Tài liệu Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học cơ sở huyện lộc bình, tỉnh lạng sơn giai đoạn hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NÔNG THANH HẢI BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LỘC BÌNH, TỈNH LẠNG SƠN GIAI ĐOẠN HIỆN NAY Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 05 Luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục Người hướng dẫn khoa học: TS. Phạm Viết Nhụ HÀ NỘI - 2010 LỜI CẢM ƠN Tác giả xin chân thành cảm ơn các thầy, các cô giảng viên trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội, cán bộ nhân viên các phòng, khoa trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn và giúp đỡ tác giả trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. Đặc biệt tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với TS. Phạm Viết Nhụ người đã trực tiếp hướng dẫn, tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn Sở GD&ĐT tỉnh Lạng Sơn, Huyện Uỷ, UBND huyện Lộc Bình, Phòng GD&ĐT huyện Lộc Bình, các trường THCS của huyện, các bạn cùng khoá học và gia đình đã động viên, khích lệ, giúp đỡ và tạo điều kiện cho tác giả trong quá trình nghiên cứu, học tập và hoàn thành luận văn. Mặc dù đã có rất nhiều cố gắng nhưng luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được những ý kiến đóng góp, chỉ bảo của các thầy, cô giáo và các bạn để luận văn được hoàn thiện hơn. Tác giả xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, tháng 11 năm 2010 Tác giả Nông Thanh Hải NHỮNG KÝ HIỆU VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN 1. CB Cán bộ 2. CNH Công nghiệp hoá 3. CBQL Cán bộ quản lý 4. CBQLGD Cán bộ quản lý giáo dục 5. CSTĐ Chiến sĩ thi đua 6. DTNT Dân tộc Nội trú 7. ĐHSP Đại học sư phạm 8. ĐNGV Đội ngũ giáo viên 9. GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 10. GV Giáo viên 11. HĐH Hiện đại hoá 12. LLCT Lý luận chính trị 13. LĐTT Lao động tiên tiến 14. LĐXS Lao động suất xắc 15. PTr Phát triển 16. SL Số lượng 17. TL Tỷ lệ 18. THCS Trung học cơ sở 19. THPT Trung học phổ thông 20. UBND Uỷ ban nhân dân MỤC LỤC MỞ ĐẦU Trang 1. Lý do chọn đề tài .................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................ 4 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................ 4 4. Khách thể nghiên cứu ........................................................................... 4 5. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................... 4 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ........................................................... 4 7. Giả thuyết khoa học .............................................................................. 4 8. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 5 9. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài .................................................. 5 10. Cấu trúc luận văn ................................................................................ 6 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ ............................................................................. 7 1.1. Vài nét sơ lược các công trình nghiên cứu phát triển đội ngũ giáo viên....... 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản .................................................................... 10 1.2.1. Giáo viên, đội ngũ giáo viên ........................................................... 10 1.2.2. Phát triển đội ngũ giáo viên............................................................. 14 1.3. Nội dung phát triển đội ngũ giáo viên ................................................ 16 1.3.1. Lập qui hoạch phát triển đội ngũ giáo viên...................................... 17 1.3.2. Tuyển chọn, sử dụng ....................................................................... 17 1.3.3. Đào tạo, bồi dưỡng.......................................................................... 20 1.3.4. Kiểm tra, đánh giá đội ngũ .............................................................. 21 1.3.5. Thực hiện các chế độ chính sách đối với giáo viên .......................... 23 1.4. Phát triển đội ngũ giáo viên yếu tố quyết định việc nâng cao chất lượng giáo dục .......................................................................................... 23 1.4.1. Đặc điểm lao động của người giáo viên THCS ............................... 23 1.4.2. Chất lượng giáo viên ....................................................................... 24 1.4.3. Những nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng giáo viên ......................... 25 1.5. Những yêu cầu về chất lượng đội ngũ GV THCS trong giai đoạn hiện nay ............................................................................................................................ 30 1.6. Cơ sở đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Lộc Bình ........................................................................................ 33 1.6.1. Căn cứ định hướng phát triển giáo dục và đào tạo của Việt Nam .... 33 1.6.2. Căn cứ định hướng phát triển của sự nghiệp giáo dục và đào tạo tỉnh Lạng Sơn ........................................................................................... 35 Kết luận chương 1 .................................................................................... 36 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LỘC BÌNH, TỈNH LẠNG SƠN ............................................................................................. 38 2.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế - xã hội, giáo dục huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn ................................................................ 38 2.1.1. Điều kiện tự nhiên........................................................................... 38 2.1.2. Tình hình phát triển kinh tế- xã hội ................................................. 38 2.1.3. Tình hình phát triển giáo dục huyện Lộc Bình ................................ 39 2.2. Khái quát về giáo dục trung học cơ sở huyện Lộc Bình hiện nay 50 2.2.1. Khái quát về phát triển giáo dục trung học cơ sở huyện Lộc Bình ... 50 2.2.2. Thực trạng đội ngũ giáo viên các trường THCS của huyện Lộc Bình ....................................................................................... 55 2.3. Thực trạng các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên của các trường trung học cơ sở huyện Lộc Bình .................................................... 61 2.3.1. Thực trạng về quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên ..................... 61 2.3.2. Thực trạng về bố trí, sử dụng đội ngũ giáo viên .............................. 61 2.3.3. Thực trạng công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý và đội ngũ giáo viên ................................................................................................... 63 2.3.4. Thực trạng việc thanh tra, đánh giá, xếp loại đội ngũ giáo viên ....... 63 2.3.5. Thực trạng việc thực hiện chế độ chính sách đãi ngộ giáo viên ....... 65 2.4. Đánh giá chung về thực trạng công tác phát triển đội ngũ giáo viên các trường trung học cơ sở huyện Lộc Bình những năm qua..................... 67 2.4.1. Ưu điểm .......................................................................................... 67 2.4.2. Hạn chế ........................................................................................... 68 2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế nêu trên là ................................... 69 2.5. Dự báo quy mô giáo phát triển giáo dục THCS và những điều kiện 71 ảnh hưởng tới phát triển đội ngũ giáo viên THCS ..................................... Kết luận chương 2 .................................................................................... 74 Chƣơng 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LỘC BÌNH, TỈNH LẠNG SƠN .................................................................................. 75 3.1. Những nguyên tắ c đề xuấ t các biê ̣n pháp ........................................... 75 3.1.1. Đảm bảo tin ́ h đồ ng bô ̣ của các biê ̣n pháp ........................................ 75 3.1.2. Đảm bảo tin ́ h thực tiễn của các biê ̣n pháp ....................................... 75 3.1.3. Đảm bảo tin ́ h khả thi của các biện pháp .......................................... 75 3.2. Một số biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Lộc Bình .......................................................................................................... 76 3.2.1. Biện pháp 1 .................................................................................................... 76 3.2.2. Biện pháp 2 ..................................................................................... 80 3.2.3. Biện pháp 3 ..................................................................................... 85 3.2.4. Biện pháp 4 ..................................................................................... 91 3.2.5. Biện pháp 5 ..................................................................................... 95 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn ................................................................ 98 3.4. Khảo sát mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn ................. 98 Kết luận chương 3 .................................................................................... 99 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................... 101 1. Kết luận ................................................................................................ 101 2. Khuyến nghị ......................................................................................... 102 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................... 104 PHỤ LỤC MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ X xác định: “Trên cơ sở thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa trong đó lấy việc phát triển kinh tế là trọng tâm, xây dựng Đảng là then chốt, phấn đấu đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp vào năm 2020. Con đường công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta phải có những bước đi tuần tự và có những bước nhảy vọt”. Phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu sự nghiệp CNH, HĐH là nhiệm vụ hàng đầu, cấp bách và là khâu đột phá của nước ta hiện nay. Giáo dục đào tạo với chức năng, nhiệm vụ của mình là nhân tố, là tiền đề phát triển nguồn vốn con người có vai trò quan trọng mang ý nghĩa quyết định đến chất lượng nguồn nhân lực và do đó có ý nghĩa quyết định đến trình độ phát triển của đất nước. Để thực hiện được mục tiêu giáo dục đã được khẳng định trong Luật Giáo dục năm 2005 phải tập trung ưu tiên phát triển đội ngũ nhà giáo; tăng cường xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục. Chỉ thị 40 - CT/TW ngày 15/06/2004 của Ban bí thư Trung ương Đảng về việc xây dựng nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đã chỉ rõ: “Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hoá, nâng cao chất lượng, bảo đảm đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn của nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục trong công cuộc đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước”. Báo cáo chính trị Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Đảng ta đã xác định “Để bảo đảm chất lượng giáo dục phải giải quyết tốt vấn đề thầy giáo và 1 để có sự chuyển biến căn bản trong đội ngũ thầy giáo thì phải thực hiện chính sách khuyến khích vật chất và tinh thần đối với giáo viên, khuyến khích người giỏi làm nghề dạy học”, phải tiếp tục củng cố, tập trung đầu tư nâng cấp các trường sư phạm, xây dựng một số trường ĐHSP trọng điểm, phải “Đổi mới công tác đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục, sử dụng giáo viên đúng năng lực, đãi ngộ đúng công sức và tài năng, với tinh thần ưu đãi và tôn vinh nghề dạy học”. Như vậy, phát triển đội ngũ nhà giáo trong thời kỳ đổi mới hiện nay là một nhiệm vụ rất quan trọng và cấp bách của ngành giáo dục và của mỗi nhà trường, mỗi địa phương. Huyện Lộc Bình tỉnh Lạng Sơn là huyện miền núi, kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, địa bàn rộng, người thưa, kinh tế chủ yếu là nông nghiệp, dân số khoảng 78.000 người, trong đó dân tộc thiểu số chiếm tỷ lệ lớn - chiếm khoảng 94%, có nhiều xã, thôn bản đặc biệt khó khăn. Mạng lưới trường lớp, các cấp học những năm qua đã phát triển rộng khắp đáp ứng cơ bản nhu cầu học tập của con, em các dân tộc trong huyện. Hệ thống các trường THCS với nhiệm vụ chủ yếu nâng cao dân trí và thực hiện nhiệm vụ phổ cập cho thanh thiếu niên trong độ tuổi đi học đồng thời bồi dưỡng, phát hiện những học sinh có năng lực, phẩm chất trí tuệ, tạo nguồn học sinh cho các trường THPT của huyện, trong đó có THPT chuyên và dân tộc nội trú của tỉnh. Trong những năm qua, chất lượng giáo dục các trường THCS của huyện Lộc Bình đã có những tiến bộ đáng kể nhưng chưa đáp ứng được yêu cầu hiện nay. Chất lượng giáo dục nói chung nhất là chất lượng giảng dạy, học tập các bộ môn văn hoá có khoảng cách khá lớn giữa các vùng trong huyện. Nguyên nhân chính của thực trạng đó là đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục còn bộc lộ nhiều hạn chế: số lượng giáo viên còn thiếu, cơ cấu giáo viên các bộ môn mất cân đối, chất lượng chuyên môn nghiệp vụ chưa đáp ứng yêu cầu 2 đổi mới giáo dục. Nhiều giáo viên kiến thức còn hạn chế, phương pháp giảng dạy chủ yếu theo lối thuyết trình, nặng về lý thuyết chưa chú ý đúng mức việc phát huy tính chủ động, tư duy sáng tạo, kỹ năng thực hành của học sinh, khả năng sử dụng các thiết bị dạy học còn yếu dẫn dến ngại hướng dẫn thực hành, chất lượng bài dạy thực hành thường hiệu quả thấp. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng trên là: - Nhiều giáo viên chưa nỗ lực học tập, nghiên cứu nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực sư phạm, còn ngại khó. - Một bộ phận giáo viên được đào tạo hệ Trung cấp sư phạm đã được đào tạo hệ Cao đẳng để chuẩn hoá nhưng năng lực thực tế không được nâng lên. - Công tác đào tạo, bồi dưỡng nhất là bồi dưỡng thường xuyên theo chu kỳ chưa hiệu quả, hình thức bồi dưỡng không đổi mới, phương pháp còn đơn điệu. - Việc kiểm tra, đánh giá giáo viên bước đầu có đổi mới nhưng chưa công bằng, chưa sát thực chất, còn nể nang, né tránh. - Tổ chức tuyển dụng vẫn còn bất cập, chưa có chế tài đủ mạnh để sàng lọc loại bỏ những giáo viên, cán bộ quản lý thiếu ý chí, chưa quyết tâm tu dưỡng phấn đấu về chính trị tư tưởng, đạo đức lối sống, chuyên môn nghiệp vụ. - Chế độ, chính sách đối với giáo viên còn nhiều bất cập nhất là giáo viên công tác ở vùng đồng bào dân tộc, vùng khó khăn. Để góp phần khắc phục tình trạng bất cập trên tác giả chọn đề tài: “Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường Trung học cơ sở huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn giai đoạn hiện nay” làm đề tài nghiên cứu với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo nói chung và đội ngũ giáo viên cấp THCS của huyện Lộc Bình đáp ứng yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục hiện nay. 3 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu những vẫn đề lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên; khảo sát thực trạng đội ngũ giáo viên các trường THCS huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn; từ đó đề xuất một số biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Lộc Bình đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên THCS 3.2. Nghiên cứu định hướng phát triển đội ngũ giáo viên của tỉnh Lạng Sơn, khảo sát thực trạng một số trường về phát triển đội ngũ giáo viên THCS huyện Lộc Bình chỉ ra những điểm mạnh, những hạn chế và tìm hiểu nguyên nhân của những hạn chế trong công tác phát triển đội ngũ giáo viên. 3.3. Đề xuất những biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên cấp THCS của Huyện đáp ứng yêu cầu đổi mới giai đoạn hiện nay. 4. Khách thể nghiên cứu Đội ngũ giáo viên các trường THCS huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn. 5. Đối tƣợng nghiên cứu Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung khảo sát thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên THCS của huyện Lộc Bình từ năm học 2005-2006 đến nay. Những biện pháp đề xuất phát triển đội ngũ giáo viên THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 7. Giả thuyết khoa học Trong những năm gần đây việc phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS huyện Lộc Bình đã đạt được một số tiến bộ nhưng so với yêu cầu còn 4 nhiều bất cập. Các khâu quy hoạch, dự báo, tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên... còn nhiều hạn chế. Nếu thực hiện đồng bộ, có hiệu quả các biện pháp do tác giả đề xuất thì đội ngũ giáo viên THCS huyện Lộc Bình sẽ có thể được đảm bảo về số lượng và cơ cấu bộ môn, phát huy được tiềm năng đội ngũ, đảm bảo chất lượng đáp ứng được yêu cầu đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường THCS của huyện. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu những chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo, của Tỉnh về giáo dục nói chung và về đội ngũ giáo viên nói riêng. Tham khảo các công trình nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước (sách, tạp chí, luận văn..) liên quan đến đề tài. 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp quan sát, điều tra, khảo sát, lấy ý kiến chuyên gia, trao đổi tổng kết kinh nghiệm, thống kê, xử lý số liệu. 9. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 9.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận phát triển đội ngũ giáo viên THCS. 9.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn đánh giá được thực trạng đội ngũ giáo viên THCS của huyện Lộc Bình. Phát hiện những hạn chế cần khắc phục trong việc phát triển đội ngũ giáo viên THCS của huyện. Đề ra được các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên một cách hợp lý, khoa học, sát thực và có tính khả thi cao. 5 10. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, phụ lục và tài liệu tham khảo, nội dung luận văn được trình bày trong 3 chương Chƣơng 1: Cơ sở lý luận phát triển đội ngũ giáo viên THCS Chƣơng 2: Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn Chƣơng 3: Một số biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trường THCS huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn 6 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Vài nét sơ lƣợc các công trình nghiên cứu phát triển đội ngũ giáo viên Phát triển đội ngũ giáo viên có ý nghĩa quyết định đến sự phát triển Giáo dục và Đào tạo. Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính sách nhằm phát triển đội ngũ giáo viên để đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực được thể hiện qua các quan điểm: “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu. Nhà nước phát triển giáo dục nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” (Hiến pháp năm 1992, Điều 35). - Điều 15, Luật Giáo dục 2005 có ghi: “Nhà giáo giữ vai trò quyết định trong việc đảm bảo chất lượng giáo dục. Nhà giáo phải không ngừng học tập, rèn luyện nêu gương tốt cho người học” [13, tr.15]. “Nhà nước có chính sách bồi dưỡng nhà giáo về chuyên môn, nghiệp vụ để nâng cao trình độ và chuẩn hóa nhà giáo” [13, tr. 61]. Chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010: “Phát triển đội ngũ nhà giáo đảm bảo đủ về số lượng, hợp lý về cơ cấu và chuẩn về chất lượng đáp ứng nhu cầu vừa tăng qui mô vừa nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục’’ [10, tr.30]. Muốn đạt được điều đó chúng ta phải đào tạo, bồi dưỡng họ, động viên và tạo điều kiện để họ nghiên cứu khoa học đảm bảo nâng cao chất lượng giáo dục. Báo cáo về tình hình giáo dục năm 2004 của Chính phủ có phần những nhiệm vụ và giải pháp phát triển giáo dục đến năm 2010 xác định: “Triển khai thực hiện chương trình quốc gia về giáo viên nhằm giải quyết tình trạng thiếu về số lượng, hạn chế về trình độ, không đồng bộ về cơ cấu” [11, tr.17]. “Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo chỉ thị 40 - CT/TW của Ban bí thư. Đổi mới công tác đào tạo giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục ở các nhà trường sư phạm” [11, tr.17]. 7 “Tập trung bồi dưỡng phương pháp dạy học làm cho mọi giáo viên đều quán triệt yêu cầu đổi mới phương pháp, coi trọng vai trò chủ động, tích cực và sáng tạo, phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu, tự đánh giá và khả năng lập nghiệp của người học” [11, tr.17]. - Để làm cơ sở cho việc phát triển đội ngũ giáo viên đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ nâng cao chất lượng giáo dục, phục vụ yêu cầu phát triển nguồn nhân lực có chất lượng đáp ứng đòi hỏi của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Thông tư số 30/2009/TT-BGDĐT Quy định chuẩn nghề nghiệp giáo viên THCS, giáo viên THPT với mục đích là: + Giúp giáo viên trung học tự đánh giá phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống, năng lực nghề nghiệp, từ đó xây dựng kế hoạch rèn luyện phẩm chất đạo đức và nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. + Làm cơ sở để đánh giá, xếp loại giáo viên hàng năm phục vụ công tác qui hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng đội ngũ giáo viên trung học. + Làm cơ sở để xây dựng, phát triển chương trình đào tạo, bồi dưỡng giáo viên trung học. + Làm cơ sở để nghiên cứu, đề xuất thực hiện chế độ chính sách đối với giáo viên trung học, cung cấp tư liệu cho các hoạt động quản lý khác. - Thực hiện đề án xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2005-2010 (Quyết định số 09/2005/QĐ-TTg ngày 11/1/2005 của Thủ tướng Chính phủ), Tỉnh uỷ Lạng Sơn đã có Quyết định số 281-QĐ/TU, ngày 15 tháng 3 năm 2007 triển khai Đề án số 09 về nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục giai đoạn 2006-2010 xác định mục tiêu là: “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hoá, nâng cao chất lượng, đảm bảo về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm và trình độ chuyên môn của nhà giáo đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp 8 giáo dục trong công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Tạo chuyển biến cơ bản và toàn diện về chất lượng theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá; gắn việc nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ với công tác rèn luyện phẩm chất, đạo đức, nhân cách, xây dựng hình ảnh tốt đẹp của nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục. Coi trọng công tác đào tạo và bồi dưỡng; kết hợp giữa sử dụng và đãi ngộ; đánh giá và có giải pháp xử lý, tạo động lực để nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục toàn tâm, toàn ý với nghề” [16, tr.105]. - Báo cáo tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 (Khóa VIII) của tỉnh ủy Lạng Sơn, phần phương hướng xác định: “Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục và giáo viên có chất lượng cao, giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ, trong sáng về đạo đức, tận tụy với nghề nghiệp” [17, tr.26]. Về đề tài “Phát triển đội ngũ giáo viên” đã có nhiều công trình nghiên cứu, các luận văn, luận án của các tác giả trong và ngoài nước: - Sự phát triển đội ngũ nhân viên của các tác giả KEN JONES và REID [35, tr.564]. - Lãnh đạo và quản lý nhân viên nhằm đạt thành tích cao hơn của Max Sawatzki [25, tr.173]. - Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ XXI của tác Trần Khánh Đức [27]. - Đã có nhiều luận văn nghiên cứu về đề tài xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên, như: + Quản lý phát triển đội ngũ giáo viên Tiếng Anh cấp THCS trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc của tác giả Vũ Thị Kim Tuyết (Luận văn thạc sĩ QLGD, Khoa sư phạm, Đại học Quốc gia Hà Nội). + Phát triển đội ngũ giáo viên ở trường THPT chuyên tỉnh Vĩnh Phúc trong giai đoạn hiện nay (Luận văn thạc sĩ QLGD của tác giả Nguyễn Thị Lệ Chung, Đại học Quốc Gia Hà Nội - Khoa Sư phạm). 9 + Các biện pháp phát triển đội ngũ giảng viên Trường Cao đẳng cộng đồng Hà Nội trong giai đoạn hiện nay (Luận văn thạc sĩ QLGD của tác giả Hoàng Ngọc Hiền, Trường ĐHSP Hà Nội – Học viện QLGD, 2007). Tuy nhiên, các luận văn này chưa đề cập đến các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trường THCS của huyện Lộc Bình - một huyện miền núi, kinh tế- xã hội còn nhiều khó khăn, dân tộc thiểu số chiếm trên 90%; của tỉnh Lạng Sơn. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Giáo viên, đội ngũ giáo viên a) Giáo viên Việt Nam ta có truyền thống hiếu học. Trong quá trình dạy - học, vai trò người làm công việc hướng dẫn, dạy bảo được coi trọng và gọi là “Thầy”. Vai trò người thầy được đặt ngang hàng với người cha “Sư - Phụ”. Nhân dân ta có câu: “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” hoặc như “Muốn sang thì bắc cầu kiều, muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy”. Như vậy, có thể thấy sự kính trọng của người dân đối với người làm thầy, người có tri thức học vấn cao, có nhân cách tốt và qua đó nghề dạy học cũng được coi trọng. Cố thủ tướng Phạm Văn Đồng nói: “Nghề dạy học là nghề cao quý nhất trong những nghề cao quý”. Dưới chế độ xã hội chủ nghĩa người làm nghề dạy học được gọi là nhà giáo. Điều 70, Luật Giáo dục nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2005 có ghi: “Nhà giáo là người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà trường, cở sở giáo dục khác” [13, tr.53]. “Nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp gọi là giáo viên; ở cơ sở giáo dục đại học gọi là giảng viên” [13, tr.54]. - Theo Điều lệ trường THCS, trường THPT, trường phổ thông có nhiều cấp học (QĐ số: 07/2007/QĐ-BGDĐT ngày 2/4/2007 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo) “Giáo viên trường trung học là người làm nhiệm vụ giảng 10 dạy, giáo dục trong nhà trường, gồm: Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, giáo viên bộ môn...”.[2, tr.13] - Điều 70, Luật Giáo dục, nhà giáo phải có những tiêu chuẩn sau đây: + Có phẩm chất đạo đức tốt, tư tưởng, bản lĩnh chính trị vững vàng; + Đạt trình độ chuẩn về đào tạo chuyên môn nghiệp vụ; + Có đủ sức khoẻ theo yêu cầu nghề nghiệp; + Có lý lịch bản thân rõ ràng. -Điều 72, nhà giáo có nhiệm vụ: + Giáo dục theo mục tiêu, nguyên lý giáo dục, thực hiện đầy đủ và có chất lượng chương trình giáo dục; + Giữ gìn phẩm chất, uy tín, danh dự của nhà giáo, tôn trọng nhân cách của người học, đối xử công bằng với người học, bảo vệ các quyền, lợi ích chính đáng của người học; + Không ngừng học tập, rèn luyện để nâng cao phẩm chất đạo đức, trình độ chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ, đổi mới phương pháp giảng dạy, nêu gương tốt cho người học; + Gương mẫu thực hiện nghĩa vụ công dân, các qui định của pháp luật và điều lệ nhà trường; + Thực hiện tốt các nhiệm vụ khác theo qui định của pháp luật. Ngày nay với “sự tiến bộ nhanh chóng của khoa học, cuộc cách mạng khoa học công nghệ và cùng với nó là quá trình sử dụng rộng rãi các phương tiện thông tin đại chúng (báo chí, truyền thanh, truyền hình, internet...) đã phá vỡ vị trí độc tôn của người thầy về nguồn tri thức trong nhà trường và cách giáo dục truyền thống” [27, tr.130]. Người GV trong nền giáo dục hiện đại không chỉ coi là người truyền thụ cái đã chính thống, người cung cấp thông tin, trên cơ sở soạn thảo những điều có sẵn, mà phải là người đề xướng, thiết kế nội dung, phương pháp nhằm làm cho người học hứng thú, giúp người học biết cách học, khám phá, rèn luyện. Mô hình của người GV THCS giai đoạn hiện nay có thể mô tả theo sơ đồ sau: 11 Sơ dồ 1.1: Mô hình tổng thể người giáo viên hiện nay Chuyên gia về giáo dục Nhà giáo dục Mô hình giáo viên Nhà hoạt động văn hoá, xã hội Nhà quản lý (trường học, lớp học) (Nguồn: Giáo dục và Phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ 21 [27, tr131]) b) Đội ngũ, đội ngũ giáo viên - Khái niệm về đội ngũ: Đại từ điển Tiếng Việt giải thích: “Tổ chức nhiều người tập hợp lại thành lực lượng”, “Tập hợp số đông người cùng chức năng, nghề nghiệp” [34, tr.659]. Vậy đội ngũ trước hết phải gồm nhiều người, phải được lập thành một tổ chức để thực hiện một hay nhiều chức năng, có thể cùng nghề nghiệp hoặc không cùng nghề nghiệp nhưng phải hoạt động nhằm một mục đích nào đó. - Khái niệm về đội ngũ giáo viên: Đội ngũ giáo viên là tập hợp những nhà giáo, những chuyên gia, các nhà sư phạm có đầy đủ tiêu chuẩn nhà giáo đã và đang giảng dạy, có khả năng cống hiến tài năng, sức lực của họ cho sự nghiệp giáo dục nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục đã xác định trong luật giáo dục. Trong nhà trường, tập thể sư phạm là tổ chức của tập thể những người hoạt động lao động sư phạm. Tập thể sư phạm liên kết các giáo viên, cán bộ, nhân viên thành một cộng đồng giáo dục có tổ chức, có phương pháp giáo dục nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục trong nhà trường. Tập thể giáo viên là những người trực tiếp làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục là lực lượng chủ yếu, quan trọng nhất quyết định đến chất lượng giáo dục và mục tiêu, sứ mạng trong nhà trường. 12 Như vậy đội ngũ nhà giáo là tập thể các nhà quản lý, các nhà giáo được tổ chức thành một lực lượng, thành đội ngũ có nhiệm vụ thực hiện các mục tiêu giáo dục trong nhà trường. c) Vai trò của đội ngũ giáo viên - Quan niệm về vai trò nhà giáo trong giáo dục: Đội ngũ nhà giáo đóng vai trò quan trọng trong hệ thống GD. Suốt quá trình phát triển của xã hội nhiều nước trên thế giới luôn quan tâm đến đổi mới, phát triển hệ thống GD trong đó chú trọng đến vấn dề đào tạo và bồi dưỡng GV. Công tác này được coi là nhiệm vụ then chốt, một đảm bảo cho sự thành công của quá trình đổi mới và phát triển GD qua đó thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Trong xã hội phong kiến quan niệm Quân - Sư - Phụ đã thể hiện vị trí quan trọng của người thầy trong xã hội nói chung và cộng đồng làng xã nói riêng. Bác Hồ nói: “Hiền, dữ đâu phải là tính sẵn, phần nhiều do giáo dục mà nên”. Bất kỳ một cá nhân nào muốn phát triển, hiểu biết và thành đạt ngoài sự chăm sóc, dạy dỗ của gia đình thì không thể không có sự hướng dẫn, dạy bảo của người thầy. “Không thày đố mày làm nên” câu nói đó của cha ông ta đã khẳng định vai trò to lớn và không thể thiếu được của người thầy đối với sự phát triển nhân cách, sự thành đạt của cá nhân trong xã hội cũng như trong nghề nghiệp bên cạnh nỗ lực cá nhân và dạy dỗ của gia đình. Vai trò cùa người thầy không những chỉ ảnh hưởng, tác động trực tiếp đến người học mà nó còn có vai trò quan trọng trong đời sống xã hội, cộng đồng nhất là vùng, miền kinh tế chậm phát triển, trình độ dân trí còn thấp. - Vai trò nhà giáo trong nhà trường THCS: Nhà trường THCS là nơi chủ yếu tổ chức, dạy - học cho học sinh đang trong độ tuổi phát triển, hình thành và dần hoàn thiện nhân cách. Do vậy, vai trò người thầy ngoài nhiệm vụ hướng dẫn, giảng dạy để người học khám phá, lĩnh hội tri thức khoa học thì tấm gương đạo đức hay nói cách khác nhân cách của người thầy ảnh hưởng lớn đến việc hình thành nhân cách người học. 13 Trong nhà trường truyền thống, người thầy chiếm vị trí trung tâm của quá trình giáo dục, mọi hoạt động đều xuất phát từ người thầy, họ là nguồn chủ yếu để học trò tiếp thu, mở rộng vốn tri thức, hiểu biết của mình về tự nhiên, xã hội. Do vậy, người thầy có chức năng chủ yếu là truyền thụ tri thức và kinh nghiệm trong nhà trường. Trong nhà trường phổ thông nói chung và trường THCS hiện nay vai trò, vị trí, chức năng nhà trường nói chung và nhà giáo nói riêng đã có những thay đổi to lớn và căn bản. Vị trí trung tâm quá trình dạy học chuyển dần từ người giáo viên sang người học sinh với những yêu cầu đòi hỏi cao, chủ động của người học nhằm đào tạo được những thế hệ năng động, tự tin, sáng tạo thích ứng được với sự biến đổi nhanh của khoa học và đời sống xã hội. Người giáo viên không chỉ làm nhiệm vụ truyền thụ kiến thức đơn thuần mà chủ yếu dạy học sinh cách học, cách thu nhận kiến thức và xử lý các tình huống của cuộc sống đa dạng. Trên cơ sở chức năng của người giáo viên là tổ chức và điều khiển các hoạt động giáo dục và dạy học hướng tới mục đích hình thành nhân cách con người đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội trong mỗi giai đoạn phát triển của lịch sử. 1.2.2. Phát triển đội ngũ giáo viên Theo Đại từ điển Tiếng Việt của tác giả Nguyễn Như Ý thì phát triển là “Vận động, tiến triển theo chiều hướng tăng lên” [34, tr.1321]. Theo quan điểm triết học phép duy vật biện chứng trong quá trình phát triển Sự vật, hiện tượng chuyển hoá sang chất mới cao hơn, phức tạp hơn; làm cho cơ cấu tổ chức, phương thức vận động và chức năng của sự vật ngày càng hoàn thiện hơn. - Phát triển đội ngũ giáo viên: Là làm cho đội ngũ giáo viên phát triển về số lượng, đảm bảo về cơ cấu và chất lượng. Nghĩa là phát triển cả về "lượng" và "chất". Phát triển đội ngũ giáo viên THCS có thể hiều là việc tổ chức đào tạo, bồi dưỡng để phát triển nghề nghiệp cho giáo viên, phát triển đội ngũ giáo 14