Tài liệu Biện pháp nâng cao mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông thịnh long, tỉnh nam định

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN VĂN CHIỂU BIỆN PHÁP NÂNG CAO MỨC ĐỘ ĐÁP ỨNG CHUẨN NGHỀ NGHIỆP CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊNH LONG, TỈNH NAM ĐỊNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 05 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Bùi Văn Quân HÀ NỘI – 2012 1 MỤC LỤC Trang lời cảm ơn .................................................................................................... i Danh mục viết tắt ........................................................................................ ii Danh mục các bảng ..................................................................................... iii Danh mục các biểu đồ ................................................................................. iv Mục luc........................................................................................................ v MỞ ĐẦU .................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỆN PHÁP NÂNG CAO MỨC ĐỘ ĐÁP ỨNG CHUẨN NGHỀ NGHIỆP CỦA GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ............................................................................ 6 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .............................................................. 6 1.2. Một số khái niệm cơ bản ...................................................................... 8 1.2.1. Giáo viên THPT ................................................................................ 8 1.2.2. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên Trung học ......................................... 11 1.2.3. Mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT ...................... 12 1.3. Một số vấn đề lý luận cơ bản về chuẩn nghề nghiệp giáo viên Trung học .................................................................................................... 12 1.3.1. Các căn cứ xây dựng chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học ......... 12 1.3.2.Mục đích của việc quy định chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT 16 1.3.3.Nội dung chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT .................................. 16 1.3.4.Cấu trúc của chuẩn giáo viên THPT .................................................. 20 1.3.5.Áp dụng chuẩn nghề nghiệp giáo viên trong đánh giá giáo viên THPT ........................................................................................................................ 24 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp của giáo viên THPT .................................................................................... 26 1.4.1.Chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về xây dựng và áp dụng chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT ............................................. 26 1.4.2.Các yếu tố địa lý, kinh tế, xã hội ....................................................... 28 1.4.3.Đặc điểm tình hình học sinh .............................................................. 28 1.4.4.Năng lực sư phạm và điều kiện hoạt động của giáo viên .................. 29 1.4.5.Số lượng giáo viên trong một nhà trường và cơ cấu bộ môn v 30 1.5. Kết luận chương 1 ................................................................................ 31 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG MỨC ĐỘ ĐÁP ỨNG CHUẨN NGHỀ NGHIỆP CỦA GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊNH LONG ................................................................. 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế, chính trị văn hoá xã hội, giáo dục của huyện Hải Hậu, phía nam huyện Hải Hậu .......... 2.1.1. Về vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên ................................................ 2.1.2. Về dân số và nguồn nhân lực ............................................................ 2.1.3. Về kinh tế - văn hoá xã hội ............................................................... 2.1.4. Về giáo dục ....................................................................................... 2.2. Thực trạng trường THPT Thịnh Long, tỉnh Nam Định ....................... 2.2.1. Quy mô trường lớp ............................................................................ 2.2.2. Chất lượng giáo dục THPT ............................................................... 2.3. Thực trạng về mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp của độ ngữ giáo viên THPT Thịnh Long, tỉnh Nam Định ............................................. 2.3.1. Thực trạng về đội ngũ giáo viên ...................................................... 2.3.2. Kết quả đánh giá giáo viên THPT Thịnh Long theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT ............................................................................... 2.3.3. Nguyên nhân của thực trạng ............................................................. 2.4. Kết luận chương 2 ................................................................................ Chƣơng 3 : BIỆN PHÁP NÂNG CAO MỨC ĐỘ ĐÁP ỨNG CHUẨN NGHỀ NGHIỆP CỦA GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THỊNH LONG ....................................................... 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................. 3.1.1. Quán triệt đường lối, quan điểm chỉ đạo của đảng và nhà nước về phát triển giáo dục và đào tạo ................................................................ 3.1.2. Quán triệt định hướng phát triển giáo dục của tỉnh Nam Định và trường THPT Thịnh Long ..................................................................... 3.1.3. Đảm bảo tính khoa học .................................................................... 3.1.4. Đảm bảo tính khả thi và tính thực tiễn .............................................. 3.2. Đề xuất biện pháp nâng cao mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp của GV trường THPT Thịnh Long ............................................................. vi 33 33 33 33 35 35 38 38 38 42 42 53 60 64 66 66 66 67 68 68 69 3.2.1. Tuyên truyền GD, nâng cao nhận thức của GV và CBQL về yêu cầu và tính cần thiết của việc triển khai áp dụng chuẩn nghề nghiệp GV trung học ................................................................................... 3.2.2.Phát triển công cụ nhằm đánh giá chính xác mức độ đáp ứng Chuẩn nghề nghiệp của GV ........................................................................ 3.2.3.Căn cứ nhu cầu và thực trạng đáp ứng chuẩn nghề nghiệp của giáo viên để tổ chức bồi dưỡng GV một cách hiệu quả.............................. 3.2.4.Sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán để hỗ trợ các giáo viên có mức độ đáp ứng Chuẩn thấp ....................................................................... 3.2.5.Tạo động lực cho giáo viên tham gia các hoạt động phát triển nghề nghiệp ................................................................................................. 3.2.6. Mối liên quan giữa các biện pháp .................................................... 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp nâng cao mức độ đáp ứng Chuẩn của GV THPT Thịnh Long ............................ 3.4. Kết luận chương 3 ................................................................................ KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................... 1. Kết luận ................................................................................................... 2. Khuyến nghị ............................................................................................ TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ PHỤ LỤC ................................................................................................... vii 69 75 78 83 85 88 89 92 93 93 94 96 99 DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT CNH : Công nghiệp hóa HĐH : Hiện đại hóa QLGD : Quản lý giáo dục GD & ĐT : Giáo dục và đào tạo THPT, THCS : Trung học phổ thông, Trung học cơ sở TNCS HCM : Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh GV : Giáo viên CNXH : Chủ nghĩa Xã hội ĐH : Đại học CĐ : Cao đẳng TCCN : Trung cấp chuyên nghiệp UBND : Ủy ban nhân dân BCH : Ban chấp hành ii DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1. Kết quả xếp loại Hạnh kiểm 3 năm gần đây .............................. 40 Bảng 2.2. Kết quả xếp loại học lực 3 năm học gần đây.............................. 41 Bảng 2.3. Cơ cấu đội ngũ giáo viên Trường THPT Thịnh Long................ 43 Bảng 2.4. Tổng hợp kết quả xếp loại GV trường THPT Thịnh Long ........ 53 Bảng 2.5. Những điểm mạnh của GV THPT .............................................. 61 Bảng 2.6. Những hạn chế của GV THPT ................................................... 61 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp đã đề xuất ........................................................................................................................... 89 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất .............................................................................................................. 91 iii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 2.1. Phân bố kết quả xếp loại GV do GV tự đánh giá, tổ chuyên môn đánh giá và hiệu trưởng đánh giá ........................................... 53 Biểu đồ 2.2. Biểu đồ phân bố mức độ đạt được ở các tiêu chí do GV tự đánh giá .................................................................................................. 55 Biểu đồ 2.3. Biểu đồ phân bố mức độ đạt được ở các tiêu chí do TCM đánh giá ........................................................................................................................ 58 Biểu đồ 2.4. Biểu đồ phân bố mức độ đạt được ở các tiêu chí do Hiệu trưởng đánh giá ........................................................................................... 59 iv MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay, toàn Đảng, toàn dân ta đã và đang thực hiện công cuộc đổi mới với mục tiêu là công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, nhằm thực hiện lý tưởng dân giầu, nước mạnh, xã hội phát triển bền vững. Để thực hiện được mục tiêu trên thì phải làm cho nền giáo dục có những biến đổi căn bản, có tính chất cách mạng, phải phát triển nguồn nhân lực nhằm tạo nên những con người của thời đại mới, những con người của nền văn minh hậu công nghiệp, của nền kinh tế trí thức. Để phát triển giáo dục thì một trong những vấn đề quan trọng nhất là phải nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD. Trong mục tiêu của chiến lược phát triển giáo dục, Bộ Chính trị đã xác định: phát triển đội ngũ nhà giáo đủ về số lượng, hợp lý về cơ cấu và chuẩn hoá về chất lượng đáp ứng nhu cầu vừa tăng quy mô, vừa nâng cao chất lượng hiệu quả giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới QLGD tạo cơ sở pháp lý và phát huy nội lực để phát triển giáo dục. Xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hóa, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo, thông qua việc quản lý phát triển đúng định hướng và có hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Thực tiễn phát triển giáo dục thế giới cho thấy, các nước đều có khuynh hướng chuẩn hóa. Theo khuynh hướng này, các nội dung và hoạt động của quản lý giáo dục cũng được chuẩn hóa, trong đó có vấn đề chuẩn hóa đội ngũ giáo viên, giảng viên. Quá trình quản lý đội ngũ giáo viên theo định hướng chuẩn hóa ở các nước đã tích lũy được những kinh nghiệm thực tiễn và khái quát được những vấn đề lý luận quan trọng. Đây là những giá trị 1 và kinh nghiệm đáng quan tâm đối với công tác quản lý phát triển đội ngũ giáo viên ở nước ta. Ở nước ta, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành chuẩn nghề nghiệp của giáo viên phổ thông. Văn bản này có giá trị đối với việc quản lý, phát triển đội ngũ giáo viên. trong đó có Chuẩn nghề nghiệp giáo viên Tiểu học – 2007, Chuẩn nghề nghiệp giáo viên mầm non – 2008 và Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học – 2009. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học xác định các năng lực cơ bản của hoạt động nghề nghiệp của giáo viên trung học. Mỗi năng lực lại được cấu trúc thành 4 mức độ tương đương với các mức độ phát triển nghề nghiệp của giáo viên từ thấp đến cao. Do đó, người giáo viên phải không ngừng học tập và rèn luyện để nâng cao mức độ đáp ứng của mình với chuẩn nghề nghiệp đã qui định. Trường THPT Thịnh Long, tỉnh Nam Định nằm ở phía Nam của huyện Hải Hậu, đồng thời ở phía đông nam của tỉnh Nam Định. Tuy huyện Hải Hậu là vùng có điều kiện kinh tế tương đối ổn định và ở mức trung bình so với cả nước nhưng ở phía Nam huyện, là vùng ven biển với nghề chính là chài lưới và làm muối, với trên 70% người dân theo đạo Thiên chúa thì điều kiện kinh tế, xã hội còn rất khó khăn; trường mới thành lập được 11 năm, đội ngũ giáo viên rất trẻ, trình độ chuyên môn khá vững vàng nhưng kinh nghiệm chuyên môn và kinh nghiệm công tác còn hạn chế, trong khi chất lượng đầu vào của học sinh vùng này rất thấp (do ảnh hưởng của tôn giáo, điều kiện kinh tế- xã hội…). Điều đó ảnh hưởng không nhỏ đến việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nơi đây. Từ những phân tích nêu trên, với cương vị là một cán bộ QLGD tại trường, được đào tạo Thạc sỹ chuyên nghành QLGD, tôi chọn đề tài “Biện pháp nâng cao mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trƣờng THPT Thịnh Long, tỉnh Nam Định” làm đề tài luận văn tốt nghiệp, với mong muốn có được đội ngũ giáo viên đáp ứng chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học. 2 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Đã có nhiều đề tài nghiên cứu xây dựng chuẩn nghề nghiệp giáo viên, tư trong nước lẫn nước ngoài. Ở Việt Nam, vấn đề xây dựng chuẩn nghề nghiệp giáo viên mới được đề cập và thực hiện trong quãng thời gian 10 năm trở lại đây, bộ chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học mới được xây dựng cách đây 3 năm, việc sử dụng chuẩn nghề nghiệp giáo viên chủ yếu để đánh giá giáo viên. Việc làm này không phản ánh hết chức năng và mục đích ban hành chuẩn nghề nghiệp giáo viên đồng thời chưa thực sự phản ánh đầy đủ tinh thần và nội dung của quản lý giáo viên theo chuẩn, một số đề tài đã đưa ra biện pháp nâng cao việc đáp ứng chuẩn nghề nghiệp. Tuy nhiên phạm vi nghiên cứu còn rộng và nhiều giải pháp còn mang tính chất chung chung chưa phù hợp với điều kiện thực tế của vùng ven biển tỉnh Nam Định, đặc biệt là trường THPT Thịnh Long. Vì vậy trong phạm vi của đề tài tác giả muốn căn cứ vào tình hình giáo dục thực tế (cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, tình hình kinh tế, chính trị, xã hội của địa phương....) để đề ra biện pháp nâng cao việc đáp ứng chuẩn nghề nghiệp của trường THPT Thịnh Long, tỉnh Nam Định. 3. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng đáp ứng chuẩn nghề nghiệp giáo viên của giáo viên THPT Thịnh Long, đề xuất các biện pháp nâng cao mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp cho đội ngũ này nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trường THPT Thịnh Long - tỉnh Nam Định. 4. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Đội ngũ giáo viên trường THPT Thịnh Long của tỉnh Nam Định. 4.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp nâng cao mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên của trường THPT Thịnh Long, tỉnh Nam Định. 3 5. Giả thuyết khoa học Nếu xác định chính xác thực trạng đáp ứng chuẩn nghề nghiệp hiện nay của giáo viên trường THPT Thịnh Long và sử dụng đồng bộ các biện pháp quán lý tác động đến năng lực nghề nghiệp của đội ngũ giáo viên nhằm rút ngắn khoảng cách này thì có thể nâng cao được mức độ đáp ứng của đội ngũ giáo viên trường THPT Thịnh Long của tỉnh Nam Định đối với chuẩn nghề nghiệp giáo viên hiện hành. 6. Nội dung và phạm vi nghiên cứu 6.1. Nội dung nghiên cứu - Nghiên cứu lý luận về chuẩn, chuẩn hóa và phát triển đội ngũ giáo viên THPT theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên. - Khảo sát thực trạng mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp của giáo viên trường THPT Thịnh Long, tỉnh Nam Định và công tác phát triển đội ngũ này theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên. - Đề xuất và thử nghiệm một số biện pháp nâng cao mức độ đáp ứng của đội ngũ giáo viên trường THPT Thịnh Long, tỉnh Nam Định đối với chuẩn nghề nghiệp giáo viên hiện hành. 6.2. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài tập trung khảo sát thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên trường THPT Thịnh Long, tỉnh Nam Định. - Đề tài sử dụng các số liệu về đội ngũ giáo viên của trường THPT Thịnh Long từ năm học 2009 – 2010 đến nay. 7. Phƣơng pháp luận và các phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận Tiếp cận hệ thống, tiếp cận phát triển nguồn nhân lực và tiếp cận chuẩn hóa là những tiếp cận chủ yếu trong nghiên cứu luận văn 7.2. Các phương pháp nghiên cứu Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết 4 Phân tích các tài liệu liên quan đến chủ đề nghiên cứu và vận dụng các chuyên đề QLGD liên quan để xác định cơ sở lý luận của đề tài Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi - Phương pháp quan sát - Phương pháp chuyên gia - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm - Phương pháp thử nghiệm Nhóm phƣơng pháp dùng các thuật toán, thống kê. Phân tích xử lí các số liệu và tính toán các xác suất thống kê liên quan đến số liệu 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu (trình bày các vấn đề chung), kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về biện pháp nâng cao mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp của giáo viên trung học phổ thông . Chương 2: Thực trạng mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp của giáo viên trường trung học phổ thông Thịnh Long. Chương 3: Biện pháp nâng cao mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp của giáo viên trường trung học phổ thông Thịnh Long. 5 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIỆN PHÁP NÂNG CAO MỨC ĐỘ ĐÁP ỨNG CHUẨN NGHỀ NGHIỆP CỦA GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu Quản lý dựa vào chuẩn là một trong những xu hướng của quản lý hiện đại. Theo xu hướng này, yêu cầu chuẩn hóa, chuyên nghiệp hóa đội ngũ giáo viên là một đòi hỏi tất yếu trong quản lý đội ngũ giáo viên cả ở bình diện vĩ mô và vi mô. Xuất phát từ nhận thức về vai trò của giáo viên và tính chất chuyên nghiệp trong lao động nghề nghiệp của giáo viên nên các nghiên cứu về vấn đề phát triển nghề nghiệp của giáo viên tương đối phong phú. Nhiều đánh giá thiết thực về công việc của giáo viên và đề cao kỹ năng giảng dạy như một lĩnh vực chuyên nghiệp cần được đào tạo, huấn luyện đã được khẳng định . Theo Eleonora Villegas – Reimers (1998), các nghiên cứu về phát triển nghề nghiệp đã khẳng định [29]: (i) Những phương pháp giảng dạy tốt sẽ có ảnh hưởng tích cực đến việc học sinh học gì và học như thế nào. Học cách dạy và làm việc để trở thành một giáo viên giỏi là cả một quá trình lâu dài đòi hỏi không chỉ sự phát triển những kỹ năng nghề nghiệp (lý luận và thực tiễn) dưới sự hướng dẫn, giám sát của các chuyên gia mà còn là sự lĩnh hội những kiến thức nghề nghiệp và sự thúc đẩy những giá trị và quan điểm đạo đức nhất định; (ii) Phát triển nghề nghiệp giáo viên là một quá trình lâu dài bắt đầu từ sự chuẩn bị khởi đầu ở cơ sở đào tạo nghề và tiếp tục cho đến khi người giáo viên đó về hưu. Những công trình nghiên cứu của các tác giả: Glatthorn (1995), Ganser (2000), Fielding và Schalock (1985), Cochran Smith và Lytle (2001), Walling và Lewis (2000), Cobb (1999), Kettle và Sellars (1996), Kallestad và Olweus (1998), Youngs (2001), Groosso de Leon (2001), Guzman (1995), McGinn và Borden (1995), Tatto (1999), Darling Hammond (1999), Loucks-Horsely và 6 Matsumoto (1999), Borko và Putnam (1995), Darling – Hammond (1999) và Báo cáo của ủy ban quốc gia về Giáo dục và Tương lai của Hoa Kỳ các năm 1996, 1997 cho thấy các xu hướng chính trong nghiên cứu các vấn đề này là [29]; [30]: (i) Nghiên cứu các mô hình và kinh nghiệm thực tiễn về phát triển nghề nghiệp giáo viên để chuẩn hóa đội ngũ giáo viên (ii) Nghiên cứu hỗ trợ cho các hoạt động thực tiễn để phát triển nghề nghiệp giáo viên, hỗ trợ giáo viên nâng cao mức độ đáp ứng với chuẩn nghề nghiệp đã đặt ra Trên cơ sở nhận thức tầm quan trọng của vấn đề phát triển nghề nghiệp giáo viên, nhiều tổ chức trên thế giới đã đặt hàng các nghiên cứu về vấn đề này với mục đích xác định các con đường hiệu quả để hỗ trợ các chương trình, các đề án phát triển nghề nghiệp giáo viên một cách hiệu quả; (iii) Nghiên cứu cải tiến các kỹ năng và tăng cường hiểu biết nghề nghiệp cho giáo viên. Xu hướng nghiên cứu này được thể hiện rõ trong những nỗ lực của APEC để cải thiện công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên. Các nước (18 nước) Châu á khu vực Thái Bình Dương đã xác định đào tạo bồi dưỡng giáo viên là một trong những vấn đề then chốt trong phát triển kinh tế của họ. Theo đó, các nghiên cứu để nâng cao chất lượng công tác này theo quan điểm phát triển nghề nghiệp liên tục cho giáo viên rất được coi trọng. (iv) Nghiên cứu phát triển giáo viên như là một yêu cầu của tiến trình thay đổi. Hầu hết các cải cách giáo dục hiện nay đều gồm có một phần là phát triển giáo viên. Nói cách khác, phát triển giáo viên là một yêu cầu then chốt của tiến trình thay đổi, cải cách giáo dục. Các nghiên cứu về phát triển giáo viên phục vụ yêu cầu này của cải cách giáo dục. Ở Việt Nam, các công trình nghiên cứu về quản lý, phát triển đội ngũ giáo viên tương đối phong phú. Các công trình nghiên cứu hướng vào giải 7 quyết các vấn đề về phát triển đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. Do chuẩn nghề nghiệp giáo viên các cấp học, đặc biệt là chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học mới được ban hành trong thời gian gần đây nên những công trình nghiên cứu theo hướng chuẩn hóa và từng bước nâng cao chất lượng đội ngũ GV THPT; nâng cao mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp của GV THPT còn rất hạn chế. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Giáo viên THPT Theo Điều 70 của Luật Giáo dục năm 2005 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 14 tháng 6 năm 2005, cho rằng “ Nhà giáo là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà trường, cơ sở giáo dục khác. Nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp gọi là giáo viên; ở cơ sở giáo dục đại học gọi là giảng viên ” [22] Do vậy, giáo viên được hiểu là “ nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục nghề nghiệp”. Giáo viên trong các cơ sở giáo dục có nhiệm vụ, quyền lợi, vai trò và trách nhiệm được qui định tại Luật Giáo dục, Điều lệ và quy chế trường học. Giáo viên THPT là nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục THPT, trong đó có trường THPT. Theo điều 26, Luật giáo dục 2005 : Giáo dục THPT được thực hiện trong ba năm học, từ lớp mười đến lớp mười hai. Học sinh vào học lớp mười phải có bằng tốt nghiệp trung học cơ sở, có tuổi là mười lăm tuổi. [22] Vị trí của trường trung học trong hệ thống giáo dục quốc dân được nêu rõ tại điều 2, Điều lệ Trường trung học cơ sở, trường THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học của Bộ giáo dục và đào tạo: “Trường trung học là cơ sở giáo dục phổ thông của hệ thống giáo dục quốc dân. Trường có tư cách pháp nhân, có tài khoản và con dấu riêng”. 8 Luật giáo dục 2005 qui định: Mục tiêu của giáo dục THPT là nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và có những hiểu biết thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động.[22] Yêu cầu về nội dung, phương pháp giáo dục THPT được qui định trong Luật giáo dục 2005: “Giáo dục THPT phải củng cố, phát triển những nội dung đã học ở trung học cơ sở, hoàn thành nội dung giáo dục phổ thông; ngoài nội dung chủ yếu nhằm bảo đảm chuẩn kiến thức phổ thông, cơ bản, toàn diện và hướng nghiệp cho mọi học sinh còn có nội dung nâng cao ở một số môn học để phát triển năng lực, đáp ứng nguyện vọng của học sinh” .[22] THPT là bậc học cuối cùng của giáo dục phổ thông, là cầu nối giữa giáo dục phổ thông với giáo dục đại học, sau đại học và giáo dục nghề nghiệp. Như vậy trường trung học phổ thông có vai trò rất quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân. Số học sinh tốt nghiệp THPT sẽ bước vào cuộc sống lao động hoặc tiếp tục vào học các trường nghề, trung học chuyên nghiệp, cao đẳng và đại học. Các giáo viên tập hợp thành một đội ngũ. Đó là đội ngũ giáo viên. Theo quan niệm hiện nay, đội ngũ giáo viên là tập hợp những nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp có chung nhiệm vụ, vai trò và trách nhiệm nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục được quy định tại Luật giáo dục, Điều lệ và Quy chế trường học [3]; [5]; [10]. Theo điều 30 và điều 31 của Điều lệ trường THPT, giáo viên trường trung học phổ thông là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà trường, gồm: Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, giáo viên bộ môn, giáo viên làm công tác Đoàn TNCSHCM (bí thư, phó bí thư hoặc trợ lý thanh niên, cố vấn đoàn). Giáo viên bộ môn ở trường THPT có các nhiệm vụ: 9 + Dạy học và giáo dục theo chương trình, kế hoạch giáo dục; soạn bài; thực hành thí nghiệm, kiểm tra, đánh giá theo quy định; vào sổ điểm, ghi học bạ đầy đủ, lên lớp đúng giờ, quản lý học sinh trong các hoạt động giáo dục do nhà trường tổ chức, tham gia các hoạt động của tổ chuyên môn; + Tham gia công tác phổ cập giáo dục ở địa phương; + Rèn luyện đạo đức, học tập văn hóa, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ để nâng cao chất lượng, hiệu quả giảng dạy và giáo dục; + Thực hiện điều lệ nhà trường; thực hiện nghị quyết của Hiệu trưởng, chịu sự kiểm tra của Hiệu trưởng và các cấp quản lý giáo dục; + Giữ gìn phẩm chất, danh dự, uy tín của nhà giáo, gương mẫu trước học sinh, thương yêu, tôn trọng học sinh, đối xử công bằng với học sinh, bảo vệ các quyền và lợi ích chính đáng của học sinh, đoàn kết, giúp đỡ đồng nghiệp; + Phối hợp với giáo viên chủ nhiệm, các giáo viên khác, gia đình học sinh, đoàn TNCSHCM trong dạy học và giáo dục học sinh; + Thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật. Giáo viên phổ thông có vị trí, vai trò rất quan trọng trong thành phần của đội ngũ giáo viên nói chung. Họ vừa là người chuyển giao kiến thức và nhân cách cho những học sinh để học sinh hoàn thiện học vấn phổ thông và có những hiểu biết thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học nghề… vừa chuẩn bị cho học sinh đi vào cuộc sống lao động. Giáo viên phổ thông không chỉ đóng vai trò là người truyền đạt tri thức mà phải là người tổ chức, chỉ đạo, hướng dẫn, gợi mở, cố vấn, trọng tài cho các hoạt động học tập tìm tòi, khám phá, giúp học sinh tự lực chiếm lĩnh kiến thức mới và tạo cho họ năng lực đi vào cuộc sống của bản thân sau khi hoàn thành chương trình phổ thông. Trong bối cảnh kỹ thuật công nghệ phát triển nhanh tạo ra sự chuyển dịch định hướng giá trị, giáo viên trước hết phải là nhà giáo dục có năng lực phát triển ở học sinh về cảm xúc, thái độ, hành vi bảo 10 đảm người học làm chủ được và biết ứng dụng hợp lý tri thức học được vào cuộc sống bản thân, gia đình, cộng đồng. Bằng chính nhân cách của mình, giáo viên tác động tích cực đến sự hình thành nhân cách của học sinh, giáo viên phải là một công dân gương mẫu, có ý thức trách nhiệm xã hội, hăng hái tham gia sự phát triển của cộng đồng.. Giáo viên phải có năng lực giải quyết những vấn đề nảy sinh trong thực tiễn dạy học, giáo dục bằng con đường tổng kết kinh nghiệm, phát huy sáng kiến thực nghiệm sư phạm. 1.2.2. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên Trung học Điều 3, Thông tư số: 30/2009/TT-BGDĐT ngày 22 tháng 10 năm 2009 qui định Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học cơ sở, giáo viên trung học phổ thông: Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học là hệ thống các yêu cầu cơ bản đối với giáo viên trung học về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; năng lực chuyên môn, nghiệp vụ. [2] Chuẩn nghề nghiệp GVTH 2009 là văn bản qui định hệ thống các yêu cầu cơ bản đối với người GVTH về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, năng lực chuyên môn và nghiệp vụ trong thời kì đổi mới giáo dục phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên đáp ứng sự phát triển mang tính khách quan, theo xu hướng chung của thế giới và sự phát triển giáo dục của nước ta. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên là sự tiếp cận đối với thế giới trong quản lý giáo dục hiện đại ở thời kỳ đất nước hội nhập quốc tế- Việt Nam ra nhập tổ chức Thương mại thế giới (WTO). Chuẩn nghề nghiệp giáo viên có cấu trúc theo các lĩnh vực, mỗi lĩnh vực có các tiêu chuẩn, tiêu chí và mức độ cụ thể.[2] Tiêu chuẩn là quy định về những nội dung cơ bản, đặc trưng thuộc mỗi lĩnh vực của chuẩn. Chuẩn nghề nghiệp GVTH gồm 6 tiêu chuẩn và trong mỗi tiêu chuẩn có các tiêu chí khác nhau. 11 Tiêu chí là yêu cầu và điều kiện cần đạt được ở một nội dung cụ thể của mỗi tiêu chuẩn. Mỗi tiêu chí có 4 mức để đánh giá kết qủa đạt được của GV. Mức 1 là mức thấp nhất, phản ánh yêu cầu tối thiểu GV phải đạt; mức 4 là mức yêu cầu cao nhất về tiêu chí đó. Việc phân biệt các mức độ cao thấp dựa vào số lượng và chất lượng các hoạt động giáo viên thực hiện. 1.2.3. Mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT Theo từ điển Tiếng Việt: - “Mức độ là bậc gần hay xa một cơ sở so sánh (trong lĩnh vực cụ thể hay trừu tượng) dùng làm tiêu chuẩn cho hành động". - “Đáp lại theo đúng như đòi hỏi, yêu cầu” Trong lao động nghề nghiệp, mỗi công việc đều có những yêu cầu đòi hỏi người thực thi công việc phải đáp ứng được những yêu cầu đó. Đáp ứng với công việc được hiểu là đáp lại những đòi hỏi, yêu cầu của công việc. Người có khả năng đáp ứng với công việc là những người có đủ năng lực hoàn thành tốt các yêu cầu, đòi hỏi của công việc. Như vậy có thể hiểu “mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp của giáo viên THPT” là thứ bậc về khả năng đáp lại đòi hỏi, yêu cầu công việc của một GVTHPT về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, năng lực chuyên môn và nghiệp vụ đã được xác định trong chuẩn nghề nghiệp GVTHPT. 1.3. Một số vấn đề lý luận cơ bản về chuẩn nghề nghiệp giáo viên Trung học 1.3.1. Các căn cứ xây dựng chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học 1.3.1.1. Căn cứ pháp lí - Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học phải phù hợp, tham chiếu những quy định đối với giáo viên trong các văn bản pháp quy hiện hành của Việt Nam, trực tiếp là các văn bản sau: 12 - Luật Giáo dục 2005, đặc biệt các Điều 70 (có liên quan đến tiêu chuẩn nhà giáo), Điều 72 (nhiệm vụ của nhà giáo), Điều 75 (các hành vi nhà giáo không được làm); - Nghị quyết số 40/2000/QH10 của Quốc hội. - Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục; - Quyết định số 09/2005/QĐ-TTg ngày 11/01/2005 phê duyệt Đề án “Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2005-2010”; - Điều lệ trường Trung học cơ sở, trường Trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học (ban hành kèm theo Quyết định số 07/2007/QĐBGDĐT ngày 02/4/2007 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo); - Quyết định số 202/TCCP-VC ngày 08/6/1994 của Bộ trưởng Trưởng Ban Tổ chức - Cán bộ Chính phủ (nay là Bộ Nội vụ) về việc ban hành Tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức ngành giáo dục và đào tạo (ngạch giáo viên trung học và ngạch giáo viên trung học cao cấp); - Quyết định số 06/2006/QĐ-BNV ngày 21/3/2006 của Bộ trưởng Bộ Nội vụ về việc ban hành Quy chế đánh giá, xếp loại giáo viên mầm non và giáo viên phổ thông công lập; - Quyết định số 16/2008/QĐ-BGDĐT ngày 16/4/2008 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT về việc ban hành Quy định đạo đức Nhà giáo. 1.3.1.2. Đặc điểm lao động sư phạm của giáo viên Chuẩn phải tiếp thu, vận dụng những xu hướng về sự thay đổi chức năng của người giáo viên trong bối cảnh khoa học, kĩ thuật, công nghệ đang phát triển rất nhanh hướng tới kinh tế tri thức và xã hội học tập. GV không còn chỉ đóng vai trò là người truyền đạt tri thức mà phải là người tổ chức, chỉ đạo, hướng dẫn, gợi mở, cố vấn, trọng tài cho các hoạt 13