Tài liệu Văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức huyện ba vì, thành phố hà nội.

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN VIỆT GIAO VĂN HÓA CHÍNH TRỊ ĐỐI VỚI ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CÔNG CHỨC HUYỆN BA VÌ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC HÀ NỘI, 2018 VIỆN HÀN LÂMKHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN VIỆT GIAO VĂN HÓA CHÍNH TRỊ ĐỐI VỚI ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CÔNG CHỨC HUYỆN BA VÌ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Ngành: Chính trị học Mã số: 8 31 02 01 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VŨ ANH TUẤN HÀ NỘI, 2018 MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 Chƣơng 1.MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA CHÍNH TRỊ ĐỐI VỚI ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CÔNG CHỨC ........................................................... 8 1.1. Khái niệm văn hóa chính trị và đội ngũ cán bộ công chức ............................. 8 1.2. Các nhân tố cấu thành văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức 16 1.3. Chức năng của văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức ............20 Chƣơng 2.THỰC TRẠNG VĂN HÓA CHÍNH TRỊ CỦA ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CÔNG CHỨC HUYỆN BA VÌ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ........................24 2.1. Khái quát về huyện Ba Vì và những nhân tố tác động đến văn hóa chính trị đối với cán bộ công chức huyện Ba Vì ................................................................24 2.2. Thực trạng văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì ..............................................................................................................................33 Chƣơng 3.PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NÂNG CAO VĂN HÓA CHÍNH TRỊ CHO ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CÔNG CHỨC HUYỆN BA VÌ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI TRONG THỜI GIAN TỚI ..........................56 3.1. Những phương hướng cơ bản nâng cao văn hóa chính trị cho đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội .........................................................56 3.2. Những giải pháp chủ yếu nâng cao văn hóa chính trị cho đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội .........................................................60 KÊT LUẬN .........................................................................................................74 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... 75 PHỤ LỤC ............................................................................................................ 82 DANH MỤC TỪ VIẾT TĂT CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNXH Chủ nghĩa xã hội HĐND Hội đồng nhân dân KT-XH Kinh tế - xã hội UBND Ủy ban nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1.Dân số huyện Ba Vì theo đơn vị hành chính năm 2015 .................. 29 Bảng 2.2. Kết quả khảo sát về tri thức và trình độ hiểu biết về chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì .......................................................... 34 Bảng 2.3. Kết quả khảo sát về niềm tin, sự thuyết phục về chính trị và lý tưởng chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì ..................... 36 Bảng 2.4. Kết quả khảo sát, đánh giá về năng lực công tác của đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì ................................................................................... 37 Bảng 2.5. Kết quả khảo sát, đánh giá về phẩm chất đạo đức của đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì .............................................................................. 38 Bảng 2.6. Kết quả khảo sát, đánh giá về kỹ năng làm việc của đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì ................................................................................... 40 Bảng 2.7. Kết quả khảo sát về chức năng điều chỉnh, định hướng cho hành vi và các quan hệ xã hội, nâng cao nhận thức, giáo dục chính trị của văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì ............................... 41 Bảng 2.8. Kết quả khảo sát về chức năng tổ chức hoạt động quản lý xã hội của văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì .................. 43 Bảng 2.9. Kết quả khảo sát văn hóa chính trị về chức năng đánh giá và dự báo đối với đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì .............................................. 45 DANH MỤC BIỂU Biểu 2.1. Sự thay đổi về tăng trưởng kinh tế huyện giai đoạn 2012 - 2016 ... 25 Biểu 2.2. Thu nhập bình quân đầu người huyện Ba Vì giai đoạn 2013 - 2017 .........................................................................................................................31 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bác Hồ đã dạy: “Công việc thành công hay thất bại là do cán bộ tốt hay kém”, chính vì vậy“Cán bộ là gốc của mọi công việc”, [71]. Trong Chiến lược cán bộ, Đảng ta cũng khẳng định “Cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, gắn liền với vận mệnh của Đảng, của đất nước và chế độ, là khâu then chốt trong công tác xây dựng Đảng” [15]. Như vậy, có thể thấy vai trò của cán bộ là hết sức quan trọng trong mọi thời đại, đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay, khi chúng ta đang chuyển sang thời kì phát triển mới – đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Cùng với xu thế toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội thì yêu cầu đặt ra đối với đội ngũ cán bộ công chức ngày càng cao, đòi hỏi họ phải có bản lĩnh chính trị, có năng lực chuyên môn, trong đó văn hóa chính trị là yêu cầu không thể thiếu. Nó là yếu tố rất quan trọng quyết định chất lượng và hiệu quả hoạt động chính trị đối với đội ngũ cán bộ, giúp cho họ hoàn thành được sứ mệnh của mình đối với đất nước. Hiện nay, cán bộ công chức huyện, xã là một bộ phận rất quan trọng trong bộ máy Nhà nước ta. Do đó, việc nâng cao văn hóa chính trị cho đội ngũ này là một yêu cầu tất yếu khách quan của thời đại. Văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức địa phương đóng vai trò ngày càng quan trọng, chính vì thế phải được quan tâm nhiều hơn và không ngừng được bồi dưỡng, đào tạo để hoàn thiện đội ngũ này. Cán bộ công chức địa phương vừa là tấm gương, đồng thời cũng là những người tuyên truyền, phổ biến về văn hóa chính trị đến mọi đối tượng. 1 Sau hơn 30 năm tiến hành công cuộc đổi mới, trình độ văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức cấp huyện ở nước ta đã và đang không ngừng được nâng cao. Từ việc nhận thức đúng đắn về văn hóa chính trị và tầm quan trọng của nó mà đã xuất hiện nhiều tấm gương điển hình về văn hóa chính trị ở trong bộ máy hành chính nhà nước cấp huyện. Chính những điển hình này sẽ là nguồn cán bộ bổ sung quý báu cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo chủ chốt ở nước ta góp phần quan trọng vào việc thực hiện thắng lợi mục tiêu đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa. Tuy nhiên, thực tiễn hiện nay cho thấy đội ngũ cán bộ công chức ở cấp quận, huyện của nước ta còn nhiều hạn chế về trình độ văn hoá chính trị, khiến cho việc hội nhập về nguồn lực của nước ta còn hạn chế.Chính vì những hạn chế trên mà có thể làm giảm sút nghiêm trọng lòng tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, theo đó là làm nghèo đất nước. Ba Vì là một huyện miền núi phía Tây, Hà Nội nhưng đang có những bước phát triển mạnh mẽ về mọi mặt, đặc biệt là những kết quả đáng khích lệ về xây dựng nông thôn mới. Ba Vì với nhiều truyền thuyết và sự tích, chứa đựng nhiều giá trị văn hóa truyền thống của nước ta từ thời kỳ bắt đầu dựng nước. Vì vậy, để tiếp tục đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa theo chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, đồng thời tiếp tục hội nhập phát triển văn hóa, gìn giữ bản sắc văn hóa địa phương, Ba Vì tiếp tục cần nâng cao văn hóa chính trị có đội ngũ cán bộ công chức của huyện, đây là những người lãnh đạo được Đảng và nhân dân giao phó. Xuất phát từ những ý nghĩa trên, đồng thời với mong muốn đề xuất được các giải pháp nhằm thúc đẩy chất lượng đội ngũ cán bộ công chức, tôi 2 đã lựa chọn đề tài: “Văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội” làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Vấn đề văn hóa chính trị nói chung và văn hóa chính trị của dội ngũ cán bộ công chức nói riêng có ý nghĩa đặc biệt và được nhiều học giả và các nhà khoa học nghiên cứu tìm hiểu. Để nghiên cứu đề tài, tác giả tìm đọc các công trình khoa học, đề tài nghiên cứu và các bài báo sau: 2.1. Các công trình tiêu biểu về văn hóa chính trị Tác giả Phạm Ngọc Quang (1995) đã hệ thống hóa các vấn đề khái niệm, cấu trúc, đặc điểm, chức năng của văn hóa chính trị, đồng thời tác giả đã phân tích khái quát thực trạng văn hóa chính trị hiện nay ở nước ta trong tác phẩm “Văn hóa chính trị và việc bồi dưỡng đội ngũ cán bộ lãnh đạo ở nước ta hiện nay” [46]. Tác giả Nguyễn Hồng Phong (1998), đã đi sâu phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển văn hóa chính trị ở Việt Nam với cái nhìn khách quan nhất trong tác phẩm“Văn hóa chính trị Việt Nam truyền thống và hiện đại” [44]; Tác giả Nguyễn Hoài Văn (1998), “Mấy suy nghĩ về văn hóa chính trị Việt Nam trong lịch sử”, tạp chí Nghiên cứu lý luận số 3 [66]; Tác giả Nguyễn Văn Vĩnh (2003), “Vai trò của văn hóa chính trị trong việc hình thành phẩm chất và năng lực người lãnh đạo chính trị” [70], tác giả Lê Như Hoa (2005) “Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa chính trị”, Tạp chí Văn hóa nghệ thuật số 09 [30]. 3 2.2. Một số công trình tiêu biểu về cán bộ trong hệ thống chính trị Từ cách tiếp cận các công trình tiêu biểu về văn hóa chính trị trực tiếp hướng đến việc xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ trong hệ thống chính trị, có các công trình sau: Hồ Chí Minh (1974), “Vấn đề cán bộ”, Nxb Sự thật, Hà Nội [39], Nguyễn Trọng Bảo (chủ biên, 1998), “Xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo và đội ngũ cán bộ quản lý kinh doanh trong thời kỳ CNH, HĐH đất nước”, Nxb Giáo dục, Hà Nội [11]; Nguyễn Phú Trọng (2003), “Luận cứ khoa học cho việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội [59]; Hoàng Chí Bảo (Chủ biên, 2005), “Hệ thống chính trị ở cơ sở nông thôn nước ta hiện nay” (sách tham khảo), Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội [9]; Nguyễn Văn Huyên (chủ biên, 2009), “Con người chính trị Việt Nam, truyền thống và hiện đại”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội [34], Nguyễn Thị Hà, Lê Văn Hòa (Đồng chủ biên, 2012), “Các kỹ năng cần thiết dành cho cán bộ chính quyền cấp cơ sở”, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội [27]; Nguyễn Minh Tuấn (2012), “Tiếp tục đổi mới đồng bộ công tác cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa”, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội [54]. 2.3. Các công trình về văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức các cấp trong hệ thống chính trị Các công trình luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ nghiên cứu về văn hóa CHÍNH TRỊ ĐỐI VỚI ĐỘI NGŨ cán bộ chủ chốt các cấp trong hệ thống chính trị như: Lâm Quốc Tuấn (2005), Nâng cao văn hóa chính trị của cán bộ lãnh đạo ở nước ta trong giai đoạn hiện nay, Luận án tiến sĩ xây dựng Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, nghiên cứu văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ lãnh đạo trong hệ thống chính trị [55], Khăm Mặn Chăn Thạ Lăng Sỹ (2004), “Văn hóa chính trị ở Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào 4 trong giai đoạn hiện nay”, Luận án tiến sĩ, đây là luận án nghiên cứu nền văn hóa chính trị ở nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào[53]. Trong những công trình này, các tác giả đã đưa ra được những nội dung cơ bản và khá toàn diện về văn hóa chính trị, một số công trình đã nêu lên được thực trạng và những giải pháp nhất định nhằm nâng cao văn hóa chính trị cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo chính trị ở nước ta. Đây là những tài liệu quý giá, cần thiết cho việc nghiên cứu đề tài khoa học. Tuy nhiên, chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu một cách có hệ thống và toàn diện về vấn đề văn hóa chính trị cho đội ngũ cán bộ công chức ở địa phương, cụ thể là huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội. Vì thế, đề tài là sự kế thừa, bổ sung, tìm tòi và phát triển hơn nữa những vấn đề liên quan đến việc nâng cao văn hóa chính trị cho đội ngũ cán bộ công chức huyện, góp phần đưa nhận thức vấn đề này tới độ sâu sắc cần thiết, đáp ứng được yêu cầu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta hiện nay 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích: Trên cơ sở những vấn đề lý luận về văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ huyện; luận văn phân tích thực trạng văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội, từ đó đưa ra một số phương hướng và giải pháp chủ yếu tiếp tục nâng cao văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ: Để thực hiện mục đích nêu trên, luận văn sẽ tiến hành thực hiện các nhiệm vụ chủ yếu sau: - Làm rõ những vấn đề lý luận về văn hóa chính trị góp phần nâng cao nhận thực về văn hóa chính trị cho độ ngũ cán bộ công chức. 5 - Phân tích thực trạng văn hóa chính trị của đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội; yêu cầu và những vấn đề đặt ra trong điều kiện hiện nay. - Đề xuất phương hướng và một số giải pháp chủ yếu nhằm tập trung nâng cao chất lượng văn hóa chính trị của đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội thời gian tới 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức cấp huyện (tập trung nghiên cứu đội ngũ cán bộ công chức huyện, đội ngũ cán bộ công chức xã, thị trấn trong các tổ chức của Đảng, Chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội ở huyện Ba Vì). 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Đề tài nghiên cứu các vấn đề về văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức trên địa bàn huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội - Về thời gian: Các dữ liệu được phân tích từ năm 2013 đến năm2017. 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng, Nhà nước ta về văn hóa nói chung và văn hóa chính trị nói riêng. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Dựa trên phương pháp luận biện chứng và duy vật lịch sử của Triết học Mác-Lênin, luận văn triển khai nghiêm cứu bằng các phương pháp cụ thể: Lịch sử - Logic; Phân tích và tổng hợp, Phỏng vấn, trò chuyện và quan sát; Phân tích tài liệu, Điều tra xã hội học và tổng hợp thống kê. 6 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1. Ý nghĩa lý luận Hệ thống hóa lại các quan điểm về văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ, công chức ở nước ta. Ngoài ra, góp phần làm sâu sắc thêm vấn đề nâng cao văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức cấp huyện ở nước ta trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa hiện nay. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Đề tài có thể được dùng làm tài liệu tham khảo cho sinh viên chuyên ngành lý luận chính trị và những ai quan tâm tới vấn đề văn hóa chính trị nói chung và văn hóa chính trị cho đội ngũ cán bộ công chức nói riêng ở Việt Nam. Trong chừng mực có thể đưa ra những gợi ý gián tiếp cho việc nghiên cứu và chỉ đạo công tác nâng cao văn hóa chính trị cho đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội. 7. Kết cấu của luận văn Bên cạnh lời cam đoan, lời cảm ơn, mở đầu, tài liệu tham khảo, đề tài luận văn tập trung phân tích các nội dung sau: Chương 1: Một số vấn đề lý luận về văn hóa chính trị đối với đội ngũ cán bộ công chức Chương 2: Thực trạng văn hóa chính trị của đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội Chương 3: Phương hướng và giải pháp chủ yếu nâng cao văn hóa chính trị cho đội ngũ cán bộ công chức huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội trong thời gian tới. 7 Chƣơng 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA CHÍNH TRỊ ĐỐI VỚI ĐỘI NGŨ CÁN BỘ CÔNG CHỨC 1.1. Khái niệm văn hóa chính trị và đội ngũ cán bộ công chức 1.1.1. Cán bộ công chức Từ điển Tiếng Việt đã phân tích khái niệm cán bộ, cụ thể: Những người làm công tác trong cơ quan nhà nước có nghiệp vụ chuyên môn, làm công tác có chức vụ trong một cơ quan, tổ chức, phân biệt với người thường, không có chức vụ thì được gọi là cán bộ [42] Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập kinh tế khu vực, thế giới và yêu cầu cải cách, hoàn thiện hệ thống chính trị của nước ta thì khái niệm cán bộ đang có sự phát triển, bổ sung nội hàm, phạm vi theo hướng phù hợp nhất với thực tiễn và đặc thù công việc của nhóm đối tượng này đang thực hiện. Theo đó, giới hạn khái niệm cán bộ không chỉ dừng lại trong hệ thống chính trị, trong phạm vi tổ chức Đảng, chính quyền nhà nước, mặt trận tổ quốc, đoàn thể như hiện nay. Hiện nay, ở nước ta, khái niệm cán bộ được dùng với nhiều nghĩa khác nhau: Trong các tổ chức Đảng và đoàn thể khái niệm cán bộ thường được dùng với hai nghĩa: Một là,chỉ những người được bầu vào các cấp lãnh đạo, chỉ huy từ cơ sở đến trung ương (cán bộ lãnh đạo), để phân biệt với Đảng viên thường,đoàn viên, hội viên; Hai là, những người làm công tác chuyên trách hưởng lương trong các tổ chức Đảng, đoàn thể. Trong quân đội, là những người giữ cương vị chỉ huy từ tiểu đội trưởng trở lên (cán bộ tiểu đội, trung đội, đại đội, cán bộ tiểu đoàn, trung 8 đoàn, sư đoàn...) hoặc là sĩ quan từ cấp úy trở lên. Trong hệ thống bộ máy nhà nước, khái niệm cán bộ về cơ bản được hiểu trùng với khái niệm công chức, chỉ những người làm việc trong cơ quan nhà nước thuộc ngành hành chính, tư pháp, lập pháp, kinh tế, văn hóa xã hội... Công chức là một khái niệm khá phổ biến trên thế giới, khái niệm này dùng để chỉ những công dân của một quốc gia được tuyển dụng vào công tác trong cơ quan nhà nước thường xuyên và lương của họ do ngân sách nhà nước trả. Tuy nhiên khái niệm công chức mang tính lịch sử, nội dung của nó phụ thuộc vào tính chất đặc thù của mỗi quốc gia cũng như từng giai đoạn lịch sử của từng nước. Do đó, trong thực tế rất khó có một khái niệm chung về công chức cho tất cả các quốc gia, thậm chí, ngay trong một quốc gia, ở từng thời kì phát triển khác nhau, thuật ngữ này cũng mang những nội dung khác nhau. Ở nước ta, công chức là khái niệm được hình thành và phát triển dựa trên nền hành chính nhà nước. Ở thời điểm hiện tại khái niệm công chức ở nước ta được quy định rõ ràng trong luật công chức 2016. Nếu chiểu theo các văn bản quy phạm pháp luật mà đặc biệt là luật cán bộ công chức 2008 thì cụm từ “cán bộ công chức hành chính” được dùng ở đây chưa thật chính xác, bởi lẽ trong luật có ghi và phân biệt rõ “cán bộ” và “công chức” là hai khái niệm riêng biệt vì vậy chúng không thể kết hợp được với nhau như khái niệm trên đã nêu ra. Tuy nhiên, từ lâu nay khái niệm cán bộ đã là một danh xưng đẹp để chỉ những người làm các công việc do Đảng, chính phủ và các đoàn thể giao phó. Vì vậy nếu xét trên bình diện ý thức xã hội thông thường và trên giác độ văn hóa thì ở đây khái niệm công chức hành chính hoàn toàn có thể nằm trong danh xưng cán bộ. Từ cán bộ là cách xưng hô quen thuộc được chấp nhận rộng rãi trong đông đảo quần chúng nhân dân qua suốt một thời gian dài. Chính vì vậy mà đề tài đã sử dụng khái niệm “cán bộ 9 công chức hành chính”. Và Chủ tịch Hồ Chí Minh của chúng ta cũng đã đưa ra khái niệm cán bộ một cách hết sức gần gũi, dễ hiểu và thông dụng: “Cán bộ không chỉ là người lãnh đạo trong tổ chức mà còn là những người đem chính sách của đảng của chính phủ giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành, họ là những cán bộ quân dân chính của các tổ chức do đảng lãnh đạo” [49]. Như vậy, trong khái niệm nêu trên thì đội ngũ cán bộ được mở rộng đó không chỉ là những người giữ các chức danh lãnh đạo (hay còn gọi là cán bộ chủ chốt) mà đó còn là đội ngũ những người trực tiếp thực thi công vụ của Nhà nước tại các cơ quan quản lý nhà nước, trong đó có bao gồm đội ngũ cán bộ, công chức hành chính, tuy nhiên sự kết hợp này chỉ mang ý nghĩa trong phạm vi đề tài này, không mang tính học thuật và pháp lý. Khái niệm cán bộ đã được quy định cụ thể trong các văn bản pháp lý, đặc biệt là Luật cán bộ, công chức năm 2008, với những tiêu chí cụ thể để xác định một người là cán bộ như phải là công dân Việt Nam, những người này phảilà người được bầu cử, phê chuẩn, bổ nhiệm giữ chức vụ, chức danh theo nhiệm kỳ trong Cơ quan, Tổ chức, Đơn vị thuộc cấp Trung ương, cấp Tỉnh, cấp Huyện và họ phải có đầy đủ những phẩm chất chính trị, tư cách đạo đức, trình độ chuyên môn… đáp ứng được yêu cầu của vị trí được bầu. 1.1.2. Văn hóa chính trị Văn hóa chính trị là một bộ phận quan trọng của khoa học chính trị và nó được ra đời khi mà xã hội bắt đầu có sự phân chia giai cấp, bắt nguồn từ chính sự thâm nhập của văn hóa vào tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Có rất nhiều cách tiếp cận để làm rõ và luận giải văn hóa chính trị ở trên các giác độ khác nhau. Tuy nhiên ở trong phạm vi nghiên 10 cứu của đề tài này sẽ làm rõ văn hóa chính trị như một khái niệm học thuật của khoa học chính trị kể từ thời điểm chính trị trở thành một bộ môn khoa học độc lập. Theo A-Almond và Sidney Verba thì văn hóa chính trị với tư cách là văn hóa chính trị của một quốc gia dân tộc: “văn hóa chính trị của một dân tộc là cách chia sẻ riêng của các thành viên của dân tộc ấy những dạng thức của sự định hướng quan tâm đến các khách thể chính trị.” [52] Định nghĩa của Werner J. Patzelt thuộc trường đại học Tổng hợp Passau (Đức) nêu ra trong cuốn giáo trình nhập môn khoa học chính trị (1992): văn hóa chính trị là những giá trị và tri thức, những quan điểm và thái độ của nhân dân, là những dạng thức của hành vi và sự tham dự chính trị, là những quy tắc công khai hoặc được mặc nhiên thừa nhận của quá trình chính trị, là những cơ sở thường nhật của hệ thống chính trị và là tập hợp của tất cả những gì thuộc về văn hóa và tập tục của của xã hội hiện tồn [72]. Văn hóa chính trị là một vấn đề chưa được đề cập nhiều đối với lý luận Mácxít. Các nhà kinh điển của chủ nghĩa C.Mác-Lênin chưa đề cập nhiều đến khái niệm này, mặc dù nội dung của nó cũng đã được nêu ra và được xem là cơ sở cho sự hình thành khái niệm văn hóa chính trị Macxit [38] Ở Việt Nam tuy khoa học chính trị ra đời muộn nhưng ngay từ lúc mới ra đời văn hóa chính trị với tư cách là một bộ môn nghiên cứu của chính trị học đã thu hút được sự chú ý của nhiều học giả trong nước. Căn cứ vào phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh các nhà nghiên cứu lý luận Việt Nam cũng đã đưa ra một số khái niệm về văn hóa chính trị. 11 Có thể thấy rằng các khái niệm trên đều có điểm chung là nhấn mạnh đến sự thâm nhập và thẩm thấu của văn hóa vào chính trị, đều tuân thủ phép logic hình thức khi luận giải khái niệm loài - văn hóa chính trị từ khái niệm giống - văn hóa chung, coi chính trị chỉ được xem là văn hóa – văn hóa chính trị - khi gắn với trình độ, năng lực sáng tạo tích cực của con người trong chính trị, nhằm thúc đẩy cho sự phát triển tiến bộ xã hội. Căn cứ vào các nghiên cứu của các tác giả đi trước, cũng như dựa trên phương pháp luận chủ nghĩa Mác – Lê Nin và tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề này thì văn hóa chính trị có thể hiểu với ý nghĩa là tổng hòa các giá trị vật chất và tinh thần mà cốt lõi là các giá trị chính trị tiến bộ được các chủ thể giác ngộ và vận dụng vào trong lĩnh vực chính trị. Để hiểu thêm về văn hóa chính trị thì cần phải tiếp tục làm rõ cấu trúc của nó với hai góc độ tiếp cận: văn hóa chính trị với tư cách là chủ thể chính trị, văn hóa chính trị với tư cách là hệ giá trị. Thứ nhất, văn hóa chính trị với tư cách là hệ thống các giá trị chính trị: - Tri thức và sự hiểu biết chính trị là giá trị nền tảng của văn hóa chính trị được định lượng một cách phổ biến bởi tri thức chính trị, là tổng hòa của tri thức lý luận chính trị và kinh nghiệm chính trị thực tiễn, hai yếu tố này có mối quan hệ thống nhất hỗ trợ và tương tác lẫn nhau. - Niềm tin và tình cảm chính trị được hình thành dựa trên cơ sở tri thức khoa học, là sự hiểu biết về chính trị cũng như sự chứng kiến, bị tác động bởi các quá trình chính trị đang diễn ra để từ đó chủ thể bộc lộ những tình cảm yêu ghét, tin tưởng, sự đánh giá nhận định của cá nhân đối với lý tưởng, chế độ chính trị, nhà nước, đối với các cơ quan lãnh đạo, các nhà lãnh đạo… 12 - Mỗi một loại hình văn hóa chính trị trong lịch sử đều nhằm phục vụ lý tưởng, lợi ích của giai cấp đã sáng tạo ra nó. Trên cơ sở sự giác ngộ sâu sắc về lợi ích giai cấp, sự hình thành niềm tin và tình cảm chính trị một cách vững chắc thì lý tưởng chính trị cũng sẽ nảy sinh, tồn tại phát triển và đóng một vai trò to lớn như là một động lực kích thích các hoạt động chính trị diễn ra và tìm mọi phương thức, phương tiện hoạt động chính trị có hiệu quả nhất để nhanh chóng hiện thực hóa các lý tưởng chính trị mà chủ thể đang muốn đạt tới. - Quá trình biến tri thức sự hiểu biết về chính trị, niềm tin tình cảm, lý tưởng chính trị thành hành động chính trị tích cực, đây là quá trình vận động chuyển đổi có tính lôgic của văn hóa chính trị dựa trên quy luật tâm lý cơ bản của con người và kết quả cuối cùng mà những hành động chính trị thực tiễn tạo ra chính là việc hình thành nên các chuẩn mực chính trị, các truyền thống chính trị, thành nếp sống thành thói quen trong việc ứng xử trước các tình huống chính trị khác nhau và thông qua đó văn hóa chính trị mới thực sự được hình thành, phát triển và tồn tại vững chắc trong đời sống xã hội. - Những phương tiện chính trị, những chuẩn mực, phương thức tổ chức và hoạt động của quyền lực chính trị được sử dụng để đạt tới mục tiêu chính trị, mà trong đó hình thức tổ chức quyền lực nhà nước và cơ chế vận hành của nó là nhân tố trung tâm và không thể thiếu được trong một nền văn hóa chính trị cao. - Các truyền thống chính trị là các giá trị văn hóa chính trị đã được các thế hệ đi trước tạo dựng nên để thông qua đó các giá trị văn hóa chính trị ngày hôm nay có một chỗ đứng vững chắc mang đậm tính kế thừa và bản sắc dân tộc sâu sắc. Có thể nói các giá tri văn hóa chính trị 13 truyền thống là chất liệu để tạo nên bản sắc dân tộc riêng biệt cho văn hóa chính trị. Thứ hai, văn hóa chính trị với tư cách là chủ thể chính trị - Văn hóa chính trị cá nhân: trong quá trình tồn tại và phát triển nhân cách con người được hình thành thông qua con đường tham gia vào các mối quan hệ xã hội mà mỗi con người chúng ta đều tồn tại với tư cách là một cá nhân trong cộng đồng xã hội. Như vậy thì văn hóa chính trị của mỗi cá nhân với tư cách là một dạng phẩm chất của con người cũng được hình thành trên cơ sự tham gia của chính người đó vào các hoạt động chính trị, quá trình chính trị và các mối quan hệ chính trị xã hội. Sự phát triển đầy đủ và toàn diện của văn hóa chính trị cá nhân phản ánh trình độ chín muồi của chế độ dân chủ. Văn hóa chính trị cá nhân được thể hiện ở ba mặt đó là trình độ hiểu biết về chính trị, khả năng và năng lực của cá nhân tham gia vào việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống tổ chức quyền lực chính trị và cuối cùng là mức độ hoàn thiện nhân cách. Cụ thể hơn thì ba mặt này được bộc lộ thông qua một trình tự lôgíc rõ ràng. Trước hết nó được thể hiện qua văn hóa ứng xử văn hóa giao tiếp, khả năng tranh luận để từ đó mỗi cá nhân không chỉ thể hiện được quan điểm, trình độ độ giác ngộ về chính trị, năng lực tư duy mà còn là sự thể hiện của trung thành niềm tin chính trị sâu sắc vào lý tưởng, chế độ chính trị với Đảng với nhà nước, với các cá nhân lãnh đạo…Và đây cũng chính là động lực thôi thúc những hành động chính trị tích cực bằng cách tham gia vào các công việc chính trị của đất nước, tham gia xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính trị. Và như là một hệ quả tất yếu sau những việc làm như vậy thì mỗi cá nhân không chỉ hình thành cho mình những phẩm chất chính trị cần thiết mà đó còn là điều kiện giúp cho 14