Tài liệu Nghiên cứu xây dựng mô hình quản lý chất lượng đào tạo tại đại học ngoại ngữ quân sự

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC -------o0o------- VŨ XUÂN HỒNG NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG MÔ HÌNH QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TẠI ĐẠI HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2010 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC --------o0o-------- VŨ XUÂN HỒNG NGHIÊN CỨU XÂY DỰNG MÔ HÌNH QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TẠI ĐẠI HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 62.14.05.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1- PGS.TS.Trần Khánh Đức 2- TS. Phạm Văn Lâm HÀ NỘI - 2010 1 DANH MỤC CỤM TỪ VIẾT TẮT BĐCL: Bảo đảm chất lƣợng BỘ GD&ĐT: Bộ Giáo dục và Đào tạo BQP: Bộ Quốc phòng ĐHNNQS: Trƣờng Đại học Ngoại ngữ Quân sự ĐHQGHN: Trƣờng Đại học Quốc gia Hà Nội GDĐH: Giáo dục đại học KLTN: Khóa luận tốt nghiệp NCKH: Nghiên cứu khoa học QĐNDVN: Quân đội Nhân dân Việt Nam QLCL: Quản lý chất lƣợng QLCLĐT: Quản lý chất lƣợng đào tạo QLCLĐTĐH: Quản lý chất lƣợng đào tạo đại học QLCLĐTNN: Quản lý chất lƣợng đào tạo ngoại ngữ QLCLTT: Quản lý chất lƣợng tổng thể QLGD: Quản lý giáo dục QLHV: Quản lý học viên SQNNQS: Sĩ quan ngoại ngữ quân sự 2 DANH MỤC HÌNH VẼ, BẢNG, BIỂU ĐỒ A. DANH MỤC HÌNH VẼ Trang 1- Hình 1.1. Sơ đồ các chức năng cơ bản của quản lý .................................... 26 2- Hình 1.2. Mô hình quản lý quá trình đào tạo ............................................. 28 3- Hình 1.3. Sơ đồ các cấp độ quản lý chất lƣợng .......................................... 38 4- Hình 1.4. Mô hình C.I.P.O ......................................................................... 45 5- Hình 1.5. Sơ đồ vòng tròn quản lý chất lƣợng P.D.C.A của Deming ........ 46 6- Hình 1.6. Mô hình QLCLĐTĐH theo quan điểm QLCLTT ..................... 55 7- Hình 1.7. Định hƣớng xây dựng mô hình QLCLĐT tại ĐHNNQS .......... 59 8- Hình 2.1. Sơ đồ bộ máy tổ chức của ĐHNNQS ........................................ 72 9- Hình 2.2. Sơ đồ hệ thống quản lý học viên ................................................ 93 10- Hình 2.3. Sơ đồ Mô hình QLCLĐT hiện tại của ĐHNNQS....................100 11-Hình 3.1. Sơ đồ mô hình QLCLĐT theo QLCLTT tại ĐHNNQS ........ 110 12-Hình 3.2.Mô hình nhân cách SQNNQS………………………………...122 13-Hình 3.3.Sơ đồ triển khai nhóm giải pháp………………………….......144 B- DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU 1- Bảng 2.1. Kết quả học tập của học viên trong 3 năm 2005-2008 ........... 76 2- Bảng 2.2. Thống kê số lƣợng đề tài NCKH của giảng viên ..................... 76 3- Bảng 2.3. Thống kê số lƣợng đề tài NCKH và KLTN của học viên ....... 77 4- Bảng 2.4. So sánh kết quả tuyển sinh các trƣờng ĐHNN khu vực HN ... 79 5- Bảng 2.5.1. Kết quả khảo sát GV về thực trạng công tác tuyển sinh ......... 79 6- Bảng 2.5.2. Kết quả khảo sát HV về thực trạng công tác tuyển sinh ......... 79 7- Bảng 2.6. Thống kê số lƣợng, chất lƣợng đội ngũ giảng viên ................ 81 8- Bảng 2.7.1. Kết quả khảo sát GV về thực trạng đội ngũ ............................ 82 9- Bảng 2.7.2. Kết quả khảo sát HV về thực trạng đội ngũ ............................ 82 10-Bảng 2.8.1.Kết quả khảo sát GV về thực trạng QL mục tiêu đào tạo ...... 84 11-Bảng 2.8.2.Kết quả khảo sát HV về thực trạng QL mục tiêu đào tạo ....... 84 12-Bảng 2.9.1.Kết quả khảo sát GV về thực trạng quản lý nội dung CT....... 86 13-Bảng 2.9.2.Kết quả khảo sát HV về thực trạng quản lý nội dung CT....... 87 Formatted: French (France) 3 14-Bảng 2.10.1. Kết quả khảo sát GV về thực trạng điều kiện bảo đảm ….89 15- Bảng 2.10.2. Kết quả khảo sát HV về thực trạng điều kiện bảo đảm….89 16- Bảng 2.11.1. Kết quả khảo sát GV về thực trạng quản lý PP dạy học ..... 91 17- Bảng 2.11.2. Kết quả khảo sát HV về thực trạng quản lý PP dạy học ..... 91 18- Bảng 2.12.1. Kết quả khảo sát GV về thực trạng công tác QLHV .......... 94 19- Bảng 2.12.2. Kết quả khảo sát HV về thực trạng công tác QLHV .......... 95 20- Bảng 2.13.1. Kết quả khảo sát GV về thực trạng kiểm tra, đánh giá .... 97 21- Bảng 2.13.2. Kết quả khảo sát HV về thực trạng kiểm tra, đánh giá ..... 97 22- Bảng 3.1. Kết quả xin ý kiến chuyên gia về mô hình ........................... 145 23- Bảng 3.2. Kết quả xin ý kiến chuyên gia về các giải pháp.................... 146 24- Bảng 4.1. Phân loại chất lƣợng điểm các lớp trƣớc thử nghiệm ........... 150 25- Bảng 4.2. Phân phối tần suất kết quả điểm trƣớc thử nghiệm............... 151 26- Bảng 4.3. Thống kê kết quả điểm thử nghiệm giai đoạn 1 ................... 153 27- Bảng 4.4. Phân phối tần suất kết quả điểm thử nghiệm giai đoạn 1 ..... 154 28- Bảng 4.5. Thống kê kết quả điểm thử nghiệm giai đoạn 2 ................... 156 29- Bảng 4.6. Phân phối tần suất kết quả điểm giai đoạn 2......................... 156 30- Bảng 4.7. So sánh kết quả điểm của 3 giai đoạn thử nghiệm................ 158 31- Bảng 4.8. So sánh tần suất kết quả điểm của 3 giai đoạn thử nghiệm.. 159 32- Bảng 4.9. Phân phối các tham số đặc trƣng về điểm sau thử nghiệm ... 160 33- Bảng 4.10. Kết quả thăm dò giảng viên, cán bộ sau quả thử nghiệm ... 162 34- Bảng 4.11. Kết quả thăm dò học viên sau quả thử nghiệm .................... 163 C- DANH MỤC BIỂU ĐỒ 1- Biểu đồ 4.1 So sánh chất lƣợng đào tạo các lớp trƣớc TN..................... 151 2- Biểu đồ 4.2. So sánh mức độ tiến bộ của các lớp sau TN giai đoạn 1 .... 154 3- Biểu đồ 4.3. So sánh mức độ tiến bộ của các lớp sau TN giai đoạn 2 .... 157 4 DANH MỤC PHỤ LỤC Số TT Trang 1- Phụ lục số 1: Mẫu phiếu xin ý kiến GV, CBQL về thực trạng QLCL . 182 2- Phụ lục số 2: Mẫu phiếu thăm dò ý kiến HV về thực trạng QLCL…..185 3- Phụ lục số 3: Mẫu phiếu xin ý kiến về mô hình và các giải pháp.........188 4- Phụ lục số 4: Mẫu phiếu dự giờ của giảng viên .................................. 190 5- Phụ lục số 5: Mẫu phiếu hỏi học viên sau môn học ............................. 191 6- Phụ lục số 6: Mẫu phiếu hỏi học viên sau giờ học ............................... 192 7- Phụ lục số 7: Mẫu phiếu xin ý kiến các đơn vị trong toàn quân .......... 193 8- Phụ lục số 8: Mẫu phiếu chấm điểm thi giảng viên giỏi ...................... 195 9- Phụ lục số 9: Mẫu phiếu xin ý kiến về kết quả thử nghiệm .................... 196 10- Phụ lục số 10: Nội dung chi tiết 3 giải pháp thử nghiệm ...................... 198 11- Phụ lục số 11: Chức trách nhiệm vụ các thành viên trong Trƣờng ....... 203 12- Phụ lục số 12: Nội dung bộ tiêu chí chuẩn đánh giá CLĐT.................. 210 13- Phụ lục số 13: Nội dung chi tiết mô hình nhân cách HV tốt nghiệp ..... 212 14- Phụ lục số 14: Bảng thống kê kết quả khảo sát cán bộ, giảng viên ...... 213 15- Phụ lục số 15: Bảng thống kê kết quả khảo sát học viên ...................... 218 5 MỤC LỤC Trang DANH MỤC CỤM TỪ VIẾT TẮT, HÌNH VẼ, BẢNG, BIỂU ĐỒ, PHỤ LỤC, MỤC LỤC MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài......................................................................................... 8 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................. 10 3. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 10 4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ............................................................ 11 5. Giả thuyết khoa hoc .................................................................................... 11 6. Giới hạn đề tài ............................................................................................. 11 7. Những luận điểm bảo vệ ............................................................................ 11 8. Những đóng góp mới của luận án ............................................................. 12 9. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu ........................................ 12 10. Kết cấu luận án.......................................................................................... 13 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MÔ HÌNH QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG ĐÀO TẠO 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .............................................................. 15 1.2. Một số khái niệm cơ bản ....................................................................... 21 1.2.1. Mô hình, mô hình quản lý giáo dục ...................................................... 21 1.2.2. Quản lý .................................................................................................. 25 1.2.3. Đào tạo, quá trình đào tạo ..................................................................... 27 1.2.4. Chất lƣợng, chất lƣợng đào tạo ............................................................. 29 1.3. Cơ sở lý luận về quản lý chất lƣợng đào tạo ........................................ 36 1.3.1. Quản lý chất lƣợng đào tạo ................................................................... 36 1.3.2. Các cấp độ quản lý chất lƣợng đào tạo ................................................. 37 1.3.3. Hệ thống quản lý chất lƣợng đào tạo . .................................................. 39 1.3.4. Các lĩnh vực quản lý chất lƣợng đào tạo. ............................................ 40 1.4. Các mô hình quản lý chất lƣợng đào tạo ............................................. 42 1.4.1. Mô hình ISO 9000 ................................................................................ 43 6 1.4.2. Mô hình các yếu tố tổ chức (SEAMEO) ................................................ 43 1.4.3. Mô hình bảo đảm chất lƣợng (C.I.P.O) ................................................. 44 1.4.4. Mô hình quản lý chất lƣợng tổng thể ( QLCLTT ) ............................... 46 1.5. Áp dụng quan điểm QLCLTT vào QLCLGDĐH.................................. 54 1.6. Định hƣớng xây dựng mô hình QLCLĐT tại ĐHNNQS ...................... 58 Kết luận chƣơng 1 ............................................................................... 60 CHƢƠNG 2: KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VÀ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG ĐÀO TẠO TẠI ĐẠI HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ 2.1. Kinh nghiệm quốc tế về bảo đảm chất lƣợng đào tạo đại học. ............. 61 2.1.1. Bảo đảm chất lƣợng đào tạo đại học ở một số quốc gia ....................... 61 2.1.2. Mô hình QLCLGD theo QLCLTT và ISO ở một số trƣờng đại học ... 65 2.1.3. Hệ thống chuẩn đánh giá trình độ ngoại ngữ phổ biến trên thế giới .... 66 2.1.4. Bảo đảm chất lƣợng đào tạo ngoại ngữ của quân đội một số nƣớc ...... 69 2.2. Khái quát về Đại học Ngoại ngữ Quân sự ............................................ 70 2.2.1. Tổ chức, biên chế. ................................................................................. 71 2.2.2. Chức năng, nhiệm vụ. .......................................................................... 72 2.2.3. Loại hình, quy mô đào tạo. ................................................................... 74 2.2.4. Thực trạng hoạt động đào tạo tại ĐHNNQS. ....................................... 75 2.3. Thực trạng quản lý chất lƣợng đào tạo tại ĐHNNQS ......................... 77 2.3.1. Thực trạng quản lý chất lƣợng đầu vào ................................................ 78 2.3.2. Thực trạng quản lý chất lƣợng quá trình đào tạo .................................. 90 2.3.3. Thực trạng quản lý chất lƣợng đầu ra ................................................... 96 2.4. Mô hình quản lý chất lƣợng đào tạo hiện tại của ĐHNNQS…………99 2.5. Sự cần thiết tổ chức áp dụng quan điểm QLCLTT vào QLCLĐT tại ĐHNNQS ................................................................................................ 100 2.5.1. Nhu cầu về chất lƣợng đào tạo ngoại ngữ của Quân đội .................... 100 2.5.2. Điều thuận lợi để áp dụng quan điểm QLCLTT vào QLCLĐT tại ĐHNNQS ................................................................................................ 101 Kết luận chƣơng 2 ............................................................................ ..103 7 CHƢƠNG 3: MÔ HÌNH QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG ĐÀO TẠO VÀ CÁC GIẢI PHÁP TRIỂN KHAI MÔ HÌNH TẠI ĐẠI HỌC NGOẠI NGỮ QUÂN SỰ 3.1. Những nguyên tắc đề xuất mô hình .................................................... 104 3.2. Mô hình QLCLĐT theo quan điểm QLCLTT tại ĐHNNQS ............ 106 3.3. Tổ chức xây dựng nhóm giải pháp triển khai mô hình ....................... 111 3.3.1.Xây dựng điều kiện quản lý chất lƣợng tổng thể ................................. 111 3.3.2.Quản lý chất lƣợng đầu vào ................................................................. 120 3.3.3.Quản lý chất lƣợng quá trình đào tạo................................................... 131 3.3.4.Quản lý chất lƣợng đầu ra .................................................................... 137 3.4. Xin ý kiến chuyên gia về mô hình và các giải pháp triển khai ............ 144 Kết luận chƣơng 3 ............................................................................. 147 CHƢƠNG 4: KẾT QUẢ THỬ NGHIỆM CÁC GIẢI PHÁP 4.1. Tổ chức thử nghiệm ............................................................................. 148 4.2. Xây dựng quy trình thử nghiệm ........................................................... 149 4.3. Phân tích kết quả thử nghiệm .............................................................. 153 4.3.1.Phân tích kết quả về mặt định lƣợng ................................................... 153 4.3.2.Phân tích kết quả đánh giá thƣ̉ nghiê ̣m qua phiếu thăm dò ................ 161 Kết luận chƣơng 4 ............................................................................... 165 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ....................................................................... 166 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ....................................................... 169 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 170 PHỤ LỤC ........................................................................................................ 182 8 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Xu thế hội nhập và toàn cầu hoá đã và đang mang lại cho các quốc gia những thời cơ và thách thức trong hợp tác và cạnh tranh. Nhân tố quyết định thành công hay thất bại chính là chất lƣợng của hàng hoá hay dịch vụ. Chất lƣợng đƣợc quyết định bởi nhiều yếu tố trong đó nguồn nhân lực đóng vai trò hạt nhân. Do vậy chất lƣợng của giáo dục- đào tạo đang là mối quan tâm hàng đầu của toàn xã hội, đặc biệt là chất lƣợng giáo dục đại học. Nghị quyết số 37/2004 QH 10 của Quốc hội về giáo dục và đào tạo đã đánh giá về tình hình giáo dục thời gian qua: “…Chất lƣợng giáo dục còn nhiều yếu kém, bất cập, hiệu quả giáo dục còn thấp chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho sự nghiệp phát triển đất nƣớc..” [105,tr.102]. Quốc hội đã giao cho Chính phủ tiếp tục chỉ đạo đổi mới giáo dục, mở rộng quan hệ hợp tác, nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực, mở rộng một cách hợp lý quy mô giáo dục đại học, tạo sự chuyển biến cơ bản về chất lƣợng giáo dục đại học, đổi mới toàn diện công tác quản lý nhà nƣớc về giáo dục theo hƣớng phân cấp rõ ràng về trách nhiệm, quyền hạn, lấy việc quản lý chất lƣợng làm nhiệm vụ trọng tâm. Thực hiện Nghị quyết của Quốc hội, ngày 2 tháng 11 năm 2005 Chính phủ đã ra Quyết định số 14/2005/NQ-CP về đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn 2006-2020. Nghị quyết nhấn mạnh: “Đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục đại học, tạo chuyển biến cơ bản về chất lƣợng, hiệu quả và quy mô, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc, hội nhập quốc tế và nhu cầu học tập của nhân dân…Gắn kết chặt chẽ đổi mới giáo dục đại học với chiến lƣợc phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh và nhu cầu nguồn nhân lực trình độ cao của đất nƣớc.” [17, tr.43-44]. Nhấn mạnh vai bảo đảm chất lƣợng đào tạo đại học, Nghị quyết 14 cũng đã đề ra phƣơng hƣớng: “Xây dựng và hoàn thiện các giải pháp bảo đảm chất lƣợng và hệ thống kiểm định giáo dục đại học…”. Thực hiện chủ trƣơng của Đảng và Nhà nƣớc, Bộ Quốc phòng đã chấn chỉnh và củng cố hệ thống các trƣờng đại học trong Quân đội, đƣa Nhà trƣờng quân sự 9 hoà nhập hệ thống giáo dục quốc dân, từng bƣớc triển khai công tác quản lý chất lƣợng đào tạo. Bộ Quốc phòng đã chỉ đạo xây dựng “Bộ tiêu chí đánh giá chất lƣợng và điều kiện bảo đảm chất lƣợng đào tạo đại học trong hệ thống trƣờng quân đội”, mục đích nhằm không ngừng nâng cao chất lƣợng đào tạo đại học của hệ thống nhà trƣờng quân đội. Đại học Ngoại ngữ Quân sự- ĐHNNQS (trƣờng Đại học Ngoại ngữ Quân sự - BQP) là thành viên trong hệ thống Nhà trƣờng Quân đội, là cơ sở duy nhất đào tạo cử nhân ngoại ngữ quân sự với bốn ngôn ngữ chính: Nga, Anh, Pháp, Trung Quốc. Mục tiêu đào tạo của Nhà trƣờng cũng giống nhƣ các trƣờng đại học khác trong Quân đội là “ mục tiêu kép”: đào tạo sĩ quan và đào tạo chuyên ngành bậc đại học (cử nhân ngoại ngữ quân sự). Trong khoá học 4 năm, học viên đƣợc rèn luyện, giáo dục chính trị tƣ tƣởng và trang bị những kiến thức quân sự cơ bản để trở thành sĩ quan, đồng thời đƣợc trang bị những kiến thức cơ bản về ngôn ngữ, về ngành học để đạt trình độ đại học ngoại ngữ chuyên ngành quân sự. Sau hơn 20 năm xây dựng và trƣởng thành Nhà trƣờng đã phát triển về nhiều mặt, đã đào tạo đƣợc một số lƣợng lớn nguồn nhân lực phục vụ nhiệm vụ xây dựng quân đội, xây dựng kinh tế và phục vụ cho nhu cầu xã hội của đất nƣớc. Do những khó khăn của quân đội và đất nƣớc, trong thời gian qua Nhà trƣờng chƣa đƣợc quan tâm và đầu tƣ thích đáng, chất lƣợng đào tạo chƣa ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ, đội ngũ giảng viên chƣa đáp ứng đƣợc về số lƣợng cũng nhƣ chất lƣợng, chƣơng trình còn chậm đổi mới, phƣơng pháp giảng dạy và phƣơng tiện còn lạc hậu, cơ sở vật chất xuống cấp, chất lƣợng đầu vào chƣa cao, chất lƣợng học viên tốt nghiệp chƣa đáp ứng đƣợc mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực chất lƣợng cao của BQP. Tồn tại trên do nhiều nguyên nhân, nhƣng một nguyên nhân chính là công tác quản lý chất lƣợng đào tạo chƣa đƣợc quan tâm đúng mức, Nhà trƣờng chƣa xây dựng đƣợc mô hình quản lý chất lƣợng phù hợp với đặc thù môi trƣờng sƣ phạm quân sự đào tạo chuyên ngành ngoại ngữ, chƣa đề xuất đƣợc những giải pháp quản lý chất lƣợng đào tạo hiệu quả, chƣa tiếp cận và kịp thời đổi mới theo xu hƣớng quản lý hiện đại. 10 Hiện tại trên thế giới và ở Việt Nam đã có nhiều trƣờng đại học, nhiều cơ sở đào tạo đã và đang nghiên cứu, lựa chọn những giải pháp nâng cao chất lƣợng đào tạo bằng việc áp dụng những mô hình quản lý hiện đại vào quản lý chất lƣợng đào tạo sao cho phù hợp với mục tiêu đào tạo và hoàn cảnh thực tiễn của mỗi trƣờng. Trong Quân đội đã có nhiều công trình nghiên cứu nhằm nâng cao chất lƣợng đào tạo sĩ quan trong hệ thống các trƣờng đại học quân sự, nhƣng chƣa có công trình nào đề cập tới xây dựng mô hình quản lý chất lƣợng đào tạo tại ĐHNNQS. Xuất phát từ lý do trên tác giả chọn đề tài “Nghiên cứu xây dựng mô hình quản lý chất lƣợng đào tạo tại Đại học Ngoại ngữ Quân sự ”, với mong muốn góp phần nâng cao chất lƣợng đào tạo ngoại ngữ của Nhà trƣờng, cung cấp cho Quân đội ngày càng nhiều sĩ quan giỏi về ngoại ngữ, thạo về chỉ huy điều hành, có quan điểm lập trƣờng vững vàng, có sức khỏe tốt , trung thành với lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân, góp phần tích cực xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và từng bƣớc hiện đại. 2. Mục đích nghiên cứu Xây dựng đƣợc mô hình quản lý chất lƣợng đào tạo theo quan điểm QLCLTT và đề xuất các giải pháp triển khai mô hình áp dụng cho quá trình đào tạo sĩ quan ngoại ngữ quân sự (SQNNQS) tại ĐHNNQS nhằm từng bƣớc nâng cao chất lƣợng đào tạo nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp xây dựng Quân đội trong giai đoạn cách mạng mới. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Nghiên cứu lý luận về quản lý chất lƣợng đào tạo và mô hình quản lý chất lƣợng đào tạo đại học làm cơ sở đề xuất mô hình quản lý chất lƣợng đào tạo và các giải pháp triển khai mô hình. 3.2. Phân tích kinh nghiệm quốc tế về bảo đảm chất lƣợng đào tạo và mô hình bảo đảm chất lƣợng đào tạo. 3.3. Đánh giá thực trạng quản lý chất lƣợng đào tạo SQNNQS tại ĐHNNQS. 3.4. Đề xuất mô hình quản lý chất lƣợng đào tạo theo quan điểm QLCLTT và các giải pháp triển khai mô hình áp dụng cho đào tạo SQNNQS. 11 3.5. Kiểm chứng tính đúng đắn và tính khả thi của mô hình và các giải pháp. 4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động đào tạo SQNNQS tại ĐHNNQS. 4.2. Đối tƣợng nghiên cứu: Công tác quản lý chất lƣợng đào tạo SQNNQS tại ĐHNNQS. 5. Giả thuyết khoa học Nếu xây dựng đƣợc mô hình QLCLĐT theo quan điểm QLCLTT và đề xuất các giải pháp triển khai phù hợp thì sẽ từng bƣớc bảo đảm và nâng cao chất lƣợng đào tạo đội ngũ SQNNQS, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ củng cố an ninh quốc phòng và bảo vệ Tổ quốc. 6. Giới hạn đề tài Luận án chỉ tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận về bảo đảm chất lƣợng đào tạo đại học, đánh giá thực trạng công tác quản lý chất lƣợng đào tạo ngoại ngữ, đề xuất mô hình QLCLĐT (trong lĩnh vực đào tạo ngoại ngữ bậc đại học) theo quan điểm QLCLTT và các giải pháp triển khai mô hình áp dụng cho đối tƣợng đào tạo SQNNQS tại ĐHNNQS. 7. Những luận điểm bảo vệ 7.1. Áp dụng quan điểm của mô hình quản lý chất lƣợng tiên tiến vào quản lý giáo dục sẽ nâng cao chất lƣợng đào tạo nói chung, đào tạo SQNNQS nói riêng. 7.2. Những kinh nghiệm quốc tế sẽ là bài học để tham khảo trong quá trình xây dựng mô hình QLCLĐT tại ĐHNNQS. 7.3. Đặc điểm của mô hình QLCLTT và điều kiện đặc thù của môi trƣờng sƣ phạm quân sự là cơ sở lý luận và thực tiễn để nghiên cứu xây dựng mô hình QLCLĐT theo quan điểm QLCLTT và đề xuất các giải pháp triển khai mô hình tại ĐHNNQS. 7.4. Mô hình QLCLĐT theo quan điểm QLCLTT và các giải pháp triển khai mô hình có tính thực tiễn và khả thi trong nâng cao chất lƣợng đào tạo đội ngũ SQNNQS đáp ứng nguồn nhân lực chất lƣợng cao cho BQP. 12 8. Những đóng góp mới của luận án 8.1. Đóng góp thêm vào lý luận quản lý chất lƣợng đào tạo đại học theo quan điểm của các mô hình quản lý chất lƣợng tiên tiến, phù hợp với các đặc điểm của một trƣờng đại học quân sự đào tạo chuyên ngành. 8.2. Rút ra đƣợc những kinh nghiệm quốc tế về QLCLĐT để tham khảo trong xây dựng mô hình QLCLĐT tại ĐHNNQS. 8.3. Đánh giá đƣợc thực trạng công tác quản lý chất lƣợng đào tạo tại ĐHNNQS theo quan điểm QLCLTT. 8.4. Đề xuất đƣợc mô hình quản lý chất lƣợng đào tạo theo quan điểm QLCLTT và các giải pháp triển khai mô hình áp dụng cho đối tƣợng đào tạo SQNNQS. 8.5. Làm thay đổi nhận thức và hành động của cán bộ, giảng viên, học viên về quản lý chất lƣợng đào tạo, về hoạt động dạy học và nâng cao hiệu quả đào tạo của Nhà trƣờng. 8.6. Sẽ tƣ̀ng bƣớc nâng cao chất lƣợng đào tạo SQNNQS, cung cấp nguồn nhân lực chất lƣợng cao phục vụ sự nghiệp xây dựng Quân đội hiện tại và trong tƣơng lai. 8.7. Góp phần làm phong phú thêm mô hình QLCLĐT cho hệ thống Nhà trƣờng Quân đội đào tạo đại học chuyên ngành. 9. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 9.1. Phƣơng pháp luận 9.1.1. Quán triệt các quan điểm đổi mới của Đảng, Nhà nƣớc và Quân đội về giáo dục và quản lý giáo dục, tiếp thu có chọn lọc những kinh nghiệm và thành tựu về quản lý giáo dục và quản lý chất lƣợng giáo dục đại học trên thế giới. 9.1.2. Tiếp cận vấn đề theo quan điểm: hệ thống - lịch sử - lôgic - thực tiễn và quan điểm tích hợp nhằm làm sáng tỏ những vấn đề lý luận, thực tiễn của việc xây dựng mô hình QLCLĐT và đề xuất các giải pháp triển khai mô hình. 13 9.2. Phƣơng pháp nghiên cứu 9.2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận - Nghiên cứu các Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng, Chính phủ và Quân đội về giáo dục và quản lý giáo dục. - Khai thác, phân tích, tổng hợp các nguồn tài liệu khoa học trong và ngoài nƣớc về mô hình quản lý chất lƣợng đào tạo và chất lƣợng đào tạo ngoại ngữ vv... - Định hƣớng nghiên cứu xây dựng mô hình QLCLĐT theo quan điểm mô hình QLCLTT. 9.2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn - Tham khảo kinh nghiệm QLCLĐT đại học trên thế giới. - Đánh giá thực trạng công tác QLCLĐT tại ĐHNNQS bằng xây dựng hệ thống phiếu điều tra khảo sát và hồi cứu qua hệ thống lƣu trữ kết quả đào tạo. - Nghiên cứu những đặc thù của môi trƣờng sƣ phạm quân sự khi áp dụng quan điểm QLCLTT vào QLCLĐT. - Xây dựng đƣợc mô hình QLCLĐT mới và đề xuất các giải pháp triển khai mô hình tại ĐHNNQS. 9.2.3. Phƣơng pháp chuyên gia: xin ý kiến chuyên gia về mô hình và các giải pháp nhằm khẳng định tính đúng đắn của giả thuyết khoa học. 9.2.4. Phƣơng pháp thử nghiệm: thử nghiệm một số giải pháp và đánh giá kết quả thử nghiệm bằng phƣơng pháp thống kê toán học và phiếu hỏi. 10. Kết cấu luận án Luận án gồm 3 phần: 10.1. Phần mở đầu 10.2. Phần nội dung (gồm 4 chương). - Chương 1: Cơ sở lý luận về mô hình quản lý chất lƣợng đào tạo. - Chương 2: Kinh nghiệm quốc tế và thực trạng công tác quản lý chất lƣợng đào tạo tại Đại học Ngoại ngữ Quân sự . 14 - Chương 3: Mô hình quản lý chất lƣợng đào tạo và các giải pháp triển khai mô hình tại Đại học Ngoại ngữ Quân sự. - Chương 4: Kết quả thử nghiệm các giải pháp. 10.3. Phần kết luận và khuyến nghị. Ngoài ra luận văn còn có danh mục công trình của tác giả, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. 15 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ MÔ HÌNH QUẢN LÝ CHẤT LƢỢNG ĐÀO TẠO 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Bƣớc vào những năm đầu của thiên niên kỷ mới, loài ngƣời đang chứng kiến những thay đổi to lớn trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, xã hội. Một trong những nguyên nhân chính dẫn tới sự thay đổi đó là quá trình toàn cầu hóa. Hội nhập, hợp tác và cạnh tranh đã và đang mang lại sự tăng trƣởng nhanh chóng cho nhiều quốc gia, nhƣng đồng thời cũng làm tăng nhanh khoảng cách giữa các nƣớc giàu và các nƣớc nghèo. Nhân tố quyết định thành công trong hợp tác và thắng lợi trong cạnh tranh là chất lƣợng sản phẩm của giáo dục và đào tạo. Đó là nguồn nhân lực chất lƣợng cao. Từ những năm 1990, nhóm Tƣơng lai học (MEGATRENDS) đã công bố những dự báo cho nhân loại trong thế kỷ 21: “Trong trật tự kinh tế thế giới mới nƣớc nào đầu tƣ nhiều nhất vào giáo dục, nƣớc đó sẽ có khả năng cạnh tranh mạnh nhất …”[18]. Từ những nhận thức trên mỗi quốc gia đã tự tìm cho mình một mô hình đào tạo riêng, đặc biệt là mô hình đào tạo đại học phù hợp với hoàn cảnh của đất nƣớc, đáp ứng yêu cầu của toàn cầu hóa nền kinh tế. Quá trình đào tạo nguồn nhân lực chất lƣợng cao đáp ứng nhu cầu tăng trƣởng nhanh của nền kinh tế, tham gia vào quá trình toàn cầu hóa. Nâng cao chất lƣợng giáo dục đại học đã trở thành nhu cầu cấp thiết cho mỗi quốc gia trong xã hội phát triển. Từ vài thập kỷ qua, chất lƣợng giáo dục đã là vấn đề đƣợc quan tâm nhiều nhất của cộng đồng đại học thế giới và của hầu hết các quốc gia phát triển cũng nhƣ đang phát triển. Nhƣng để đánh giá, đo lƣờng và xây dựng những điều kiện bảo đảm chất lƣợng giáo dục lại là một vấn đề không dễ dàng. Xuất phát từ những lý do trên các tổ chức bảo đảm chất lƣợng giáo dục đại học quốc tế và khu vực đã ra đời. Tổ chức Bảo đảm chất lƣợng Đại học Quốc tế - INQAAHE (International Network of Quality Assurance Agencies in Higher Education) hình thành vào thập kỷ 90 của thế kỷ 20, bao gồm các hội viên là các cơ quan bảo đảm chất lƣợng giáo 16 dục đại học của các nƣớc. Các thành viên tham gia trên tinh tinh thần tự nguyên và đáp ứng đầy đủ các tiêu chí do INQAAHE đề ra. Đây là tổ chức duy nhất có khả năng kết nối các cơ quan kiểm định của các quốc gia trên thế giới và đứng ra thành lập ban điều phối với các tổ công tác hỗ trợ về công tác kiểm định, đánh giá chất lƣợng, xây dựng những tiêu chí bảo đảm chất lƣợng và định hƣớng hoạt động cho cơ quan kiểm định chất lƣợng các nƣớc.[46,tr.189]. Bên cạnh đó một số cơ quan bảo đảm chất lƣợng quốc tế đã hình thành các tổ chức bảo đảm chất lƣợng cho riêng mình nhƣ: Liên minh Toàn cầu về chuyển đổi giáo dục quốc gia (GATE) đƣợc thành lập năm 1985, tập trung giải quyết những vấn đề về chất lƣợng giáo dục và đề xuất các giải pháp về chuyển đổi chất lƣợng giáo dục giữa các quốc gia. Hiệp hội các trƣờng Đại học Châu Âu đã xây dựng dịch vụ kiểm định chất lƣợng đào tạo của các trƣờng thành viên (CRE). Dịch vụ này do các chuyên gia đánh giá về chất lƣợng giáo dục hàng đầu khu vực thực hiện. Khối các nƣớc công nghiệp phát triển gồm 15 nƣớc ngay từ năm 1988 đã hợp tác xây dựng Bộ tiêu chí đánh giá chất lƣợng giáo dục sử dụng cho các trƣờng đại học trong khối. Bộ tiêu chí bao gồm 16 tiêu chí nhằm bảo đảm chất lƣợng cho tất cả các trƣờng đại học thuộc các nƣớc thành viên (OECD). Đối với công tác bảo đảm chất lƣợng giáo dục đại học khu vực Đông Nam Á, từ năm 1995 các trƣờng đại học thuộc mạng lƣới đại học khối ASEAN đã thành lập Tổ chức các trƣờng đại học khu vực (AUN). Căn cứ vào chuẩn quốc tế và điều kiện thực tiễn trong khu vực, tổ chức này đã xây dựng hệ thống bảo đảm chất lƣợng gồm 5 nguyên tắc và 6 tiêu chí nhằm thống nhất công tác bảo đảm chất lƣợng của các trƣờng đại học thành viên [46,tr.193]. Trong xu thế hội nhập và toàn cầu hóa việc bảo đảm chất lƣợng giáo dục đại học đã đặc biệt đƣợc quan tâm ở hầu hết các nƣớc. Hiện có trên 100 nƣớc đã có hệ thống bảo đảm chất lƣợng giáo dục đại học, phần lớn đƣợc hình thành từ thập kỷ 90 của thế kỷ 20. Công tác bảo đảm chất lƣợng giáo dục của các nƣớc phần lớn đƣợc thực hiện bằng hệ thống kiểm tra, kiểm định và kiểm toán chất lƣợng các trƣờng đại học, trong đó công tác kiểm định đƣợc ƣu tiên hàng đầu. 17 Đối với việt Nam, chiến lƣợc phát triển giáo dục đại học cho tới năm 2020 đã đƣợc Đảng và Chính phủ vạch ra với mục tiêu đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục đại học, tạo đƣợc sự chuyển biến cơ bản về chất lƣợng, hiệu quả và quy mô, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc, hội nhập kinh tế quốc tế và nhu cầu học tập của nhân dân. Định hƣớng đến năm 2020 giáo dục đại Việt Nam đạt trình độ trong khu vực và tiếp cận trình độ tiên tiến của đại học trên thế giới ; có năng lực cạnh tranh cao, thích ứng với cơ chế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa.[24,tr.2]. Nâng cao chất lƣợng giáo dục đại học là việc làm thƣờng xuyên đối với các cơ sở đào tạo đại học và các cơ quan quản lý giáo dục. Ngày 2 tháng 12 năm 2004 Bộ trƣởng Bộ GD&ĐT đã ký quyết định số 38/2004 ban hành quy chế tạm thời về kiểm định chất lƣợng trƣờng đại học bằng Bộ tiêu chí kiểm định bao gồm 53 tiêu chí thuộc 10 lĩnh vực. Đây là Bộ tiêu chí kiểm định chất lƣợng đại học đầu tiên của Việt Nam và sẽ đƣợc thí điểm cho 20 trƣờng đại học. Căn cứ vào quyết định số: 76/2007/QĐ-BGĐT ngày 14/12/2007 quy định về kiểm định trƣờng đại học, cao đẳng và Trung cấp chuyên nghiệp, Bộ GD&ĐT đã tiến hành kiểm định 20 trƣờng Đại học. Hiện đang có 20 trƣờng đại học đã hoàn thành báo cáo tự đánh giá (đánh giá trong) đang chờ đánh giá ngoài ; 47 trƣờng đại học và 62 trƣờng cao đẳng khác đã đƣợc tập huấn và đang triển khai tự đánh giá (nguồn Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng). Trong những năm gần đây, công tác quản lý chất lƣợng giáo dục đã đặc biệt đƣợc chú trọng, đã hình thành các tổ chức chuyên trách về đánh giá và kiểm định chất lƣợng. Ngoài cục Khảo thí và Kiểm định chất lƣợng giáo dục đƣợc thành lập, còn có 55/63 sở giáo dục có phòng khảo thí, có 55 đơn vị chuyên trách về bảo đảm chất lƣợng đƣợc thành lập ở các trƣờng đại học và cao đẳng trong cả nƣớc( nguồn: Dự thảo chiến lược phát triển giáo dục 2008-2020). Các tổ chức này đƣợc thành lập sẽ là công cụ, là đòn bẩy từng bƣớc nâng cao chất lƣợng giáo dục đại học, đáp ứng nhu cầu cung cấp nguồn nhân lực chất lƣợng cao phục vụ công cuộc công nhiệp hoá, hiện đại hóa đất nƣớc. Tiếp cận công tác bảo đảm chất lƣợng trên thế giới, từ năm 2000 Việt nam đã tổ chức nhiều cuộc hội thảo quốc gia và quốc tế về bảo đảm chất lƣợng giáo 18 dục, tập trung vào GDĐH nhƣ: Hội thảo về “Bảo đảm chất lƣợng trong giáo dục đại học Việt Nam” do Bộ GD&ĐT phối hợp với UNESCO tổ chức tháng 4 năm 2000 tại Đà Lạt. Hội thảo quốc tế với chủ đề “Chất lƣợng giáo dục và kỹ năng sống” do Văn phòng giáo dục UNESCO khu vực Châu Á-Thái Bình Dƣơng tổ chức tại Hà Nội tháng 9 năm 2003. Hội thảo về “chất lƣợng giáo dục và vấn đề đào tạo giáo viên” do Khoa Sƣ phạm - ĐHQGHN tổ chức tháng 10 năm 2004 tại Hà Nội và Diễn đàn quốc tế về giáo dục Việt Nam với chủ đề “Đổi mới giáo dục đại học và hội nhập quốc tế” do Hội đồng Giáo dục Quốc gia tổ chức tại Hà Nội tháng 6 năm 2004 vv.. Trong xu thế phát triển của bảo đảm chất lƣợng khu vực và thế giới các cơ sở đào tạo trong nƣớc đã đầu tƣ đáng kể cho việc nghiên cứu và xây dựng hệ thống bảo đảm chất lƣợng, tập trung vào bảo đảm chất lƣợng giáo dục đại học. Năm 2000, Trung tâm Đảm bảo chất lƣợng đào tạo và Nghiên cứu phát triển Giáo dục thuộc ĐHQGHN đã triển khai đề tài cấp Nhà nƣớc: “Nghiên cứu xây dựng Bộ tiêu chí đánh giá chất lƣợng đào tạo dùng cho các trƣờng đại học Việt Nam”. Kết quả công trình là Bộ tiêu chí đánh giá chất lƣợng và điều kiện đảm bảo chất lƣợng đào tạo dùng cho các trƣờng đại học Việt Nam bao gồm 26 tiêu chí thuộc 6 lĩnh vực hoạt động của trƣờng đại học. Đây là Bộ tiêu chí đánh giá chất lƣợng đào tạo đại học đầu tiên của Việt Nam [28,tr.87]. Từng bƣớc hoàn thiện quy trình đánh giá chất lƣợng giáo dục và tham gia hội nhập giáo dục khu vực và thế giới, Viện Chiến lƣợc và Chƣơng trình giáo dục, Bộ GD&ĐT đã triển khai thực hiện công trình nghiên cứu “Cơ sở lý luận và thực tiễn về chất lƣợng giáo dục và đánh giá chất lƣợng giáo dục” Mã số : B- 2004CTGD-01.Trên cơ sở những tiêu chí cơ bản do đề tài xây dựng, các cở sở đào tạo tham khảo để đánh giá chất lƣợng hoặc xây dựng hệ thống chuẩn đánh giá chất lƣợng đào tạo cho riêng mình [19]. Trƣờng Đại học Giáo dục - ĐHQGHN ngay từ khi mới thành lập (Khoa Sư phạm trước đây), đã tổ chức nhiều cuộc hội thảo quốc tế và quốc gia và triển khai nhiều đề tài nhằm nâng cao chất lƣợng đào tạo nguồn nhân lực chất lƣợng cao phục vụ cho sự nghiệp giáo dục và đào tạo nhƣ : “Nghiên cứu xây dựng quy trình