang nghÜ ®Õn B¸c vµ c¶m ®éng tríc tÊm lßng bao la réng lín, lèi sèng gi¶n dÞ thanh cao cña Ngêi. ®Ò sè 4 Em h·y viÕt mét bµi v¨n giíi thiÖu phong c¸ch Hå ChÝ Minh díi d¹ng cuéc ®èi tho¹i gi÷a mét b¹n häc sinh trong níc vµ mét b¹n häc sinh ViÖt kiÒu ®ang chuÈn bÞ vµo l¨ng viÕng B¸c. Bµi lµm T¹i khu«n viªn tríc l¨ng B¸c, cã hai b¹n häc sinh, mét b¹n lµ ViÖt kiÒu míi vÒ th¨m quª vµo l¨ng viÕng B¸c. Hä gÆp nhau, lµm quen víi nhau vµ sau ®©y lµ c©u chuyÖn thó vÞ gi÷a hä. - Xin chµo b¹n ! - Chµo b¹n ! - M×nh tªn lµ H. , rÊt vui ®îc lµm quen víi b¹n. - M×nh tªn lµ M. , rÊt vui ®îc lµm quen víi b¹n. - M×nh xa ViÖt Nam tõ n¨m 2 tuæi, nay míi cã dÞp vÒ th¨m quª, ®îc vµo l¨ng viÕng B¸c. M×nh rÊt muèn ®îc hiÓu thªm vÒ B¸c, vÒ phong c¸ch cña B¸c. M. cã vui lßng lµm híng dÉn viªn cho m×nh kh«ng? - M×nh rÊt s½n lßng. - M×nh ®îc biÕt, Hå ChÝ Minh lµ mét trong nh÷ng nh©n vËt tiªu biÓu nhÊt cña thÕ kØ XX. VËy b¹n cã thÓ nãi râ thªm cho m×nh biÕt vÒ tÇm vãc v¨n ho¸ cña B¸c ®îc kh«ng ? - B¸c Hå kh«ng nh÷ng lµ mét vÞ l·nh tô thiªn tµi, nhµ yªu níc, nhµ c¸ch m¹ng vÜ ®¹i cña d©n téc ViÖt Nam mµ cßn lµ mét nhµ v¨n ho¸ lín cña thÕ giíi thÕ kØ XX. HiÕm cã vÜ nh©n nµo trªn thÕ giíi ®· héi tô ®îc danh hiÖu Anh hïng d©n téc vµ Danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi nh UNESCO ®· phong tÆng Ngêi. Phong c¸ch cña B¸c lµ sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i; gi÷a d©n téc vµ nh©n lo¹i; uyªn th©m nhng -4- l¹i rÊt ViÖt Nam; vÜ ®¹i, thanh cao nhng v« cïng gi¶n dÞ. VÎ ®Ñp v¨n ho¸ chÝnh lµ nÐt næi bËt trong phong c¸ch Hå ChÝ Minh. - B¹n nãi, B¸c Hå lµ mét danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi, uyªn th©m nhng l¹i rÊt ViÖt Nam nghÜa lµ thÕ nµo ? Vèn tri thøc v¨n ho¸ s©u réng cña B¸c ®· ®îc h×nh thµnh ra sao ? - Trong cuéc ®êi yªu níc vµ ho¹t ®éng c¸ch m¹ng cña m×nh, B¸c ®· ®i rÊt nhiÒu n¬i, cã dÞp tiÕp xóc víi v¨n ho¸ nhiÒu níc, nhiÒu vïng trªn thÕ giíi, c¶ ë ph¬ng §«ng vµ ph¬ng T©y. B«n ba kh¾p n¨m ch©u bèn biÓn ®Ó t×m ®êng cøu níc, trªn nh÷ng con tµu vît trïng d¬ng, Ngêi ®· ghÐ l¹i nhiÒu h¶i c¶ng, ®· th¨m c¸c níc ch©u Phi, ch©u ¸, ch©u MÜ. N¨m 1911, Ngêi ®Õn Ph¸p, n¨m 1912 - 1913 Ngêi sèng ë MÜ, tõ 1913 1917 ë Anh vµ sau ®ã Ngêi l¹i trë l¹i Ph¸p. §Õn ®©u, Ngêi còng ham mª t×m hiÓu, häc hái. §Ó tiÕp thu tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i, con ®êng quan träng ®Çu tiªn lµ ph¶i th«ng th¹o ngo¹i ng÷. Ngêi biÕt rÊt nhiÒu ngo¹i ng÷, nãi vµ viÕt th¹o nhiÒu thø tiÕng nh tiÕng Ph¸p, Anh, Hoa, Nga ... Ngêi viÕt b¸o b»ng tiÕng Ph¸p, tiÕng Trung, s¸ng t¸c truyÖn ng¾n b»ng tiÕng Ph¸p, s¸ng t¸c th¬ b»ng tiÕng H¸n. C¸c t¸c phÈm næi tiÕng cña Ngêi nh: B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p - t¸c phÈm chÝnh luËn, c¸c truyÖn ng¾n Vi hµnh, Lêi than v·n cña Bµ Trng Tr¾c, Nh÷ng trß lè hay lµ Varen vµ Phan Béi Ch©u, tËp th¬ NhËt kÝ trong tï... kh«ng chØ cã ý nghÜa chÝnh trÞ, thêi sù mµ cßn giµu gi¸ trÞ nghÖ thuËt, cã søc sèng l©u bÒn trong lßng ngêi ®äc. Trong cuéc ®êi c¸ch m¹ng ®Çy gian nan vÊt v¶, Ngêi ®· tõng ph¶i lµm nhiÒu nghÒ ®Ó sèng vµ ho¹t ®éng c¸ch m¹ng nh båi bµn, ®Çu bÕp, viÕt s¸ch b¸o... Nhng còng chÝnh qua c«ng viÖc, qua lao ®éng, Ngêi ®· t×m hiÓu, häc hái ®îc rÊt nhiÒu ®iÒu bæ Ých cho c«ng t¸c c¸ch m¹ng còng nh ®Ó h×nh thµnh nªn phong c¸ch Hå ChÝ Minh. - VËy phong c¸ch Hå ChÝ Minh cã ph¶i lµ sù tæng céng gi¶n ®¬n tinh hoa cña c¸c nÒn v¨n ho¸ thÕ giíi kh«ng ? B¸c ®· tiÕp thu c¸c nÒn v¨n ho¸ nh©n lo¹i nh thÕ nµo ? - å, c©u hái cña b¹n thËt lµ thó vÞ !... Cã thÓ nãi, Ýt cã vÞ l·nh tô nµo l¹i am hiÓu vÒ c¸c d©n téc vµ nh©n d©n thÕ giíi, v¨n ho¸ thÕ giíi s©u s¾c nh Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. §Õn ®©u Ngêi còng häc hái, t×m hiÓu v¨n ho¸, nghÖ thuËt ®Õn møc kh¸ uyªn th©m. Nhng ®iÒu quan träng lµ Ngêi kh«ng chÞu ¶nh hëng thô ®éng mµ tiÕp thu mét c¸ch cã chän läc tinh hoa v¨n ho¸ níc ngoµi. Mét mÆt, Ngêi chÞu ¶nh hëng cña tÊt c¶ c¸c nÒn v¨n ho¸, tiÕp thu mäi c¸i ®Ñp, c¸i hay; mÆt kh¸c, Ngêi còng phª ph¸n nh÷ng h¹n chÕ, tiªu cùc. Nh÷ng ¶nh hëng cña v¨n ho¸ quèc tÕ ®ã ®· nhµo nÆn víi c¸i gèc v¨n ho¸ d©n téc kh«ng g× lay chuyÓn ®îc ë Ngêi, ®Ó trë thµnh mét nh©n c¸ch rÊt ViÖt Nam. - ThËt lµ k× diÖu, mét con ngêi k× diÖu !... VËy cßn lèi sèng, B¸c sèng, sinh ho¹t ra sao ? - Lµ mét l·nh tô cã c¬ng vÞ cao nhÊt cña §¶ng vµ Nhµ níc nhng B¸c cã mét lèi sèng v« cïng b×nh dÞ, rÊt ViÖt Nam, rÊt ph¬ng §«ng. N¬i ë vµ lµm viÖc cña Ngêi hÕt søc ®¬n s¬. LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö ViÖt Nam vµ cã lÏ c¶ thÕ giíi, cã mét vÞ Chñ tÞch níc lÊy chiÕc nhµ sµn b»ng gç bªn c¹nh chiÕc ao nh c¶nh lµng quª quen thuéc lµm ''cung ®iÖn" cña m×nh. ChiÕc nhµ sµn ®ã chØ vÎn vÑn cã vµi phßng. §ã còng lµ n¬i tiÕp kh¸ch, häp Bé ChÝnh trÞ, ®ång thêi lµ n¬i B¸c lµm viÖc vµ nhØ ng¬i. T trang cña B¸c hÕt søc gi¶n dÞ, Ýt ái : bé quÇn ¸o bµ ba n©u, chiÕc ¸o trÊn thñ, ®«i dÐp lèp th« s¬ ®· ®îc mét t¸c gi¶ ph¬ng T©y ca ngîi nh mét vËt thÇn k×, mét chiÕc vali con ®ùng vµi bé quÇn ¸o ... ViÖc ¨n uèng cña Ngêi còng rÊt ®¹m b¹c. Nh÷ng mãn ¨n d©n téc kh«ng chót cÇu k× nh c¸ kho, rau luéc, da ghÐm, cµ muèi, ch¸o hoa... lµ thøc B¸c a thÝch. Ngêi sèng trong ng«i nhµ ®¬n s¬ Êy, mét m×nh, víi mét vµi t trang Ýt ái, vµi vËt kØ niÖm nhá nhoi cña mét cuéc ®êi dµi, ®Çy tru©n chuyªn vµ gi«ng b·o c¸ch m¹ng. Cã lÏ, hiÕm cã mét vÞ l·nh tô, mét vÞ tæng thèng hay mét vÞ vua hiÒn ngµy tríc l¹i sèng ®Õn møc gi¶n dÞ nh B¸c. - LiÖu lèi sèng gi¶n dÞ qu¸ nh vËy ... cã lµm gi¶m vÞ thÕ ... - µ, m×nh hiÓu ý b¹n. Lèi sèng cña B¸c gi¶n dÞ nhng l¹i v« cïng thanh cao, sang träng. §©y kh«ng ph¶i lµ lèi sèng kh¾c khæ cña nh÷ng con ngêi tù vui trong c¶nh nghÌo khã, còng kh«ng ph¶i lµ c¸ch tù thÇn th¸nh ho¸, tù lµm cho kh¸c ®êi, cho h¬n ngêi mµ lµ mét quan niÖm sèng ®Ñp cã céi rÔ tõ c¸c nhµ hiÒn triÕt ph¬ng §«ng xa : c¸i ®Ñp lµ sù gi¶n dÞ, tù nhiªn. -5- C¸ch sèng cña B¸c gîi ta nhí ®Õn c¸c sèng cña c¸c vÞ hiÒn triÕt trong lÞch sö d©n téc nh NguyÔn Tr·i, NguyÔn BØnh Khiªm. Hä sèng ë quª nhµ víi nh÷ng thó quª ®¹m b¹c : Thu ¨n m¨ng tróc, ®«ng ¨n gi¸ Xu©n t¾m hå sen, h¹ t¾m ao... Lèi sèng thanh cao ®ã còng lµ mét c¸ch di dìng tinh thÇn cã kh¶ n¨ng ®em l¹i h¹nh phóc, sù b×nh yªn cho t©m hån vµ thÓ x¸c con ngêi. Nãi nh mét chÝnh kh¸ch Ph¸p, "Hå ChÝ Minh lµ ngêi mang tÝnh c¸ch ¸ §«ng nhÊt, nhng còng lµ ngêi cëi më nhÊt víi t tëng ph¬ng T©y". Cèt lâi cña phong c¸ch Hå ChÝ Minh lµ sù kÕt tinh v¨n ho¸ d©n téc vµ tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i. Tõ nh÷ng n¨m 1923, khi gÆp Ngêi ë Maxc¬va, nhµ th¬ X« viÕt ¤xÝp Mandenstam ®· dù c¶m : "...Tõ NguyÔn ¸i Quèc ®· to¶ ra mét thø v¨n ho¸, kh«ng ph¶i lµ v¨n ho¸ ch©u ¢u, mµ cã lÏ lµ nÒn v¨n ho¸ cña t¬ng lai". N¨m 1990, UNESCO tæ chøc lÔ kØ niÖm 100 n¨m ngµy sinh cña B¸c. Trong bµi ph¸t biÓu cña TiÕn sÜ M. Amed, gi¸m ®èc UNESCO khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng cã ®o¹n : "Hå ChÝ Minh ®· thµnh c«ng trong viÖc liªn kÕt nhiÒu s¾c th¸i v¨n ho¸ vµo mét nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam duy nhÊt. Ngêi ®· lµm ®îc viÖc nµy nhê sù hiÓu biÕt s©u s¾c vµ t«n träng nh÷ng ®Æc ®iÓm v¨n ho¸ kh¸c nhau... Cuéc ®êi cña Ngêi mang nh÷ng ¶nh hëng vµ gi¸ trÞ truyÒn thèng d©n téc, cã nh÷ng ®ãng gãp vµo viÖc t¹o nªn mét nÒn v¨n ho¸ hiÖn ®¹i"... Tãm l¹i, chóng ta tù hµo v× cã B¸c... - ... - B¹n lµm sao thÕ, b¹n kh«ng ®îc khoÎ ph¶i kh«ng ? B¹n cã cÇn t«i gióp g× kh«ng ? - Kh«ng ... m×nh kh«ng sao, m×nh khoÎ... M×nh ®ang nghÜ, m×nh ®· ®îc gÆp mét ¤ng Tiªn. Mét ¤ng Tiªn ngoµi ®êi thËt chø kh«ng ph¶i trong truyÖn cæ tÝch. ¤ng Tiªn Êy ®ang ë gÇn ®©y, bªn c¹nh chóng m×nh. M×nh thËt sung síng vµ c¶m ®éng. C¶m ¬n b¹n, ngêi ®ång hµnh ®Çy hiÓu biÕt. B©y giê chóng m×nh h·y xÕp hµng vµo l¨ng viÕng B¸c nhÐ. Mai ®©y, hÔ cã dÞp, m×nh sÏ l¹i xin bè mÑ vÒ th¨m quª, vµo l¨ng viÕng B¸c. Chóng m×nh sÏ cßn gÆp l¹i nhau chø ? - NhÊt ®Þnh lµ nh vËy råi. Nµo, chóng m×nh cïng ®i gÆp Tiªn ¤ng th«i ! ®Ò sè 5 Em h·y tãm t¾t nh÷ng luËn ®iÓm, luËn cø chÝnh cña v¨n b¶n §Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh. Bµi lµm 1. LuËn ®iÓm chÝnh : ChiÕn tranh h¹t nh©n lµ mét hiÓm ho¹ khñng khiÕp ®ang ®e do¹ loµi ngêi vµ sù sèng trªn tr¸i ®Êt, v× vËy nhiÖm vô cÊp b¸ch cña toµn thÓ nh©n lo¹i lµ ®oµn kÕt ®Êu tranh ®Ó lo¹i bá nguy c¬ Êy. 2. HÖ thèng luËn cø : - Kho vò khÝ h¹t nh©n ®ang tµng tr÷ cã kh¶ n¨ng huû diÖt, xo¸ bá mäi dÊu vÕt cña sù sèng trªn tr¸i ®Êt vµ c¸c hµnh tinh kh¸c trong hÖ mÆt trêi. - Cuéc ch¹y ®ua vò trang v« cïng tèn kÐm ®· lµm mÊt ®i c¬ héi c¶i thiÖn ®êi sèng cho hµng tØ ngêi nghÌo khæ nhÊt trªn thÕ giíi. Nh÷ng con sè cô thÓ, nh÷ng vÝ dô so s¸nh trong c¸c lÜnh vùc x· héi, y tÕ, tiÕp tÕ thùc phÈm, gi¸o dôc... víi nh÷ng chi phÝ khæng lå cho ch¹y ®ua vò trang ®· cho thÊy tÝnh chÊt cùc k× phi lÝ cña viÖc ch¹y ®ua vò trang. - ChiÕn tranh h¹t nh©n kh«ng chØ ®i ngîc l¹i lÝ trÝ cña loµi ngêi mµ mµ cßn ®i ngîc l¹i víi quy luËt cña tù nhiªn, ph¶n l¹i sù tiÕn ho¸. - V× vËy, tÊt c¶ chóng ta ph¶i cã nhiÖm vô ng¨n chÆn cuéc chiÕn tranh h¹t nh©n, ®Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh, v× mét cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n cho tÊt c¶ mäi ngêi. ®Ò sè 6 Dùa vµo v¨n b¶n §Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh, em h·y viÕt mét v¨n b¶n thuyÕt minh vÒ nguy c¬ chiÕn tranh h¹t nh©n (cã sö dông yÕu tè miªu t¶ vµ c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt). Bµi lµm ChiÕn tranh vµ hoµ b×nh lu«n lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña toµn nh©n lo¹i bëi nã liªn quan ®Õn cuéc sèng, sinh mÖnh cña hµng triÖu con ngêi vµ sù cßn mÊt cña mçi quèc gia. LÞch sö loµi ngêi g¾n liÒn víi nhiÒu cuéc chiÕn tranh tµn khèc khiÕn nh©n lo¹i bao phen r¬i vµo c¶nh m¸u ch¶y ®Çu r¬i, nåi da nÊu thÞt. Nguy c¬ chiÕn tranh lu«n -6- ®e do¹ sù sèng trªn kh¾p hµnh tinh. §Æc biÖt, ngµy nay, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña vò khÝ h¹t nh©n ®· trë thµnh mèi hiÓm ho¹ khñng khiÕp nhÊt ®e do¹ toµn bé sù sèng, loµi ngêi trªn tr¸i ®Êt. Trong thÕ kØ XX, nh©n lo¹i ®· ph¶i tr¶i qua hai cuéc chiÕn tranh thÕ giíi v« cïng khèc liÖt vµ nhiÒu cuéc chiÕn tranh d©n téc, s¾c téc kh¸c, lµm thiÖt m¹ng hµng tr¨m triÖu ngêi, lµm b¸nh xe lÞch sö quay chËm l¹i hµng tr¨m n¨m. ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai ®· kÕt thóc c¸ch ®©y s¸u m¬i n¨m, nhng nguy c¬ chiÕn tranh vÉn lu«n tiÒm Èn. §Æc biÖt, ®ã còng lµ thêi ®iÓm ®¸nh dÊu sù ra ®êi cña ngµnh c«ng nghiÖp h¹t nh©n mµ sù tiÕn bé ghª gím cña nã ®· cã tÇm quan träng quyÕt ®Þnh ®èi víi vËn mÖnh thÕ giíi sau nµy. N¨m 1945 Êy, còng lµ n¨m MÜ ®· nÐm xuèng NhËt B¶n hai qu¶ bom nguyªn tö lµm h¬n 40 v¹n ngêi chÕt, biÕn hai thµnh phè ®«ng d©n Hi-r«-xi-ma vµ Na-ga-da-ki thµnh ®èng ®æ n¸t, g©y kinh hoµng cho toµn thÕ giíi. KÓ tõ ®ã, cuéc ch¹y ®ua vò trang, cuéc chiÕn tranh h¹t nh©n chÝnh thøc b¾t ®Çu, loµi ngêi h»ng ngµy lu«n bÞ ®Æt tríc nguy c¬ tuyÖt diÖt. ChØ cÇn mét vµi vÝ dô vµ lµm mét phÐp tÝnh ®¬n gi¶n nh nhµ v¨n C«-l«m-bi-a, G¸c-xi-a Mac-kÐt, chóng ta ®· cã thÓ h×nh dung loµi ngêi ®ang ë trªn bê vùc th¼m nh thÕ nµo. Theo Mac-kÐt, tÝnh ®Õn ngµy 8/8/1986, h¬n 50.000 ®Çu ®¹n h¹t nh©n ®· ®îc bè trÝ kh¾p hµnh tinh. Nãi mét c¸ch n«m na, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ tÊt c¶ mäi ngêi trªn tr¸i ®Êt, kh«ng trõ ngêi giµ, trÎ con, mçi ngêi ®ang ngåi trªn mét thïng 4 tÊn thuèc næ. ChØ cÇn bÊm mét c¸i nót, tÊt c¶ khèi thuèc næ ®ã næ tung lªn, lµm tiªu biÕn hÕt th¶y kh«ng ph¶i mét lÇn mµ lµ mêi hai lÇn mäi dÊu vÕt cña sù sèng trªn tr¸i ®Êt, tiªu diÖt tÊt c¶ c¸c hµnh tinh ®ang xoay quanh mÆt trêi vµ bèn hµnh tinh kh¸c n÷a, ph¸ huû thÕ th¨ng b»ng cña hÖ mÆt trêi. Sù sèng ®îc nhen nhãm vµ tån t¹i trªn tr¸i ®Êt nµy kh«ng hÒ dÔ dµng. Còng theo G. Mac-kÐt, cha nãi nh÷ng g× to lín, chØ lÊy nh÷ng sù vËt, sù viÖc nhá bÐ lµm b»ng chøng, chóng ta ®· thÊy rÊt râ. Tõ khi cã sù sèng trªn Tr¸i §Êt, ph¶i tr¶i qua 380 triÖu n¨m con bím míi bay ®îc, 180 n¨m n÷a hoa hång míi në chØ ®Ó lµm ®Ñp cho ®êi. Theo nhµ v¨n NguyÔn Tu©n, mét giät mËt mµ con ong lµm ra lµ kÕt qu¶ cña 2.700.000 chuyÕn bay ®i t×m hoa hót mËt, mét nöa lÝt mËt ong lµ kÕt qña cña dÆm ®êng lao ®éng miÖt mµi 8.000.000 c©y sè míi cã ®îc... Huèng hå nh÷ng toµ nhµ chäc trêi, nh÷ng c¸nh ®ång xanh m¸t, nh÷ng c©y cÇu v÷ng ch·i lµ må h«i c«ng søc cña hµng triÖu ngêi ... VËy mµ, chØ trong tÝch t¾c, tÊt c¶ nh÷ng thµnh tùu khã kh¨n vµ nhäc nh»n ®ã cã thÓ biÕn thµnh tro bôi. §· cã nhiÒu th¶m ho¹ h¹t nh©n nh c¸c vô næ nhµ m¸y h¹t nh©n ë Nga (TrÐcn«bn), Ên §é... lµm hµng ngh×n ngêi chÕt, g©y « nhiÔm m«i trêng nghiªm träng. §¸ng tiÕc lµ, sau nh÷ng th¶m ho¹ Êy, cuéc ch¹y ®ua vò trang vÉn tiÕp tôc, c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt vò khÝ h¹t nh©n vÉn kh«ng ngõng mäc lªn trªn thÕ giíi; c¸c lo¹i vò khÝ h¹t nh©n nh tµu ngÇm, tªn löa, m¸y bay tèi t©n hiÖn ®¹i vÉn kh«ng ngõng ®îc bæ sung ... Nh©n lo¹i vÉn tõng ngµy tõng giê ph¶i ®èi mÆt víi nguy c¬ bÞ huû diÖt bëi vò khÝ h¹t nh©n. ThÕ giíi còng ®· cã nh÷ng cè g¾ng ®Ó gi¶m bít mèi ®e do¹ nµy, ch¼ng h¹n c¸c hiÖp íc c¾t gi¶m vò khÝ tiÕn c«ng chiÕn lîc ®îc kÝ kÕt gi÷a Liªn X« (nay lµ Liªn bang Nga) víi MÜ. Nhng chiÕn tranh vµ hiÓm ho¹ h¹t nh©n vÉn lu«n lµ mèi ®e do¹ to lín vµ thêng xuyªn ®èi víi c¸c d©n téc, c¸c quèc gia vµ toµn thÓ loµi ngêi. Xung ®ét vµ chiÕn tranh vÉn diÔn ra hµng ngµy ë nhiÒu n¬i, nhiÒu khu vùc trªn thÕ giíi, gÇn ®©y nhÊt lµ cuéc chiÕn cña MÜ, Anh ë Ir¾c, cuéc xung ®ét ®Ém m¸u kÐo dµi gi÷a Ixraen vµ Palextin, chñ nghÜa khñng bè hoµnh hµnh kh¾p nhiÒu n¬i. C¸c nhµ m¸y h¹t nh©n ë Ên §é, Pakistan, Iran, TriÒu Tiªn, Trung quèc... lu«n lµ nguyªn nh©n cña nh÷ng cuéc tranh c·i, ®µm ph¸n gay g¾t, kh«ng kÕt qu¶. V× vËy, nhËn thøc ®óng vÒ nguy c¬ chiÕn tranh vµ tham gia vµo cuéc ®Êu tranh cho hoµ b×nh lµ yªu cÇu ®Æt ra cho mçi c«ng d©n trªn hµnh tinh. Chóng ta ®ang sèng trong thêi ®¹i hoµng kim cña khoa häc kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ. Song, chóng ta còng ®ang ph¶i tõng gi©y tõng phót ®èi mÆt víi chiÕn tranh h¹t nh©n cã nguy c¬ bïng næ bÊt cø lóc nµo. Bëi vËy, con ngêi kh«ng thÓ thê ¬ tríc vËn mÖnh cña chÝnh m×nh vµ vËn m¹ng cña toµn thÓ nh©n lo¹i. §iÒu chóng ta cã thÓ lµm ®îc lµ, mçi ngêi cÇn ph¶i ý thøc s©u s¾c ®îc nguy c¬ tiÒm Èn ®ã, cïng nhau ®oµn kÕt ®Êu tranh ng¨n chÆn nã, v× mét thÕ giíi hoµ b×nh vµ h¹nh phóc. -7- ®Ò sè 7 Ch¹y ®ua vò trang lµ ®i ngîc l¹i lÝ trÝ cña con ngêi vµ quy luËt cña tù nhiªn. I. T×m hiÓu ®Ò - §Ò bµi nµy chØ cã mét mÖnh ®Ò, kh«ng cã c©u mÖnh lÖnh, kh«ng nªu râ kiÓu ®Ò, yªu cÇu thùc hiÖn. C¸c em tù ph¶i x¸c ®Þnh vÊn ®Ò cÇn bµn vµ kiÓu v¨n b¶n thÝch hîp ®Ó lµm s¸ng tá vÊn ®Ò ®ã. - KiÓu ®Ò : NghÞ luËn kÕt hîp víi thuyÕt minh. - Ph¹m vi kiÕn thøc cÇn sö dông : V¨n b¶n §Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh vµ nh÷ng th«ng tin x¸c thùc vÒ t¸c h¹i cña chiÕn tranh mµ em ®îc biÕt. II. Dµn ý A. Më bµi - ChiÕn tranh ®ång nghÜa víi ®au th¬ng, chÕt chãc, ®æ m¸u vµ huû diÖt. - Ch¹y ®ua vò trang lµ ®ua nhau t¨ng cêng vò khÝ ®Ó chuÈn bÞ chiÕn tranh. - Ch¹y ®ua vò trang lµ ®i ngîc l¹i lÝ trÝ cña con ngêi vµ tù nhiªn. B. Th©n bµi 1. Ch¹y ®ua vò trang lµ ®i ngîc l¹i lÝ trÝ cña con ngêi a) Chi phÝ cho viÖc s¶n xuÊt vò khÝ h¹t nh©n v« cïng tèn kÐm, tèn kÐm ®Õn møc cùc k× phi lÝ. b) Chi phÝ tèn kÐm ®ã ®· lµm mÊt ®i kh¶ n¨ng ®Ó con ngêi ®îc sèng tèt ®Ñp h¬n. - Theo Tuyªn bè cña Héi nghÞ cÊp cao thÕ giíi vÒ trÎ em n¨m 1990, h»ng ngµy cã v« sè trÎ em kh¾p n¬i trªn thÕ giíi ph¶i chÞu bao nçi bÊt h¹nh v× lµ n¹n nh©n cña chiÕn tranh vµ b¹o lùc; hµng triÖu trÎ em ph¶i chÞu ®ùng nh÷ng th¶m ho¹ cña ®ãi nghÌo, dÞch bÖnh, mï ch÷, m«i trêng xuèng cÊp. Mçi ngµy cã tíi 40.000 trÎ em chÕt do suy dinh dìng vµ bÖnh tËt. - N¨m 1981, UNICEF ®· ®Þnh ra mét ch¬ng tr×nh ®Ó cøu trî cÊp b¸ch vÒ y tÕ, tiÕp tÕ thùc phÈm vµ níc uèng, xo¸ n¹n mï ch÷, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn vÖ sinh cho 500 triÖu trÎ em nghÌo khæ nhÊt thÕ giíi. §Ó thùc hiÖn ®îc ch¬ng tr×nh nµy ph¶i cÇn tíi 100 tØ ®« la, nhng tÊt c¶ ®· tá ra lµ mét giÊc m¬ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc bëi sè tiÒn qu¸ lín. Trong khi ®ã, sè tiÒn nµy chØ gÇn b»ng chi phÝ cho 100 m¸y bay nÐm bom chiÕn lîc B.1B cña MÜ vµ 7.000 tªn löa vît ®¹i ch©u. - Gi¸ cña 10 chiÕc tµu s©n bay mang vò khÝ h¹t nh©n ®ñ ®Ó thùc hiÖn mét ch¬ng tr×nh phßng bÖnh trong 14 n¨m cho h¬n mét tØ ngêi, cøu h¬n 14 triÖu trÎ em ch©u Phi tho¸t khái c¸i chÕt. - ChØ hai chiÕc tµu ngÇm mang vò khÝ h¹t nh©n lµ ®ñ tiÒn xo¸ n¹n mï ch÷ cho toµn thÕ giíi, vv... §iÒu mong muèn lín nhÊt cña tÊt th¶y con ngêi trªn tr¸i ®Êt nµy lµ sù sèng sinh s«i, cuéc ®êi cña con ngêi ngµy cµng tèt ®Ñp h¬n lªn. Nhng, cuéc ch¹y ®ua vò khÝ h¹t nh©n ®· ®i ngîc l¹i mong muèn, kh¸t väng cña con ngêi. Cha nãi ®Õn viÖc chiÕn tranh h¹t nh©n bïng næ, chØ sù tån t¹i cña vò khÝ h¹t nh©n kh«ng th«i còng ®· gieo vµo lßng chóng ta nçi ¸m ¶nh khñng khiÕp vÒ "c¸i c¶nh tËn thÕ" do nh÷ng bÖ phãng h¹t nh©n mang l¹i, khiÕn chóng ta lu«n sèng trong nçi lo l¾ng, bÊt an. Chi phÝ qu¸ tèn kÐm cho viÖc s¶n xuÊt vò khÝ h¹t nh©n ®· lµm mÊt ®i cña thÕ giíi nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó c¶i thiÖn cuéc sèng, cíp ®i nhiÒu c¬ héi ®Ó cøu gióp hµng tØ ngêi, ®Æc biÖt lµ trÎ em, tho¸t khái nghÌo ®ãi, bÖnh tËt vµ chÕt chãc. 2. Ch¹y ®ua vò trang lµ ®i ngîc l¹i lÝ trÝ cña tù nhiªn a) LÝ trÝ cña tù nhiªn cã thÓ hiÓu lµ quy luËt cña tù nhiªn, logÝc tÊt yÕu cña tù nhiªn. b) ChiÕn tranh h¹t nh©n kh«ng chØ ®i ngîc l¹i lÝ trÝ cña con ngêi, tiªu diÖt loµi ngêi mµ cßn ph¶n l¹i sù tiÕn ho¸ cña tù nhiªn, huû diÖt mäi sù sèng trªn tr¸i ®Êt. - Sù sèng ngµy nay trªn tr¸i ®Êt lµ kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ l©u dµi hµng tr¨m triÖu n¨m cña tù nhiªn víi biÕt bao cuéc hoµi thai nhäc nh»n, ®au ®ín. Theo G. Mac-kÐt, cha nãi nh÷ng g× to lín, chØ lÊy nh÷ng sù vËt, sù viÖc nhá bÐ, tõ khi cã sù sèng trªn Tr¸i §Êt, ph¶i tr¶i qua 380 triÖu n¨m con bím míi bay ®îc, 180 n¨m n÷a hoa hång míi në chØ ®Ó lµm ®Ñp cho ®êi. Theo NguyÔn Tu©n, mét giät mËt mµ con ong lµm ra lµ kÕt qu¶ cña 2.700.000 chuyÕn bay ®i t×m hoa hót mËt, mét nöa lÝt mËt ong lµ kÕt qña cña dÆm ®êng lao ®éng miÖt mµi 8.000.000 c©y sè míi cã ®îc... -8- - Nhng nÕu chiÕn tranh h¹t nh©n næ ra, chØ cÇn mét tÝch t¾c, tÊt c¶ nh÷ng thµnh tùu khã kh¨n vµ nhäc nh»n ®ã sÏ bÞ xo¸ s¹ch dÊu vÕt; mäi thµnh qu¶ cña qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ tù nhiªn sÏ trë l¹i ®iÓm xuÊt ph¸t ban ®Çu hoÆc biÕn thµnh tro bôi v× nh÷ng ph¸t minh vÜ ®¹i cña chÝnh con ngêi. Nh vËy, chiÕn tranh h¹t nh©n chÝnh lµ sù ph¶n l¹i quy luËt vµ sù tiÕn ho¸ cña thÕ giíi tù nhiªn. N¨m 1945, MÜ nÐm hai qu¶ bom nguyªn tö xuèng Hi-r«-xi-ma vµ Na-ga-da-ki thuéc NhËt B¶n, biÕn hai thµnh phè ®«ng d©n nµy trë vÒ thêi k× hång hoang lµ mét vÝ dô tiªu biÓu. C. KÕt bµi - Cuéc ch¹y ®ua vò khÝ h¹t nh©n lµ mét tai ho¹ khñng khiÕp ®èi víi sù sèng, loµi ngêi. - §Êu tranh ng¨n chÆn chiÕn tranh h¹t nh©n, v× mét thÕ giíi hoµ b×nh, v× cuéc sèng Êm no h¹nh phóc cña con ngêi lµ nhiÖm vô cña tÊt c¶ chóng ta. ®Ò sè 8 V¨n b¶n "§Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh" cña G.Mac-ket lµ mét bµi v¨n nghÞ luËn sinh ®éng. I. T×m hiÓu ®Ò - §Ò bµi nµy còng chØ cã mét mÖnh ®Ò, kh«ng cã c©u mÖnh lÖnh, kh«ng nªu râ kiÓu ®Ò, yªu cÇu thùc hiÖn. C¸c em tù ph¶i x¸c ®Þnh vÊn ®Ò cÇn bµn vµ kiÓu v¨n b¶n thÝch hîp ®Ó lµm s¸ng tá vÊn ®Ò. - KiÓu ®Ò : NghÞ luËn. - Yªu cÇu : B»ng lÝ lÏ vµ dÉn chøng, em ph¶i ph©n tÝch, chøng minh, ®¸nh gi¸ lµm s¸ng tá vÊn ®Ò : V¨n b¶n §Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh cã ph¶i lµ mét bµi v¨n nghÞ luËn sinh ®éng hay kh«ng. II. Dµn ý A. Më bµi - G. M¸c-kÐt næi tiÕng lµ t¸c gi¶ cña nhiÒu tiÓu thuyÕt vµ truyÖn ng¾n ®îc viÕt theo khuynh híng hiÖn thùc huyÒn ¶o. ¤ng lµ nhµ v¨n ch©u MÜ Latinh ®· ®o¹t gi¶i N«-ben v¨n häc n¨m 1982. Qua t¸c phÈm cña m×nh, M¸c-kÐt ®· tõng ®Êu tranh kh«ng mÖt mái v× hoµ b×nh vµ h¹nh phóc cña con ngêi vµ sù sèng trªn tr¸i ®Êt. - §Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh lµ mét bµi v¨n nghÞ luËn sinh ®éng. B»ng lËp luËn chÆt chÏ, chøng cø phong phó, x¸c thùc ; b»ng tr¸i tim nhiÖt huyÕt cña mét nhµ v¨n v× hoµ b×nh, h¹nh phóc cña con ngêi, M¸c-kÐt ®· ph©n tÝch lµm râ nguy c¬ chiÕn tranh h¹t nh©n ®ang ®e do¹ sù sèng con ngêi, kªu gäi mäi ngêi h·y ®oµn kÕt, ®Êu tranh ng¨n chÆn, xo¸ bá nguy c¬ ®ã. B. Th©n bµi 1. §Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh lµ mét v¨n b¶n nghÞ luËn bëi t¸c gi¶ ®· ®Æt ra mét vÊn ®Ò vµ bµn b¹c, nªu quan ®iÓm cña m×nh vÒ vÊn ®Ò ®ã. LuËn ®iÓm chÝnh mµ t¸c gi¶ nªu ra trong bµi viÕt nµy lµ : "ChiÕn tranh h¹t nh©n lµ mét hiÓm ho¹ khñng khiÕp ®ang ®e do¹ loµi ngêi vµ sù sèng trªn tr¸i ®Êt, v× vËy nhiÖm vô cÊp b¸ch cña toµn thÓ nh©n lo¹i lµ ®oµn kÕt ®Êu tranh ®Ó lo¹i bá nguy c¬ Êy". 2. §Ó lµm s¸ng tá vÊn ®Ò vµ thuyÕt phôc ngêi ®äc, t¸c gi¶ ®· triÓn khai luËn ®iÓm ®ã trong mét hÖ thèng luËn cø s¾c bÐn, toµn diÖn, m¹ch l¹c vµ chÆt chÏ : a) Kho vò khÝ h¹t nh©n ®ang tµng tr÷ cã kh¶ n¨ng huû diÖt, xo¸ bá mäi dÊu vÕt cña sù sèng trªn tr¸i ®Êt vµ c¸c hµnh tinh kh¸c trong hÖ mÆt trêi. b) Cuéc ch¹y ®ua vò trang v« cïng tèn kÐm ®· lµm mÊt ®i c¬ héi c¶i thiÖn ®êi sèng cho hµng tØ ngêi nghÌo khæ nhÊt trªn thÕ giíi. Nh÷ng con sè cô thÓ, nh÷ng vÝ dô so s¸nh trong c¸c lÜnh vùc x· héi, y tÕ, tiÕp tÕ thùc phÈm, gi¸o dôc... víi nh÷ng chi phÝ khæng lå cho ch¹y ®ua vò trang ®· cho thÊy tÝnh chÊt cùc k× phi lÝ cña viÖc ch¹y ®ua vò trang. c) ChiÕn tranh h¹t nh©n kh«ng chØ ®i ngîc l¹i lÝ trÝ cña loµi ngêi mµ mµ cßn tr¸i víi quy luËt tù nhiªn, ph¶n l¹i sù tiÕn ho¸. d) V× vËy, tÊt c¶ chóng ta ph¶i cã nhiÖm vô ng¨n chÆn cuéc chiÕn tranh h¹t nh©n, ®Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh, v× mét cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n cho tÊt c¶ mäi ngêi. 3. §Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh giµu søc thuyÕt phôc vµ g©y ®îc Ên tîng m¹nh v× M¸c-kÐt ®· sö dông nghÖ thuËt lËp luËn chÆt chÏ, s¾c bÐn kÕt hîp víi chøng cø phong phó, x¸c thùc, cô thÓ. a) §Ó cho thÊy tÝnh chÊt hiÖn thùc vµ sù khñng khiÕp cña nguy c¬ chiÕn tranh h¹t nh©n, t¸c gi¶ ®· b¾t ®Çu bµi viÕt b»ng viÖc nªu cô thÓ thêi gian (h«m nay ngµy 8-8-9- 1986) vµ ®a ra sè liÖu cô thÓ ®Çu ®¹n h¹t nh©n víi mét phÐp tÝnh rÊt ®¬n gi¶n, rÊt dÔ hiÓu : 50.000 ®Çu ®¹n h¹t nh©n chia b×nh qu©n cho ®Çu ngêi trªn thÕ giíi, mçi ngêi ph¶i høng chÞu trung b×nh 4 tÊn thuèc næ. NÕu chç thuèc næ ®ã næ tung lªn sÏ lµm tiªu biÕn hÕt th¶y kh«ng ph¶i mét lÇn mµ lµ mêi hai lÇn mäi dÊu vÕt cña sù sèng trªn tr¸i ®Êt, tiªu diÖt tÊt c¶ c¸c hµnh tinh ®ang xoay quanh mÆt trêi vµ bèn hµnh tinh kh¸c n÷a, ph¸ huû thÕ th¨ng b»ng cña hÖ mÆt trêi... C¸ch vµo ®Ò trùc tiÕp, viÖc lùa chän ®îc nh÷ng con sè x¸c thùc, râ rµng cña t¸c gi¶ ®· thu hót ngay sù chó ý vµ g©y Ên tîng m¹nh ®èi víi ngêi ®äc. §äc qua mét lÇn, chóng ta cã ngay c¸i c¶m gi¸c rïng m×nh vÒ sù mong manh cña sù sèng, con ngêi trªn tr¸i ®Êt ; vÒ kh¶ n¨ng huû diÖt ghª gím cña vò khÝ h¹t nh©n; vÒ tÝnh chÊt hÖ träng cña nguy c¬ chiÕn tranh h¹t nh©n. b) §Ó lµm râ tÝnh chÊt phi lÝ cña cuéc ch¹y ®ua vò trang, t¸c gi¶ ®· ®a ra hµng lo¹t so s¸nh hÕt søc thuyÕt phôc gi÷a chi phÝ cho vò khÝ h¹t nh©n víi chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng cøu trî, ph¸t triÓn x· héi, y tÕ, tiÕp tÕ thùc phÈm, gi¸o dôc, ®Æc biÖt ë c¸c níc nghÌo : - NÕu bá kho¶n chi phÝ cho 100 m¸y bay nÐm bom chiÕn lîc B.1B cña MÜ vµ 7.000 tªn löa vît ®¹i ch©u sÏ cã ®ñ sè tiÒn h¬n 100 tØ ®« la ®Ó cøu trî cÊp b¸ch cho 500 triÖu trÎ em nghÌo khæ nhÊt thÕ giíi. - Gi¸ cña 10 chiÕc tµu s©n bay mang vò khÝ h¹t nh©n ®ñ ®Ó thùc hiÖn mét ch¬ng tr×nh phßng bÖnh trong 14 n¨m cho h¬n mét tØ ngêi, cøu h¬n 14 triÖu trÎ em ch©u Phi tho¸t khái c¸i chÕt. - ChØ hai chiÕc tµu ngÇm mang vò khÝ h¹t nh©n lµ ®ñ tiÒn xo¸ n¹n mï ch÷ cho toµn thÕ giíi, vv... ThÕ nhng, tÊt c¶ nh÷ng ch¬ng tr×nh cøu trî trªn chØ lµ giÊc m¬ bëi sè tiÒn ®ã ®· ®îc giµnh vµo viÖc s¶n xuÊt ra nh÷ng vò khÝ giÕt ngêi hµng lo¹t. Chi phÝ qu¸ tèn kÐm cho viÖc s¶n xuÊt vò khÝ h¹t nh©n ®· lµm mÊt ®i cña thÕ giíi nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó c¶i thiÖn cuéc sèng, cíp ®i nhiÒu c¬ héi ®Ó cøu gióp hµng tØ ngêi, ®Æc biÖt lµ trÎ em, tho¸t khái nghÌo ®ãi, bÖnh tËt vµ chÕt chãc... PhÐp lËp luËn so s¸nh víi nh÷ng con sè vµ h×nh ¶nh biÕt nãi ®· thuyÕt phôc s©u s¾c ngêi ®äc, khiÕn ngêi ®äc kh«ng khái s÷ng sê, ng¹c nhiªn tríc mét sù thËt hiÓn nhiªn nhng l¹i cùc k× phi lÝ, phi lÝ nhng l¹i ®ang tån t¹i trªn tr¸i ®Êt nµy. c) §Ó lµm s¸ng tá luËn cø Ch¹y ®ua vò trang lµ ®i ngîc l¹i lÝ trÝ cña tù nhiªn, t¸c gi¶ ®· ®a ra nh÷ng chøng cø tõ khoa häc ®Þa chÊt vµ vµ cæ sinh häc vÒ nguån gèc, sù tiÕn ho¸ cña sù sèng trªn tr¸i ®Êt lµ kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ l©u dµi hµng tr¨m triÖu n¨m: Ph¶i tr¶i qua 380 triÖu n¨m con bím míi bay ®îc, 180 n¨m n÷a hoa hång míi në chØ ®Ó lµm ®Ñp cho ®êi. Nhng chØ cÇn bÊm nót mét c¸i, tÊt c¶ nh÷ng thµnh tùu khã kh¨n vµ nhäc nh»n ®ã sÏ bÞ xo¸ s¹ch dÊu vÕt, trë l¹i ®iÓm xuÊt ph¸t ban ®Çu hoÆc biÕn thµnh tro bôi. Tõ ®ã, t¸c gi¶ ®i ®Õn kÕt luËn ®Çy thuyÕt phôc: ChiÕn tranh h¹t nh©n kh«ng nh÷ng ®i ngîc l¹i lÝ trÝ cña con ngêi mµ cßn ph¶n l¹i quy luËt vµ sù tiÕn ho¸ cña tù nhiªn. d) Sau khi chØ ra mét c¸ch râ rµng vÒ hiÓm ho¹ h¹t nh©n, phÇn kÕt bµi còng lµ th«ng ®iÖp mµ t¸c gi¶ muèn göi tíi loµi ngêi : TÊt c¶ mäi ngêi h·y cÊt lªn tiÕng nãi ®ßi hái mét thÕ giíi kh«ng cã vò khÝ vµ mét cuéc sèng hoµ b×nh, c«ng b»ng. TiÕng nãi Êy, nÕu vÉn kh«ng ng¨n chÆn ®îc hiÓm ho¹ h¹t nh©n th× chÝ Ýt nã còng nãi lªn ®îc ý nghÜ vµ nguyÖn väng cña loµi ngêi mong muèn ®îc sèng trªn tr¸i ®Êt nµy trong hoµ b×nh, t×nh yªu vµ h¹nh phóc. KÕt thóc bµi viÕt, M¸c-kÐt nªu mét ®Ò nghÞ: CÇn lËp ra mét ng©n hµng lu gi÷ trÝ nhí ®Ó c¸c thêi ®¹i sau cã thÓ biÕt ®îc ®· tõng cã cuéc sèng trªn tr¸i ®Êt nµy, tríc khi th¶m ho¹ h¹t nh©n x¶y ra. §Ò nghÞ cña Mac-kÐt cã vÎ viÔn tëng, hµi híc nhng ®iÒu «ng quan t©m lµ ch©n thËt, r»ng : Nh©n lo¹i cÇn gi÷ g×n kÝ øc cña m×nh, lÞch sö sÏ lªn ¸n nh÷ng thÕ lùc hiÕu chiÕn ®· ®Èy nh©n lo¹i ®Õn th¶m ho¹ tuyÖt diÖt. 4. §Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh giµu søc thuyÕt phôc cßn bëi c¶m xóc m·nh liÖt vµ nhiÖt huyÕt chøa chan cña t¸c gi¶. Mét nhµ v¨n thÕ kØ XVIII ®· tõng nguyÒn rña thuèc sóng nh mét sù s¸ng t¹o cña quû sø. §Õn lît M¸c-kÐt, «ng còng nguyÒn rña "nh÷ng ph¸t minh d· man nµo, nh©n danh nh÷ng lîi Ých ti tiÖn nµo" lµm cho cuéc sèng bÞ xo¸ bá khái vò trô nµy. ¤ng kh¼ng ®Þnh : "Trong thêi ®¹i hoµng kim nµy cña khoa häc, trÝ tuÖ cña con ngêi ch¼ng cã g× ®Ó tù hµo v× ®· ph¸t minh ra mét - 10 - biÖn ph¸p, chØ cÇn bÊm nót mét c¸i lµ ®· ®a c¶ qu¸ tr×nh vÜ ®¹i vµ tèn kÐm cña hµng bao nhiªu triÖu n¨m trë l¹i ®iÓm xuÊt ph¸t cña nã"... C. KÕt bµi - Nh vËy, b»ng lËp luËn s¾c bÐn, chøng cø phong phó, x¸c thùc vµ nhiÖt huyÕt cña mét nhµ v¨n v× hoµ b×nh, h¹nh phóc cña con ngêi, M¸c-kÐt ®· nªu ra mét c¸ch râ rµng, ®Çy søc thuyÕt phôc vÒ mèi hiÓm ho¹ h¹t nh©n ®èi víi nh©n lo¹i ; chØ râ sù tèn kÐm v« cïng phi lÝ cña cuéc ch¹y ®ua vò trang; tõ ®ã thøc tØnh vµ kªu gäi mäi ngêi ph¶i hµnh ®éng ®Ó ng¨n chÆn nguy c¬ chiÕn tranh h¹t nh©n, ®Êu tranh v× mét thÕ giíi hoµ b×nh. - §Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh lµ mét bµi v¨n nghÞ luËn xuÊt s¾c cña G. Mac-kÐt. ®Ò sè 9 Em h·y tãm t¾t v¨n b¶n Tuyªn bè thÕ giíi vÒ sù sèng cßn, quyÒn ®îc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn cña trÎ em ®îc trÝch in trong Ng÷ v¨n 9, tËp I. bµi lµm Tuyªn bè thÕ giíi vÒ sù sèng cßn, quyÒn ®îc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn cña trÎ em n¨m 1990 ®· nªu râ thùc tr¹ng cuéc sèng cña trÎ em trªn thÕ giíi hiÖn nay, tÇm quan träng cña vÊn ®Ò ch¨m sãc, b¶o vÖ trÎ em vµ sù quan t©m s©u s¾c cña céng ®ång quèc tÕ ®èi víi vÊn ®Ò b¶o vÖ, ch¨m sãc trÎ em. V¨n b¶n Tuyªn bè thÕ giíi vÒ sù sèng cßn, quyÒn ®îc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn cña trÎ em in trong Ng÷ v¨n 9 lµ mét phÇn trÝch tõ ®iÒu 1 ®Õn ®iÒu 17 cña v¨n b¶n trªn , chia lµm 4 phÇn : PhÇn 1 (®iÒu 1 vµ 2) kh¼ng ®Þnh quyÒn ®îc sèng, quyÒn ®îc ph¸t triÓn cña trÎ em, kªu gäi khÈn thiÕt c¶ nh©n lo¹i h·y quan t©m vµ hµnh ®éng ®Ó b¶o ®¶m tÊt c¶ nh÷ng quyÒn lîi nµy cho trÎ em. PhÇn 2 (®iÒu 3 - 7) nªu lªn nh÷ng th¸ch thøc trong viÖc b¶o ®¶m c¸c quyÒn lîi cña trÎ em. §ã lµ thùc tr¹ng cuéc sèng ®ãi nghÌo, cùc khæ trªn nhiÒu mÆt cña trÎ em, t×nh tr¹ng trÎ em bÞ r¬i vµo nh÷ng hiÓm ho¹ kh«n lêng, t×nh tr¹ng trÎ em kh«ng ®îc ch¨m sãc, b¶o vÖ... PhÇn 3 (®iÒu 8 - 9) chØ ra nh÷ng c¬ héi, nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi c¬ b¶n gióp cho c¸c quyÒn cña trÎ em ®îc thùc hiÖn tèt. §ã lµ sù liªn kÕt, nhÊt trÝ cña céng ®ång quèc tÕ trong vÊn ®Ò ch¨m sãc vµ b¶o vÖ trÎ em; lµ sù hîp t¸c vµ ®oµn kÕt quèc tÕ trong nhiÒu lÜnh vùc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®¶m b¶o c¸c quyÒn vµ phóc lîi cho trÎ em. PhÇn 4 (®iÒu 10-17) nªu lªn mét c¸ch cô thÓ, toµn diÖn nhiÖm vô cÊp thiÕt cña céng ®ång quèc tÕ vµ tõng quèc gia trong viÖc b¶o vÖ c¸c quyÒn cña trÎ em. §ã lµ, t¨ng cêng søc khoÎ vµ chÕ ®é dinh dìng cho trÎ em, trÎ em tµn tËt hoÆc cã hoµn c¶nh sèng ®Æc biÖt khã kh¨n ph¶i ®îc quan t©m ®Æc biÖt ; trÎ em ph¶i ®îc häc hÕt bËc gi¸o dôc c¬ së; ®¶m b¶o quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a trÎ nam vµ trÎ n÷; khuyÕn khÝch trÎ em tham gia c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸, x· héi... ®Ò sè 10 Dùa vµo v¨n b¶n Tuyªn bè thÕ giíi vÒ sù sèng cßn, quyÒn ®îc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn cña trÎ em, em h·y viÕt mét v¨n b¶n thuyÕt minh (cã sö dông yÕu tè miªu t¶ vµ nghÞ luËn) vÒ thùc tr¹ng cuéc sèng cña trÎ em trªn thÕ giíi hiÖn nay. Dµn ý A. Më bµi - TrÎ em lµ t¬ng lai cña mçi d©n téc vµ cña toµn nh©n lo¹i. TrÎ em cã quyÒn ®îc sèng, quyÒn ®îc b¶o vÖ vµ quyÒn ®îc ph¸t triÓn. - Nhng thùc tÕ cuéc sèng tuæi Êu th¬ cña trÎ em l¹i kh«ng hoµn toµn nh vËy. B. Th©n bµi 1. TrÎ em cã quyÒn ®îc sèng vµ ®îc ®¸p øng c¸c nhu cÇu c¬ b¶n ®Ó tån t¹i nh ®îc nu«i dìng, ®îc ch¨m sãc søc khoÎ... Nhng trong thùc tÕ, theo thÕ giíi Tuyªn bè vÒ sù sèng cßn cña trÎ em..., h»ng ngµy cã hµng triÖu trÎ em ph¶i chÞu ®ùng th¶m ho¹ cña ®ãi nghÌo, khñng ho¶ng kinh tÕ, t×nh tr¹ng v« gia c, dÞch bÖnh, mï ch÷, m«i trêng xuèng cÊp... H¬n 500 triÖu trÎ em nghÌo khæ nhÊt thÕ giíi kh«ng cã nh÷ng ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu ®Ó tån t¹i nh thiÕu thùc phÈm, níc uèng, thiÕu thuèc ch÷a bÖnh... ë nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt nh÷ng níc kÐm ph¸t triÓn nhÊt ë ch©u Phi, trÎ em ®ang - 11 - ph¶i chÞu t¸c ®éng nÆng nÒ cña nî níc ngoµi, cña t×nh h×nh kinh tÕ kh«ng gi÷ ®îc møc ®é t¨ng trëng ®Òu ®Æn hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng t¨ng trëng. - Mçi ngµy cã tíi 40.000 trÎ em chÕt do suy dinh dìng, bÖnh tËt, kÓ c¶ héi chøng suy gi¶m miÔn dÞch (HIV, AIDS) hoÆc do thiÕu níc s¹ch, thiÕu vÖ sinh vµ do t¸c ®éng cña vÊn ®Ò ma tuý. TØ lÖ tö vong cña trÎ em nãi chung, trÎ s¬ sinh nãi riªng ë nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi hiÖn nay, theo Tuyªn bè thÕ giíi... cao ®Õn møc kh«ng thÓ chÊp nhËn ®îc. - ViÖt Nam lµ níc thø hai trªn thÕ giíi kÝ vµ phª chuÈn C«ng íc cña Liªn hiÖp quèc vÒ quyÒn trÎ em. §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· cè g¾ng rÊt nhiÒu trong viÖc xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, ®¶m b¶o quyÒn ®îc sèng cho trÎ em. Tuy nhiªn, ë mét sè vïng n«ng th«n vµ miÒn nói khã kh¨n vÉn cßn rÊt nhiÒu trÎ em thiÕu ¨n, suy dinh dìng, kh«ng ®îc ch¨m sãc vÒ mÆt y tÕ. 2. TrÎ em cã quyÒn ®îc b¶o vÖ khái mäi h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö, bÞ bá r¬i, bÞ bãc lét vµ x©m h¹i. Nhng trong thùc tÕ, còng theo Tuyªn bè thÕ giíi vÒ quyÒn ®îc b¶o vÖ cña trÎ em, h»ng ngµy cã v« sè trÎ em kh¾p n¬i trªn thÕ giíi bÞ phã mÆc cho nh÷ng hiÓm ho¹ kh«n lêng. ChiÕn tranh vÉn næ ra liªn miªn trªn kh¾p thÕ giíi. Cuéc chiÕn ë C«-s«-v«, Nam T; cuéc chiÕn tranh cña MÜ vµ Anh ë Ir¾c; cuéc chiÕn ë Ap-ga-nis-tan; c¸c cuéc xung ®ét ë Trung §«ng; chñ nghÜa khñng bè hoµnh hµnh kh¾p n¬i... ®· biÕn trÎ em thµnh n¹n nh©n cña chiÕn tranh vµ b¹o lùc, thËm chÝ, ë mét sè níc ch©u Phi, ngêi ta tuyÓn mé c¶ trÎ em vµo qu©n ®éi, tay l¨m l¨m sóng èng gi¸p mÆt víi giÕt chãc... Bªn c¹nh ®ã, hµng triÖu trÎ em lµ n¹n nh©n cña n¹n ph©n biÖt chñng téc, chÕ ®é Ap¸cthai, n¹n khñng bè, b¾t gi÷ con tin... mµ gÇn ®©y nhÊt lµ vô khñng bè ®Ém m¸u ë mét trêng häc níc Nga (Beslan) lµm hµng tr¨m trÎ em bÞ giÕt, hµng tr¨m trÎ em sèng sãt trong nçi kinh hoµng kh«n t¶... Còng do chiÕn tranh vµ t×nh h×nh chÝnh trÞ phøc t¹p, nhiÒu trÎ em trë thµnh ng êi tÞ n¹n, ph¶i tõ bá gia ®×nh sèng tha h¬ng ®Ó trèn tr¸nh nçi hiÓm nguy. Cã nhiÒu trÎ em tµn tËt ®· trë thµnh n¹n nh©n cña sù l·ng quªn, ruång bá, hoÆc bÞ ®èi xö tµn nhÉn, bÞ bãc lét. ë ViÖt Nam, ®©y ®ã, chóng ta vÉn cã thÓ chøng kiÕn c¶nh trÎ em bÞ ®¸nh ®Ëp, x©m h¹i, bÞ l«i kÐo vµo con ®êng nghiÖn hót, bÞ b¾t buéc lµm viÖc nÆng qu¸ søc, b¬ v¬ kh«ng ai ch¨m sãc do cha mÑ li h«n... 3. TrÎ em cã quyÒn ®îc ®¸p øng c¸c nhu cÇu cho sù ph¸t triÓn mét c¸ch toµn diÖn nh ®îc häc tËp, ®îc vui ch¬i gi¶i trÝ, ®îc tham gia c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸, thÓ thao... Nhng trong thùc tÕ hiÖn nay, cã h¬n 100 triÖu trÎ em kh«ng ®îc ®Õn trêng hoÆc cha tr¶i qua gi¸o dôc c¬ së. C. KÕt bµi - Thùc tr¹ng cuéc sèng cña trÎ em trªn thÕ giíi hiÖn nay lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi céng ®ång quèc tÕ, lµ mèi quan t©m s©u s¾c cña l¬ng t©m loµi ngêi. - C¸c quyÒn cña trÎ em cÇn ph¶i ®îc t«n träng vµ thùc hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ, cã tr¸ch nhiÖm. - Mçi häc sinh chóng ta h·y b»ng kh¶ n¨ng vµ hµnh ®éng thùc tiÔn cña m×nh, ph¸t huy tinh thÇn t¬ng ¸i t¬ng trî, yªu th¬ng gióp ®ì, nhêng c¬m xÎ ¸o cho nh÷ng b¹n nhá gÆp hoµn c¶nh khã kh¨n còng lµ mét h×nh thøc h÷u hiÖu gãp phÇn b¶o vÖ quyÒn lîi cña trÎ em. ®Ò sè 11 Suy nghÜ cña em vÒ tÇm quan träng cña vÊn ®Ò b¶o vÖ, ch¨m sãc trÎ em, vÒ sù quan t©m cña céng ®ång quèc tÕ, chÝnh phñ ViÖt Nam vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng c¸c cÊp ®èi víi trÎ em hiÖn nay. I. T×m hiÓu ®Ò - KiÓu bµi : NghÞ luËn - Yªu cÇu : Em cã thÓ dùa vµo v¨n b¶n Tuyªn bè thÕ giíi... trong Ng÷ v¨n 9 vµ nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ vÊn ®Ò nµy ®Ó lµm bµi. §Ò bµi cho phÐp vµ khuyÕn khÝch suy nghÜ cña riªng em. Tuy nhiªn, em nªn lµm râ ®îc mét sè ý c¬ b¶n sau. II. Dµn ý A. Më bµi - B¶o vÖ, ch¨m sãc trÎ em lµ mét trong nh÷ng nhiÖm quan träng hµng ®Çu cña mçi quèc gia, d©n téc bëi "TrÎ em h«m nay, thÕ giíi ngµy mai" (UNESCO). - 12 - B. Th©n bµi 1. TÇm quan träng cña vÊn ®Ò b¶o vÖ, ch¨m sãc trÎ em a) T¬ng lai cña mçi d©n téc vµ cña toµn nh©n lo¹i phô thuéc vµo sù ch¨m sãc, gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ ; phô thuéc vµo søc khoÎ, trÝ tuÖ, n¨ng lùc... cña thÕ hÖ trÎ. Trong "Th göi häc sinh nh©n ngµy khai trêng", B¸c Hå viÕt: "Non s«ng ViÖt Nam cã trë nªn vÎ vang hay kh«ng, d©n téc ViÖt Nam cã ®îc vÎ vang s¸nh vai c¸c cêng quèc n¨m ch©u ®îc hay kh«ng, chÝnh lµ nhê mét phÇn lín ë c«ng häc tËp cña c¸c ch¸u". TrÎ em lµ ngêi sÏ quyÕt ®Þnh t¬ng lai, vÞ thÕ cña mçi d©n téc trªn trêng quèc tÕ. b) Qua vÊn ®Ò b¶o vÖ, ch¨m sãc trÎ em, chóng ta cã thÓ nhËn ra ®îc tr×nh ®é v¨n minh vµ phÇn nµo b¶n chÊt cña mét x· héi. 2. Sù quan t©m cña céng ®ång quèc tÕ, chÝnh phñ ViÖt Nam, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng vµ c¸c tæ chøc x· héi ®èi víi trÎ em hiÖn nay. a) VÊn ®Ò b¶o vÖ, ch¨m sãc trÎ em ®ang ®îc céng ®ång quèc tÕ quan t©m thÝch ®¸ng : - N¨m 1989, C«ng íc Liªn hiÖp quèc vÒ quyÒn trÎ em ra ®êi ®· ghi nhËn c¸c quyÒn c¬ b¶n cña trÎ em nh c¸c nhãm quyÒn sèng cßn, nhãm quyÒn b¶o vÖ, nhãm quyÒn ph¸t triÓn vµ nhãm quyÒn tham gia. C«ng íc nµy thÓ hiÖn sù t«n träng vµ quan t©m cña céng ®ång quèc tÕ ®èi víi trÎ em, lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó trÎ em ®îc ph¸t triÓn ®Çy ®ñ trong bÇu kh«ng khÝ h¹nh phóc, yªu th¬ng vµ th«ng c¶m. - N¨m 1990, Tuyªn bè thÕ giíi... ®· ®Ò ra nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ vµ toµn diÖn nh»m b¶o vÖ vµ ch¨m sãc trÎ em cïng víi mét b¶n kÕ ho¹ch hµnh ®éng kh¸ chi tiÕt trªn tõng mÆt c¬ b¶n. Tuyªn bè nµy mét lÇn n÷a thÓ hiÖn sù quan t©m thÝch ®¸ng cña céng ®ång quèc tÕ ®èi víi c¸c quyÒn lîi vµ t¬ng lai cña trÎ em. b) VÊn ®Ò b¶o vÖ, ch¨m sãc trÎ em ®îc chÝnh phñ ViÖt Nam ®Æc biÖt quan t©m. ViÖt Nam lµ níc thø hai trªn thÕ giíi kÝ vµ phª chuÈn C«ng íc cña Liªn hiÖp quèc vÒ quyÒn trÎ em. sau Héi nghÞ cÊp cao thÕ giíi vÒ trÎ em n¨m 1990, Héi ®ång Bé trëng níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®· quyÕt ®Þnh Ch¬ng tr×nh hµnh ®éng v× sù sèng cßn, quyÒn ®îc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn cña trÎ em ViÖt Nam tõ n¨m 1991 ®Õn 2000, ®Æt thµnh mét bé phËn cña chiÕn lîc, kÕ ho¹c ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña ®Êt níc. c) Trªn c¬ së ®êng lèi, chiÕn lîc ph¸t triÓn ®ã, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng c¸c cÊp ®· v¹ch kÕ ho¹ch, hµnh ®éng cô thÓ nh»m ®¶m b¶o c¸c quyÒn lîi cña trÎ em nh c¸c chÝnh s¸ch hç trî kinh tÕ ®èi víi trÎ em nghÌo ®Ó c¸c em cã thÓ ®Õn trêng, quan t©m x©y dùng c¬ së vËt chÊt, trêng häc, thiÕt bÞ d¹y häc... ®Ó n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc, kªu gäi c¸c tæ chøc x· héi vµ nh©n d©n ®ãng gãp x©y dùng trêng líp, gióp ®ì trÎ em khuyÕt tËt, ®ãng gãp quü v× ngêi nghÌo, v× trÎ em bÞ nhiÔm chÊt ®éc mµu da cam, khuyÕn khÝch më c¸c líp häc t×nh th¬ng, c¸c trung t©m b¶o trî trÎ em må c«i, tµn tËt, lang thang kh«ng n¬i n¬ng tùa... 3. Suy nghÜ cña em vÒ sùu quan t©m cña céng ®ång quèc tÕ, c¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng ®èi víi vÊn ®Ò quyÒn lîi cña trÎ em : (Gîi ý : Em cã vui vµ hoan nghªnh nh÷ng nç lùc cè g¾ng cña céng ®ång quèc tÕ, chÝnh phñ ViÖt Nam... vÒ vÊn ®Ò nµy hay kh«ng ? V× sao ? ý kiÕn ®Ò xuÊt cña em, nÕu cã, ®Ó chÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng n¬i em sinh sèng thùc thi tèt h¬n viÖc b¶o ®¶m quyÒn lîi cho trÎ em ?) C. KÕt bµi - VÊn ®Ò b¶o vÖ, ch¨m sãc trÎ em ®· ®îc céng ®ång quèc tÕ nãi chung, chÝnh phñ ViÖt Nam, c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng vµ c¸c tæ chøc x· héi ViÖt Nam nãi riªng ý thøc ®Çy ®ñ vµ cã kÕ ho¹ch hµnh ®éng cô thÓ, thiÕt thùc. - §Ó xøng ®¸ng víi sù quan t©m, ch¨m sãc Êy, mçi häc sinh chóng ta cÇn ph¶i kh«ng ngõng nç lùc v¬n lªn trong häc tËp vµ rÌn luyÖn ®Ó cã thÓ g¸nh v¸c träng tr¸ch lµ ngêi chñ t¬ng lai cña níc nhµ sau nµy. ®Ò sè 12 Em h·y tãm t¾t v¨n b¶n ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng trong 15 ®Õn 20 dßng. I. T×m hiÓu ®Ò - KiÓu ®Ò : Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù. - Yªu cÇu : Tãm t¾t c« ®äng trong 15 - 20 dßng. §©y lµ mét v¨n b¶n dµi, em ph¶i t×m c¸c sù kiÖn, chi tiÕt c¬ b¶n nhÊt ®Ó qua 15 dßng nµy cã thÓ dùng l¹i ®Çy ®ñ néi dung, diÔn biÕn chÝnh cña c©u chuyÖn. II. Bµi lµm - 13 - Xa cã chµng Tr¬ng Sinh, v× chiÕn tranh lo¹n l¹c bÞ b¾t ®i lÝnh, bá l¹i mÑ giµ vµ ngêi vî trÎ ngoan hiÒn tªn lµ Vò N¬ng ®ang bông mang d¹ chöa. MÑ Tr¬ng Sinh v× qu¸ nhí th¬ng chµng mµ èm chÕt, Vò N¬ng hÕt lßng ch¨m sãc råi lo ma chay chu tÊt cho bµ. GiÆc tan, Tr¬ng Sinh trë vÒ. Vèn tÝnh ®a nghi, nghe lêi trÎ th¬ kh«ng suy xÐt, Tr¬ng Sinh nghi Vò N¬ng kh«ng chung thuû, m¾ng ®uæi nµng ®i. Vò N¬ng bÞ oan bÌn gieo m×nh xuèng s«ng tù vÉn. Cho ®Õn mét ®ªm, hai cha con ngåi bªn ®Ìn, ®øa con chØ chiÕc bãng trªn têng vµ nãi ®ã lµ ngêi ®ªm ®ªm ®· ®Õn víi mÑ, Tr¬ng Sinh míi biÕt vî bÞ oan. Phan Lang lµ ngêi cïng lµng víi Vò N¬ng, do cã ¬n víi thÇn rïa Linh Phi, khi chÕt ®uèi ®îc Linh Phi cøu m¹ng. Phan Lang gÆp l¹i Vò N¬ng díi thuû cung. Khi Phan Lang trë vÒ trÇn gian, Vò N¬ng göi chiÕc hoa vµng cïng lêi nh¾n Tr¬ng Sinh. Tr¬ng Sinh nghe Phan Lang kÓ, th¬ng nhí vî v« cïng, bÌn lËp ®µn gi¶i oan trªn bê Hoµng Giang. Vò N¬ng trë vÒ trªn mét chiÕc kiÖu hoa gi÷a dßng, ®a t¹ chµng råi biÕn mÊt. ®Ò sè 13 Em h·y ®ãng vai Vò N¬ng kÓ l¹i cuéc ®êi m×nh, cã sö dông yÕu tè miªu t¶. T×m hiÓu ®Ò - KiÓu bµi : KÓ chuyÖn cã sö dông yÕu tè miªu t¶. - Yªu cÇu : Sö dông yÕu tè miªu t¶ khi miªu t¶ khung c¶nh vµ miªu t¶ néi t©m ®Ó lµm râ h¬n t©m tr¹ng cña Vò N¬ng tríc c¸c sù kiÖn, biÕn cè cña cuéc ®êi nµng. C©u ch÷ cã thÓ kh¸c nhng néi dung th× ph¶i trung thµnh tuyÖt ®èi víi nguyªn b¶n. Bµi lµm T«i tªn lµ Vò N¬ng, quª ë Nam X¬ng. Mäi ngêi trong lµng yªu mÕn thêng khen t«i lµ nÕt na, thuú mÞ, xinh ®Ñp. Hä cÇu mong cho t«i sÏ lÊy ®îc mét ngêi chång xøng ®¸ng vµ ®îc hëng h¹nh phóc. T«i ®· gÆp vµ thµnh vî chµng Tr¬ng. Chµng rÊt mùc yªu th¬ng t«i, nhng l¹i còng rÊt ®a nghi. BiÕt vËy, t«i cè g¾ng tõ lêi ¨n tiÕng nãi cho ®Õn hµnh ®éng ®Òu gi÷ ®óng khu«n phÐp nªn gia ®×nh lu«n ®îc ªm Êm. Cuéc sèng cña t«i ®ang ªm Òm tr«i qua th× chiÕn tranh x¶y ra, chång t«i ph¶i ghi tªn tßng qu©n. Buæi tiÔn chång ra biªn ¶i, lßng t«i trÜu nÆng lo ©u, phiÒn muén. NghÜ chµng ph¶i ®i vµo n¬i giã c¸t ngh×n trïng xa c¸ch, ®ãi rÐt, bÖnh tËt, viÖc qu©n khã liÖu, thÕ giÆc kh«n lêng, lßng t«i th¬ng chµng v« h¹n. T«i kh«ng mong chµng lËp c«ng ®Ó ®îc Ên phong hÇu mµ chØ mong chµng b×nh an trë vÒ lµ t«i ®· tho¶ nguyÖn. Giê phót chia tay ®· hÕt. Chµng døt ¸o ra ®i, t«i thÉn thê dâi theo bãng chµng, m¾t nhoµ lÖ, lßng t¸i tª chua xãt. Ngµy th¸ng kh¾c kho¶i tr«i qua. Trong lßng t«i, mïa xu©n t¬i vui bím lîn ®Çy vên ; hay mïa ®«ng gi¸ b¨ng ¶m ®¹m, m©y che kÝn nói còng chØ lµ mét, bëi nçi nhí chµng lu«n ®»ng ®½ng, thêng trùc trong lßng. §Õn k× sinh në, t«i sinh ®îc mét bÐ trai vµ ®Æt tªn ch¸u lµ §¶n. Nhng mÑ chång t«i, v× nhí th¬ng con mµ èm ®au mßn mái. T«i ®· hÕt lßng thuèc thang, ®éng viªn nhng v× bÖnh t×nh trÇm träng, cô ®· qua ®êi. C¶m ®éng tríc t×nh mÉu tö thiªng liªng mÑ dµnh cho chång t«i, xãt th¬ng mÑ v« h¹n, t«i ®· lo ma chay chu tÊt cho mÑ. Sau bao nhiªu chê ®îi mái mßn, nhí th¬ng kh«n xiÕt, cuèi cïng Tr¬ng Sinh ®· trë vÒ. T«i v« cïng sung síng vµ h¹nh phóc. Nhng cuéc ®êi, cã ai mµ ®o¸n tríc ®îc sè phËn. Chµng vÒ tíi nhµ, biÕt mÑ ®· qua ®êi liÒn bÕ con ®i viÕng mé mÑ. Lóc trë vÒ, chµng bçng dng næi giËn la m¾ng om sßm. Chµng cho r»ng t«i ®· ph¶n béi chµng, kh«ng gi÷ t×nh yªu chung thuû víi chµng. T«i bµng hoµng söng sèt. Níc m¾t t«i øa ra. T«i võa khãc thæn thøc võa gi¶i thÝch : "ThiÕp vèn con nhµ nghÌo khã, ®îc n¬ng tùa nhµ giµu, vÉn lÊy sù nÕt na thuú mÞ, c«ng dung ng«n h¹nh lµm ®Çu. Vî chång sum häp cha ®îc bao l©u, chia xa chØ v× löa binh chø kh«ng v× lÝ do g× kh¸c. Trong ba n¨m c¸ch biÖt, thiÕp mét mùc gi÷ g×n tiÕt h¹nh, kh«ng t« son ®iÓm phÊn, kh«ng bÐn gãt chèn ch¬i bêi, mét mùc nhí th¬ng vµ chung thuû víi chµng. Xin chµng h·y tin thiÕp, ®õng nghi oan cho thiÕp mµ téi nghiÖp". Nhng bao nhiªu lêi nãi ch©n thµnh, tha thiÕt còng kh«ng lµm chµng tin. Hµng xãm th¬ng t«i còng bªnh vùc vµ biÖn b¹ch gióp nhng rèt cuéc ch¼ng cã kÕt qu¶ g×. Chµng m¾ng nhiÕc t«i thËm tÖ råi ®¸nh ®uæi t«i ®i. Lßng t«i ®au ®ín, xãt xa, cay ®¾ng ®Õn tuyÖt väng. T«i ®· n¬ng dùa vµo chµng nh÷ng mong cã mét gia ®×nh ®Çm Êm, hoµ thuËn, h¹nh phóc. Nhng giê ®©y, tr©m g·y b×nh tan, t×nh c¶m vî chång søt mÎ. Dï vÉn th¬ng chång, th¬ng con tha thiÕt, nhng t«i ®©u - 14 - cßn mÆt mòi nµo mµ sèng ë trªn ®êi nµy thªm n÷a. NghÜ vËy, t«i bÌn t¾m géi s¹ch sÏ råi ra bÕn Hoµng Giang ngöa mÆt lªn trêi mµ than r»ng : "Con duyªn phËn hÈm hiu, bÞ chång con ruång bá. NÕu con gi÷ g×n trinh tiÕt mµ bÞ oan th× khi th¸c xuèng xin ®îc lµm MÞ N¬ng hoÆc cá Ngu mÜ. NÕu con ph¶n béi chång con th× chÕt ®i xin lµm måi cho c¸ t«m, diÒu qu¹ vµ chÞu ®Ó mäi ngêi phØ nhæ". Sau ®ã, t«i gieo m×nh xuèng s«ng tù vÉn. ThÇn linh thÊu hiÓu vµ th¬ng t×nh ®· cho c¸c nµng tiªn díi thuû cung cøu vít, cho t«i n¬ng nhê trong cung ®iÖn cña Linh Phi. Xuèng thiªn cung, t«i gÆp l¹i Phan Lang - ngêi cïng lµng. Nghe Phan Lang kÓ gia c¶nh chång con t«i, nhµ cöa, vên tîc hoang vu, phÇn mé mÑ cha cá gai rîp m¾t, lßng t«i xãt th¬ng, ai o¸n. §îc biÕt chµng Tr¬ng ®· hiÓu dóng ngän ngµnh sù viÖc vµ vÉn th¬ng nhí t«i, t«i rÊt vui, bèi rèi nhng l¹i còng c¶m thÊy tñi cùc bëi m×nh vÉn cha ®îc minh oan. Khi Phan Lang trë l¹i trÇn gian, t«i bÌn göi cho Tr¬ng Sinh mét chiÕc hoa vµng vµ nh¾n chµng nÕu cßn nhí tíi chót t×nh xa nghÜa cò xin lËp mét ®µn gi¶i oan ë bÕn s«ng, t«i sÏ vÒ. Tr¬ng Sinh liÒn lµm theo. T«i ngåi trªn kiÖu hoa vÒ gÆp chµng. ThÊy t«i, chµng véi gäi. Nh×n chµng vµ nghe tiÕng chµng gäi, lßng t«i båi håi, xãt xa kh«n xiÕt. Nhng gi÷a chóng t«i ®· cã mét kho¶ng c¸ch kh«ng sao hµn g¾n ®îc. T«i còng ®· thÒ víi ®øc Linh Phi nªn kh«ng thÓ trë vÒ nh©n gian ®îc n÷a. T«i t¹ ¬n chµng ®· lËp ®µn gi¶i oan råi quay l¹i thuû cung dï trong lßng cßn bao lu luyÕn câi trÇn. ®Ò sè 14 Em h·y ®ãng vai Tr¬ng Sinh kÓ l¹i cuéc ®êi m×nh, cã sö dông yÕu tè miªu t¶. Bµi lµm T«i lµ Tr¬ng Sinh ë Nam X¬ng, cïng quª víi Vò N¬ng, sau nµy lµ vî t«i. C©u chuyÖn th¬ng t©m cña gia ®×nh t«i ®· x¶y ra c¸ch ®©y mÊy n¨m, nhng mçi lóc nghÜ ®Õn, t«i vÉn thÊy dêng nh míi chØ x¶y ra h«m qua. Vò N¬ng lµ mét c« g¸i nÕt na, thuú mÞ vµ xinh ®Ñp. Khu«n mÆt nµng thanh tó, ®«i m¾t ®en dÞu hiÒn, m¸i tãc dµy ãng mît. Nµng ®Ñp mét vÎ ®Ñp dÞu dµng, ®»m th¾m vµ phóc hËu. T«i ®em lßng yªu mÕn nµng nªn ®· xin mÑ cíi nµng vÒ lµm vî. Nµng lµ mét ngêi vî hiÓu lÔ gi¸o, phÐp t¾c, nãi n¨ng nhá nhÑ, mét lßng th¬ng chång, phông dìng mÑ giµ nªn dï t«i cã tÝnh ®a nghi nhng gia ®×nh t«i lu«n ®îc ªm Êm. Cuéc sèng cña chóng t«i ®ang ªm Òm tr«i qua th× chiÕn tranh x¶y ra, t«i ph¶i ghi tªn tßng qu©n. Buæi tiÔn ®a, nµng buån rêi rîi, lßng trÜu nÆng lo ©u, phiÒn muén. Nµng th¬ng t«i ph¶i ®i vµo n¬i giã c¸t ngh×n trïng xa c¸ch, ®ãi rÐt, bÖnh tËt. Nµng lo cho t«i råi ®©y gi¸p mÆt víi giÆc d÷, cËn kÒ c¸i chÕt. Nµng kh«ng mong t«i lËp c«ng ®îc ®eo Ên phong hÇu mµ chØ mong t«i b×nh an trë vÒ. Tay nµng n¾m chÆt ¸o t«i ch¼ng rêi, m¾t nµng rng rng khiÕn t«i cÇm lßng kh«ng ®îc. Giê phót chia tay ®· ®Õn. T«i døt ¸o ra ®i, nµng thÉn thê nh×n theo, m¾t nhoµ lÖ. T«i võa ®i võa ngo¸i l¹i, bãng d¸ng nhá bÐ cña ngêi vî hiÒn dÇn khuÊt sau ngµn d©u xanh th¼m. Lßng t«i nhí th¬ng, chua xãt kh«ng cïng. Khi t«i ®ang ë n¬i khãi löa chiÕn trêng th× Vò N¬ng ®Õn k× ®· sinh ®îc mét bÐ trai. Ch¸u ®îc ®Æt tªn lµ §¶n. Nhng mÑ t«i, v× qu¸ nhí th¬ng t«i mµ èm ®au mßn mái. Vò N¬ng ®· thay t«i hÕt lßng thuèc thang, ®éng viªn nhng v× bÖnh t×nh trÇm träng, cô ®· qua ®êi. Hµng xãm kÓ l¹i, Vò N¬ng rÊt mùc th¬ng xãt, lo ma chay chu tÊt nh cha mÑ ®Î. Nµng lµ mét ngêi trän t×nh, vÑn nghÜa, trän ®¹o hiÕu khiÕn t«i cµng yªu th¬ng, nÓ phôc. Cuèi cïng, t«i còng ®îc b×nh an trë vÒ sau bao nhiªu gian khæ hiÓm nguy. MÊy n¨m xa c¸ch nhí th¬ng, nay ®oµn tô, vî chång mõng mõng, tñi tñi. Hay tin mÑ qua ®êi, lßng t«i buån khæ qu¸. T«i hái th¨m mé mÑ råi bÕ con ®i viÕng. Däc ®êng, bÐ §¶n khãc, t«i dç : "NÝn ®i con, bµ mÊt, lßng cha buån khæ l¾m råi". BÐ §¶n liÒn nãi t«i kh«ng ph¶i lµ cha nã, cha nã lµ ngêi tríc ®©y ®ªm nµo còng ®Õn bªn mÑ. T«i cho¸ng v¸ng. §Êt díi ch©n t«i nh sôp xuèng. T«i cø nghÜ Vò N¬ng lµ mét ngêi vî ngoan hiÒn, ®øc h¹nh, ngê ®©u nµng trë nªn h háng nh vËy sao? T«i bçng thÊy c¨m giËn Vò N¬ng. Mèi nghi ngê trong t«i mçi lóc cµng ®îc thæi bïng lªn, kh«ng cã c¸ch g× dËp t¾t ®îc. VÒ ®Õn nhµ, t«i la m¾ng om sßm cho h¶ giËn. Vò N¬ng bµng hoµng söng sèt. Nµng võa khãc võa thanh minh : "ThiÕp vèn con nhµ nghÌo khã, ®îc n¬ng tùa nhµ giµu, vÉn lÊy sù nÕt na thuú mÞ, c«ng dung ng«n h¹nh lµm ®Çu. Vî chång sum häp cha ®îc bao l©u, chia xa chØ v× löa binh chø kh«ng v× lÝ do g× kh¸c. Trong ba n¨m - 15 - c¸ch biÖt, thiÕp mét mùc gi÷ g×n tiÕt h¹nh, kh«ng t« son ®iÓm phÊn, kh«ng bÐn gãt chèn ch¬i bêi hoa liÔu, mét mùc nhí th¬ng vµ chung thuû víi chµng. Xin chµng h·y tin thiÕp, ®õng nghi oan cho thiÕp mµ téi nghiÖp...". Nhng bao nhiªu lêi nãi ch©n thËt còng kh«ng lµm dÞu ®îc mèi nghi ngê trong t«i. Hµng xãm th¬ng Vò N¬ng còng ra søc bªnh vùc vµ biÖn b¹ch cho nµng, nhng t«i kh«ng nghe ai hÕt. Ngän löa hên ghen ®ang ®èt ch¸y mäi c¶m xóc, ý nghÜ cña t«i. T«i m¾ng nhiÕc kh«ng tiÕc lêi råi ®¸nh ®uæi nµng ®i. C¶m thÊy kh«ng thÓ thuyÕt phôc ®îc t«i, Vò N¬ng bÊt ®¾c dÜ nãi trong ®au ®ín, xãt xa, cay ®¾ng r»ng : nµng ®· n¬ng dùa vµo t«i lµ v× mong cã mét gia ®×nh ®Çm Êm, h¹nh phóc. Nhng b©y giê, tr©m g·y b×nh tan, t×nh c¶m vî chång søt mÎ, nµng kh«ng cßn mÆt mòi nµo mµ sèng ë trªn ®êi nµy thªm n÷a. Råi nµng t¾m géi s¹ch sÏ, ra bÕn Hoµng Giang than khãc, thÒ nguyÒn vµ gieo m×nh xuèng s«ng tù vÉn. VÒ phÇn t«i, mèi nghi ngê kh«ng chØ lµm h¹i Vò N¬ng mµ cßn lµm khæ t«i, d»n vÆt t«i kh«ng phót nµo yªn. Tuy giËn Vò N¬ng thÊt tiÕt nhng khi nµng tù vÉn, t«i c¶m thÊy lßng ®au nhãi. T«i lang thang ®i t×m vít x¸c nµng nhng kh«ng thÊy t¨m h¬i. Ho¸ ra, lêi thØnh cÇu cña nµng ®· linh nghiÖm. ThÇn linh thÊu hiÓu vµ th¬ng t×nh ®· cho c¸c nµng tiªn díi thuû cung cøu vít, cho nµng n¬ng nhê trong cung ®iÖn cña Linh Phi. Hai cha con t«i sèng nh÷ng ngµy th¸ng c« ®¬n, buån b· ®»ng ®½ng. Mét ®ªm, phßng kh«ng v¾ng vÎ, t«i ngåi díi ngän ®Ìn khuya, bãng in trªn v¸ch. BÐ §¶n thÊy thÕ liÒn chØ tay lªn chiÕc bãng vµ nãi : "Cha §¶n l¹i ®Õn kia k×a!". T«i ngì ngµng råi hiÓu ra. Hìi ¬i, t«i ®· h¹i chÕt Vò N¬ng råi! T«i ®au ®ín, ©n hËn, xãt xa, day døt v« h¹n. B©y giê t«i míi hiÓu vî t«i bÞ oan, r»ng nµng ®· chÕt trong nçi oan øc vµ tuyÖt väng. Nhng viÖc ®· lì råi, t«i ch¼ng biÕt lµm g× h¬n lµ ®au khæ, buån th¬ng, day døt. Mét h«m, Phan Lang - ngêi cïng lµng t«i ®Õn kÓ cho t«i nghe lµ ®· gÆp Vò N¬ng díi thuû cung. Ban ®Çu t«i kh«ng tin, nhng khi chµng ®a chiÕc hoa vµng cho t«i, t«i söng sèt v× ®ã chÝnh lµ vËt vî t«i ®em theo lóc ra ®i. Phan Lang nãi, Vò N¬ng vÉn c¶m thÊy tñi cùc v× cha ®îc minh oan, vÉn th¬ng nhí chång con, ®au xãt øa níc m¾t khi nghe kÓ c¶nh buån tñi cña cha con t«i, c¶nh nhµ cöa, vên tîc hoang vu, phÇn mé mÑ cha cá gai rîp m¾t... §îc biÕt nµng vÉn th¬ng nhí chång con, t«i rÊt vui. Lßng t«i chøa chan hi väng ®îc gÆp l¹i nµng. T«i lµm theo lêi nh¾n cña nµng, lËp mét ®µn gi¶i oan ë bÕn s«ng, nh÷ng mong nµng sÏ tha thø cho lçi lÇm cña t«i mµ trë vÒ, ®Ó t«i cã thÓ bï ®¾p l¹i nh÷ng ®au khæ, thiÖt thßi mµ t«i ®· g©y ra cho nµng. Qu¶ nhiªn, Vò N¬ng ®· trë vÒ. Gi÷a dßng Hoµng Giang mªnh m«ng sãng níc bçng hiÖn lªn mét chiÕc kiÖu hoa vµng léng lÉy, rùc rì. Nµng ngåi trªn chiÕc kiÖu hoa Êy, m¾t phîng mµy ngµi, d¸ng vÎ thanh tho¸t, cö chØ khoan thai nh mét nµng tiªn. Theo sau nµng, h¬n 50 chiÕc xe cê t¸n, vâng läng rùc rì ®Çy s«ng, lung linh trong ¸nh nÕn tho¸ng Èn, tho¸ng hiÖn. C¶ dßng s«ng nh mét l©u ®µi nguy nga tr¸ng lÖ mµ nµng lµ ngêi chñ l©u ®µi ®ã. T«i véi gäi, khÈn thiÕt, chíi víi. Nµng nghe tiÕng t«i nhng cø ®øng gi÷a dßng, ®«i m¾t buån th¨m th¼m. Råi nµng nãi väng vµo, c¶m t¹ t×nh t«i, nhng ®· høa víi Linh Phi nªn kh«ng trë vÒ trÇn gian ®îc n÷a. T«i ®au khæ qu¸ møc, nhng cßn biÕt lµm sao ®îc. Tuy vÉn cßn th¬ng nhí nhau nhng cèc níc ®Çy mét khi ®· ®æ xuèng ®Êt th× dï cã cè g¾ng thÕ nµo còng kh«ng thÓ vít l¹i cho ®Çy ®îc. Gi÷a chóng t«i ®· cã nh÷ng kho¶ng c¸ch kh«ng thÓ nµo bï ®¾p. Cßn cha hÕt cay ®¾ng, ngËm ngïi th× khãi s¬ng ®· phñ, bãng nµng loang lo¸ng mê nh¹t dÇn råi biÕn mÊt. C©u chuyÖn cña t«i, nh÷ng sai lÇm cña t«i lµ cã thËt. T«i ®· ®¸nh mÊt h¹nh phóc cña m×nh. KÓ ra c©u chuyÖn ®au lßng nµy, t«i chØ muèn mäi ngêi ®õng xö sù n«ng næi, c¶ giËn mÊt kh«n nh t«i. H·y tin yªu con ngêi, thùc lßng yªu th¬ng ngêi th©n ®Ó gia ®×nh kh«ng r¬i vµo nh÷ng bi kÞch ®au ®ín. ®Ò sè 15 Em h·y liÖt kª c¸c yÕu tè miªu t¶ cã trong ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng vµ chän ph©n tÝch gi¸ trÞ biÓu ®¹t cña mét trong sè nh÷ng yÕu tè miªu t¶ ®ã. Dµn ý 1. Nh÷ng yÕu tè miªu t¶ trong ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng : - Vò N¬ng "tÝnh ®· thuú mÞ, nÕt na l¹i thªm t dung tèt ®Ñp". - "Nh×n tr¨ng soi thµnh cò, l¹i söa so¹n ¸o rÐt göi ngêi ¶i xa, tr«ng liÔu rñ b·i hoang, l¹i thæn thøc t©m t×nh, th¬ng ngêi ®Êt thó !" - 16 - - "Ngµy qua th¸ng l¹i, tho¾t ®· nöa n¨m, mçi khi thÊy bím lîn ®Çy vên, m©y che kÝn nói, th× nçi buån gãc bÓ ch©n trêi kh«ng thÓ nµo ng¨n ®îc." - "Nay ®· b×nh r¬i tr©m g·y, m©y t¹nh ma tan, sen rò trong ao, liÔu tµn tríc giã; khãc tuyÕt b«ng hoa rông cuèng, kªu xu©n c¸i Ðn l×a ®µn, níc th¼m buåm xa, ®©u cßn cã thÓ l¹i lªn nói Väng Phu kia n÷a." - "Mét ®ªm phßng kh«ng v¾ng vÎ, chµng ngåi buån díi ngän ®Ìn khuya..." - "Mét ®ªm chiªm bao thÊy ngêi con g¸i ¸o xanh ®Õn kªu xin tha m¹ng..." - "Linh Phi bÊy giê mÆc ¸o gÊm d¸t ngäc, ch©n ®i giµy cã v©n n¹m vµng, cêi b¶o Phan Lang r»ng..." - "Dù tiÖc h«m Êy cã v« sè nh÷ng mÜ nh©n quÇn ¸o thít tha, m¸i tãc bói xÔ..." - "Nhµ cöa tiªn nh©n cña n¬ng tö, c©y cèi thµnh rõng, phÇn mé tiªn nh©n cña n¬ng tö, cá gai rîp m¾t..." - "Vò N¬ng ngåi trªn mét chiÕc kiÖu hoa ®øng ë gi÷a dßng, theo sau cã ®Õn 50 chiÕc xe cê t¸n, vâng läng, rùc rì ®Çy s«ng, lóc Èn, lóc hiÖn." - Råi trong chèc l¸t, bãng nµng loang lo¸ng mê nh¹t dÇn mµ biÕn ®i mÊt... 2. Chän ph©n tÝch gi¸ trÞ biÓu ®¹t cña mét yÕu tè miªu t¶ trong truyÖn. (Gîi ý : Em cã thÓ chän mét yÕu tè miªu t¶ bÊt k× mµ em cho lµ cã gi¸ trÞ gîi h×nh, gîi c¶m cao). VÝ dô, em cã thÓ chän ph©n tÝch yÕu tè miªu t¶ trong ®o¹n sau : "Nay ®· b×nh r¬i tr©m g·y, m©y t¹nh ma tan, sen rò trong ao, liÔu tµn tríc giã; khãc tuyÕt b«ng hoa rông cuèng, kªu xu©n c¸i Ðn l×a ®µn, níc th¼m buåm xa, ®©u cßn cã thÓ l¹i lªn nói Väng Phu kia n÷a". - C¶ ®o¹n nµy ý nãi t×nh vî chång l©u nay g¾n bã gi÷a Tr¬ng Sinh vµ Vò N¬ng giê ®· tan vì, h¹nh phóc ®· tiªu tan. Nhng Vò N¬ng kh«ng nãi trùc tiÕp ý ®ã mµ mîn c¸c h×nh ¶nh mang tÝnh biÓu tîng ®Ó thÓ hiÖn sù viÖc vµ t©m tr¹ng cña m×nh. Tr©m g·y b×nh tan thÓ hiÖn sù tan vì; m©y t¹nh ma tan gîi t¶ t×nh c¶m vî chång nguéi l¹nh; sen rò trong ao liÔu tµn tríc giã gîi t¶ sù tµn lôi cña t×nh yªu, h¹nh phóc; khãc tuyÕt b«ng hoa rông cuèng, kªu xu©n c¸i Ðn l×a ®µn gîi t¶ nh÷ng cè g¾ng nÝu gi÷ h¹nh phóc trong v« väng... TÊt c¶ nh÷ng h×nh ¶nh ®ã ®· diÔn t¶ mét c¸ch Ên tîng vµ xóc ®éng t©m tr¹ng cña Vò N¬ng. §ã lµ nçi ®au ®ín, luyÕn tiÕc cuéc sèng gia ®×nh ®Çm Êm h¹nh phóc, lµ nçi thÊt väng ®Õn tuyÖt väng tríc nh÷ng oan tr¸i cña cuéc ®êi. Tuy lµ thñ ph¸p íc lÖ cña v¨n häc trung ®¹i, nhng do tµi lùa chän khÐo lÐo, hîp t×nh hîp c¶nh nªn c¸c h×nh ¶nh miªu t¶ trªn vÉn cã t¸c dông gîi h×nh, gîi c¶m cao. NÕu kh«ng sö dông c¸c yÕu tè miªu t¶ nh vËy, t©m tr¹ng cña Vò N¬ng kh«ng ®îc kh¾c ho¹ s©u s¾c, c©u chuyÖn sÏ v× thÕ mµ kÐm h¼n phÇn hÊp dÉn. ®Ò sè 16 Cã ý kiÕn cho r»ng, nguyªn nh©n c¸i chÕt cña Vò N¬ng lµ do Tr¬ng Sinh c¶ ghen. ý kiÕn kh¸c l¹i kh¼ng ®Þnh, ®ã lµ do chiÕn tranh phong kiÕn... Suy nghÜ cña em vÒ nguyªn nh©n c¸i chÕt cña Vò N¬ng? I. T×m hiÓu ®Ò - KiÓu bµi : NghÞ luËn v¨n häc. - Yªu cÇu : Em ph¶i n¾m v÷ng néi dung, gi¸ trÞ cña t¸c phÈm, vËn dông nh÷ng hiÓu biÕt ®ã ®Ó lÝ gi¶i nguyªn nh©n c¸i chÕt cña Vò N¬ng mét c¸ch tho¶ ®¸ng. Trong qu¸ tr×nh béc lé suy nghÜ, c¸ch lÝ gi¶i cña m×nh ph¶i kÕt hîp b×nh luËn, ®èi chiÕu víi hai c¸ch lÝ gi¶i ®· nªu ë ®Çu bµi. II. Dµn ý A. Më bµi - Vò N¬ng, nh©n vËt chÝnh trong "ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng" lµ mét ngêi phô n÷ nhan s¾c, ®øc h¹nh nhng cuéc ®êi l¹i chÞu nhiÒu nçi oan khiªn, ngang tr¸i. - Xung quanh nguyªn nh©n c¸i chÕt cña Vò N¬ng cã kh¸ nhiÒu ý kiÕn kh«ng thèng nhÊt. Bµi viÕt muèn nªu lªn suy nghÜ cña riªng em vÒ nguyªn nh©n c¸i chÕt oan khuÊt cña ngêi phô n÷ nµy. B. Th©n bµi 1. Tãm lîc nh÷ng sù kiÖn chÝnh cña truyÖn ; ph©n tÝch, kh¸i qu¸t nh÷ng nÐt chÝnh vÒ nh©n vËt Vò N¬ng: a) Ngo¹i h×nh : dung nhan xinh ®Ñp. - 17 - b) TÝnh c¸ch, phÈm chÊt : - NÕt na, thuú mÞ : nãi n¨ng nhá nhÑ, gi÷ g×n khu«n phÐp, lÔ gi¸o, ®îc mäi ngêi yªu mÕn. - §¶m ®ang th¸o v¸t, hiÕu th¶o, nh©n hËu: mét m×nh nu«i con; th¬ng yªu, phông dìng mÑ chång, ma chay chu tÊt, trän ®¹o hiÕu. - Thuû chung son s¾t : th¬ng chång th¬ng con, gi÷ trän phÈm tiÕt, mét lßng chung thuû chê chång. - Trong s¸ng, ngay th¼ng : bÞ oan khuÊt, tù vÉn ®Ó gi¶i oan... c) Mét ngêi phô n÷ xinh ®Ñp, phÈm h¹nh nh vËy lÏ ra ph¶i ®îc hëng h¹nh phóc nhng l¹i cã mét kÕt côc th¶m thiÕt. VËy nguyªn nh©n nµo dÉn ®Õn c¸i chÕt cña Vò N¬ng ? 2. Nguyªn nh©n c¸i chÕt cña Vò N¬ng : a) Xung quanh c¸i chÕt cña Vò N¬ng cã rÊt nhiÒu c¸ch lÝ gi¶i kh¸c nhau. Hai ý kiÕn, mét kh¼ng ®Þnh do Tr¬ng Sinh c¶ ghen, mét cho r»ng do chiÕn tranh phong kiÕn ®Òu cã c¬ së. Tuy nhiªn, mçi ý kiÕn míi chØ ®óng ë mét khÝa c¹nh. b) Tr¬ng Sinh c¶ ghen lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp dÉn tíi c¸i chÕt cña Vò N¬ng : nÕu Tr¬ng Sinh biÕt k×m chÕ nãng giËn, s¸ng suèt suy xÐt, tin ë vî chø kh«ng tin vµo sù ng©y th¬ cña con trÎ... kÕt côc sÏ kh¸c. c) ChiÕn tranh phong kiÕn lµ nguyªn nh©n gi¸n tiÕp dÉn ®Õn c¸i chÕt cña Vò N¬ng. Cã ngêi nãi, Vò N¬ng chÕt khi Tr¬ng Sinh ®· trë vÒ, nh vËy kh«ng thÓ nãi lµ Vò N¬ng chÕt do chiÕn tranh ®îc. HiÓu nh vËy lµ t¸ch rêi c¸i chÕt cña Vò N¬ng ra khái toµn bé diÔn biÕn c©u chuyÖn. ChÝnh Tr¬ng Sinh ph¶i ®i lÝnh xa nhµ nªn míi x¶y ra sù hiÓu lÇm ®¸ng tiÕc. d) Ngoµi ra, do con th¬ v« t×nh h¹i mÑ, do Vò N¬ng yÕu ®uèi, do lÔ gi¸o phong kiÕn kh¾t khe... còng gãp phÇn ®Èy Vò N¬ng ®Õn c¸i chÕt. Song, bao trïm vµ s©u xa h¬n c¶, ®ã lµ do chÕ ®é x· héi phong kiÕn ®· kh«ng b¶o ®¶m ®îc quyÒn sèng, quyÒn h¹nh phóc cho ngêi phô n÷. Sè phËn hä máng manh ; tai ho¹, oan khiªn cã thÓ gi¸ng lªn ®Çu hä bÊt cø lóc nµo v× nh÷ng lÝ do kh«ng ®©u mµ kh«ng ®îc bÊt k× sù b¶o vÖ nµo. Chi tiÕt "c¸i bãng" rÊt ngÉu nhiªn, phi lÝ nhng chÝnh c¸i ngÉu nhiªn phi lÝ ®ã l¹i ®· quyÕt ®Þnh sè phËn mét con ngêi. Nh vËy, bi kÞch cña Vò N¬ng ®· vît ra khái giíi h¹n bi kÞch cña mét gia ®×nh. §ã lµ bi kÞch sè phËn cña mét líp ngêi trong x· héi. Gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ gi¸ trÞ nh©n ®¹o cña truyÖn còng v× thÕ mµ cã tÇm kh¸i qu¸t cao h¬n. C. KÕt bµi - C¸i chÕt cña Vò N¬ng gieo vµo lßng ngêi ®äc nçi th¬ng xãt nh÷ng ngêi phô n÷ bÊt h¹nh trong x· héi cò. - Trong x· héi ta h«m nay, tuy phô n÷ ®îc ph¸p luËt b¶o vÖ, §¶ng vµ Nhµ níc t¹o diÒu kiÖn, nhng vÉn lµ giíi chÞu nhiÒu thiÖt thßi, bÊt h¹nh. §ã ®©y vÉn cßn c¶nh nh÷ng ngêi vî bÞ chång tra tÊn, ®¸nh ®Ëp tµn nhÉn ; nh÷ng c« g¸i bÞ mua b¸n, dô dç vµo con ®êng lµm ¨n bÊt l¬ng; nh÷ng phô n÷ bÞ coi thêng, rÎ róng v× t tëng träng nam khinh n÷... Bëi vËy, ®Êu tranh v× sù b×nh ®¼ng nam n÷, sù ph¸t triÓn cña phô n÷ vÉn lµ cuéc c¸ch m¹ng lín cña h«m nay. Yªu th¬ng vµ gióp ®ì nh÷ng phô n÷ bÊt h¹nh lµ l¬ng t©m, tr¸ch nhiÖm cña tÊt c¶ chóng ta. ®Ò sè 17 Em h·y tãm t¾t v¨n b¶n ChuyÖn cò trong phñ chóa TrÞnh trong 10 dßng. Bµi lµm Chóa TrÞnh (TrÞnh S©m) vèn ¨n ch¬i xa xØ ®· cho x©y dùng nhiÒu cung ®iÖn, ®×nh ®µi lµm hao tèn rÊt nhiÒu tiÒn cña. Mçi th¸ng ba bèn lÇn, TrÞnh S©m ra cung Thuþ Liªn bªn bê Hå T©y ®Ó ®i ch¬i ng¾m c¶nh, binh lÝnh, quan l¹i theo hÇu ®«ng ®óc. Chóa ®i ®Õn ®©u, mäi thø chim quý, thó l¹ cho ®Õn nh÷ng c©y cæ thô to lín ... ®Òu v¬ vÐt s¹ch, sai qu©n lÝnh khiªng vÒ phñ bµy biÖn. Bän ho¹n quan nhê giã bÎ m¨ng, nöa ®ªm thêng lÎn vµo nhµ d©n ¨n trém c©y hoa, chËu c¶nh råi buéc hä téi "®em giÊu vËt cung phông" dËm do¹ lÊy tiÒn, khiÕn ngêi d©n ph¶i bá tiÒn cña kªu xin, hoÆc ph¸ tan vên hoa, c©y c¶nh... ®Ó khái gÆp tai ho¹. - 18 - ®Ò sè 18 Mét ®ªm, bän ho¹n quan trong phñ chóa TrÞnh ®· lÎn vµo mét nhµ d©n ¨n trém c©y c¶nh ®Ó do¹ n¹t kiÕm tiÒn. Dùa vµo v¨n b¶n ChuyÖn cò trong phñ chóa TrÞnh, em h·y ®ãng vai lµ mét tªn trong bän chóng kÓ l¹i c¶nh ®ã (cã sö dông yÕu tè t¶ c¶nh vµ miªu t¶ néi t©m). T×m hiÓu ®Ò - KiÓu ®Ò : KÓ chuyÖn kÕt hîp víi miªu t¶. - Yªu cÇu : Dùa vµo c¸c t×nh tiÕt chÝnh trong v¨n b¶n "ChuyÖn cò trong phñ chóa TrÞnh" kÕt hîp víi tëng tîng, h×nh dung ®Ó miªu t¶ cô thÓ h¬n c¸c khung c¶nh ¨n trém, t©m tr¹ng cña bän ho¹n quan vµ ngêi d©n bÞ do¹ n¹t tèng tiÒn. Bµi lµm Ta tªn lµ Ng« L¹i, ho¹n quan trong phñ chóa TrÞnh. Chóa TrÞnh vèn lµ ngêi ham mª vui ch¬i, thÝch ngao du ng¾m c¶nh vµ su tÇm chim quý, thó l¹. Trong nh÷ng chuyÕn ngao du, hÔ thÊy nhµ d©n nµo cã ®å vËt quý gi¸, ngµi thêng ra lÖnh thu lÊy b»ng hÕt ®em vÒ bµy biÖn trong phñ. Theo ®ãm ¨n tµn, nhê giã bÎ m¨ng, bän ta, phÇn v× ®Ó lÊy lßng Chóa, phÇn v× muèn kiÕm ch¸c chót ®Ønh nªn nh©n c¬ héi nµy nghÜ ra nhiÒu m¸nh hay ®Ó kiÕm tiÒn vµ ra oai víi lò d©n ®en. Ta nghÜ, thó ¨n ch¬i cña Chóa, mäi ngêi ®· biÕt c¶ råi. Mµ ý Chóa lµ tèi thîng, ai d¸m chèng l¹i? Ta cø lÎn vµo bÊt cø nhµ nµo cã c©y hoa chËu c¶nh, chim tèt khiÕu hay, nãi lµ : "T¹i sao d¸m chèng l¹i ý Chóa, giÊu vËt cung phông? Ta v©ng mÖnh Chóa...” th× h«... h«... ta muèn lµm g× mµ ch¶ ®îc. Kho¸i chÝ víi ý nghÜ ®ã, ngµy ngµy bän ta ®i dß la xem nhµ nµo cã ®å quý th× biªn ngay hai ch÷ "phông thñ" (lÊy ®Ó d©ng lªn Chóa). §ªm ®Õn, ta sai ngêi lÎn vµo lÊy trém. S¸ng ra, ta x«ng th¼ng vµo gäi chñ nhµ dËy qu¸t n¹t, vu cho téi ®em giÊu vËt cung phông. ThÕ lµ võa ®îc cña, võa ®îc tiÒn ®ót lãt ch¹y téi. Mét ®ªm th¸ng s¸u oi ¶, m©y vÇn vò trªn bÇu trêi kh«ng tr¨ng kh«ng sao b¸o hiÖu mét c¬n ma rµo s¾p tíi. Lîi dông lóc mäi nhµ cöa ®ãng then cµi im Øm ®Ó trèn ch¹y ma giã, bän ta ¨n vËn ®ång phôc mµu ®en, nhÑ nhµng lÎn qua têng rµo vµo nhµ mét l·o thÇy ®å cuèi xãm. Nhµ nµy nghÌo rít nhng l¹i cã mÊy chËu phong lan rÊt ®Ñp. Nghe ®©u cña häc trß cò lµm viÖc trªn m¹n ngîc míi vÒ th¨m, tÆng thÇy gi¸o cò. Ban chiÒu, bän ta ®· ghÐ qua vµ biªn giÊy "phông thñ", hÑn ngµy mai sÏ tíi ®em d©ng Chóa. Cßn b©y giê, ta ®ang ®øng díi hai giß phong lan. Ta véi vµng sai bän lÝnh mang ®i råi rãn rÐn trÌo trë ra. ¥n trêi, mäi sù ®Òu trãt lät. Tê mê s¸ng, khi c¬n gi«ng ®· t¹nh, ng«i sao mai cßn v»ng vÆc phÝa cuèi trêi, bän ta ®· b¨m bæ x«ng ®Õn nhµ l·o thÇy ®å. Bän lÝnh lªn giäng qu¸t th¸o : - C©y c¶nh ®©u, ®em phông thñ ! Lóc Êy, c¶ nhµ thÇy ®å míi lôc tôc ch¹y ra. Hä d¸o d¸c t×m kiÕm, nhng mÊy giß phong lan tèi qua cßn ®ung ®a díi dµn míp h¬ng, nay ®· kh«ng c¸nh mµ bay. Vî thÇy ®å mÆt t¸i mÐt, miÖng lÈm bÈm : - D¹ bÈm quan... bÈm quan... Qu¶ thùc nhµ con... - Sao ? MÊy giß phong lan ®©u ? Nhµ chóng mµy ®· ®em giÊu råi ph¶i kh«ng ? - D¹ bÈm quan... oan cho chóng con, qu¶ thËt, tèi qua chóng cßn ë ®©y, vËy mµ sao ... hay lµ cã kÎ nµo ®ã ®· lÎn vµo ¨n trém... Ta qu¾c m¾t qu¸t : - L¸o !.. Chóng mµy can téi ®em giÊu vËt cung phông, lµm tr¸i lÖnh Chóa, téi ®¸ng chÕt. Qu©n bay, gi¶i c¶ nhµ chóng nã vÒ phñ cho ta ! L·o thÇy ®å t¸i mÆt, ®¸m trÎ la khãc om sßm, vî l·o ta run lÈy bÈy, quú mäp xuèng ®Êt cÇu xin : - BÈm, xin quan th¬ng chóng con. Quan lµ ®Ìn trêi soi xÐt, xin quan t×m c¸ch cøu gióp chóng con khái tai ho¹... Ta kho¸i tr¸ nhng cè nÐn cêi vµ nãi : - Th«i ®îc, nghÜ th¬ng gia c¶nh nhµ chóng mµy c¬ khæ, bÇn hµn, ta sÏ kªu xin gióp cho. Cã bao nhiªu tiÒn trong nhµ, chóng mµy ph¶i ®em hÕt ra ®©y. Con mÑ run rÈy, lËt bËt ®i më tr¸p. T×m m·i, t×m m·i chØ ®îc mÊy l¹ng b¹c lÎ. Kh«ng bâ. Ta c¸u tiÕt liÒn sai sôc s¹o kh¾p nhµ xem cã g× ®¸ng gi¸ kh«ng. Bän lÝnh kh¸m xÐt håi l©u, thu ®îc thªm mét chiÕc l h¬ng b»ng ®ång, mét ®«i ®Ìn b¹c trªn bµn thê. Mãn ®å còng kha kh¸ tiÒn ®©y ! Ta hµi lßng sai ®em ®i. Tríc khi ®i, bän lÝnh cßn - 19 - tranh thñ v¬ vÐt tÊt c¶ nh÷ng g× cã thÓ dïng ®îc trong tiÕng khãc van ai o¸n, tøc tëi cña vî con thÇy ®å. Trªn ®êng vÒ phñ, ta hín hë, ch¾c mÈm mÊy giß phong lan kia ®em ra chî b¸n còng kiÕm ch¸c ®îc Ýt nhiÒu. T¹ ¬n Chóa TrÞnh ®· th¬ng lò ho¹n quan chóng con nghÌo khæ mµ t¹o c¬ héi cho chóng con lµm ¨n. CÇu thÇn linh phï hé cho ngµi vµ cho chóng con ®ªm mai l¹i hµnh ®éng trãt lät, lµm ¨n thuËn lîi. ®Ò sè 19 Em thö tëng tîng m×nh lµ TrÞnh S©m tù kÓ l¹i ý thÝch, thãi quen ¨n ch¬i xa xØ cña m×nh, cã sö dông yÕu tè miªu t¶. Bµi lµm Ta, TrÞnh V¬ng, th«ng minh s¸ng suèt, tõng mét tay dÑp yªn c¸c phe ph¸i ®èi lËp, lËp l¹i trËt tù kØ c¬ng x· héi. Nay, binh ®ao ®· t¾t, níc nhµ v« sù, kh«ng cßn viÖc g× ph¶i lo l¾ng, ta chØ thÝch ngao du s¬n thuû,uèng rîu, ng©m th¬ cho tho¶ chÝ. Ta ®· cho x©y dùng rÊt nhiÒu cung ®iÖn, ®Òn ®µi. HiÖn nay, c«ng viÖc x©y dùng vÉn cø liªn tôc, liªn tôc. Sè lîng ngµy mét nhiÒu, kh«ng lo thiÕu chç ¨n ch¬i. C«ng viÖc x©y dùng tiªu tèn kh¸ nhiÒu tiÒn cña, nhng kh«ng hÒ g×, miÔn lµ ta thÝch. Ta thêng xuyªn ngù ë c¸c li cung trªn T©y Hå, nói Tö TrÇm, nói Dòng Thuý. §ã lµ nh÷ng cung ®iÖn nguy nga tr¸ng lÖ, l¹i rÊt nªn th¬. Cø mçi th¸ng ®é 3, 4 lÇn ta ra cung Thuþ Liªn trªn bê T©y Hå ng¾m c¶nh. Hå T©y mªnh m«ng, sãng gîn ªm ®Òm, khãi s¬ng b¶ng l¶ng khiÕn lßng ta v« cïng khoan kho¸i. ThØnh tho¶ng, bän nh¹c c«ng ngåi trªn g¸c chu«ng chïa TrÊn Quèc hoÆc díi bãng c©y mét bÕn ®¸ nµo ®ã quanh hå hoµ vµi khóc nh¹c du d¬ng rÐo r¾t, trÇm bæng, ta tëng nh ®ang l¹c gi÷a chèn Bång Lai tiªn c¶nh. Ta rÊt thÝch thó víi c¶nh binh lÝnh dµn hÇu ®«ng ®óc vßng quanh bèn bÒ mÆt hå réng lín; c¶nh c¸c néi thÇn, th¸i gi¸m ho¸ trang ®Çu bÞt kh¨n, mÆc ¸o ®µn bµ, bµy b¸ch ho¸ chung quang bê hå ®Ó b¸n. ThËt vui, thËt ngé nghÜnh. ThuyÒn ngù ®i ®Õn ®©u, c¸c quan hç tông ®¹i thÇn tuú ý ghÐ vµo bê mua c¸c thø nh ë cöa hµng trong chî. ThËt lµ n¸o nhiÖt. Suèt ngµy ta chØ nghÜ lµ nªn ®i ®©u, ch¬i trß g×, bµy ®Æt ra trß gi¶i trÝ g× ®Ó tho¶ søc hëng thô. C¸c quan l¹i trong triÒu tha hå cung phông, chiÒu theo ý thÝch cña ta. Cuéc sèng ®èi víi ta thËt dÔ chÞu! Ta cã c¸i thó ch¬i cao sang lµ su tÇm nh÷ng ®å vËt quý trong thiªn h¹. §i ®Õn ®©u, còng sai bän hÇu cËn lïng sôc trong d©n chóng xem cã c¸i g× ®¸ng gi¸ lµ tÞch thu ngay ®em vÒ phñ Chóa. Bao nhiªu nh÷ng chim quý, thó l¹, nh÷ng phiÕn ®¸ cã h×nh thï k× l¹, chËu hoa c©y c¶nh ë chèn nh©n gian ®Òu vµo tay ta, kh«ng thiÕu mét thø. Cã khi ta lÊy c¶ nh÷ng c©y ®a to, cµnh l¸ rêm rµ cæ thô, mäc trªn ®Ønh nói, ph¶i sai hµng tr¨m tªn míi khiªng næi, l¹i ph¶i cho 4 ®øa ®i kÌm, tay cÇm g¬m, tay ®¸nh thanh la ®èc thóc qu©n lÝnh khiªng ®i cho ®Òu tay. Trong phñ ta, chç nµy bµy h×nh nói non, s«ng níc; chç kia vuèt hæ, ngµ voi... Nöa ®ªm thanh v¾ng, tõ trong phñ vang lªn tiÕng vîn hãt chim kªu, thó gÇm d÷ déi ; kh¾p bèn bÒ lóc th× lÝu lo rÝu rÝt, lóc th× ån µo nh trËn ma sa giã t¸p, vì tæ tan ®µn lµm lay ®éng ®Êt trêi. D©n chóng kh¾p n¬i n« nøc truyÒn nhau, xem lµ sù l¹. Ta lµm bÊt cø nh÷ng g× mµ ta thÝch. Bëi v× ta lµ mét vÞ Chóa th«ng minh, tµi giái vµ cã nhiÒu c«ng lao nhÊt. ®Ò sè 20 Em h·y tãm t¾t v¨n b¶n Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ, håi thø mêi bèn mét c¸ch ®Çy ®ñ, ng¾n gän. Bµi lµm Khi Quang Trung - NguyÔn HuÖ kÐo qu©n ra B¾c lÇn thø hai ®Ó b¾t Vò V¨n NhËm, sî thanh thÕ T©y S¬n, sau khi NguyÔn HuÖ ®· rót vÒ Phó Xu©n, vua Lª Chiªu Thèng sî h·i sang cÇu cøu triÒu ®×nh M·n Thanh. GiÆc Thanh å ¹t kÐo sang, nh©n c¬ héi nµy muèn th«n tÝnh níc ta lµm quËn, huyÖn. §îc tin, vua Quang Trung rÊt giËn, bÌn bµn b¹c víi tíng sÜ, s¾p s½n kÕ ho¹ch tiÕn ®¸nh, më cuéc duyÖt binh, ®Ých th©n an ñi vµ kªu gäi binh sÜ ®oµn kÕt ®¸nh ®uæi giÆc ngo¹i x©m. Quang Trung më tiÖc khao qu©n, chia qu©n thµnh 5 ®¹o, th©n hµnh cÇm qu©n ra trËn, tèi 30 tÕt lªn ®êng, hÑn ngµy mång 7 tÕt sÏ më tiÖc ¨n mõng th¾ng lîi ë kinh thµnh Th¨ng Long. - 20 -