Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học Vận dụng tƣ tƣởng hồ chí minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc ...

Tài liệu Vận dụng tƣ tƣởng hồ chí minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc trong dạy học lịch sử việt nam từ năm 1919 đến năm 1945, lớp 12 thpt

.PDF
75
636
97

Mô tả:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC ĐẶNG THỊ THU HẰNG VẬN DỤNG TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VẤN ĐỀ DÂN TỘC VÀ CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ NĂM 1919 ĐẾN NĂM 1945, LỚP 12 THPT KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC SƠN LA, NĂM 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC ĐẶNG THỊ THU HẰNG VẬN DỤNG TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VẤN ĐỀ DÂN TỘC VÀ CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ NĂM 1919 ĐẾN NĂM 1945, LỚP 12 THPT Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học Lịch sử KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Giảng viên hƣớng dẫn: ThS. Nguyễn Quốc Pháp SƠN LA, NĂM 2014 Lời cảm ơn Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành và sâu sắc tới thầy Nguyễn Quốc Pháp đã chỉ bảo và hướng dẫn tận tình trong suốt quá trình thực hiện khóa luận, cùng toàn thể thầy cô trong khoa Sử - Địa, trung tâm thông tin - thư viện trường Đại học Tây Bắc. Để hoàn thành khóa luận này ngoài sự nỗ lực của bản thân, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đã giúp đỡ, động viên, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành khóa luận. Sơn La, tháng 5 năm 2014 Tác giả Đặng Thị Thu Hằng DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Đọc là BCH TƯ Ban chấp hành trung ương GV Giáo viên HS Học sinh XHCN Xã hội chủ nghĩa NXB Nhà xuất bản THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông SGK Sách giáo khoa MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .............................................................................. 3 3. Mục đích, nhiệm vụ, đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài .................. 5 4. Giả thuyết khoa học ........................................................................................ 6 5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .................................... 6 6. Cấu trúc của đề tài .......................................................................................... 7 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ..... 7 1.1. Nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc ................................................................................................................ 7 1.2. Vai trò, ý nghĩa của việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong dạy học Lịch sử ở trường phổ thông .............................................................................. 16 1.3. Những yêu cầu khi vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử .... 20 1.4. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................. 22 CHƢƠNG 2: VỊ TRÍ, Ý NGHĨA, NỘI DUNG PHẦN LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ NĂM 1919 ĐẾN NĂM 1945 VÀ NHỮNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC LỊCH SỬ ........................................................ 25 2.1. Vị trí, ý nghĩa phần Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1945 ........... 25 2.2. Nội dung phần Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1945................... 27 2.3. Mối quan hệ tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc với phần Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1945 ............... 32 2.4. Những yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay............................................................................................................ 33 CHƢƠNG 3: VẬN DỤNG TƢ TƢỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VẤN ĐỀ DÂN TỘC VÀ CÁCH MẠNG GIẢI PHÓNG DÂN TỘC KHI DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM TỪ NĂM 1919 ĐẾN NĂM 1945, LỚP 12 THPT ............... 36 3.1. Các nguyên tắc khi vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông .............................................................................................. 36 3.2. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh để làm rõ sự lựa chọn con đường cứu nước của cách mạng Việt Nam .................................................................................. 38 3.3. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh để giải thích về chủ trương tập hợp lực lượng của Đảng Cộng sản Việt Nam ................................................................ 41 3.4. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh để giải thích về sự thay đổi chủ trương, đường lối chiến lược và sách lược của cách mạng Việt Nam ............................ 45 3.5. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh để giải thích về con đường bạo lực cách mạng của cách mạng tháng Tám năm 1945 ...................................................... 48 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 52 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Lịch sử là môn học có vai trò quan trọng trong giáo dục ở chương trình phổ thông, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục cho học sinh ở từng cấp học, bậc học và hình thành nhân cách của con người Việt Nam. Như trong phần mở đầu sách “Lịch sử nước ta” Nguyễn Ái Quốc đã khẳng định rằng: “Dân ta phải biết sử ta Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam” [9; 220] Thế nhưng, nhìn vào thực trạng của các kì thi Cao đẳng, Đại học trong những năm vừa qua, chúng ta thấy những con số đáng buồn. Kì thi tuyển sinh đại học của nhiều trường đại học năm 2013 có gần 90% điểm thi môn Sử dưới trung bình. Chất lượng học tập môn lịch sử giảm sút biểu hiện ở việc học sinh nhớ nhầm các sự kiện, học sinh không hiểu lịch sử, ... Nguyên nhân đưa tới tình trạng trên là do quan niệm không đúng vị trí, chức năng, nhiệm vụ của bộ môn lịch sử trong đào tạo thế hệ trẻ, tác động mặt tiêu cực của cơ chế thị trường trong giáo dục, những thiếu xót trong công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, sự nỗ lực của bản thân giáo viên trong việc nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, tư tưởng. Giáo viên dạy lịch sử ở trường phổ thông cần phải gánh chịu một phần không nhỏ trách nhiệm đối với việc đổi mới, cải tiến phương pháp dạy học, phù hợp với khả năng nhận thức của học sinh theo hướng tích cực. Để góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học phù hợp với mục tiêu ở bộ môn và nội dung của môn lịch sử ở trường trung học phổ thông thì việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử là rất cần thiết. Hồ Chí Minh là vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam, người thầy vĩ đại của cách mạng Việt Nam, người chiến sĩ cách mạng của phong trào cộng sản thế giới. Cuộc đời hoạt động của chủ tịch Hồ Chí Minh đã để cho Đảng ta, dân tộc ta những di sản quý báu, chiến lược, sách lược cách mạng trên nhiều lĩnh vực. Người đã mở đường cho cách mạng Việt Nam thoát khỏi khủng hoảng của đường lối cứu nước, đi đến quỹ đạo của cuộc cách mạng vô sản theo con đường của chủ nghĩa Mác - Lênin, con đường duy nhất để cứu nước, để mở ra 1 kỉ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam - kỉ nguyên độc lập tự do của cách mạng Việt Nam. Nhận thức sâu sắc giá trị khoa học và thực tiễn của tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng ta đã khẳng định: “Đảng lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng, kim chỉ nam cho hành động” [18; 10]. Trong những năm gần đây, cuộc vận động Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh diễn ra thường xuyên, được tiến hành sâu rộng ở các cấp, các ngành, đối tượng khác nhau, đặc biệt là đối tượng học sinh phổ thông - những thế hệ sẽ kế tục và phát triển dựng xây đất nước. Chính vì vậy, trong bối cảnh hiện nay, kết hợp song song với nhiều phương pháp thì việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông vừa mang tính lí luận vừa mang tính thực tiễn, góp phần giáo dục cho học sinh ở cả ba mặt: giáo dục, giáo dưỡng và phát triển. Hiện nay, việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh chưa được chú ý, người giáo viên ít sử dụng hoặc chỉ dừng lại ở mục đích minh họa. Bởi vậy, để nâng cao chất lượng của việc dạy học lịch sử ở trường phổ thông thì việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong dạy học cần được chú ý và quan tâm hơn. Để làm được điều đó, trước hết đối với giáo viên lịch sử cần phải hiểu rõ và nắm vững tư tưởng Hồ Chí Minh, tầm quan trọng và ý nghĩa của việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào dạy học lịch sử và phải có biện pháp sử dụng hợp lý cho từng mục, từng bài, từng chương sao cho từng bước đạt hiệu quả cao nhất. Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1945 là một quá trình trong tiến trình phát triển của lịch sử dân tộc, là một phần quan trọng trong chương trình giáo dục lịch sử phổ thông, SGK Lịch sử lớp 12. Đây là giai đoạn lịch sử nước ta chứng kiến mục đích và thắng lợi vĩ đại của cách mạng Việt Nam kể từ khi thực dân Pháp xâm lược (cuối thế kỉ XIX), đồng thời gắn liền với tên tuổi và vai trò của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh. Bởi vậy, tư tưởng của người có tính chân thực, khách quan và khoa học hơn bao giờ hết. Từ những lí do trên tôi chọn đề tài: “Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc trong dạy học Lịch sử Việt 2 Nam từ năm 1919 đến năm 1945, lớp 12 THPT” làm khóa luận tốt nghiệp nhằm đi sâu nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh để vận dụng cho quá trình giảng dạy lịch sử ở trường phổ thông và làm tài liệu để góp phần nâng cao hiệu quả, chất lượng cho việc dạy lịch sử Việt Nam sau này. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Về phương pháp dạy học Lịch sử, tư tưởng Hồ Chí Minh, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong dạy học Lịch sử Việt Nam đã có rất nhiều công trình khoa học ở trong và ngoài nước nghiên cứu: 2.1. Tài liệu nghiên cứu về tư tưởng Hồ Chí Minh Trước hết, để trình bày tổng hợp tư tưởng Hồ Chí Minh đã có rất nhiều công trình nghiên cứu và biên soạn. Ví dụ như: TS. Nguyễn Viết Thông, Giáo trình tư tưởng Hồ Chí Minh, NXB Chính trị quốc gia, 2009; Tư tưởng Hồ Chí Minh, NXB Đại học kinh tế quốc dân, 2008; Võ Nguyên Giáp, Một số vấn đề nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh, NXB Công an nhân dân, 2005;... Đây là những công trình nghiên cứu và biên soạn rất công phu và cho cái nhìn nhiều chiều và toàn diện về cuộc đời và hoạt động của Bác, về tư tưởng của Người. Nội dung của các cuốn sách đề cập tới nhiều khía cạnh: tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc, cách mạng giải phóng dân tộc, về chủ nghĩa xã hội và con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội, ... Không chỉ thế, các tác phẩm còn nêu rõ nguồn gốc và các nhân tố ảnh hưởng tới sự hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh. Trong các tác phẩm cũng nêu lên giá trị trường tồn của tư tưởng Hồ Chí Minh trên các lĩnh vực và những giá trị thực tiễn trong thời đại ngày nay. 2.2. Tài liệu nghiên cứu về phương pháp dạy học Tiến sĩ N.G.Đairri, Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào, NXB ĐHQG HN, 1996, tác giả khẳng định hoạt động nhận thức tích cực, độc lập của học sinh là điều kiện bắt buộc đối với giờ học được tổ chức một cách khoa học và có hiệu quả. Muốn tiến hành giờ học lịch sử đạt hiệu quả cao thì cần phải chuẩn bị giáo án, vận dụng linh hoạt các khâu, các phương pháp dạy học. Ông đã đưa ra một sơ đồ, có thể được coi như kim chỉ nam cho người giáo viên lịch sử về cách sử dụng linh hoạt các tư liệu, các khâu trong quá trình giảng dạy. 3 GS.TS. Phan Ngọc Liên, Phương pháp dạy học lịch sử tập I, tập II, NXB ĐHSP, 2002, nội dung bộ giáo trình này khẳng định phương pháp dạy học lịch sử là một khoa học; đề ra chức năng, nhiệm vụ của bộ môn lịch sử ở trường phổ thông; đưa ra hệ thống những phương pháp dạy học lịch sử, các hình thức, phương pháp dạy học lịch sử và yêu cầu, biện pháp kiểm tra đánh giá quá trình dạy học. Trần Bá Đệ, Một số vấn đề về nội dung và phương pháp giảng dạy Lịch sử lớp 12, phần lịch sử Việt Nam cải cách giáo dục, 1992, đã cung cấp lượng kiến thức quý báu về cách thức tổ chức dạy học, hệ thống phương pháp, cách xác định, lựa chọn phương pháp dạy học phần Lịch sử Việt Nam theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh. Phan Ngọc Liên, Đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông, NXB ĐHSP, 2005, tác giả đã khẳng định Phương pháp dạy học Lịch sử là một chuyên ngành của khoa học giáo dục, cuốn sách đã cung cấp những chuyên đề về phương pháp dạy học lịch sử. Nội dung chính của các chuyên đề là đi sâu vào việc đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử ở trường phổ thông nhằm nâng cao chất lượng dạy học bộ môn. Trong đó, có chuyên đề đề cập tới vấn đề sử dụng tài liệu Hồ Chí Minh và vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong dạy học lich sử. Ngoài ra, còn rất nhiều công trình nghiên cứu khác như: PGS.TS. Nguyễn Thị Côi, Con đường, biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trường phổ thông, NXB ĐHSP, 2006; Phan Ngọc Liên - Trịnh Đình Tùng, Phát huy tính tích cực của học sinh trong dạy học lịch sử ở THCS, NXB ĐHSP, 1999; Phan Ngọc Liên, Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông, NXB ĐHSP, 2005;... Đây là những công trình quý giá cung cấp kiến thức về phương pháp dạy học theo hướng tích cực lấy học sinh làm trung tâm, hệ thống phương pháp dạy học truyền thống và hiện đại phù hợp với tâm lí lứa tuổi và khả năng nhận thức của học sinh. Trên đây là những công trình nghiên cứu khoa học rất quý giá phục vụ cho quá trình dạy học lịch sử và là nguồn tài liệu tham khảo trong quá trình hoàn 4 thành khóa luận. Song, hầu hết các công trình mới dừng lại ở việc làm rõ cơ sở lí luận chứ chưa có tài liệu nào đi sâu nghiên cứu vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông. Vì vậy, tôi chọn đề tài “Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1945, Lịch sử 12, THPT” làm khóa luận tốt nghiệp. 3. Mục đích, nhiệm vụ, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 3.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài Mục đích nghiên cứu của khóa luận là nghiên cứu cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn của phương pháp vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc trong dạy học lịch sử. Trên cơ sở đó, để thiết kế cách vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1945 (SGK Lịch sử lớp 12). 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài Nghiên cứu vấn đề lý luận liên quan đến đề tài như tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và giải phóng dân tộc, nội dung cơ bản của lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1945. Điều tra khảo sát thực tiễn dạy học lịch sử hiện nay tại trường THPT đặc biệt là việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc trong dạy học bộ môn. Xác định những yêu cầu phải thực hiện cũng như những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông. 3.3. Đối tượng nghiên cứu của đề tài Đối tượng nghiên cứu của khóa luận là vấn đề vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc trong dạy học lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1945 (SGK Lịch sử 12). 3.4. Phạm vi nghiên cứu của đề tài Đề tài tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc vân dụng 5 tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc trong dạy học Lịch sử ở trường trung học phổ thông. Nghiên cứu nội dung mục tiêu của chương trình sách giáo khoa lịch sử lớp 12 đặc biệt là phần lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1945. Trên cơ sở đó để thiết lập biện pháp vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1945 (SGK Lịch sử 12). 4. Giả thuyết khoa học Nếu thực hiện tốt khóa luận thì góp phần vào việc khẳng định vị trí, ý nghĩa của việc việc vân dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc trong dạy học Lịch sử. Việc thiết kế biện pháp vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc trong dạy học lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1945 (SGK Lịch sử 12) là đóng góp thiết thực vào việc nâng cao dạy học Lịch sử nói chung, dạy học dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1945 nói riêng. 5. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở phương pháp luận Cơ sở phương pháp luận của khóa luận là quan điểm của Sử học MácxítLêninnít, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng và Nhà nước về giáo dục nói chung, giáo dục Lịch sử nói riêng. 5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể Khóa luận sử dụng các phương pháp cụ thể sau: Nghiên cứu lí luận: nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc, các công trình khoa học viết về vấn đề vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong dạy học Lịch sử ở trường phổ thông. Phương pháp điều tra thực tiễn: thông qua hoạt động phát phiếu điều tra, thăm dò... chúng tôi rút ra những kết luận bổ ích về cơ sở thực tiễn của khóa luận, về định hướng thiết kế cách vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1945 (SGK Lịch sử 12) nhằm đạt hiệu quả cao. 6 6. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, phụ lục, tài liệu tham khảo thì phần nội dung của khóa luận gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của đề tài Chương 2: Vị trí, ý nghĩa và nội dung lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1945 và những yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học lịch sử Chương 3: Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1919 đến năm 1945, lớp 12 THPT. 7 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Nội dung tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc 1.1.1 Những nhân tố ảnh hưởng tới sự hình thành và quá trình phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh Tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành từ tác động của những điều kiện lịch sử - xã hội cụ thể của dân tộc và nhân loại trong thời đại Người sống và hoạt động . Cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX, chủ nghĩa tư bản chuyển từ tự do cạnh tranh sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, xâm chiếm thuộc địa, làm phát sinh mâu thuẫn vốn có trong lòng chủ nghĩa tư bản và làm nảy sinh mâu thuẫn giữa các dân tộc thuộc địa với chủ nghĩa đế quốc thực dân. Yêu cầu giải phóng các dân tộc thuộc địa không chỉ là yêu cầu riêng của các dân tộc thuộc địa mà còn là yêu cầu chung của các dân tộc trên thế giới. Các mâu thuẫn từ chủ nghĩa đế quốc với chiến tranh thế giới lần thứ nhất (08/1914 - 11/1918) và nó là nguyên nhân bùng nổ cuộc Cách mạng tháng Mười Nga với sự ra đời của nhà nước công nông đầu tiên đã mở ra thời đại mới từ chủ nghĩa tư bản sang chủ nghĩa xã hội trên phạm vi quốc tế, thúc đẩy sự phát triển của phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới. Dưới ảnh hưởng của Cách mạng tháng Mười, của thời đại mới, cuộc giải phóng dân tộc đã vận động theo sự tiến hóa mới đó. Mặc dù nhà nước phong kiến thống trị ở đất nước ta đã từng bước đầu hàng thực dân Pháp nhưng nhân dân ta đã liên tục anh dũng đấu tranh chống xâm lược. Từ năm 1858, cuối thế kỉ XIX, phong trào đấu tranh dưới ngọn cờ của các sĩ phu yêu nước lan rộng khắp cả nước: Trương Định, Nguyễn Trung Trực, Đặng Như Mai, Phan Đình Phùng, Phan Nhân... nhưng đều thất bại. Hệ tư tưởng phong kiến đã lỗi thời. Từ năm 1884, thực dân Pháp đã hoàn toàn đặt ách đô hộ lên nước ta và biến nước ta từ một nước phong kiến thành nước thuộc địa nửa phong kiến với những biến đổi căn bản về chính trị - kinh tế - xã hội. Đó là sự 7 xuất hiện những giai - tầng mới và đồng thời cũng nảy sinh các mâu thuẫn mới từ giai cấp của dân tộc với sự ra đời của giai cấp công nhân, sự xuất hiện tầng lớp tiểu tư sản và giai cấp tư sản ở nước ta. Bên cạnh mâu thuẫn cơ bản giữa nông dân với địa chủ phong kiến, với sự xuất hiện của giai tầng mới đã làm nảy sinh thêm những mâu thuẫn mới: mâu thuẫn giữa giai cấp công nhân Việt Nam với tư bản Pháp, giữa toàn thể nhân dân Việt Nam với chủ nghĩa đế quốc Pháp. Phong trào yêu nước trước những biến đổi trên đã từng bước có những phát triển lớn. Với sự xuất hiện của giai cấp tiểu tư sản và mầm mống của giai cấp tư sản ở nước ta và sức ảnh hưởng của các cuộc vận động cải cách ở Trung Quốc của Khang Hữu Vi và Minh Khả Siêu, tinh thần yêu nước của nhân dân ta chuyển sang khuynh hướng dân chủ tư sản với sự xuất hiện của các sĩ phu yêu nước có tinh thần cải cách. Điển hình như các phong trào Đông Du, Đông Kinh Nghĩa Thục, Duy Tân, Việt Nam Quang Phục Hội... Nhưng tất cả những cố gắng yêu nước của trào lưu mới này đều thất bại. Dù thất bại nhưng các phong trào yêu nước này đã nối tiếp nhau duy trì ngọn lửa cứu nước tiếp tục cháy mãi trong lòng các dân tộc. Yêu cầu của dân tộc là phải tìm ra con đường cứu nước mới. Trước những đòi hỏi của dân tộc và nhân loại, Hồ Chí Minh và tư tưởng Hồ Chí Minh xuất hiện. Đó là những đòi hỏi khách quan của dân tộc và của nhân loại. Sự ra đời của tư tưởng Hồ Chí Minh là sự giải đáp và là sản phẩm tất yếu của cách mạng Việt Nam và thế giới trong điều kiện lịch sử mới, không phải là ý muốn chủ quan hay một sự áp đặt nào khác. Tư tưởng Hồ Chí Minh gắn bó với toàn bộ tiến trình cách mạng nước ta dưới sự lãnh đạo của Đảng. Tư tưởng Hồ Chí Minh là hệ thống các quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam; là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại. Đó là tư tưởng của giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người; về độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, kết 8 hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; về sức mạnh của nhân dân với đại đoàn kết toàn dân; về quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng nhà nước thực sự của dân, do dân, vì dân; về quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân; về phát triển kinh tế và văn hóa, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân; về đạo đức cách mạng, về cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, về chăm lo bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau; về xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, cán bộ, Đảng viên vừa là người lãnh đạo vừa là người đầy tớ trung thành của nhân dân... Tư tưởng Hồ Chí Minh soi đường cho cuộc đấu tranh của nhân dân ta dành thắng lợi là tài sản tinh thần to lớn của Đảng và dân tộc ta. Tư tưởng Hồ Chí Minh có cội nguồn và được hình thành từ các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tinh hoa văn hóa nhân loại và đỉnh cao là chủ nghĩa Mác - Lênin thông qua hoạt động trí tuệ và thực tiễn của Người. Tư tưởng Hồ Chí Minh được hình thành qua quá trình tìm tòi, xác lập, phát triển và hoàn thiện gắn liền với tiến trình lịch sử của dân tộc, của nhân loại và sự vận động của lịch sử trong thời đại mới. Tiến trình hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh trải qua nhiều thời đoạn. Từ năm 1920 - 1945 là giai đoạn tư tưởng Hồ Chí Minh hình thành cơ bản và được thực hiện ở Việt Nam. Người đến với chủ nghĩa Mác - Lênin sau khi người tiếp xúc với luận cương của Lênin về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa, tìm ra con đường của cách mạng Việt Nam là con đường cách mạng vô sản. Người đã biểu quyết tán thành Quốc tế III, tham gia sáng lập Đảng Cộng sản Pháp, trở thành một trong những người cộng sản đầu tiên của Việt Nam. Đây là giai đoạn Người tham gia hoạt động thực tiễn trong hoạt động cộng sản quốc tế và giải phóng dân tộc thế giới và bắt đầu tiến hành truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin. Đây cũng chính là giai đoạn Hồ Chí Minh thông qua các tác phẩm như: “Bản án chế độ thực dân Pháp” (1925), “Đường kách mệnh”(1927), “Chính cương vắn tắt của Đảng”, “Sách lược vắn tắt của Đảng”, “Chương trình vắn tắt của Đảng”, “Điều lệ vắn tắt của Đảng Cộng sản Việt Nam” đã khẳng định những luận điểm cơ bản về cách mạng giải phóng dân tộc và các mạng Việt 9 Nam trong thời đại mới. Đó là những luận điểm về cách mạng vô sản đối với công cuộc giải phóng dân tộc, giai cấp, con người trong thời đại mới; về phạm trù cách mạng giải phóng dân tộc, mối quan hệ tương hỗ giữa cách mạng này với cách mạng vô sản ở chính quốc là tính không phụ thuộc của cách mạng giải phóng dân tộc ở thuộc địa; để xây dựng Đảng theo chủ nghĩa Mác - Lênin và đội ngũ cán bộ của Đảng; về tập hợp và xây dựng lực lượng cách mạng; về đường lối cơ bản, mục tiêu, phương pháp, bước đi và quan hệ quốc tế của cách mạng Việt Nam. Từ năm 1930 - 1940, tư tưởng Hồ Chí Minh gặp khó khăn, thử thách. Xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam với đường lối cách mạng vô sản qua các văn kiện đầu tiên là “Chính cương vắn tắt”, “Sách lược vắn tắt”, “Chương trình vắn tắt” và “Điều lệ vắn tắt của Đảng” là sự sáng tạo của Hồ Chí Minh khi vận dụng chủ nghĩa Mác - Lênin vào hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam. Tuy nhiên, do chưa nắm bắt được tình hình thực tiễn và bị chi phối bởi các quan điểm tả khuynh của Quốc tế Cộng sản, Hội nghị BCH TƯ Đảng lần thứ nhất (tháng 10 - 1930) đã chỉ trích, phê phán xung quanh các vấn đề mối quan hệ dân tộc - giai cấp, vấn đề mặt trận dân tộc thống nhất, tên Đảng và ra các nghị quyết thủ tiêu các văn kiện này, đồng thời đổi tên Đảng Cộng sản Việt Nam thành Đảng Cộng sản Đông Dương. Nguyễn Ái Quốc vẫn kiên trì quan điểm của mình. Chỉ sau khi Đại hội VII Quốc tế Cộng sản (tháng 7 - 1935), phê phán khuynh hướng tả khuynh, biệt phái trong phong trào Cộng sản quốc tế và từ thực tiễn cách mạng Việt Nam, Đảng ta từng bước điều chỉnh và đề ra những chủ trương theo quan điểm đúng đắn của Nguyễn Ái Quốc. Tháng 9 - 1939, Quốc tế Cộng sản đã đồng ý cho Nguyễn Ái Quốc về công tác ở Đông Dương. Ngày 28 - 1 - 1941, Người về đến Việt Nam và từ đây trực tiếp lãnh đạo cách mạng nước ta. Từ năm 1941 - 1945, tư tưởng Hồ Chí Minh được thực hiện đúng đắn ở Việt Nam. Tháng 5 - 1941, Hồ Chí Minh triệu tập và chủ trì Hội Nghị TƯ Đảng lần thứ VIII. Tại hội nghị này, những quan điểm của Hồ Chí Minh về đường lối cách mạng Việt Nam, chủ yếu là vấn đề giải thích mối quan hệ dân tộc - giai cấp, đặt quyền lợi dân tộc cao hơn hết thảy, đoàn kết toàn dân trong xây dựng 10 lực lượng cách mạng, xây dựng mặt trận đoàn kết dân tộc và phương pháp cách mạng Hồ Chí Minh được khẳng định. Với những quan điểm đúng đắn đó, mặt trận Việt Minh được Đảng ta tổ chức đã phát triển mạnh mẽ, thúc đẩy phong trào giải phóng dân tộc trên cả nước, đồng thời tạo cơ sở chính trị vững chắc cho ta xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân. Đó là những nhân tố cơ bản đi tới thành công của cách mạng tháng Tám năm 1945. Phát triển đáp ứng đòi hỏi của lịch sử dân tộc và nhân loại trong thời đại mới. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, thắng lợi của cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới đã khẳng định các giá trị nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động của Đảng vào cách mạng Việt Nam. Đây là tài sản tinh thần vô cùng quý giá của dân tộc ta và nhân loại. 1.1.2. Nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và cách mạng giải phóng dân tộc Thứ nhất, về vấn đề dân tộc, Hồ Chí Minh không bàn về vấn đề dân tộc nói chung. Xuất phát từ nhu cầu khách quan của dân tộc Việt Nam, đặc điểm của thời đại, Người dành sự quan tâm đến các thuộc địa, vạch ra thực chất của vấn đề dân tộc ở thuộc địa là vấn đề đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân, xóa bỏ ách thống trị, áp bức, bóc lột của nước ngoài, giải phóng dân tộc, giành độc lập dân tộc, thực hiện quyền dân tộc tự quyết, thành lập Nhà nước dân tộc độc lập. Để giải phóng dân tộc, cần xác định một con đường phát triển của dân tộc, vì phương hướng phát triển dân tộc quy định những yêu cầu và nội dung trước mắt của cuộc đấu tranh giành độc lập. Mỗi phương hướng phát triển gắn liền với một hệ tư tưởng và một giai cấp nhất định. Từ thực tiễn phong trào cứu nước của ông cha và lịch sử nhân loại, Hồ Chí Minh khẳng định phương hướng phát triển của dân tộc trong bối cảnh thời đại mới là chủ nghĩa xã hội. Độc lập dân tộc - nội dung cốt lõi của vấn đề dân tộc thuộc địa. Hồ Chí Minh cho rằng “Tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do”. Hồ Chí Minh thấy rõ sức mạnh của chủ nghĩa dân tộc với tư cách là chủ nghĩa yêu nước chân chính của các dân tộc thuộc địa. Đó là sức mạnh chiến đấu 11 và thắng lợi trước bất cứ thế lực ngoại xâm nào. Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ nghĩa dân tộc chân chính “là một bộ phận của tinh thần quốc tế”, “khác hẳn với tinh thần “vị quốc” của bọn đế quốc phản động. Vấn đề dân tộc và vấn đề giai cấp có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Hồ Chí Minh rất coi trọng vấn đề dân tộc, đề cao sức mạnh của chủ nghĩa yêu nước, nhưng Người luôn đứng trên quan điểm giai cấp để nhận thức và giải quyết vấn đề dân tộc. Khác với các con đường cứu nước của ông cha, gắn độc lập dân tộc với chủ nghĩa phong kiến hoặc chủ nghĩa tư bản, con đường cứu nước của Hồ Chí Minh là giải phóng dân tộc là vấn đề trên hết, trước hết; độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Hồ Chí Minh giải quyết vấn đề dân tộc theo quan điểm giai cấp, nhưng đồng thời đặt vấn đề giai cấp trong vấn đề dân tộc. Giải phóng dân tộc khỏi ách thống trị của chủ nghĩa thực dân là điều kiện để giải phóng giai cấp. Vì thế lợi ích của giai cấp phải phục tùng lợi ích của dân tộc. Là một chiến sĩ quốc tế chân chính, Hồ Chí Minh không chỉ đấu tranh cho độc lập của dân tộc Việt Nam, mà còn đấu tranh cho độc lập của tất cả các dân tộc bị áp bức. Người cho rằng: “giúp bạn là tự giúp mình” và chủ trương bằng thắng lợi của cách mạng của mỗi nước mà đóng góp vào thắng lợi chung của cách mạng thế giới. Tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc mang tính khoa học và cách mạng sâu sắc, thể hiện sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa dân tộc và giai cấp, chủ nghĩa yêu nước chân chính với chủ nghĩa quốc tế trong sáng. Đúng như Ph.Ăngghen từng nói: Những tư tưởng dân tộc chân chính trong phong trào công nhân bao giờ cũng là những tư tưởng quốc tế chân chính. Thứ hai, tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc. Nhìn lại sự hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh, chúng ta thấy cả một hệ thống quan điểm toàn diện, nhất quán và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, trong đó có tư tưởng của Người về cách mạng giải phóng dân tộc. Đây là một trong những nội dung gắn bó chặt chẽ với tư 12 tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc và là nội dung quan trọng nhất trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc được coi là một bước phát triển của học thuyết Mác - Lênin về cách mạng thuộc địa trong thời đại các dân tộc bị áp bức vùng lên đấu tranh đòi quyền bình đẳng, đòi độc lập dân tộc. Tư tưởng Hồ Chí Minh về cách mạng giải phóng dân tộc là hệ thống các luận điểm của Người về con đường cứu nước, về chiến lược, sách lược và phương pháp cách mạng giải phóng dân tộc Việt Nam thoát khỏi mọi ách áp bức, nô dịch để xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội. Người cho rằng mâu thuẫn chủ yếu ở thuộc địa là mâu thuẫn dân tộc quy định tính chất và nhiệm vụ hàng đầu của cách mạng ở thuộc địa là giải phóng dân tộc. Mục tiêu của cách mạng giải phóng dân tộc là nhằm đánh đổ ách thống trị của chủ nghĩa thực dân, giành độc lập dân tộc và thiết lập chính quyền của nhân dân. Đó là mục tiêu của chiến lược đấu tranh dân tộc, phù hợp với xu thế của thời đại cách mạng chống đế quốc, thời đại giải phóng dân tộc, đáp ứng nguyện vọng độc lập, tự do của quần chúng nhân dân. Rút bài học từ sự thất bại của các con đường cứu nước trước đó, Hồ Chí Minh đã không tán thành các con đường của họ, mà quyết tâm ra đi tìm một con đường mới. Vượt qua sự hạn chế về tư tưởng của các sĩ phu và của các nhà cách mạng có xu hướng tư sản đương thời, Hồ Chí Minh đã đến với học thuyết cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin và lựa chọn khuynh hướng chính trị vô sản. Người khẳng định rằng: “Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc không có con đường nào khác con đường cách mạng vô sản” [17; 75]. Cách mạng giải phóng dân tộc trong thời đại mới phải do Đảng Cộng sản lãnh đạo, Đảng Cộng sản Việt Nam là người lãnh đạo duy nhất. Ngay từ khi mới ra đời, Đảng do Hồ Chí Minh sáng lập đã quy tụ được lực lượng và sức mạnh của toàn bộ giai cấp công nhân và cả dân tộc Việt Nam. Đó là một đặc điểm và đồng thời là một ưu điểm của Đảng. Nhờ đó, ngay từ khi mới ra đời, Đảng đã nắm ngọn cờ lãnh đạo duy nhất đối với cách mạng Việt Nam và trở thành nhân tố hàng đầu bảo đảm mọi thắng lợi của cách mạng. 13
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan