ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
TẠ THỊ NGÂN
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
VỀ PHẠM TỘI CÓ TÍNH CHẤT CHUYÊN NGHIỆP
TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2012
1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
TẠ THỊ NGÂN
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
VỀ PHẠM TỘI CÓ TÍNH CHẤT CHUYÊN NGHIỆP
TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
Chuyên ngành : Luật hình sự
Mã số
: 60 38 40
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH Lê Văn Cảm
HÀ NỘI - 2012
2
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn
cøu khoa häc cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, vÝ dô vµ
trÝch dÉn trong luËn v¨n b¶o ®¶m ®é tin cËy, chÝnh
x¸c vµ trung thùc. Nh÷ng kÕt luËn khoa häc cña
luËn v¨n ch-a tõng ®-îc ai c«ng bè trong bÊt kú
c«ng tr×nh nµo kh¸c.
T¸c gi¶ luËn v¨n
T¹ ThÞ Ng©n
3
môc lôc
Trang
Trang phô b×a
Lêi cam ®oan
Môc lôc
Danh môc c¸c b¶ng
më ®Çu
1
Ch-¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ ph¹m téi cã
8
tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp
1.1.
Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp
vµ ph©n biÖt nã víi c¸c h×nh thøc ®a (nhiÒu) téi ph¹m
8
1.1.1. Kh¸i niÖm ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp
8
1.1.2. C¸c ®Æc ®iÓm cña ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp
12
1.1.3. Ph©n biÖt ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp víi ph¹m téi
nhiÒu lÇn
14
1.2.
Kh¸i l-îc sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng quy ®Þnh vÒ ph¹m
téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong luËt h×nh sù ViÖt Nam
16
1.2.1. Giai ®o¹n tõ khi C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 thµnh c«ng
cho ®Õn tr-íc khi Bé luËt h×nh sù n¨m 1985 ra ®êi
16
1.2.2. Giai ®o¹n tõ khi Bé luËt h×nh sù n¨m 1985 ra ®êi cho ®Õn
tr-íc khi ban hµnh Bé luËt h×nh sù n¨m 1999
23
1.2.3. Giai ®o¹n tõ khi ban hµnh Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 cho ®Õn nay
27
Ch-¬ng 2:
C¸c quy ®Þnh vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt
33
chuyªn nghiÖp trong Bé luËt h×nh sù n¨m
1999 hiÖn hµnh vµ thùc tiÔn ¸p dông
2.1.
C¸c quy ®Þnh vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong
4
33
PhÇn chung cña Bé luËt h×nh sù
2.1.1. Nguyªn t¾c xö lý ®èi víi ng-êi ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn
nghiÖp trong Bé luËt h×nh sù
33
2.1.2. Ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp lµ mét t×nh tiÕt t¨ng nÆng
tr¸ch nhiÖm h×nh sù quy ®Þnh t¹i §iÒu 48 Bé luËt h×nh sù
37
2.2.
C¸c quy ®Þnh vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong
phÇn c¸c téi ph¹m cña Bé luËt h×nh sù
41
2.2.1. C¸c quy ®Þnh vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong
Ch-¬ng XII- "C¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc kháe, nh©n
phÈm, danh dù cña con ng-êi" cña Bé luËt h×nh sù
41
2.2.2. C¸c quy ®Þnh vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong
Ch-¬ng XIV- "C¸c téi x©m ph¹m së h÷u" cña Bé luËt h×nh sù
44
2.2.3. C¸c quy ®Þnh vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong
Ch-¬ng XVI- "C¸c téi x©m ph¹m trËt tù qu¶n lý kinh tÕ" cña
Bé luËt h×nh sù
50
2.2.4. C¸c quy ®Þnh vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong
Ch-¬ng XVIII- "C¸c téi ph¹m vÒ ma tóy" cña Bé luËt h×nh sù
54
2.2.5. C¸c quy ®Þnh vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong
Ch-¬ng XIX- "C¸c téi x©m ph¹m an toµn c«ng céng, trËt tù
c«ng céng" cña Bé luËt h×nh sù
55
2.3.
Thùc tiÔn ¸p dông t×nh tiÕt ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn
nghiÖp trong ho¹t ®éng xÐt xö cña Tßa ¸n
56
2.3.1. Nh÷ng v-íng m¾c, sai lÇm trong viÖc ¸p dông t×nh tiÕt ph¹m
téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong ho¹t ®éng xÐt xö cña
Tßa ¸n
56
2.3.2. Thùc tiÔn ¸p dông t×nh tiÕt "ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn
nghiÖp" trong ho¹t ®éng xÐt xö c¸c téi ph¹m bu«n b¸n ng-êi
cña Tßa ¸n
61
5
2.3.3. Thùc tiÔn ¸p dông "t×nh tiÕt ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp"
trong ho¹t ®éng xÐt xö c¸c téi x©m ph¹m së h÷u cña Tßa ¸n
64
2.3.4. Thùc tiÔn ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt
chuyªn nghiÖp trong ho¹t ®éng xÐt xö c¸c téi x©m ph¹m trËt
tù qu¶n lý kinh tÕ cña Tßa ¸n
71
2.3.5. Thùc tiÔn ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt
chuyªn nghiÖp trong ho¹t ®éng xÐt xö c¸c téi ph¹m vÒ ma tóy
cña Tßa ¸n
75
2.3.6. Thùc tiÔn ¸p dông t×nh tiÕt ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn
nghiÖp trong ho¹t ®éng xÐt xö c¸c vô ¸n x©m ph¹m an toµn
c«ng céng, trËt tù c«ng céng cña Tßa ¸n
78
Ch-¬ng 3: Hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh
83
sù viÖt nam vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn
nghiÖp nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c
quy ®Þnh nµy
3.1.
Sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh
sù ViÖt Nam vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp
83
3.2.
Hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam vÒ
ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp
86
3.3.
N©ng cao chÊt l-îng trong ho¹t ®éng ®Êu tranh phßng ngõa
vµ chèng c¸c lo¹i téi ph¹m cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp cña
c¸c c¬ quan t- ph¸p
88
3.3.1. §èi víi c¬ quan C«ng an
88
3.3.2. §èi víi Tßa ¸n nh©n d©n
91
3.3.3. §èi víi ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n
92
kÕt luËn
95
danh môc tµi liÖu tham kh¶o
97
6
Danh môc c¸c b¶ng
Sè hiÖu
b¶ng
Tªn b¶ng
Trang
2.1
B¸o c¸o thèng kª tæng kÕt 12 n¨m cña Tßa ¸n nh©n d©n
tèi cao vÒ t×nh h×nh xÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n bu«n b¸n
ng-êi cã quy ®Þnh ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp lµ
t×nh tiÕt t¨ng nÆng ®Þnh khung h×nh ph¹t
62
2.2
Thèng kª xÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n x©m ph¹m së h÷u
n¨m 2008
65
2.3
Thèng kª xÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n x©m ph¹m së h÷u
n¨m 2009
66
2.4
Thèng kª xÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n x©m ph¹m së h÷u
n¨m 2010
66
2.5
Sè liÖu xÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n kinh tÕ n¨m 2008
72
2.6
Sè liÖu xÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n kinh tÕ n¨m 2009
73
2.7
Sè liÖu xÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n kinh tÕ n¨m 2010
73
2.8
Sè liÖu thùc tiÔn xÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n s¶n xuÊt tr¸i
phÐp chÊt ma tóy trªn c¶ n-íc tõ n¨m 2008 ®Õn n¨m 2010
78
2.9
Sè liÖu xÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n ®¸nh b¹c tõ n¨m 2008
®Õn n¨m 2010
80
7
më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi nghiªn cøu
Bé luËt h×nh sù n¨m 1985 ra ®êi lµ mét b-íc tiÕn lín trong ho¹t ®éng
lËp ph¸p cña ViÖt Nam nãi chung vµ lËp ph¸p h×nh sù nãi riªng, nã lµ kÕt qu¶
cña qu¸ tr×nh kÕ thõa, ph¸t triÓn ph¸p luËt h×nh sù vµ tæng kÕt kinh nghiÖm 40
n¨m ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m cña Nhµ n-íc ta tõ C¸ch m¹ng th¸ng
T¸m. Bé luËt h×nh sù n¨m 1985 ra ®êi mang sø mÖnh lµ c«ng cô s¾c bÐn cña
Nhµ n-íc chuyªn chÝnh v« s¶n ®Ó b¶o vÖ nh÷ng thµnh qu¶ cña c¸ch m¹ng, b¶o
vÖ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ an ninh quèc gia vµ trËt tù, an toµn x· héi,
b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, ®Êu tranh chèng vµ phßng
ngõa mäi hµnh vi ph¹m téi.
Tuy nhiªn, do Bé luËt h×nh sù n¨m 1985 ®-îc x©y dùng vµ ban hµnh
trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ hiÖn vËt, kÕ ho¹ch hãa, tËp trung, bao cÊp,
ch-a cã nhiÖm vô vµ ch-a thÓ quy ®Þnh nh÷ng téi danh, nh÷ng hµnh vi cÇn
®-îc xö lý nghiªm kh¾c vÒ mÆt h×nh sù cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. NhiÒu lo¹i
hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi míi xuÊt hiÖn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng mµ
nÕu kh«ng ®-îc ng¨n chÆn kÞp thêi th× cã thÓ g©y ra nhiÒu hÖ qu¶ rÊt nguy h¹i.
Bªn c¹nh ®ã, còng cÇn ph¶i xem xÐt, rµ so¸t l¹i mét c¸ch toµn diÖn c¸c téi
ph¹m vÒ kinh tÕ, vÒ së h÷u ®Ó cã nh÷ng söa ®æi, bæ sung thÝch hîp c¶ vÒ dÊu
hiÖu ph¸p lý còng nh- chÝnh s¸ch xö lý nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña cuéc ®Êu
tranh phßng, chèng téi ph¹m trong t×nh h×nh míi.
Tr-íc t×nh h×nh ®ã, t¹i kú häp thø 6 ngµy 21-12-1999, Quèc héi n-íc
Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam khãa X ®· th«ng qua Bé luËt h×nh sù
(sau ®©y gäi t¾t lµ Bé luËt h×nh sù n¨m 1999), nh»m hoµn thiÖn h¬n n÷a c¸c
quy ®Þnh ph¸p luËt h×nh sù ®· ®-îc Bé luËt h×nh sù n¨m 1985 ban hµnh víi
nh÷ng söa ®æi, bæ sung cÇn thiÕt vµ quan träng.
8
Trong ®iÒu kiÖn §¶ng vµ Nhµ n-íc ta chñ tr-¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ
thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa, ®a d¹ng hãa c¸c lo¹i h×nh së h÷u,
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu b×nh ®¼ng tr-íc ph¸p luËt vµ ®Òu ®-îc Nhµ n-íc
b¶o hé nªn Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 còng ®· cã nh÷ng söa ®æi, bæ sung cho
phï hîp víi t×nh h×nh míi. Trong sè c¸c t×nh tiÕt t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh
sù ®· ®-îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 48 cã ba t×nh tiÕt míi ®-îc bæ sung lµ:
t×nh tiÕt "ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp", "ph¹m téi cã tÝnh chÊt c«n
®å", vµ t×nh tiÕt "x©m ph¹m tµi s¶n cña Nhµ n-íc". Trong ®ã, t×nh tiÕt "ph¹m
téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp" ®-îc bæ sung nh»m môc ®Ých ®Êu tranh mét
c¸ch m¹nh mÏ ®èi víi nh÷ng ®èi t-îng coi viÖc ph¹m téi nh- mét nghÒ kiÕm
sèng- mét lo¹i hµnh vi ph¹m téi ®ang diÔn ra mét c¸ch rÊt phæ biÕn do ¶nh
h-ëng tiªu cùc tõ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. H¬n n÷a, viÖc quy
®Þnh nµy còng n¶y sinh tõ ®ßi hái cña thùc tiÔn ®Êu tranh phßng, chèng téi
ph¹m trong thêi gian qua lµ cÇn ph¶i cã chÕ tµi xö lý nghiªm kh¾c ®Ó r¨n ®e
nh»m c¶i t¹o, gi¸o dôc ®èi víi h×nh thøc ph¹m téi nguy hiÓm nµy.
Tuy nhiªn, do lµ mét quy ®Þnh míi trong Bé luËt h×nh sù n¨m 1999
nªn trong khoa häc luËt h×nh sù ViÖt Nam, vÊn ®Ò ph¹m téi cã tÝnh chÊt
chuyªn nghiÖp vÉn ch-a ®-îc quan t©m, nghiªn cøu mét c¸ch s©u s¾c, ®Çy ®ñ,
cã hÖ thèng vµ toµn diÖn. Cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®-îc lµm s¸ng tá ®Ó cã quan
®iÓm thèng nhÊt vµ ®Çy ®ñ nh- vÒ kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm, ®iÒu kiÖn ¸p dông t×nh
tiÕt ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp theo quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù.
MÆt kh¸c, thùc tiÔn ¸p dông t×nh tiÕt ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp
còng ®· ®Æt ra nhiÒu v-íng m¾c ®ßi hái khoa häc luËt h×nh sù ph¶i nghiªn
cøu, gi¶i quyÕt nh- c¨n cø ¸p dông t×nh tiÕt ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn
nghiÖp, tiªu chÝ x¸c ®Þnh møc ®é chuyªn nghiÖp cña hµnh vi ph¹m téi, tiªu chÝ
ph©n biÖt t×nh tiÕt ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp víi c¸c t×nh tiÕt t¨ng
nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù kh¸c t¹i §iÒu 48 Bé luËt h×nh sù v.v...
V× vËy, viÖc tiÕp tôc nghiªn cøu s©u s¾c h¬n n÷a nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn
vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong ph¸p luËt h×nh sù ®Ó ®-a ra kiÕn
9
nghÞ vµ c¸c gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ¸p dông c¸c quy
®Þnh nµy trong giai ®o¹n hiÖn nay kh«ng nh÷ng cã ý nghÜa lý luËn - thùc tiÔn
vµ ph¸p lý quan träng, mµ cßn lµ vÊn ®Ò mang tÝnh cÊp thiÕt. §©y còng lµ lý
do luËn chøng cho viÖc chóng t«i quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi "Nh÷ng vÊn ®Ò lý
luËn vµ thùc tiÔn vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong luËt h×nh sù
ViÖt Nam" lµm luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc cña m×nh.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu
Lµ mét ®iÓm míi cña Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 so víi Bé luËt h×nh sù
n¨m 1985, vÊn ®Ò ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp vÉn ch-a ®-îc nghiªn
cøu mét c¸ch ®ång bé, cã hÖ thèng vµ toµn diÖn. T¹i ViÖt Nam, vÊn ®Ò ph¹m
téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp ®· ®-îc ®Ò cËp, ph©n tÝch trong mét sè gi¸o tr×nh
vµ s¸ch tham kh¶o nh-: Gi¸o tr×nh LuËt h×nh sù ViÖt Nam, Nxb C«ng an nh©n
d©n, Hµ Néi, 2003; Gi¸o tr×nh luËt h×nh sù ViÖt Nam (PhÇn chung), Nxb §¹i
häc Quèc gia, Hµ Néi, 1997; Gi¸o tr×nh LuËt h×nh sù ViÖt Nam (PhÇn chung),
tËp thÓ t¸c gi¶ do TSKH. Lª C¶m chñ biªn, NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi,
2001 vµ 2003 (t¸i b¶n lÇn thø nhÊt); Téi ph¹m häc nhËp m«n, Nxb C«ng an
nh©n d©n, Hµ Néi, 2009 cña TS. D-¬ng TuyÕt Miªn; Téi ph¹m vµ cÊu thµnh
téi ph¹m, Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi, 2010, cña GS.TS NguyÔn Ngäc
Hßa; B×nh luËn khoa häc Bé luËt h×nh sù 1999- PhÇn chung, Nxb Thµnh phè
Hå ChÝ Minh, 2000 cña ThS. §inh V¨n QuÕ; B×nh luËn khoa häc Bé luËt h×nh
sù n¨m 1999, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2008, do TS. U«ng Chu L-u
(chñ biªn); Thùc tiÔn ¸p dông c¸c t×nh tiÕt t¨ng nÆng, gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm
h×nh sù trong c«ng t¸c xÐt xö cña Tßa ¸n vµ mét sè kiÕn nghÞ, §Ò tµi nghiªn
cøu khoa häc cÊp Bé, Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao, 2009, tËp thÓ t¸c gi¶ do ThS.
§inh V¨n QuÕ lµm chñ nhiÖm; C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc ¸p dông
PhÇn chung cña Bé luËt h×nh sù n¨m 1999, §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc cÊp
Bé, Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao, 2001, tËp thÓ t¸c gi¶ do ThS. §inh V¨n QuÕ lµm
chñ nhiÖm…
10
Ngoµi ra, vÊn ®Ò ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp cßn ®-îc ®Ò cËp
ë c¸c møc ®é kh¸c nhau trong c¸c c«ng tr×nh cña mét sè t¸c gi¶ kh¸c nh-: VÒ
viÖc ¸p dông t×nh tiÕt ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp, cña t¸c gi¶ Vò
Thµnh Long, T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n, sè 20, 2006; VÒ c¸c t×nh tiÕt gi¶m nhÑ
vµ t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù trong Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 vµ mét sè
kiÕn nghÞ, cña t¸c gi¶ TrÞnh TiÕn ViÖt, T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n, sè 13, 2004;
Nh÷ng h¹n chÕ trong c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 vÒ c¸c t×nh
tiÕt gi¶m nhÑ, t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ h-íng kh¾c phôc, cña t¸c gi¶
Hå Sü S¬n, T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n, sè 16, 2008; Mét sè vÊn ®Ò cÇn chó ý
khi ¸p dông c¸c t×nh tiÕt t¨ng nÆng, gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù, cña t¸c gi¶
§inh V¨n QuÕ, T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n, sè 04, 2010.
Tuy nhiªn, tÊt c¶ nh÷ng nghiªn cøu trªn ®©y cña c¸c t¸c gi¶ míi ë d-íi
d¹ng lµ c¸c bµi viÕt ®¨ng trªn c¸c t¹p chÝ khoa häc chuyªn ngµnh, lµ mét phÇn,
môc trong c¸c gi¸o tr×nh, s¸ch tham kh¶o hay s¸ch b×nh luËn, hoÆc míi chØ xem
xÐt vÊn ®Ò ë cÊp ®é trao ®æi ý kiÕn. Cã nghÜa lµ cho ®Õn nay trong khoa häc luËt
h×nh sù cña ViÖt Nam ch-a cã c«ng tr×nh nghiªn cøu nµo ®Ò cËp ®Õn chÕ ®Þnh
nµy mét c¸ch t-¬ng ®èi cã hÖ thèng, t-¬ng ®èi ®ång bé vµ ë cÊp ®é mét luËn v¨n
th¹c sÜ hay mét luËn ¸n tiÕn sÜ luËt häc. H¬n n÷a, nhiÒu vÊn ®Ò lý luËn - thùc tiÔn
xung quanh vÊn ®Ò ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp còng ®ßi hái cÇn ph¶i
®-îc tiÕp tôc nghiªn cøu mét c¸ch toµn diÖn, chuyªn kh¶o vµ s©u s¾c h¬n.
3. Ph¹m vi vµ môc ®Ých nghiªn cøu
LuËn v¨n nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ ph¹m téi cã
tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong Bé luËt h×nh sù n¨m 1999, d-íi gãc ®é ph¸p
luËt h×nh sù, ®ång thêi luËn v¨n còng cã ®Ò cËp ®Õn mét sè c¸c quy ®Þnh cña
ph¸p luËt chuyªn kh¸c nh»m hç trî cho viÖc gi¶i quyÕt nhiÖm vô vµ ®èi t-îng
nghiªn cøu.
Ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp lµ mét vÊn ®Ò míi, cã nhiÒu néi
dung liªn quan ®Õn c¸c chÕ ®Þnh kh¸c cña Bé luËt h×nh sù. Bëi vËy, môc ®Ých
11
cña luËn v¨n lµ lµm s¸ng tá mét c¸ch cã hÖ thèng vÒ mÆt lý luËn nh÷ng néi
dung c¬ b¶n cña vÊn ®Ò ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp theo luËt h×nh sù
ViÖt Nam vµ viÖc ¸p dông chÕ ®Þnh nµy trong thùc tiÔn, x¸c ®Þnh nh÷ng bÊt
cËp vµ tõ ®ã ®-a ra c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh nµy trong ph¸p luËt
h×nh sù ViÖt Nam.
4. NhiÖm vô nghiªn cøu
Tõ môc ®Ých nghiªn cøu nªu trªn, t¸c gi¶ luËn v¨n tËp trung gi¶i quyÕt
c¸c vÊn ®Ò sau:
VÒ mÆt lý luËn, nghiªn cøu kh¸i niÖm, c¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ph¹m
téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp, sù kh¸c nhau gi÷a t×nh tiÕt t¨ng nÆng ph¹m téi
cã t×nh chÊt chuyªn nghiÖp víi c¸c t×nh tiÕt t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù
kh¸c, ý nghÜa cña viÖc quy ®Þnh ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp víi tÝnh
chÊt lµ mét t×nh tiÕt t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù; nh÷ng quy ®Þnh vÒ ph¹m
téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong PhÇn c¸c téi ph¹m cña Bé luËt h×nh sù
hiÖn hµnh ®Ó lµm s¸ng tá b¶n chÊt vµ néi dung ph¸p lý cña chÕ ®Þnh ph¹m téi
cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong luËt h×nh sù ViÖt Nam.
VÒ mÆt thùc tiÔn, nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ viÖc ¸p dông t×nh tiÕt ph¹m téi
cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong thùc tiÔn xÐt xö cña Tßa ¸n, ®ång thêi ph©n
tÝch nh÷ng tån t¹i xung quanh viÖc ¸p dông chÕ ®Þnh nµy nh»m ®Ò xuÊt vµ
luËn chøng sù cÇn thiÕt ph¶i hoµn thiÖn vµ ®-a ra c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu
qu¶ ¸p dông t×nh tiÕt nµy trong c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m ë
n-íc ta.
5. C¬ së lý luËn vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu
Nh÷ng c¬ së lý luËn cña luËn v¨n lµ c¸c thµnh tùu cña c¸c chuyªn
ngµnh khoa häc ph¸p lý nh-: luËt h×nh sù, téi ph¹m häc, luËt tè tông h×nh sù
trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, s¸ch chuyªn kh¶o vµ c¸c bµi ®¨ng trªn t¹p
chÝ cña c¸c nhµ khoa häc - luËt gia ViÖt Nam vµ n-íc ngoµi, còng nh- c¸c v¨n
12
b¶n ph¸p luËt cña Nhµ n-íc vµ nh÷ng gi¶i thÝch thèng nhÊt cã tÝnh chÊt chØ
®¹o cña thùc tiÔn xÐt xö thuéc lÜnh vùc ph¸p luËt h×nh sù do Tßa ¸n nh©n d©n
tèi cao hoÆc (vµ) c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt ë Trung -¬ng ban hµnh cã liªn
quan ®Õn chÕ ®Þnh ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp.
Ngoµi ra, luËn v¨n còng ®· sö dông mét sè ph-¬ng ph¸p tiÕp cËn ®Ó
lµm s¸ng tá vÒ mÆt khoa häc tõng vÊn ®Ò t-¬ng øng, ®ã lµ c¸c ph-¬ng ph¸p
nghiªn cøu nh-: lÞch sö, so s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp… §ång thêi, viÖc nghiªn
cøu ®Ò tµi cßn dùa vµo sè liÖu thèng kª trong c¸c b¸o c¸o cña Tßa ¸n nh©n d©n
tèi cao, Bé C«ng an vµ mét sè c¸c vô ¸n h×nh sù trong thùc tiÔn xÐt xö, còng
nh- th«ng tin trªn m¹ng Internet ®Ó ph©n tÝch, tæng hîp c¸c tri thøc khoa häc
luËt h×nh sù vµ luËn chøng c¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu.
6. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña luËn v¨n
ý nghÜa lý luËn - thùc tiÔn quan träng cña luËn v¨n lµ ë chç t¸c gi¶ ®·
lµm râ kh¸i niÖm, b¶n chÊt ph¸p lý vµ c¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ph¹m téi cã
tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp, néi dung vµ ®iÒu kiÖn ¸p dông cña t×nh tiÕt nµy trªn
c¬ së xem xÐt c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù hiÖn hµnh, ®ång thêi ®-a ra
c¸c kiÕn nghÞ hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp
ë khÝa c¹nh lËp ph¸p vµ viÖc ¸p dông chóng trong thùc tiÔn.
§Æc biÖt, ®Ó gãp phÇn cô thÓ hãa h¬n n÷a chÝnh s¸ch h×nh sù cña Nhµ
n-íc ta vµ ®Ó phï hîp víi c¸c yªu cÇu cña thùc tiÔn xÐt xö vµ ph¸p luËt h×nh
sù c¸c n-íc, t¸c gi¶ luËn v¨n kiÕn nghÞ bæ sung nh÷ng téi danh cã thÓ quy
®Þnh t×nh tiÕt ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh
ph¹t, nh-ng l¹i ch-a ®-îc nhµ lµm luËt n-íc ta quy ®Þnh trong Bé luËt h×nh sù
n¨m 1999 hiÖn hµnh.
Ngoµi ra, ë mét chõng mùc nhÊt ®Þnh cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, ®©y lµ
nghiªn cøu chuyªn kh¶o ®ång bé ®Çu tiªn ë cÊp ®é mét luËn v¨n th¹c sÜ ®Ò
cËp ®Õn vÊn ®Ò ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong khoa häc luËt h×nh
13
sù ViÖt Nam; do ®ã nã cßn cã ý nghÜa lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c c¸n bé
lµm c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc, gi¶ng d¹y; nghiªn cøu sinh, häc viªn cao
häc vµ sinh viªn thuéc chuyªn ngµnh luËt nãi chung, luËt h×nh sù nãi riªng.
7. KÕt cÊu cña luËn v¨n
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung
cña luËn v¨n gåm 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt
chuyªn nghiÖp.
Ch-¬ng 2: C¸c quy ®Þnh vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp trong
Bé luËt h×nh sù vµ thùc tiÔn ¸p dông.
Ch-¬ng 3: Hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam vÒ
ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp.
14
Ch-¬ng 1
Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ ph¹m téi
cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp
1.1. Kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm cña ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn
nghiÖp vµ ph©n biÖt nã víi c¸c h×nh thøc ®a (nhiÒu) téi ph¹m
Ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp lµ mét d¹ng ph¹m téi kh¸ phæ
biÕn vµ nguy hiÓm hiÖn nay. V× vËy khi söa ®æi bæ sung Bé luËt h×nh sù n¨m
2003, ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp ®-îc quy ®Þnh lµ mét t×nh tiÕt t¨ng
nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù.
§èi víi nh÷ng téi ph¹m co tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp, tÝnh nguy hiÓm
cao cho x· héi cña téi ph¹m nµy thÓ hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh:
+ ThÓ hiÖn ë hµnh vi kh¸ch quan: Ng-êi ph¹m téi lÊy viÖc ph¹m téi
lµm nguån sèng, triÒn miªn, lÆp ®i lÆp l¹i.
+ ThÓ hiÖn ë c¸c t×nh tiÕt vÒ nh©n th©n ng-êi ph¹m téi: Ph¹m téi tõ 5
lÇn trë lªn, do ®ã nguy hiÓm h¬n so víi ph¹m téi nhiÒu lÇn tõ 2 lÇn trë lªn.
1.1.1. Kh¸i niÖm ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp
Ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp lµ mét thuËt ng÷ ph¸p lý vµ ®-îc
sö dông ®èi víi ng-êi cã hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt h×nh sù. Bé luËt h×nh sù
n¨m 1999 ®· quy ®Þnh "ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp" lµ t×nh tiÕt t¨ng
nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù t¹i §iÒu 48, vµ lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung trong nhiÒu
®iÒu luËt quy ®Þnh trong PhÇn c¸c téi ph¹m. Tuy nhiªn, Bé luËt h×nh sù n¨m
1999 ch-a quy ®Þnh kh¸i niÖm ph¸p lý vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn
nghiÖp, nªn vÒ vÊn ®Ò nµy trong khoa häc ph¸p lý hiÖn nay tån t¹i nhiÒu quan
®iÓm kh¸c nhau, cô thÓ lµ:
- Ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp lµ "tr-êng hîp liªn tiÕp ph¹m
téi vµ viÖc ph¹m téi trë thµnh nguån thu nhËp chÝnh" [47, tr. 274].
15
- "Ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp lµ ng-êi ph¹m téi lÊy viÖc
ph¹m téi lµ nguån sèng chÝnh cho m×nh" [44, tr. 28].
- "Ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp lµ viÖc ng-êi ph¹m téi lÊy viÖc
ph¹m téi lµ ph-¬ng tiÖn kiÕm sèng, nguån thu nhËp, nguån sèng chÝnh" [14, tr. 30].
- Ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp lµ tr-êng hîp ng-êi
ph¹m téi chuyªn lÊy viÖc ph¹m téi lµ nghÒ sèng chÝnh hoÆc t¹o
nguån thu nhËp chÝnh...møc ®é t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù cña
t×nh tiÕt phô thuéc vµo møc ®é chuyªn nghiÖp, thêi gian ho¹t ®éng
ph¹m téi, møc ®é thu nhËp b»ng con ®-êng ph¹m téi [15, tr. 147].
T¹i Héi nghÞ tæng kÕt c«ng t¸c ngµnh Tßa ¸n n¨m 1991 diÔn ra tõ ngµy
07 ®Õn ngµy 10-01-1992, Ch¸nh ¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao ®· h-íng dÉn x¸c
®Þnh ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp nh- sau:
Coi lµ l-u manh chuyªn nghiÖp nh÷ng tªn chuyªn lÊy viÖc
trém c¾p, lõa ®¶o, chøa chÊp, tiªu thô cña gian, hoÆc lÊy c¸c hµnh
®éng phi ph¸p kh¸c lµm nguån sèng chÝnh, hoÆc tuy cã nghÒ nghiÖp
nh-ng ®ã kh«ng ph¶i lµ nguån sèng chÝnh, cã khi chØ lµ ®Ó ngôy
trang… [37, tr. 247].
Tuy kh«ng ®-a ra kh¸i niÖm thÕ nµo lµ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn
nghiÖp quy ®Þnh t¹i ®iÓm b kho¶n 1 §iÒu 48 vµ mét sè ®iÒu luËt trong PhÇn
c¸c téi ph¹m cña Bé luËt h×nh sù n¨m 1999, nh-ng t¹i Môc 5 NghÞ quyÕt sè
01/2006/NQ-H§TP ngµy 12-5-2006, Héi ®ång ThÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n
tèi cao ®· h-íng dÉn:
ChØ ¸p dông t×nh tiÕt "ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp"
khi cã ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y:
a) Cè ý ph¹m téi tõ n¨m lÇn trë lªn vÒ cïng mét téi ph¹m
kh«ng ph©n biÖt ®· bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù hay ch-a bÞ truy
cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù, nÕu ch-a hÕt thêi hiÖu truy cøu tr¸ch
nhiÖm h×nh sù hoÆc ch-a ®-îc xãa ¸n tÝch;
16
b) Ng-êi ph¹m téi ®Òu lÊy c¸c lÇn ph¹m téi lµm nghÒ sèng
vµ lÊy kÕt qu¶ cña viÖc ph¹m téi lµm nguån sèng chÝnh [43, tr. 16].
Theo c¸c nghÞ quyÕt cña Quèc héi vÒ thi hµnh Bé luËt h×nh sù n¨m
1999 vµ LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña Bé luËt h×nh sù ®· giao cho
Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao, trong ph¹m vi chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh cã tr¸ch
nhiÖm h-íng dÉn thi hµnh LuËt nµy vµ c¸c quy ®Þnh cña LuËt tæ chøc Tßa ¸n
nh©n d©n, LuËt ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, th× h-íng dÉn t¹i
NghÞ quyÕt nµy cña Héi ®ång ThÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao còng lµ v¨n
b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vµ cã tÝnh b¾t buéc thi hµnh ®èi víi c¸c c¬ quan tiÕn
hµnh tè tông nãi chung, Tßa ¸n nãi riªng trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh
sù. Vµ v× thÕ, cã thÓ coi néi dung h-íng dÉn trªn lµ quan ®iÓm cña §¶ng vµ
Nhµ n-íc ta vÒ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp.
Theo Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt cña Nhµ xuÊt b¶n tõ ®iÓn B¸ch Khoa n¨m
2007, "chuyªn nghiÖp" cã nghÜa lµ "chuyªn mét nghÒ lµm ¨n nhÊt ®Þnh vµ cã
häc hµnh vÒ nghÒ ®ã h¼n hoi" [53, tr. 259]. Nh- chóng ta ®· biÕt, "téi ph¹m lµ
hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi, cã lçi, tr¸i ph¸p luËt h×nh sù vµ ph¶i chÞu h×nh
ph¹t" [47, tr. 42]. Lµ mét hiÖn t-îng tiªu cùc nhÊt trong x· héi, xuÊt hiÖn
cïng víi sù ra ®êi cña Nhµ n-íc vµ ph¸p luËt, còng nh- khi x· héi ph©n chia
thµnh giai cÊp ®èi kh¸ng nªn téi ph¹m lu«n chøa ®ùng trong nã ®Æc tÝnh
chèng ®èi l¹i x· héi, ®i l¹i lîi Ých chung cña céng ®ång, trËt tù x· héi, x©m
ph¹m ®Õn quyÒn, tù do vµ c¸c lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. §Ó b¶o vÖ c¸c
quyÒn lîi cña giai cÊp cÇm quyÒn, c¸c lîi Ých cña c¸c giai tÇng kh¸c trong x·
héi, Nhµ n-íc ®· quy ®Þnh nh÷ng hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi nµo lµ téi
ph¹m vµ ¸p dông tr¸ch nhiÖm h×nh sù (h×nh ph¹t) ®èi víi ng-êi nµo thùc hiÖn
c¸c hµnh vi ®ã [55].
V× thÕ, tr-íc hÕt, ta cÇn ph¶i hiÓu kh¸i niÖm chuyªn nghiÖp trong téi
ph¹m h×nh sù kh«ng ®ång nghÜa víi kh¸i niÖm nghÒ nghiÖp cña mét con ng-êi
ngoµi x· héi; do ®ã, kh«ng thÓ coi ph¹m téi lµ mét nghÒ kiÕm sèng. TÝnh chÊt
17
chuyªn nghiÖp cña hµnh vi ph¹m téi thÓ hiÖn ë chç ng-êi ®ã th-êng xuyªn
thùc hiÖn téi ph¹m, hµnh vi ph¹m téi cña hä ®-îc lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn, vµ
®iÒu quan träng h¬n ®ã lµ, do tÝnh chuyªn nghiÖp trong téi ph¹m h×nh sù
kh«ng ®-îc coi lµ nghÒ nghiÖp cña mét con ng-êi cho nªn yÕu tè quan träng
®Ó x¸c ®Þnh tÝnh chuyªn nghiÖp trong téi ph¹m lµ ng-êi ph¹m téi ®ã ph¶i coi
viÖc ph¹m téi cña m×nh lµ ph-¬ng tiÖn ®Ó kiÕm sèng, lµ nguån thu nhËp,
nguån sèng chÝnh. Theo NghÞ quyÕt sè 01/2006/NQ-H§TP, th× ®iÒu kiÖn cÇn
vµ ®ñ ®Ó ¸p dông t×nh tiÕt ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp ®èi víi ng-êi
ph¹m téi lµ ng-êi ®ã ph¶i ph¹m téi tõ 05 lÇn trë lªn vÒ cïng mét téi ph¹m vµ
®Òu ph¶i lÊy c¸c lÇn ph¹m téi lµ ph-¬ng tiÖn kiÕm sèng, lµ nguån thu nhËp
chÝnh. Tuy nhiªn, cßn mét vÊn ®Ò mµ NghÞ quyÕt sè 01/2006/NQ-H§TP
kh«ng ®Ò cËp ®Õn, ®ã lµ mét ng-êi thùc hiÖn nhiÒu hµnh vi ph¹m téi kh¸c
nhau, nh-ng kh«ng x©m ph¹m ®Õn cïng mét kh¸ch thÓ hoÆc mét nhãm kh¸ch
thÓ cïng lo¹i mµ x©m ph¹m ®Õn nhiÒu kh¸ch thÓ kh¸c nhau, nghÜa lµ ng-êi ®ã
ph¹m nhiÒu lÇn vµo nhiÒu téi kh¸c nhau, nh-ng víi mçi téi th× ch-a ®ñ 05 lÇn
(theo nh- NghÞ quyÕt) vµ ng-êi ®ã ®Òu lÊy c¸c lÇn ph¹m téi lµ ph-¬ng tiÖn
kiÕm sèng, lÊy kÕt qu¶ ph¹m téi lµ nguån thu nhËp chÝnh, th× cã ®-îc hay
kh«ng ®-îc coi lµ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp.
Chóng t«i nhËn thÊy r»ng, nÕu chØ coi nh÷ng tr-êng hîp ph¹m téi cã
tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp nh- trong NghÞ quyÕt h-íng dÉn th× ch-a ®Çy ®ñ vµ
ch-a ph¶n ¸nh hÕt tÝnh chÊt nguy hiÓm còng nh- b¶n chÊt cña mçi ng-êi ph¹m
téi. Bëi lÏ, ®iÓm quan träng nhÊt, mÊu chèt nhÊt ®Ó ph©n biÖt nh÷ng tr-êng
hîp nµo, con ng-êi ph¹m téi nµo ®-îc coi lµ ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn
nghiÖp, th× ph¶i c¨n cø vµo ý thø hai trong NghÞ quyÕt sè 01/2006/NQ-H§TP,
®ã lµ "ng-êi ph¹m téi ®Òu lÊy c¸c lÇn ph¹m téi lµm nghÒ sinh sèng vµ lÊy kÕt
qu¶ cña viÖc ph¹m téi lµm nguån sèng chÝnh". Cho nªn, ngoµi nh÷ng tr-êng
hîp ng-êi nµo n¨m lÇn thùc hiÖn téi ph¹m x©m ph¹m ®Õn cïng mét kh¸ch thÓ
hoÆc mét nhãm kh¸ch thÓ th× tr-êng hîp ng-êi nµo ph¹m nhiÒu téi vµ cã tõ
18
n¨m lÇn ph¹m téi trë lªn vµ ®Òu lÊy viÖc ph¹m téi cña m×nh lµm nghÒ sinh
sèng vµ lÊy kÕt qu¶ cña viÖc ph¹m téi lµm nguån sèng chÝnh, th× nh÷ng tr-êng
hîp nµy, theo chóng t«i, còng ph¶i coi lµ tr-êng hîp ph¹m téi cã tÝnh chÊt
chuyªn nghiÖp. Cã nh- vËy, míi ®¸nh gi¸ ®óng tÝnh chÊt nguy hiÓm vµ ph¶n
¸nh ®óng b¶n chÊt cña con ng-êi ph¹m téi.
Nh- vËy, vÒ c¬ b¶n tÊt c¶ c¸c quan ®iÓm trªn ®©y vÒ kh¸i niÖm ph¹m
téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp ®Òu ®Çy ®ñ vÒ néi dung, ng¾n gän vµ ®iÒu quan
träng lµ thèng nhÊt trong viÖc kh¼ng ®Þnh râ ®-îc néi dung vµ b¶n chÊt ph¸p
lý cña nã. §ã lµ viÖc mét ng-êi ph¹m téi (kh«ng ph©n biÖt lµ mét téi hay c¸c
téi kh¸c nhau) nhiÒu lÇn vµ ®Òu lÊy viÖc ph¹m téi lµ ph-¬ng tiÖn kiªm sèng,
lµm nguån thu nhËp chÝnh cña m×nh. Tãm l¹i, trªn c¬ së tæng kÕt c¸c quan
®iÓm khoa häc ®· nªu, kÕt hîp víi viÖc ph©n tÝch c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt
h×nh sù cã liªn quan, d-íi gãc ®é khoa häc luËt h×nh sù, kh¸i niÖm ph¹m téi
cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp cã thÓ ®-îc ®Þnh nghÜa nh- sau: Ph¹m téi cã tÝnh
chÊt chuyªn nghiÖp lµ hµnh vi cña mét ng-êi lÊy viÖc ph¹m téi lµm nghÒ sèng,
lÊy kÕt qu¶ cña viÖc ph¹m téi lµm nguån thu nhËp chÝnh vµ ®· cè ý ph¹m téi
nhiÒu lÇn vÒ mét hoÆc c¸c téi ph¹m, kh«ng ph©n biÖt ®· bÞ truy cøu tr¸ch
nhiÖm h×nh sù hay ch-a bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù nÕu ch-a hÕt thêi
hiÖu truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù hoÆc ch-a ®-îc xãa ¸n tÝch.
1.1.2. C¸c ®Æc ®iÓm cña ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp
XuÊt ph¸t tõ kh¸i niÖm nªu trªn vµ trªn c¬ së nghiªn cøu c¸c quy ®Þnh
cña ph¸p luËt h×nh sù hiÖn hµnh cã liªn quan ®Õn ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn
nghiÖp, chóng t«i cã thÓ chØ ra mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña nã nh- sau:
Thø nhÊt, ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp lµ mét trong nh÷ng t×nh
tiÕt t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh ph¹t ®-îc quy
®Þnh trong Bé luËt h×nh sù, ph¶n ¸nh râ nÐt nhÊt nguyªn t¾c, chÝnh s¸ch h×nh
sù cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta t¹i §iÒu 3 Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 lµ "nghiªm
trÞ" ®èi víi nh÷ng ng-êi ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp. Nh-ng nãi nh-
19
vËy, kh«ng cã nghÜa "nghiªm trÞ" nhÊt thiÕt ph¶i xö ph¹t nÆng ng-êi ph¹m téi,
mµ ph¶i c©n nh¾c, ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n tÝnh chÊt nghiªm träng cña téi ph¹m,
tÝnh chÊt nguy hiÓm cho x· héi cña nh©n th©n ng-êi ph¹m téi vµ trong ph¹m
vi ®-êng lèi, ph¸p luËt ®èi víi tõng téi ph¹m cô thÓ, cã quyÕt ®Þnh trõng trÞ
nghiªm kh¾c, kh«ng do dù, kh«ng rôt rÌ. Cã kiªn quyÕt nghiªm trÞ ng-êi
ph¹m téi nguy hiÓm th× míi cã ®iÒu kiÖn xö lý khoan hång réng r·i ng-êi
ph¹m téi Ýt nguy hiÓm. MÆt kh¸c, dï lµ tÝnh nghiªm trÞ hay khoan hång ®Òu
ph¶i thÓ hiÖn ®-îc tÝnh gi¸o dôc, c¶i t¹o. §iÒu ®ã cã ý nghÜa kh«ng vïi dËp
ng-êi ph¹m téi; kh«ng dån hä vµo con ®-êng cïng, mµ lµ n©ng ®ì, më ®-êng
cho hä trë l¹i thµnh ng-êi c«ng d©n l-¬ng thiÖn; nã cã t¸c dông phßng ngõa
riªng ®èi víi ng-êi ph¹m téi vµ còng cã t¸c dông phßng ngõa chung ®èi víi
nh÷ng ng-êi cã ý ®Þnh ph¹m téi.
Thø hai, ng-êi ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp theo thùc tiÔn xÐt
xö lµ ng-êi ph¶i ph¹m téi tõ 05 lÇn trë lªn vÒ cïng mét téi ph¹m; ®©y lµ ®iÒu
kiÖn cÇn, cã tÝnh tiªn quyÕt. MÆc dï, Héi ®ång ThÈm ph¸n Tßa ¸n nh©n d©n
tèi cao ch-a lý gi¶i lý do lÊy møc ®Þnh l-îng ph¹m téi tõ 05 lÇn trë lªn mµ
kh«ng ph¶i lµ mét møc kh¸c, nh-ng theo chóng t«i, viÖc x¸c ®Þnh nµy xuÊt
ph¸t tõ thùc tiÔn xÐt xö vµ tæng kÕt c«ng t¸c xÐt xö cña ngµnh Tßa ¸n, do b¶n
chÊt cña c¸c ®èi t-îng nµy lµ chuyªn lÊy viÖc ph¹m téi lµm nghÒ kiÕm sèng
nªn ®· ph¹m téi mét c¸ch th-êng xuyªn. VÒ vÊn ®Ò ph¹m téi nhiÒu lÇn ®èi víi
mét téi hay nhiÒu téi, hiÖn nay còng cßn nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau. Cã ý
kiÕn cho r»ng, tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp lµ chØ tÝnh chÊt cña mçi téi ph¹m riªng
biÖt cô thÓ, chø kh«ng ph¶i lµ chØ tÝnh chÊt cña téi ph¹m nãi chung nªn x¸c
®Þnh "ph¹m téi tõ 05 lÇn trë lªn vÒ cïng mét téi ph¹m" nh- NghÞ quyÕt sè
01/2006/NQ-H§TP lµ ®Çy ®ñ. Lo¹i ý kiÕn kh¸c th× l¹i cho r»ng, trong tr-êng
hîp nµy cÇn ph©n biÖt, nÕu t×nh tiÕt ph¹m téi cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp ®-îc
¸p dông lµ t×nh tiÕt ®Þnh khung h×nh ph¹t cña mét téi ph¹m cô thÓ th× ph¶i x¸c
®Þnh ph¹m téi tõ 05 lÇn trë lªn vÒ cïng mét téi ph¹m ®ã; nÕu ¸p dông lµ t×nh
tiÕt t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù, th× chØ cÇn x¸c ®Þnh ph¹m téi tõ 05 lÇn trë
20
- Xem thêm -
.PDF 
108 
67642 
123 
