§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
Lêi më ®Çu
H¹ch to¸n kÕ to¸n lµ mét m«n khoa häc kinh tÕ ph¶n ¸nh vµ gi¸m ®èc
c¸c mÆt ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh ë tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc hµnh
chÝnh sù nghiÖp vµ c¸c c¬ quan kh¸c. H¹ch to¸n kÕ to¸n lµ c¬ së quan träng ®Ó
®i vµo nghiªn cøu c¸c chuyªn ngµnh kÕ to¸n. §Ó cã thÓ thµnh c«ng trong viÖc
n¾m v÷ng vµ vËn dông nã, chóng ta ph¶i nhËn biÕt b¶n chÊt, quy luËt vËn ®éng
cña c¸c ®èi tîng h¹ch to¸n kÕ to¸n. Sù ph¸t triÓn cña x· héi nãi chung cña nÒn
kinh tÕ nãi riªng lµm cho ®èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n còng cã sù biÕn ®æi.
Víi nhËn thøc trªn, t«i ®i s©u nghiªn cøu vµ viÕt ®Ò tµi: “§èi tîng cña
h¹ch to¸n kÕ to¸n.”
Trong bµi viÕt nµy, t«i xin tr×nh bµy lý luËn chung vµ nh÷ng quan ®iÓm
kh¸c nhau vÒ ®èi tîng chung cña h¹ch to¸n kÕ to¸n qua c¸c thêi kú kh¸c nhau
ë níc ta.
Bµi viÕt gåm ba ch¬ng:
Ch¬ng I: Lý luËn chung vÒ ®èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n.
Ch¬ng II: §èi tîng cô thÓ cña h¹ch to¸n kÕ to¸n.
Ch¬ng III: BiÓu hiÖn cña ®èi tîng kÕ to¸n trong c¸c ®¬n vÞ kh¸c.
§©y lµ kÕt qu¶ cña viÖc nghiªn cøu nghiªm tóc, kÕt hîp víi nh÷ng kiÕn
thøc thu ®îc tõ sù gi¶ng d¹y cña c¸c thÇy c« trêng ®¹i häc kinh tÕ
quèc d©n. Song do qu¸ tr×nh nghiªn cøu cã nhiÒu h¹n chÕ nªn kh«ng tr¸nh
khái nh÷ng khiÕm khuyÕt, kÝnh mong c¸c thÇy c« ®ãng gãp, gióp ®ì ®Ó kiÕn
thøc cña t«i vÒ m«n häc ngµy cµng ®îc hoµn thiÖn h¬n.
Xin tr©n thµnh c¶m ¬n!
Hµ Néi, ngµy 16 th¸ng 9 n¨m 2003
1
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
Ch¬ng I
Lý luËn chung vÒ ®èi tîng
cña h¹ch to¸n kÕ to¸n
I. Kh¸i qu¸t vÒ h¹ch to¸n kÕ to¸n.
S¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt lµ c¬ së tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi
ngêi. Con ngêi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn dÉn ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
cña x· héi. B»ng c¸c ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt, con ngêi t¹o ra ®îc cña c¶i
vËt chÊt ®Ó duy tr× cuéc sèng b¶n th©n, gia ®×nh vµ céng ®ång x· héi. Ho¹t
®éng lao ®éng s¶n xuÊt cña con ngêi lµ ho¹t ®éng tù gi¸c, cã ý thøc, cã môc
®Ých nã ®îc lÆp ®i lÆp l¹i vµ kh«ng ngõng ®îc ®æi míi h×nh thµnh nªn qu¸
tr×nh t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ sau ®ã cïng víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt lµ qu¸
tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng. S¶n xuÊt ph¸t triÓn kÐo theo sù ph¸t triÓn cña x·
héi loµi ngêi qua c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c nhau.
Trong mçi h×nh
th¸i kinh tÕ - x· héi con ngêi ®Òu ph¶i tiÕn hµnh ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt.
Trong khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt con ngêi lu«n cã sù quan
t©m ®Õn thêi gian lao ®éng ®· bá ra, kÕt qu¶ ®ã ®em l¹i sù tÝch luü kinh
nghiÖm. §Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt ngµy cµng cã hiÖu qu¶ h¬n
®em l¹i kÕt qu¶ nhiÒu h¬n, h÷u Ých h¬n nh»m ®¶m b¶o nhu cÇu ngµy cµng
t¨ng cña céng ®ång x· héi. ý thøc vµ sù quan t©m cña con ngêi ®èi víi ho¹t
®éng lao ®éng s¶n xuÊt h×nh thµnh nªn ho¹t ®éng tæ chøc qu¶n lý cña con ngêi ®èi víi qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, trong ®ã con ngêi ®· thùc hiÖn viÖc
quan s¸t ®o lêng tÝnh to¸n vµ ghi chÐp kinh tÕ nãi trªn nh»m thùc hiÖn chøc
n¨ng ph¶n ¸nh vµ gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ gäi lµ h¹ch to¸n. V× vËy h¹ch
to¸n lµ nhu cÇu kh¸ch quan cña x· héi vµ lµ c«ng cô quan träng cho qu¶n lý
kinh tÕ. H¹ch to¸n ra ®êi cïng víi qu¸ tr×nh kinh tÕ víi t c¸ch lµ do yªu cÇu
cña cña s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i cã sù kiÓm tra gi¸m s¸t vÒ lîng hao phÝ vµ kÕt
qu¶ mµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra.
Nh vËy h¹ch to¸n lµ mét hÖ thèng ®iÒu tra quan s¸t, tÝnh to¸n, ®o lêng
vµ ghi chÐp c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ nh»m qu¶n lý c¸c qu¸ tr×nh ®ã ngµy mét chÆt
chÏ h¬n.
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ
trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, ®Æc biÖt ®èi víi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸
ngµy cµng phong phó, ®a d¹ng vµ phøc t¹p. §Ó ®¸p øng nh÷ng th«ng tin vÒ
ho¹t ®éng ®ã mét c¸ch chi tiÕt, cô thÓ, h¹ch to¸n ®· ph¸t triÓn ph©n chia thµnh
ba lo¹i kh¸c nhau. (H¹ch to¸n thèng kª, h¹ch to¸n nghiÖp vô, h¹ch to¸n kÕ
to¸n.) C¶ ba lo¹i h¹ch to¸n ®Òu nh»m thu thËp th«ng tin, ghi chÐp vµ truyÒn
2
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
®¹t nh÷ng tin tøc tµi chÝnh, lµ nh÷ng kh©u c¬ b¶n trong hÖ thèng th«ng tin
kinh tÕ. Mäi th«ng tin kinh tÕ trong ®¬n vÞ ph¶i dùa trªn c¬ së sè liÖu thèng
nhÊt do ba lo¹i h¹ch to¸n cung cÊp. Trong ba lo¹i h¹ch to¸n th× kÕ to¸n cã vai
trß rÊt quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý xÝ nghiÖp. V× vËy ngêi ta coi kÕ to¸n
lµ quy t¾c ®©u tiªn cña qu¶n lý; kh«ng cã kÕ to¸n th× kh«ng thÓ qu¶n lý ®îc
kinh tÕ. KÕ to¸n kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc giÊy tê, mét lo¹i nghiÖp vô ®¬n gi¶n,
mµ lµ mét m«n häc vÒ qu¶n lý rÊt tinh vi. H¹ch to¸n kÕ to¸n ra ®êi chÝnh lµ ®Ó
®¸p øng nhu cÇu th«ng tin vÒ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh ph¸t sinh trong
ho¹t ®éng lao ®éng s¶n xuÊt cña con ngêi. TÊt c¶ c¸c h×nh th¸i x· héi ®Òu ph¶i
tiÕn hµnh h¹ch to¸n. Tuy nhiªn mçi chÕ ®é x· héi ®Òu cã c«ng thøc s¶n xuÊt
riªng, ph¬ng thøc s¶n xuÊt thay ®æi lµm cho toµn bé c¬ cÊu kinh tÕ, x· héi vµ
chÝnh trÞ thay ®æi. Bªn c¹nh ®ã cïng víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña x· héi h¹ch
to¸n còng kh«ng ngõng ®îc ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn vÒ ph¬ng ph¸p còng nh
®Þnh híng tæ chøc. Trong x· héi cã giai cÊp, h¹ch to¸n bao giê còng lµ c«ng
cô trong tay giai cÊp th«ng trÞ sö dông qu¶n lý kinh tÕ phôc vô trùc tiÕp quyÒn
lîi cña giai cÊp ®ã.
Tr¶i qua c¸c qu¸ tr×nh h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c nhau còng ®· cã
nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ h¹ch to¸n kÕ to¸n, song cã thÓ ®a ra hai quan
®iÓm c¬ b¶n sau. C¸c nhµ t b¶n nh×n nhËn h¹ch to¸n díi gãc ®é c«ng viÖc, lµ
mét ho¹t ®éng dÞch vô, lµ mét thø ng«n ng÷ kinh doanh. Tãm l¹i hä coi kÕ
to¸n lµ mét ph¬ng tiÖn, c«ng cô phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
hay ho¹t ®éng qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ Êy. Giai cÊp t b¶n biÖn luËn r»ng
trong bÊt cø chÕ ®é x· héi nµo h¹ch to¸n còng gièng nhau, cã thÓ nghiªn cøu
c¸c ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n ®éc lËp vµ t¸ch rêi ph¬ng thøc x· héi. Hä muèn
chøng minh tÝnh chÊt bÒn v÷ng cña h¹ch to¸n t b¶n chñ nghÜa nãi riªng vµ tÝnh
chÊt æn ®Þnh cña chÕ ®é kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa nãi chung.
KÕ to¸n x· héi chñ nghÜa ®îc coi lµ mét khoa häc theo quan ®iÓm nµy
còng cã nhiÒu kh¸i niÖm vÒ kÕ to¸n. Song dï hiÓu theo c¸ch nµo th× kÕ to¸n lµ
mét khoa häc nhÊt thiÕt g¾n liÒn víi th«ng tin vÒ tµi s¶n, sù vËn ®éng cña tµi
s¶n vµ nh»m kiÓm tra gi¸m s¸t tµi s¶n còng nh sù vËn ®éng Êy.
Sù kh¸c nhau vÒ nhËn thøc, quan ®iÓm gi÷a c¸c níc T b¶n chñ nghÜa vµ
c¸c níc X· héi chñ nghÜa ®èi víi h¹ch to¸n kÕ to¸n lµ xuÊt ph¸t tõ sù kh¸c
nhau chÕ ®é së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt. V× vËy, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ dùa
theo chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt, h¹ch to¸n cÇn ®îc hiÓu lµ vÊn ®Ò
th«ng tin, vÒ vÊn ®Ò kiÓm tra, kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh trong
c¸c tæ chøc ®¬n vÞ, theo quan ®iÓm nµy nã thÓ hiÖn b¶n chÊt h¹ch to¸n kÕ to¸n
ë níc ta hiÖn nay.
3
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
II. §èi tîng nghiªn cøu cña h¹ch to¸n kÕ to¸n
Mçi m«n khoa häc cã mét ®èi tîng vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu riªng,
kh¸c víi h¹ch to¸n kÕ to¸n t b¶n, kÕ to¸n x· héi chñ nghÜa nãi chung vµ kÕ
to¸n níc ta nãi riªng cã ®èi tîng vµ ph¬ng ph¸p cô thÓ bëi v× nã lµ mét m«n
khoa häc cô thÓ.
Nghiªn cøu ®èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n lµ x¸c ®Þnh néi dung mµ kÕ
to¸n ph¶n ¸nh, gi¸m ®èc. H¹ch to¸n kÕ to¸n lµ mét m«n khoa häc kinh tÕ cã
®èi tîng nghiªn cøu lµ mét néi dung cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, mµ cô
thÓ ®èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n lµ tµi s¶n vµ sù h×nh thµnh, vËn ®éng cña tµi
s¶n trong c¸c ®¬i vÞ cô thÓ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt
ë ®¬n vÞ nãi riªng vµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi nãi chung. Mçi mét ®¬n vÞ
s¶n xuÊt kinh doanh hay mét c¬ quan khi h×nh thµnh vµ bíc vµo ho¹t ®éng
thùc hiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô ®· ®îc x¸c ®Þnh ®Òu ph¶i sö dông mét lîng tµi
s¶n nhÊt ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng thùc hiÖn chøc n¨ng cña ®¬n vÞ, c¸c
ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh n¶y sinh g©y ra sù biÕn ®éng vÒ ph¹m vi, qui m«
cña tµi s¶n còng nh sù thay ®æi chuyÓn ho¸ h×nh thµnh cña tµi s¶n tõ h×nh th¸i
nµy sang h×nh th¸i kh¸c. H¹ch to¸n kÕ to¸n víi vai trß rÊt quan träng trong hÖ
thèng qu¶n lý kinh tÕ quèc d©n còng nh trong tõng ®¬n vÞ cÇn ph¶i nhËn biÕt
sè tµi s¶n ®ang sö dông trong ®¬n vÞ, nhËn biÕt ®îc c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ tµi
chÝnh n¶y sinh g©y nªn sù biÕn ®éng cña tµi s¶n. Do vËy h¹ch to¸n kÕ to¸n cÇn
thiÕt ph¶i thu nhËn sö lý th«ng tin, cung cÊp th«ng tin vÒ tµi s¶n ®¬n vÞ ®ang
sö dông, vÒ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh g©y nªn sù biÕn ®éng thay ®æi tµi
s¶n trong ®¬n vÞ. Thùc hiÖn ph¶n ¸nh kiÓm tra gi¸m s¸t sè tµi s¶n hiÖn cã vµ
c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh ®ã, gãp phÇn sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c tµi s¶n
trong ®¬n vÞ h¬n. Cã thÓ cô thÓ ho¸ ®Æc ®iÓm ®èi tîng h¹ch to¸n kÕ to¸n.
Thø nhÊt: H¹ch to¸n kÕ to¸n nghiªn cøu c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n
xuÊt trªn gãc ®é tµi s¶n (tµi s¶n cè ®Þnh vµ tµi s¶n lu ®éng) trong kinh doanh
tµi s¶n nµy ®îc gäi lµ vèn, nguån h×nh thµnh c¸c tµi s¶n nµy gäi lµ nguån vèn.
Nghiªn cøu tµi s¶n trong mèi liªn hÖ gi÷a hai mÆt vèn vµ nguån vèn lµ ®Æc tr ng næi bËt cña h¹ch to¸n kÕ to¸n.
Thø hai: H¹ch to¸n kÕ to¸n kh«ng chØ nghiªn cøu tµi s¶n trong tr¹ng
th¸i tÜnh mµ cßn ph¶i nghiªn cøu c¶ trong tr¹ng th¸i ®éng cña tµi s¶n trong
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
Thø ba: Trong qu¸ tr×nh kinh doanh cña ®¬n vÞ ngoµi c¸c mèi quan hÖ
trùc tiÕp ®Õn tµi s¶n cña ®¬n vÞ cßn ph¸t sinh c¶ nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ
ph¸p lý ngoµi vèn cña ®¬n vÞ nh: Sö dông tµi s¶n thuª ngoµi, nhËn vËt liÖu gia
c«ng, thùc hiÖn c¸c nghÜa vô trong c¸c hîp ®ång kinh tÕ, liªn kÕt kinh tÕ.
4
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
Nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ ph¸p lý nµy ngµy nay ®ang ®Æt ra c¸c nhu cÇu cÊp
b¸ch ®ßi hái kÕ to¸n ph¶i nghiªn cøu gi¶i quyÕt.
Thø t: ViÖc cô thÓ ho¸ ®èi tîng nghiªn cøu cña h¹ch to¸n kÕ to¸n chØ cã
thÓ ®¹t ®îc khi n¾m ®îc c¶ ph¹m vi biÓu hiÖn cña ®èi tîng nµy. Râ rµng khã
cã thÓ thÊy ®îc qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt víi ®Çy ®ñ c¸c giai ®o¹n cña nã trong
ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n víi hµng lo¹t nh÷ng mèi quan hÖ qua l¹i
cña c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc c¬ quan. MÆt kh¸c trong ph¹m vi réng lín ®ã
gi÷a c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ víi nhau hay víi c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc phi kinh tÕ, c¸c
mÆt biÓu hiÖn cña tµi s¶n kh¸c nhau. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý
toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung vµ cña mçi tæ chøc kinh tÕ nãi riªng th× nhiÖm
vô cña h¹ch to¸n kÕ to¸n lµ ph¶i n¾m b¾t ®îc c¸c mÆt biÓu hiÖn nµy ®Ó ph¶n
¸nh, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Nãi tãm l¹i h¹ch to¸n kÕ
to¸n cã vai trß quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ, lµ c«ng cô kh«ng thÓ
thiÕu trong hÖ thèng c¸c c«ng cô qu¶n lý nÒn kinh tÕ quèc d©n còng nh trong
tõng ®¬n vÞ. Do ®ã kÕ to¸n cÇn nhËn biªt chÝnh x¸c ®èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ
to¸n thÊy ®îc sù biÕn ®éng vµ nh©n tè g©y ra sù biÕn ®éng ®ã ®Ó tõ ®ã cã thÓ
cã ®îc nh÷ng quyÕt ®Þnh hîp lý nh»m gióp cho hÖ thèng ho¹t ®éng mét c¸ch
cã hiÖu qu¶ tiÕn tíi môc tiªu ®· ®îc ®Ò ra. Muèn cã ®îc nh vËy nhÊt thiÕt kÕ
to¸n ph¶i thùc hiÖn viÖc thu thËp th«ng tin, xö lý, tæng hîp vµ cung cÊp th«ng
tin vÒ c¸c tµi s¶n ®ang sö dông, c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh g©y ra sù biÕn
®éng, chuyÓn ho¸ tµi s¶n trong ®¬n vÞ. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng cña h¹ch to¸n
kÕ to¸n mét c¸ch chi tiÕt cô thÓ, ®óng ®¾n sÏ gióp cho viÖc thu nhÆt th«ng tin
vÒ sè tµi s¶n, kinh phÝ hiÖn cã, vÒ t×nh h×nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ mét
c¸ch chÝnh x¸c, trung thùc, kh¸ch quan, kÞp thêi vµ toµn diÖn. Tõ ®ã kiÓm tra
viÖc thùc hiÖn sö dông tµi s¶n, sö dông kinh phÝ, viÖc kiÓm tra thùc hiÖn c¸c
chØ tiªu, viÖc chÊp hµnh chÝnh s¸ch chÕ ®é, ®¶m b¶o ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶,
tr¸nh ®îc c¸c tæn thÊt cho ®¬n vÞ vµ cho x· héi.
III. Nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ ®èi tîng nghiªn cøu cña h¹ch to¸n kÕ
to¸n
Gièng nh h¹ch to¸n kÕ to¸n, còng cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ ®èi
tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n. Nhng nh×n chung cã hai quan ®iÓm c¬ b¶n sau:
- Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng: §èi tîng cña kÕ to¸n nghiªn cøu lµ tµi
s¶n x· héi chñ nghÜa vµ sù vËn ®éng cña c¸c tµi s¶n ®ã, c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt,
lu th«ng, ph©n phèi, tiªu dïng (kh«ng kÓ tiªu dïng c¸ nh©n), tæng s¶n phÈm
x· héi.
5
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
- Quan ®iÓm thø hai l¹i cho r»ng: §èi tîng kÕ to¸n ®îc nh×n nhËn lµ tµi
s¶n vµ sù vËn ®éng cña tµi s¶n trong ®¬n vÞ.
Thùc chÊt vÒ mÆt b¶n chÊt, hai quan ®iÓm trªn cã sù thèng nhÊt vÒ ®èi
tîng mµ kÕ to¸n ph¶n ¸nh, chØ kh¸c nhau vÒ mÆt ph¹m vi biÓu hiÖn cña ®èi tîng Êy.
Quan ®iÓm thø nhÊt ®îc ®a ra trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸
tËp chung bao cÊp. Trong chÕ ®é nµy, do chØ tån t¹i duy nhÊt lo¹i h×nh kinh tÕ
Nhµ níc, mäi ho¹t ®éng ®Òu ®îc sù tµi trî vµ ®¶m b¶o cña nhµ níc, tµi s¶n cña
c¸c ®¬n vÞ ®Òu lµ tµi s¶n chung - tµi s¶n x· héi chñ nghÜa.
Khi chuyÓn sang c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi - vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ
trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc - NÒn kinh tÕ gåm nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ
kh¸c nhau. C¸c ®¬n vÞ kh«ng ph¶i chØ cã c¸c ®¬n vÞ thuéc quèc doanh mµ cßn
cã c¶ c¸c ®¬n vÞ ngoµi quèc doanh. Mäi ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh trong ®¬n
vÞ ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c tù chñ trong ph¹m vi chÝnh s¸ch chÕ ®é thÓ lÖ vÒ
kinh tÕ, tµi chÝnh cña nhµ níc. Tµi chÝnh mçi ®¬n vÞ nµy kh«ng chØ duy nhÊt
thuéc quyÒn së h÷u cña nhµ níc mµ cßn tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c
tham gia trong nÒn kinh tÕ. Víi vai trß cña m×nh, h¹ch to¸n kÕ to¸n ph¶i ph¶n
¸nh ®îc tÊt c¶ c¸c tµi s¶n, sù vËn ®éng cña tµi s¶n Êy. Nh vËy lµ ë ®©y ®èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n ®îc biÓu hiÖn ë ph¹m vi réng h¬n, ®Çy ®ñ h¬n. §ã
lµ “tµi s¶n vµ sù vËn ®éng cña tµi s¶n nãi chung trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh cña ®¬n vÞ”.
Tuy nhiªn trªn ®©y míi chØ lµ nh÷ng nhËn thøc kh¸i qu¸t vÒ ®èi tîng
cña h¹ch to¸n kÕ to¸n. §Ó cã thÓ hiÓu ®îc ®Çy ®ñ, râ rµng ®èi tîng cña kÕ to¸n
chóng ta cÇn ph¶i ®i s©u vµo nghiªn cøu ®èi tîng cô thÓ cña h¹ch to¸n kÕ to¸n
trong c¸c ®¬n vÞ mµ tiªu biÓu lµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt - mét ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së cña
nÒn kinh tÕ quèc doanh sö dông tµi s¶n vµ cã c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh
®a d¹ng, phong phó. Nghiªn cøu ®èi tîng cô thÓ cña h¹ch to¸n kÕ to¸n trong
®¬n vÞ s¶n xuÊt vµ víi ph¬ng ph¸p luËn khoa häc gióp ta cã kh¶ n¨ng nghiªn
cøu, nhËn biÕt ®îc ®èi tîng cô thÓ cña h¹ch to¸n kÕ to¸n trong c¸c ®¬n vÞ
kh¸c.
6
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
Ch¬ng II
§èi tîng cô thÓ cña h¹ch to¸n kÕ to¸n
Trong thùc tÕ, qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ®îc thùc hiÖn tríc hÕt vµ chñ yÕu ë
c¸c ®¬n vÞ c¬ së cña nÒn kinh tÕ: C¸c doanh nghiÖp, c¸c c«ng ty, hîp t¸c x· t
nh©n. . . c¸c ®¬n vÞ nµy lµ nh÷ng tÕ bµo cña nÒn kinh tÕ lu«n cã sù vËn ®éng
kh«ng ngõng. Trong c¬ chÕ qu¶n lý, c¸c ®¬n vÞ nµy cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi vÒ
nghiÖp vô kinh doanh còng nh c«ng t¸c qu¶n lý, tù bï ®¾p chi phÝ vµ tèi ®a
ho¸ doanh thu. §Ó nghiªn cøu vÒ ®èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n trong doanh
nghiÖp, trong c¸c ®¬n vÞ nãi chung tríc hÕt lµ t×m hiÓu nã trong ®¬n vÞ s¶n
xuÊt - mét ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së cña nÒn kinh tÕ quèc d©n sö dông tµi s¶n vµ cã
ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh ®a d¹ng, phong phó.
Kh¸i niÖm vÒ ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh lµ ®¬n vÞ c¬ së cña nÒn kinh tÕ
quèc d©n víi chøc n¨ng s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm vËt chÊt h÷u Ých ®Ó ®¸p øng
nhu cÇu s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x· héi. §Ó cã thÓ thùc hiÖn chøc n¨ng s¶n xuÊt
ra nh÷ng s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu cña x· héi, ®¬n vÞ s¶n xuÊt cÇn thiÕt ph¶i
cã mét sè lîng tµi s¶n nhÊt ®Þnh nh: m¸y mãc, thiÕt bÞ s¶n xuÊt, c¸c ph¬ng
tiÖn kü thuËt, c¸c lo¹i nguyªn, nhiªn vËt liÖu. . . trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ
s¶n xuÊt hµng ho¸, c¸c lo¹i tµi s¶n trong ®¬n vÞ ®Òu ®îc ®o lêng b»ng thíc ®o
tiÒn tÖ bªn c¹nh thíc ®o hiÖn vËt. BiÓu hiÖn b»ng tiÒn cña c¸c tµi s¶n trong ®¬n
vÞ s¶n xuÊt ®îc gäi lµ vèn kinh doanh cña ®¬n vÞ. Tµi s¶n trong ®¬n vÞ s¶n xuÊt
cã nhiÒu lo¹i kh¸c nhau, ®îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån kh¸c nhau, do vËy vèn
kinh doanh trong ®¬n vÞ s¶n xuÊt còng cã nhiÒu lo¹i kh¸c nhau vµ còng ®îc
h×nh thµnh tõ c¸c nguån kh¸c nhau. Nh vËy c¸c lo¹i vèn kinh doanh vµ c¸c
nguån vèn kinh doanh lµ hai mÆt biÓu hiÖn cña cïng mét lùc lîng tµi s¶n mét lîng vèn kinh doanh trong ®¬n vÞ s¶n xuÊt lµ ®èi tîng cô thÓ cña h¹ch
to¸n kÕ to¸n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
§Ó sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn kinh doanh, khai th¸c,
huy ®éng triÖt ®Ó c¸c nguån vèn kinh doanh cÇn ph¶i nhËn biÕt ®Çy ®ñ c¸c
lo¹i vèn kinh doanh (xem trong doanh nghiÖp cã nh÷ng lo¹i vèn cô thÓ g×),
c¸c nguån vèn kinh doanh trong ®¬n vÞ (nguån h×nh thµnh c¸c lo¹i vèn mµ
doanh nghiÖp ®ang sö dông), còng cã nghÜa lµ cÇn viÖc nghiªn cøu, ph©n lo¹i
vèn kinh doanh trong ®¬n vÞ theo kÕt cÊu vèn kinh doanh vµ theo nguån h×nh
thµnh vèn kinh doanh.
I. Ph©n lo¹i vèn kinh doanh theo kÕt cÊu
7
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
Trong ®¬n vÞ s¶n xuÊt, vèn kinh doanh ®îc ph©n lo¹i theo kÕt cÊu gåm:
vèn lu ®éng vµ vèn cè ®Þnh.
1. Vèn lu ®éng
Vèn lu ®éng ®îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn (gi¸ trÞ) cña tµi s¶n lu ®éng. §Æc
®iÓm cña vèn lu ®éng lµ thêi gian lu©n chuyÓn ng¾n, thêng lµ trong vßng mét
chu kú kinh doanh hay trong vßng mét n¨m. Trong ®¬n vÞ s¶n xuÊt, vèn lu
®éng bao gåm: c¸c lo¹i tiÒn, chøng kho¸n ng¾n h¹n, tµi s¶n trong thanh to¸n,
tµi s¶n dù tr÷ trong s¶n xuÊt kinh doanh, do ®ã vèn kinh doanh trong ®¬n vÞ
s¶n xuÊt còng chia thµnh c¸c lo¹i vèn t¬ng øng: vèn b»ng tiÒn vµ c¸c kho¶n
®Çu t ng¾n h¹n, vèn trong thanh to¸n, vèn dù tr÷ s¶n xuÊt kinh doanh. Chóng
ta h·y lÇn lît xem xÐt tõng lo¹i vèn díi ®©y.
- Vèn b»ng tiÒn vµ c¸c kho¶n ®Çu t ng¾n h¹n: lµ trÞ gi¸ cña c¸c lo¹i tiÒn
nh tiÒn mÆt ë quü (bao gåm c¶ tiÒn ViÖt Nam vµ ngo¹i tÖ), tiÒn göi ë ng©n
hµng kho b¹c, ë c«ng ty tµi chÝnh vµng b¹c, kim khÝ ®¸ quý ë quü hay göi ë
ng©n hµng, ë kho b¹c, ë c«ng ty tµi chÝnh; trÞ gi¸ c¸c lo¹i chøng kho¸n ng¾n
h¹n, c¸c kho¶n gãp vèn liªn doanh ng¾n h¹n vµ cho vay ng¾n h¹n. Th«ng thêng c¸c kho¶n ®Çu t chøng kho¸n hay cho vay ng¾n h¹n cã thÓ b¸n ®i, nãi mét
c¸ch kh¸c lµ chuyÓn ®æi thµnh tiÒn trong vßng mét n¨m.
- Vèn trong thanh to¸n lµ trÞ gi¸ tµi s¶n cña ®¬n vÞ ®ang n»m trong qu¸
tr×nh thanh to¸n nh c¸c kho¶n ph¶i thu cña kh¸ch hµng, kho¶n t¹m øng cho
nh©n viªn, kho¶n ph¶i thu kh¸c. §ã lµ nh÷ng tµi s¶n cña doanh nghiÖp nhng
do quan hÖ thanh to¸n nh÷ng kho¶n vèn ®ã vÉn do c¸ nh©n hay c¸c ®¬n vÞ
kh¸c sö dông cha tr¶ cho doanh nghiÖp.
- Vèn dù tr÷ s¶n xuÊt kinh doanh lµ trÞ gi¸ tµi s¶n cña ®¬n vÞ ®ang trong
qu¸ tr×nh dù tr÷ cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ ®îc thùc hiÖn mét c¸ch thêng xuyªn, liªn tôc,
kh«ng gi¸n ®o¹n nh: c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu, c«ng cô dù tr÷ trong kho chuÈn
bÞ ®a vµo s¶n xuÊt, c¸c lo¹i s¶n phÈm chÕ biÕn dë dang trªn d©y chuyÒn s¶n
xuÊt, c¸c lo¹i s¶n phÈm trong kho chuÈn bÞ b¸n ra. . .
2. Vèn cè ®Þnh
Vèn cè ®Þnh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn (gi¸ trÞ cña tµi s¶n cè ®Þnh vµ c¸c
kho¶n ®Çu t dµi h¹n). Tµi s¶n cè ®Þnh lµ nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín vµ thêi
gian sö dông l©u dµi. Theo quy ®Þnh cña níc ta hiÖn nay, nh÷ng tµi s¶n cã trÞ
gi¸ 5 triÖu ®ång trë lªn vµ thêi gian sö dông trªn 1 n¨m trë lªn ®îc coi lµ tµi
s¶n cè ®Þnh cña ®¬n vÞ. Tµi s¶n cè ®Þnh trong ®¬n vÞ lµ c¸c c¬ së vËt chÊt kü
thuËt vµ ®iÒu kiÖn quan träng ®¶m b¶o cho ®¬n vÞ thùc hiÖn ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶. TÝnh chÊt chung cña tµi s¶n cè ®Þnh lµ cã thÓ
tham gia vµo nhiÒu chu kú s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nã hao mßn dÇn
8
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
vµ chuyÓn tõng phÇn hao mßn ®ã vµo gi¸ trÞ cña s¶n phÈm míi s¶n xuÊt ra,
nhng h×nh th¸i bªn ngoµi vµ thuéc tÝnh cña nã vÉn gi÷ nguyªn sau mçi chu kú
s¶n xuÊt. HiÖn nay tµi s¶n cè ®Þnh trong ®¬n vÞ s¶n xuÊt bao gåm:
- Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh: lµ nh÷ng tµi s¶n cã h×nh th¸i vËt chÊt, cã ®ñ
tiªu chuÈn cña tµi s¶n cè ®Þnh vÒ gi¸ trÞ vµ thêi gian sö dông theo quy ®Þnh
trong chÕ ®é qu¶n lý tµi chÝnh hiÖn hµnh nh: Nhµ cöa, m¸y mãc thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn vËn t¶i, ph¬ng tiÖn truyÒn dÉy. . . Tµi s¶n cè ®Þnh cã thÓ do ®¬n vÞ tù
mua s¾m, x©y dùng hoÆc ®i thuª dµi h¹n.
- Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh: Lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng cã h×nh thøc
biÓu hiÖn díi h×nh th¸i vËt chÊt, thÓ hiÖn mét lîng gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®· ®Çu
t hoÆc ®· tham gia vµo ho¹t ®éng liªn doanh cña doanh nghiÖp, nã ®¹i diÖn
cho mét quyÒn hîp ph¸p cña ngêi chñ së h÷u nã ®îc quyÒn hëng nh÷ng
quyÒn lîi kinh tÕ mµ nã ®em l¹i nh: chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp, b»ng s¸ng
chÕ, b¶n quyÒn t¸c gi¶, chi phÝ nghiªn cøu ph¸t triÓn, chi phÝ vÒ lîi thÕ th¬ng
m¹i, ®éc quyÒn nh·n hiÖu. . .Tµi s¶n nµy cã thÓ do doanh nghiÖp tù ®Çu t x©y
dùng hoÆc do doanh nghiÖp thuª dµi h¹n mµ cã.
- Tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh: Lµ gi¸ trÞ c¸c kho¶n ®Çu t dµi h¹n víi
môc ®Ých kiÕm lîi nh: ®Çu t gãp vèn liªn doanh dµi h¹n, chøng kho¸n dµi h¹n,
cho thuª tµi s¶n cè ®Þnh dµi h¹n, cho vay vèn dµi h¹n hay ®Çu t kinh doanh
bÊt ®éng s¶n. . .
Trªn ®©y lµ c¸ch ph©n lo¹i vèn kinh doanh theo kÕt cÊu ®îc ¸p dông tõ
n¨m 1995 trë l¹i ®©y (xem b¶ng tãm t¾t sè 2). Tríc n¨m 1995, viÖc ph©n lo¹i
vèn kinh doanh còng cã tÊt c¶ c¸c néi dung cña ph©n lo¹i hiÖn nay, chØ kh¸c
nhau vÒ sù s¾p xÕp trËt tù hai lo¹i vèn (xem b¶ng sè 1).
Tríc kia, c¸c doanh nghiÖp cßn phô thuéc nhiÒu vµo nhµ níc, khi mµ
chÕ ®é kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp ®· tõng tån t¹i trong mét thêi gian dµi
ë níc ta. Nhµ níc cung cÊp vèn s¶n xuÊt kinh doanh cho doanh nghiÖp võa
chÞu tr¸ch nhiÖm ph©n phèi s¶n phÈm cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra, vÊn ®Ò
c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp hoµn toµn kh«ng ®îc ®Ò cao. Do vËy vèn cè
®Þnh lu«n chiÕm mét tû träng lín vµ yªu cÇu qu¶n lý lo¹i vèn nµy lu«n ®îc ®Æt
lªn hµng ®Çu. ViÖc ph©n lo¹i vèn cè ®Þnh chØ gåm cã tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh
lµ do trong c¬ chÕ cò, tµi s¶n chñ yÕu cña ®¬n vÞ lµ chØ lµ tµi s¶n cè ®Þnh h÷u
h×nh nh m¸y mãc thiÕt bÞ, dông cô lao ®éng. . . Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh còng
nh tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh cha ®îc ®Çu t còng nh cha ®îc quan t©m ®óng
møc. Thùc tÕ trong c¬ chÕ cò hai lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh nµy kh«ng cã ®iÒu kiÖn
tån t¹i vµ ph¸t triÓn.
Vèn lu ®éng trong doanh nghiÖp ë chÕ ®é cò chiÕm tû träng nhá ®îc
qu¶n lý theo ®Þnh møc, c¸c ®Þnh møc sö dông lo¹i vèn nµy ®Òu do Nhµ níc
9
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
quy ®Þnh s½n tuy theo môc ®Ých chØ ®¹o cña Nhµ níc. ChÝnh v× vËy vèn nµy
cßn cã tªn gäi lµ vèn lu ®éng ®Þnh møc. MÆt kh¸c vèn lu ®éng nµy ®îc s¾p
xÕp theo trËt tù: vèn dù tr÷, vèn s¶n xuÊt, vèn thµnh phÈm, vèn b»ng tiÒn vµ
vèn thanh to¸n. S¾p xÕp nh vËy lµ hoµn toµn hîp lý víi c¬ chÕ qu¶n lý cò
còng nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn ph¸t
triÓn kinh tÕ x· héi bÊy giê. Thêi ®ã doanh nghiÖp s¶n xuÊt trªn c¬ së c¸i mµ
m×nh cã, vËy nªn vèn dù tr÷ lµ c¸i doanh nghiÖp cã tríc trong ho¹t ®éng s¶n
xuÊt. ViÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm theo ®Þnh møc Nhµ níc yªu cÇu theo nguån vèn
dù tr÷ ®· cã. TiÕp ®ã ®Õn vèn thµnh phÈm bëi s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp s¶n
xuÊt vµ sÏ ph©n phèi theo sù chØ ®¹o cña Nhµ níc. Vèn b»ng tiÒn phôc vô cho
c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp kh«ng cÇn nhiÒu v× ®iÒu kiÖn trao ®æi cßn h¹n
chÕ. Vèn trong thanh to¸n cha ®îc quan t©m trong ho¹t ®éng cña doanh
nghiÖp bëi trong quan hÖ thanh to¸n nµy lu«n cã sù can thiÖp tµi trî cña Nhµ
níc. Sù thiÕu hôt vèn b»ng tiÒn hay thiÕu vèn ho¹t ®éng do ø ®äng trong s¶n
xuÊt hay trong thanh to¸n ®Òu ®îc nhµ níc tµi trî hay cÊp thªm vèn ®Ó doanh
nghiÖp tiÕp tôc ho¹t ®éng. ChÝnh v× vËy doanh nghiÖp trong c¬ chÕ cò kh«ng
ph¸t huy ®îc tÝnh n¨ng ®éng, tù chñ s¸ng t¹o. Suèt mét thêi gian dµi doanh
nghiÖp ë thÕ bÞ ®éng, thËm chÝ cã t tëng tr«ng chê vµo sù can thiÖp gióp ®ì
cña Nhµ níc.
10
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
* Tríc n¨m 1995
B¶ng sè 1:
TSC§
Vèn dù
tr÷
Vèn
cè
®Þnh
Vèn s¶n
xuÊt
Tµi s¶n cña ®¬n
vÞ s¶n xuÊt
kinh doanh
theo kÕt cÊu
vèn kinh doanh
Vèn
thµnh
phÈm
Vèn lu
®éng
Vèn b»ng
tiÒn
Vèn trong
thanh
to¸n
11
-Nhµ cöa
- VËt kiÕn tróc
- M¸y mãc thiÕt
bÞ
- Ph¬ng tiÖn VT
- Nguyªn liÖu
- VËt liÖu
- C«ng cô lao
®éng th« s¬
- Nöa thµnh phÈm
tù chÕ
- S¶n phÈm dë dang
- Thµnh phÈm
- TiÒn mÆt
- TiÒn göi ng©n
hµng
- Thanh to¸n víi ngêi
mua...
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
Sau n¨m 1995
B¶ng sè 2
Vèn b»ng
tiÒn vµ
®Çu t
ng¾n h¹n
Vèn lu
®éng
Vèn
trong
thanh
to¸n
Vèn kinh
doanh
- TiÒn mÆt ë quü
- TiÒn göi NH, kho b¹c
-Chøng kho¸n ng¾n
h¹n
- Gãp vèn liªn doanh
ng¾n h¹n
- Kho¶n ph¶i thu cña
kh¸ch hµng
- T¹m øng cho CNV
- Kho¶n ph¶i thu
kh¸c
Vèn dù
tr÷ s¶n
xuÊt
kinh
doanh
- NVL
- C«ng cô dông cô
- S¶n phÈm chÕ dë
- Thµnh phÈm
Tµi s¶n
cè ®Þnh
- TSC§ h÷u h×nh
- TSC§ v« h×nh
- TSC§ thuª tµi chÝnh
§Çu t
dµi h¹n
- Chøng kho¸n dµi h¹n
- Gãp vèn liªn doanh
dµi h¹n
- §Çu t kinh doanh dµi
h¹n
Vèn cè
®Þnh
12
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
Khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng, vÊn ®Ò c¹nh tranh ®îc ®Æt lªn hµng
®Çu. Doanh nghiÖp muèn kh¼ng ®Þnh m×nh th× ph¶i cã mét vÞ thÕ v÷ng vµng
trªn thÞ trêng, muèn vËy doanh nghiÖp ph¶i cã tÝnh tù chñ cao ®Ó cã thÓ ®¸p
øng tèt nhÊt nhu cÇu cña thÞ trêng. §Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng phong phó
®a d¹ng vÒ chñng lo¹i mÉu m· hµng ho¸, doanh nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o ®¸p øng
®îc mét lîng vèn ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc diÔn ra mét c¸ch thêng
xuyªn liªn tôc vµ cã hiÖu qu¶ theo ®óng yªu cÇu cña s¶n xuÊt. Nh vËy vèn nµy
ph¶i cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cao, dÔ chuyÓn ®æi. C¬ cÊu vèn trong doanh
nghiÖp mµ cã nÒn t¶ng lµ tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc yªu cÇu nµy,
thËm trÝ cßn cã thÓ dÉn ®Õn k×m h·m, tr× trÖ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. ChØ
cã vèn lu ®éng míi gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò ®ã, mÆt kh¸c vèn lu ®éng l¹i dÔ mÊt
m¸t v× thÕ vèn lu ®éng trong doanh nghiÖp ®îc n©ng lªn, yªu cÇu ®Æt ra cña
viÖc qu¶n lý cña lo¹i vèn nµy ®ßi hái ph¶i t¨ng cêng tr¸nh mÊt m¸t, thÊt tho¸t.
Ngµy nay nh×n vµo ho¹t ®éng cña mét doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ hay
kh«ng ngêi ta chØ xem xÐt qui m« vµ gi¸ trÞ cña tµi s¶n cè ®Þnh, ®iÒu quan t©m
h¬n c¶ cña vèn lu ®éng doanh nghiÖp lín hay nhá. Trong vèn lu ®éng, vèn
b»ng tiÒn lµ vèn cã kh¶ n¨ng thanh to¸n, kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi nhanh nhÊt ®¸p
øng nhu cÇu kÞp thêi thanh to¸n giao dÞch ph¸t sinh trong ho¹t ®éng cña doanh
nghiÖp v× thÕ nã ®îc xem xÐt ®Õn tríc tiªn. Vèn trong thanh to¸n cã kh¶ n¨ng
thanh to¸n b»ng c¸c lo¹i vèn b»ng tiÒn song l¹i cao h¬n so víi vèn dù tr÷
trong s¶n xuÊt kinh doanh. Trong ho¹t ®éng tù chñ, tù h¹ch to¸n, vèn trong
thanh to¸n ®ãng vai trß quan träng trong viÖc quay vßng vèn cña doanh
nghiÖp, vèn trong thanh to¸n bÞ ø ®äng nhiÒu th× sÏ lµm gi¶m tèc ®é chu
chuyÓn vèn s¶n xuÊt kinh doanh, gi¶m hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n
vÞ. Ngîc l¹i vèn trong thanh to¸n chuyÓn ho¸ thµnh tiÒn cµng nhanh th× sÏ lµm
t¨ng tÝnh hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông vèn kinh doanh. Víi vÞ trÝ quan träng nh
vËy nªn vèn trong thanh to¸n ®ßi hái ph¶i ®îc quan t©m ®Ó ®a ra nh÷ng quyÕt
®Þnh thÝch hîp chuyÓn ho¸ vèn nµy thµnh tiÒn, ®¶m b¶o tèt nhÊt, ®¸p øng tèt
nhÊt mäi nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng vèn dù tr÷ s¶n xuÊt kinh doanh chiÕm mét tØ
träng nhá v× nã lu«n ®îc chuyÓn ho¸ nhanh chãng sang mét biÓu hiÖn kh¸c
cña vèn lu ®éng, mÆt kh¸c c¸c s¶n phÈm dù tr÷ cho ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ cã
thÓ ®¸p øng ®Çy ®ñ, kÞp thêi víi ®iÒu kiÖn cã vèn b»ng tiÒn, do ®ã vèn dù tr÷
trong s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp kh«ng cßn vÞ thÕ nh thêi kú tríc
n÷a. S¾p xÕp thø tù nh trªn lµ muèn nhÊn m¹nh sù quan träng trong ho¹t ®éng
thanh to¸n, chi tr¶ cña doanh nghiÖp. Ho¹t ®éng nµy quyÕt ®Þnh tèc ®é vßng
quay cña vèn. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng tèc ®é vßng quay cña vèn nhanh
13
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
hay chËm ¶nh hëng nhiÒu ®Õn toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n
vÞ. Vèn cè ®Þnh giê kh«ng cßn lµ nh©n tè chñ yÕu trong kÕt cÊu vèn kinh
doanh, song viÖc ph©n vèn cè ®Þnh theo ba lo¹i nh ë trªn lµ hoµn toµn ®óng
®¾n, phï hîp. Nã ph¶n ¸nh mét c¸ch toµn diÖn, cô thÓ h¬n c¸c biÓu hiÖn cô
thÓ cña tµi s¶n cè ®Þnh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Trong mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt,
tuú theo c¸c giai ®o¹n ho¹t ®éng kh¸c nhau mµ kÕt cÊu cña c¸c lo¹i vèn cô thÓ
nh ®· nªu lµ mét sù thay ®æi phï hîp t¬ng øng. VÝ dô nh trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt kinh doanh, vèn dù tr÷ trong s¶n xuÊt kinh doanh: Nguyªn vËt liÖu gi¶m
nhng vèn s¶n phÈm chÕ t¹o dë dang, vèn thµnh phÈm t¨ng lªn. Cuèi kú s¶n
xuÊt kinh doanh, doanh nghiÖp b¸n s¶n phÈm, vèn trong thanh to¸n t¨ng lªn
vèn dù tr÷ s¶n xuÊt kinh doanh gi¶m. Gi÷a c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kh¸c nhau kÕt
cÊu vèn kinh doanh cña chóng còng kh¸c nhau. VÝ dô: Cã hai ®¬n vÞ: ®¬n vÞ
®¹i lý b¸n hµng vµ ®¬n vÞ chÕ t¹o xe ®¹p. §¬n vÞ chÕ t¹o xe ®¹p yªu cÇu tØ
träng tµi s¶n cè ®Þnh trong toµn bé gi¸ trÞ tµi s¶n cña ®¬n vÞ t¬ng ®èi cao, trong
khi ®ã yªu cÇu kÕt cÊu vèn cña ®¬n vÞ ®¹i lý b¸n hµng l¹i lµ vèn lu ®éng cÇn
ph¶i lín. ë ®¬n vÞ ®¹i lý b¸n hµng yªu cÇu vÒ c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ Ýt, chñ yÕu
lµ c¸c ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn, c¸c c«ng cô dông cô nhá phôc vô b¸n hµng, vèn
b»ng tiÒn, vèn dù tr÷, vèn trong thanh to¸n ®¸p øng nhu cÇu nhËp hµng ho¸ ®Ó
b¸n cÇn nhiÒu. Do ®ã tØ träng vèn lu ®éng chiÕm u thÕ lµ ®¬ng nhiªn. §¬n vÞ
chÕ t¹o xe ®¹p ®ßi hái ph¶i cã m¸y mãc thiÕt bÞ chÕ t¹o nhiÒu. Tµi s¶n cè ®Þnh
thêng lµ cã gi¸ trÞ lín. MÆt kh¸c ®Ó xe ®¹p cã chÊt lîng cao, mÉu m· ®Ñp cÇn
¸p dông thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ kü thuËt míi, ph¬ng thøc, tµi s¶n cè
®Þnh v« h×nh. Gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh trong ®¬n vÞ nµy so víi toµn bé tµi s¶n cña
®¬n vÞ chiÕm tØ träng lín. NÕu xÐt trong ®¬n vÞ ®¹i lý b¸n hµng th× ®Çu mçi
chu kú s¶n xuÊt vèn b»ng tiÒn chiÕm tØ träng cao. B¾t ®Çu vµo kinh doanh vèn
b»ng tiÒn gi¶m nhanh ®Ó nhËp hµng ho¸ lµm vèn dù tr÷ s¶n xuÊt t¨ng nhanh.
KÕt thóc chu kú kinh doanh hµng ®em ®i b¸n lµm cho vèn dù tr÷ gi¶m, vèn
trong thanh to¸n cña doanh nghiÖp t¨ng lªn. Qua ®©y ta thÊy muèn ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ cao, cÇn ph¶i nghiªn cøu
c¸c ®èi tîng kinh doanh cña doanh nghiÖp cô thÓ hay nãi mét c¸ch kh¸c ®èi tîng cña kÕ to¸n doanh nghiÖp mét c¸ch cô thÓ tõ ®ã ra quyÕt ®Þnh ®óng, ®Ó cã
®îc kÕt cÊu vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp lµ hîp lý nhÊt, phï hîp víi tõng
thêi kú ho¹t ®éng cô thÓ cña ®¬n vÞ.
II. Ph©n lo¹i vèn kinh doanh theo nguån h×nh thµnh vèn kinh doanh
14
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
Vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp ®îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c
nhau. Trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt nguån h×nh thµnh vèn kinh doanh ®îc chia
thµnh hai lo¹i sau:
1.C¸c kho¶n nî ph¶i tr¶.
C¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ lµ c¸c nguån vèn mµ ®¬n vÞ s¶n xuÊt huy ®éng, khai
th¸c trªn c¬ së c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é nhµ níc qui ®Þnh vµ c¸c hîp ®ång ®·
tho¶ thuËn gi÷a ®¬n vÞ víi c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ, c¸c c¸ nh©n kh¸c. §¬n vÞ cã
quyÒn sö dông t¹m thêi hay mét thêi gian nhÊt ®Þnh, sau thêi gian ®ã ®¬n vÞ
ph¶i hoµn tr¶. §Ó khai th¸c huy ®éng triÖt ®Ó nguån vèn nµy cÇn xem xÐt ®Õn
c¸c biÓu hiÖn cô thÓ cña nã trong ®¬n vÞ.
a.C¸c kho¶n nî ng¾n h¹n:
§©y lµ nh÷ng kho¶n nî cã thêi h¹n ng¾n nhá h¬n mét n¨m hay chØ trong
mét chu kú kinh doanh, nh÷ng kho¶n nî nµy bao gåm:
- Vay ng¾n h¹n: lµ nh÷ng kho¶n vay ng¾n h¹n tõ c¸c tæ chøc tÝn dông nh
ng©n hµng, c¸c c«ng ty tµi chÝnh.
- Nî dµi h¹n ®Õn h¹n ph¶i tr¶: lµ kho¶n nî vay trong thêi gian dµi (lín h¬n
mét n¨m) song t¹i thêi ®iÓm xem xÐt, c¸c kho¶n nî nµy cÇn ph¶i hoµn tr¶
cho chñ së h÷u cña nã.
- Nî ph¶i tr¶ ngêi b¸n: lµ kho¶n nî ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n hay cung cÊp
hµng ho¸ dÞch vô cho doanh nghiÖp.
- ThuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép cho ng©n s¸ch nhµ níc theo qui ®Þnh chÕ ®é
®· ban hµnh.
- C¸c kho¶n ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn: ®ã lµ nh÷ng kho¶n l¬ng, phô cÊp
ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn.
- C¸c kho¶n chi phÝ ph¶i tr¶
- C¸c kho¶n ký quÜ, ký cîc ng¾n h¹n vµ c¸c kho¶n ph¶i tr¶ ng¾n h¹n kh¸c.
B.C¸c kho¶n nî dµi h¹n:
Nî dµi h¹n lµ nh÷ng kho¶n nî mµ thêi h¹n tr¶ nî trªn mét n¨m bao gåm:
- Dµi h¹n cho ®Çu t ph¸t triÓn
- Nî thÕ chÊp ph¶i tr¶
- Th¬ng phiÕu dµi h¹n
- Tr¸i phiÕu ph¶i tr¶
- C¸c kho¶n ký quÜ, ký cîc dµi h¹n
- C¸c kho¶n ph¶i tr¶ dµi h¹n kh¸c.
1. Nguån vèn chñ së h÷u:
§©y lµ nguån vèn thuéc quyÒn së h÷u cña ®¬n vÞ, ®¬n vÞ cã quyÒn sö dông
l©u dµi trong suèt thêi gian ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. Tuú theo lo¹i h×nh ho¹t ®éng
15
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
cña doanh nghiÖp - nhµ níc, t nh©n, liªn doanh, c«ng ty cæ phÇn. . . mµ nguån
vèn chñ së h÷u ®îc h×nh thµnh kh¸c nhau.
- §èi víi doanh nghiÖp nhµ níc vèn ho¹t ®éng do nhµ níc cÊp hoÆc ®Çu t
nªn chñ së h÷u vèn lµ nhµ níc.
- Víi doanh nghiÖp liªn doanh: vèn h×nh thµnh tõ c¸c thµnh viªn tham gia
gãp vèn hoÆc c¸c tæ chøc c¸ nh©n tham gia hïm vèn.
- Víi c«ng ty cæ phÇn vèn chñ së h÷u do ho¹t ®éng gãp vèn cæ phÇn cña
c¸c cæ ®«ng.
- Víi doanh nghiÖp t nh©n vèn chñ së h÷u ®îc h×nh thµnh tõ sù bá vèn ®Çu
t cña c¸ nh©n hay hay mét hé gia ®×nh. Tuy nhiªn th«ng thêng vèn chñ së h÷u
bao gåm:
a.Vèn gãp: lµ vèn do c¸c chñ së h÷u c¸c nhµ ®Çu t ®ãng ®Ó thµnh lËp hoÆc
më réng kinh doanh vµ ®îc sö dông vµo môc ®Ých kinh doanh. Sè vèn nµy cã
thÓ ®îc bæ xung, lµm t¨ng thªm hoÆc rót bít ®i trong qu¸ tr×nh kinh doanh.
b.L·i cha ph©n phèi (l·i lu d÷) ®©y lµ kÕt qu¶ cña toµn bé ho¹t ®éng kinh
doanh sè l·i nµy trong khi cha ®îc ph©n chia ®îc sö dông cho môc ®Ých ho¹t
®éng kinh doanh vµ coi nh vèn chñ së h÷u.
c.Vèn chñ së h÷u kh¸c: lµ vèn chñ së h÷u cã nguån gèc tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i
(c¸c quÜ xÝ nghiÖp, c¸c kho¶n dù tr÷ theo ®iÒu lÖ, dù tr÷ theo luËt ®Þnh.) hoÆc
c¸c lo¹i vèn kh¸c (vèn x©y dùng c¬ b¶n, vèn kinh phÝ cÊp ph¸t).
- ViÖc ph©n lo¹i vèn kinh doanh theo nguån h×nh thµnh nh trªn ®îc ¸p
dông tõ n¨m 1995 trë l¹i ®©y (b¶ng tãm t¾t sè 4). ViÖc ph©n lo¹i nh vËy lµ
hoµn toµn hîp lý trong c¬ chÕ kinh tÕ hiÖn nay. Ngay nay ®Ó cã thÓ ho¹t ®éng
doanh nghiÖp cã thÓ huy ®éng vèn tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau nh vay nî c¸c tæ
chøc tµi chÝnh, tÝn dông. Trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh cña c¬ chÕ kinh tÕ míi,
khèi lîng vèn cÇn nhiÒu ®Ó lu chuyÓn hµng ho¸. Vèn cña chñ së h÷u khã cã
thÓ ®¸p øng thêng xuyªn vµ ®Çy ®ñ lîng tiÒn ®ã. Vèn huy ®éng cã thÓ huy
®éng cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ h¬n.
- Nî ng¾n h¹n lµ nh÷ng kho¶n vay nh»m tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu vèn
ngay lËp tøc mét c¸ch kÞp thêi nhu cÇu vèn hay ø ®äng ë kh©u nµo ®ã trong
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp v× thÕ nã ®îc quan t©m tríc
tiªn.
- Trë vÒ nh÷ng n¨m tríc 1990 vèn kinh doanh ph©n lo¹i theo nguån h×nh
thµnh còng gåm hai lo¹i vÒ b¶n chÊt kh«ng cã sù ph©n biÖt vÒ néi dung thÓ
hiÖn c¸ch ph©n biÖt vÒ sau. ChØ kh¸c nhau ë c¸ch gäi tªn vµ trËt tù s¾p xÕp
(xem b¶ng 3). Doanh nghiÖp thêi kú ®ã ho¹t ®éng nhê vèn cÊp ph¸t cña nhµ
níc hoÆc vèn ®îc t¨ng thªm tõ ho¹t ®éng nhê sè vèn ban ®Çu ®îc cÊp ph¸t.
ViÖc huy ®éng vèn cña doanh nghiÖp tõ c¸c ho¹t ®éng kh¸c rÊt h¹n chÕ.
16
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
- Nguån vèn nghiÖp vô c¬ b¶n lµ nguån vèn quan träng nhÊt cña doanh
nghiÖp bao gåm nguån vèn c¬ b¶n vµ nguån cÊp ph¸t, vèn c¬ b¶n gióp doanh
nghiÖp duy tr× ho¹t ®éng mét c¸ch b×nh thêng. TiÒn cÊp ph¸t còng do nhµ níc
cÊp ®Ó bæ xung vèn cho doanh nghiÖp trong trêng hîp vèn c¬ b¶n hiÖn cã
kh«ng ®ñ ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt do xÝ nghiÖp ®îc giao thªm nhiÖm vô míi.
- Nguån vèn chuyªn dïng cña xÝ nghiÖp còng ®îc nhµ níc cÊp ph¸t víi tªn
gäi nguån vèn chuyªn dïng hoÆc do doanh nghiÖp lËp ra do viÖc khÊu hao cña
tµi s¶n hoÆc do viÖc ph©n phèi lîi nhuËn h×nh thµnh nªn c¸c quÜ xÝ nghiÖp.
Thùc tÕ lîi nhuËn cña c¸c ®¬n vÞ thêi kú Êy kh«ng ®îc quan t©m, mÆt kh¸c ®a
sè lîi nhuËn cña doanh nghiÖp ®Òu kh«ng cao v× tÝnh hiÖu qu¶ cña doanh
nghiÖp thêng kh«ng ®îc ®Ò cao. TÝnh tù chñ cña xÝ nghiÖp cßn h¹n chÕ.
Nguån vèn sö dông t¹m thêi gåm nguån vèn tÝn dông vµ nguån vèn trong
thanh to¸n.
17
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
* Tríc n¨m 1995
B¶ng sè 3
Nguån
vèn kinh
doanh c¬
b¶n
- Nguån vèn cè ®Þnh
- Nguån vèn lu ®éng
- Thu nhËp cha ph©n phèi
Nguån
vèn tù cã
Nguån
vèn
chuyªn
dïng
- Nguån vèn x©y
dùng c¬ b¶n
- C¸c quü xÝ nghiÖp
Nguån
vèn tÝn
dông
- Vay ng¾n h¹n NH
- Vay dµi h¹n NH
- Vay ®èi tîng kh¸c
Nguån
vèn chñ
së h÷u
- Thanh to¸n víi Ng©n
Tµi s¶n cña
®¬n vÞ
SXKD theo
nguån vèn
h×nh thµnh
Nguån
vèn sö
dông t¹m
thêi
18
s¸ch
- Thanh to¸n víi ngêi b¸n
- Thanh to¸n víi c«ng nh©n
viªn
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
* Sau n¨m 1995
B¶ng sè 4
Nî
ng¾n
h¹n
- Vay ng¾n h¹n
- Ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n
- Ph¶i tr¶ cho c«ng
nh©n viªn
- ThuÓ vµ c¸c kho¶n
ph¶i nép nhµ níc
- Ph¶i tr¶ ngêi nép
kh¸c
Nî dµi
h¹n
- Vay dµi h¹n
- Nî dµi h¹n kh¸c
Nî ph¶i
tr¶
Vèn kinh
doanh
- Nguån vèn kinh doanh
- L·i ph¶i tr¶ cha ph©n phèi
Nguån
vèn chñ
së h÷u
- Quü ®Çu t ph¸t triÓn
- Quü khen thëng phóc lîi
- Nguån vèn ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n
Vèn tÝn dông tõ vay ng¾n h¹n hay dµi h¹n t¹i ng©n hµng nhµ níc trong
thêi h¹n nµo ®ã víi l·i suÊt theo chÕ ®é qui ®Þnh.
Nguån vèn trong thanh to¸n: Lµ phÇn tiÒn mµ doanh nghiÖp ph¶i tr¶ cho c¸c
c¸ nh©n hay ®¬n vÞ kh¸c do quan hÖ thanh to¸n mµ c¸c kho¶n tiÒn nµy h×nh
thµnh nguån vèn t¹m thêi cña xÝ nghiÖp nh: ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n, kho¶n ph¶i
tr¶ c«ng nh©n viªn.
Nh ®· biÕt, vèn kinh doanh vµ nguån vèn kinh doanh lµ hai mÆt biÓu
hiÖn cña tµi s¶n trong ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh. Do vËy vÒ mÆt lîng, tæng sè
tiÒn theo kÕt cÊu vèn kinh doanh b»ng tæng sè tiÒn theo nguån h×nh thµnh vèn
kinh doanh t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh.
H¹ch to¸n kÕ to¸n ph¶n ph¶n ¸nh c¸c lo¹i vèn kinh doanh, nguån vèn
kinh doanh míi chØ ph¶n ¸nh tµi s¶n ë tr¹ng th¸i tÜnh. Thùc tÕ trong qu¸ tr×nh
ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ n¶y sinh g©y ra sù biÕn ®æi
chuyÓn ho¸ cña c¸c lo¹i vèn kinh doanh, nguån vèn kinh doanh. Trong c¸c
®¬n vÞ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh n¶y sinh
g©y ra thêng xuyªn liªn tôc qua c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n
19
§Ò tµi: “§èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n”
xuÊt diÔn ra trong ®¬n vÞ: Giai ®o¹n mua hµng (chuÈn bÞ cho ho¹t ®éng s¶n
xuÊt), giai ®o¹n b¸n hµng (lu th«ng s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu cña x· héi).
Trong giai ®o¹n mua hµng vèn b»ng tiÒn ®îc chuyÓn ho¸ thµnh vèn dù
tr÷ trong s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ, vèn chñ së h÷u chuyÓn thµnh ph¶i
tr¶ cho ngêi b¸n.
Trong giai ®o¹n b¸n hµng vèn dù tr÷ s¶n xuÊt kinh doanh gi¶m, chuyÓn
ho¸ thµnh vèn dù tr÷ trong thanh to¸n, vèn trong thanh to¸n chuyÓn ho¸ thµnh
tiÒn... hay nguån vèn kinh doanh chuyÓn ho¸ thµnh l·i cha ph©n phèi, quü ®Çu
t ph¸t triÓn.
Tãm l¹i, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh n¶y sinh ra sù biÕn ®éng, thay
®æi sù chuyÓn ho¸ h×nh th¸i gi÷a c¸c lo¹i vèn kinh doanh vµ c¸c nguån vèn
kinh doanh, g©y nªn sù vËn ®éng tµi s¶n - kh«ng chØ lµ nh÷ng biÕn ®éng ®¬n
thuÇn g¾n liÒn víi c¸c giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt diÔn ra trong ®¬n vÞ
s¶n xuÊt. Tõ viÖc nghiªn cøu c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, h¹ch to¸n thu
nhËn ®îc nh÷ng th«ng tin vÒ sù vËn ®éng cña tµi s¶n trong qu¸ tr×nh ®ã, tõ ®ã
cã sù kiÓm tra thóc ®Èy sù vËn ®éng cña tµi s¶n trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña
®¬n vÞ ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ cho ®¬n vÞ vµ x· héi.
Qua toµn bé nh÷ng ph©n tÝch ë trªn, mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh ®èi tîng
cña h¹ch to¸n kÕ to¸n trong ®¬n vÞ s¶n xuÊt lµ c¸c lo¹i vèn kinh doanh, c¸c
nguån vèn kinh doanh (hai mÆt biÓu hiÖn cña tµi s¶n) vµ c¸c giai ®o¹n cña
(qu¸ tr×nh) kinh doanh (biÓu hiÖn sù vËn ®éng cña tµi s¶n).
Tõ viÖc nghiªn cøu ®èi tîng cô thÓ cña h¹ch to¸n kÕ to¸n trong ®¬n vÞ
s¶n xuÊt kinh doanh, kÕt hîp víi ph¬ng ph¸p luËn khoa häc cña chñ nghÜa duy
vËt biÖn chøng, c¬ së khoa häc cña kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin ta cã thÓ
nhËn biÕt ®îc ®èi tîng cña h¹ch to¸n kÕ to¸n trong c¸c ®¬n vÞ kh¸c: ®¬n vÞ th¬ng m¹i, dÞch vô c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp, ®¬n vÞ, tæ chøc tÝn dông.
20
- Xem thêm -