Tài liệu Skkn kinh nghiệm nâng cao chất lượng dạy và học môn âm nhạc cấp tiểu học

PHÒNG GIÁO DỤC ĐÀO TẠO QUẬN THANH XUÂN TRƯỜNG TIỂU HỌC PHƯƠNG LIỆT ------***------ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Môn : Âm Nhạc ĐỀ TÀI: KINH NGHIỆM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY VÀ HỌC MÔN ÂM NHẠC CẤP TIỂU HỌC Người viết: Nguyễn Thị Thu Hà Năm học 2018 – 2019 PHẦN I: ĐẶTVẤNĐỀ 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Âm nhạc luôn luôn là nguồn hạnh phúc cho tất cả mọi người sống trên trái đất. Không có âm nhạc thế giới thực sự sẽ rất buồn tẻ.. Âm nhạc có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với hạnh phúc của con người. Âm nhạc là hơi thở của cuộc sống, cần thiết cho cuộc sống như không khí cần cho sự sống của mỗi người. Chính vì nhu cầu lớn lao này mà chỗ nào, lúc nào âm nhạc cũng có mặt. Âm nhạc là một trong những nguồn giải trí được coi là phổ biến nhất và là môt bộ phận không thể thiếu của con người hiện nay. Đặc biệt hơn, âm nhạc có tác động rất lớn đến quá trình hình thành cũng như phát triển của con người. Ai cũng có một tình yêu lớn dành cho âm nhạc. Phải có âm nhạc để cuộc sống bớt đi sự căng thẳng, để mình thêm yêu đời hơn. Mỗi người tìm thấy ở âm nhạc những thanh âm tuyệt vời của cuộc sống.. Âm nhạc xua tan đi nỗi sầu khổ của con người và rót đầy tâm tưởng chúng ta niềm vui sướng hân hoan. Bật những bài nhạc yêu thích và thực sự lắng nghe mà không làm điều gì khác, chúng ta thấy cuộc đời này thật có giá trị biết bao! Trong xu thế phát triển của xã hội ngày càng cao thì yếu tố con người lại càng được các quốc gia quan tâm trên hết. Con người có vai trò to lớn trong sự nghiệp phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc. Ở Việt Nam chúng ta cũng vậy, Giáo dục đào tạo được nhìn nhận là con đường quan trọng nhất để phát triển với mục đích hướng tới phát triển tối đa năng lực cho từng cá nhân, giúp họ hoà nhập với cuộc sống xã hội. Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục tiểu học được xem là nền tảng. Cũng như xây một ngôi nhà, cái nền có chắc ngôi nhà mới vững. Cái nền không cứng, chắp vá ngôi nhà ắt xộc xệch. Trẻ em ở lứa tuổi tiểu học như Bác Hồ đã ví như búp trên cành cần được nâng niu, săn sóc và dạy dỗ một cách đặc biệt. Ở đâu đó, vẫn có người cho rằng dạy trẻ tiểu học không khó. Đa phần, trong đó có tôi lại nghĩ khác: Dạy tiểu học không dễ song vô cùng lí thú. Tôi cảm thấy rất hạnh phúc khi chọn dạy trẻ ở cấp học này. Trong nhiều năm trở lại đây, giáo dục tiểu học ngày càng thu hút được sự quan tâm của cộng đồng, ngày càng củng cố được niềm tin trong mỗi gia đình và toàn xã hội bởi sự đầu tư của ngành, sự đổi mới về nội dung chương trình, về phương pháp dạy học, .v.v. Đây là bậc học nền tảng có nhiệm vụ xây dựng toàn diện nền móng cho hệ thống giáo dục phổ thông, đặt cơ sở vững chắc cho sự phát triển toàn diện con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trong tất cả các môn học ở bậc học tiểu học, môn Âm nhạc là phân môn nghệ thuật được giảng dạy ngay từ bậc tiểu học nhằm giúp học sinh có năng lực cảm thụ âm nhạc. Môn Âm nhạc bậc tiểu học ngày nay cũng được đánh giá ngang tầm với các môn khác để các em được phát triển nhân cách một cách toàn diện. Trong giảng dạy bất kì một môn học nào, việc hướng dẫn học sinh học và hiểu bài, thực hiện được yêu cầu của bài là rất cần thiết được giáo viên quan tâm.Vì qua tiết học, nội dung kiến thức được truyền tải đến học sinh một cách cụ thể, môn Âm nhạc cũng vậy. Giáo dục phát huy năng khiếu âm nhạc của học sinh thông qua việc kích thích tiềm năng nghệ thuật tiềm ẩm trong mỗi em, làm cho đời sống tinh thần của trẻ thêm phong phú. Phát triển trí tuệ, bồi dưỡng tình cảm trong sáng, lành mạnh, hướng tới chân, thiện, mĩ góp phần làm thư giãn đầu óc, làm cân bằng các nội dung học tập khác ở tiểu học. Khích lệ học sinh hăng hái tham gia vào các hoạt động âm nhạc, làm cho đời sống tinh thần của các em phong phú, lành mạnh, tạo điều kiện để các em bộc lộ và phát triển năng khiếu riêng của mình. Với mục tiêu giáo dục cho học sinh cái hay, cái đẹp trong cuộc sống thông qua nội dung các bài hát, giúp học sinh cảm nhận được sự quan trọng của âm nhạc đối với đời sống con người. Và qua các tiết dạy và học môn Âm nhạc, giáo viên phát hiện những em có năng khiếu để bồi dưỡng, động viên, giúp các em nhận ra thế mạnh của bản thân mình mà phát huy. Trong bài viết này, tôi xin ghi lại kinh nghiệm “Nâng cao chất lượng dạy và học môn âm nhạc” 2. THỰC TRẠNG & NGUYÊN NHÂN Qua qua trình dạy học và tiếp xúc với HS, tôi nhận thấy: - Môn âm nhạc được rất nhiều người yêu thích. Trong các nhà trường, môn học âm nhạc được học sinh đón nhận một cách hào hứng, đặc biệt là lứa tuổi học sinh tiểu học. Vì lứa tuổi này hội tụ sự hồn nhiên, trong sáng, ngây thơ, thích được thể hiện, được bộc lộ khả năng biểu diễn của bản thân. Một tiết học âm nhạc học sinh lớp 3 tại phòng chuyên biệt. - Nhà trường có Phòng dậy chuyên biệt, có đủ đồ dùng phục vụ cho việc giảng dạy Âm nhạc: Đàn phím điện tử, thanh phách, trống, máy chiếu, loa đài v.v.v - Học sinh ở trung tâm thành phố nên việc tiếp cận thông tin đại chúng được cập nhật nhanh. - Môn học Âm Nhạc là môn học đặc thù và phụ thuộc vào năng khiếu nên nhiều em còn bị hạn chế, nên khi hát còn sai giọng hoặc đọc nhạc chưa đúng cao độ. - Còn khá nhiều em chưa mạnh dạn, tự tin trong khi hát. Còn gò bó khi biểu diễn trước lớp. 3. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Trên cở sở nghiên cứu giáo trình, tài liệu giảng dạy và việc đúc kết kinh nghiệm qua thực tế giảng dạy ở các lớp được phân công. Việc phát hiện năng khiếu và bồi dưỡng năng khiếu cho các em học sinh trường tiểu học Phương Liệt. Từ thực tiễn và lý luận nhằm tìm ra giải pháp phù hợp để nâng cao chất lượng dạy học âm nhạc cho học sinh tường tiểu học Phương Liệt chúng tôi hướng đến những mục tiêu cụ thể sau: - Nắm được khả năng tiếp thu của học sinh để đưa ra một số phương pháp giảng dạy phù hợp. - Phân tích các ưu điểm, nhược điểm của giáo viên trong tiết dạy để có những giải pháp phù hợp. - Đề xuất các biện pháp tích cực để nâng cao chất lượng dạy học bộ môn âm nhạc cho học sinh trường tiểu học Phương Liệt. Do khuôn khổ và yêu cầu của đề tài ghi lại kinh nghiệm trong công tác giảng dạy, tôi tập trung vào nghiên cứu việc Nâng cao chất lượng dạy và học môn âm nhạc. 4 .ĐỐI TƯỢNG & PHẠM VI NGHIÊN CỨU 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Giáo viên giảng dạy môn Âm nhạc và học sinh ở trường tiểu học Phương Liệt – Thanh xuân – Hà Nội. - Nghiên cứu về chương trình giảng dạy âm nhạc cho học sinh lớp 1,2,3,4,5 của Bộ Giáo dục và Đào tạo. - Các hình thức tổ chức lớp học âm nhạc ở trường tiểu học Phương Liệt . - Biện pháp nâng cao chất lượng giảng dạy âm nhạc của học sinh trường tiểu học Phương Liệt – Thanh xuân – Hà Nội. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Khảo sát thực tế chương trình dạy và học cũng như các hoạt động ngoại khóa tại trường tiểu học Phương Liệt trong năm học 2018 – 2019. 5. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI - Làm rõ một số cơ sở lý luận như vai trò của âm nhạc trong đời sống con người nói chung, đối với học sinh bậc tiểu học nói riêng, sơ lược về nội dung chương trình âm nhạc bậc tiểu học, một số yêu cầu nhiệm vụ dạy học âm nhạc bậc tiểu học. - Góp phần cải tiến một số nội dung, phương pháp giảng dạy âm nhạc tại trường tiểu học Phương Liệt. - Nêu lên một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học âm nhạc ở trường tiểu học Phương Liệt - Đề tài sẽ là một tài liệu tham khảo với những người quan tâm đến giáo dục âm nhạc ở bậc tiểu học. 6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Để tiến hành thực hiện đề tài nghiên cứu, chúng tôi đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu như sau: phương pháp điều tra, phỏng vấn, phương pháp quan sát, phương pháp phân tích tổng hợp, phương pháp thực nghiệm. Trong từng phần, chương, mục của đè tài, các phương pháp được chúng tôi vận dụng một cách hài hòa nhằm giải quyết hiệu quả các vấn đề mà đề tài đặt ra. Tôi có kế hoạch nghiên cứu trong năm học 2018 – 2019 PHẦN II: NỘI DUNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1. Cơ sở lý luận. a. Vai trò của âm nhạc với giáo dục tiểu học. Giáo dục âm nhạc không chỉ đóng vai trò chức năng giáo dục thẩm mỹ, mà còn thể hiện rõ chức năng giáo dục đạo đức, phát triển trí tuệ, phát triển thể chất, giáo dục nhân cách học sinh. Âm nhạc đóng vai trò quan trọng trong giáo dục nhân cách, đặc biệt có tác dụng nâng cao nhận thức về các mối quan hệ xã hội, quan hệ huyết thống, luân lý đạo đức. Âm nhạc còn có tác động tích cực đến trí thông minh của trẻ, việc cho trẻ học một loại nhạc cụ cũng sẽ tác động đến suy nghĩ về không gian lẫn thời gian một cách hoàn hảo hơn, nhất là bộ môn toán học. b. Âm nhạc với việc giáo dục đạo đức. Âm nhạc đã tác động rất lớn trong việc điều chỉnh hành vi của trẻ, thông qua âm nhạc trẻ biết những gì nên và không nên…Qua đó rèn luyện những phẩm chất đạo đức tốt, những khái niệm ban đầu về đạo đức (ngoan – hư, tốt – xấu…). Âm nhạc góp phần không nhỏ vào việc trang bị cho trẻ những hiểu biết về những nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức, rèn luyện cho trẻ những tình cảm và hành vi đạo đức phù hợp với xã hội mà trẻ đang sống. c. Âm nhạc bồi dưỡng tố chất thẩm mỹ. Giáo dục thẩm mỹ cho tất cả các em học sinh thông qua âm nhạc, nhằm phát triển khả năng lĩnh hội, cảm thụ, hiểu biết về cái đẹp, nhận biết được cái hay, cái dở và sự sáng tạo trong âm nhạc mà các em được tiếp xúc, trực tiếp thể hiện những trạng thái cảm xúc thông qua từng bài hát, từng tác phẩm. Đồng thời âm nhạc cũng dìu dắt đến những hình tượng sống động của cuộc sống, giúp các em có sự liên tưởng tốt, khi nghe một bài hát có nhịp điệu khoẻ khoắn, sẽ gợi trong các em một niềm vui, sự tin tưởng, hào hứng, phấn khởi hay những bài hát ru gợi lên tình cảm dịu dàng, sâu lắng, đằm thắm… d. Điểm qua chương trình môn Âm nhạc ở bậc tiểu học. Trong chương trình môn âm nhạc ở bậc tiểu học được triển khai từ lớp 1 đến lớp 5, một tuần các em được học một tiết, một năm học 35 tuần tương đương với 35 tiết. Để phù hợp với lứa tuổi cũng như trình độ và đặc điểm nhận thức, cấu trúc chương trình học được chia làm 2 giai đoạn: Giai đoạn 1: Chương trình cho các lớp 1, lớp 2, lớp 3. Ở các lớp này, âm nhạc sẽ cung cấp những kiến thức đầu tiên về học hát, bước đầu hình thành các kỹ năng cần thiết để các em hoàn thành được các bài hát theo chương trình. Thông qua môn học hát giáo dục cho các em cảm nhận và vận dụng cái hay, cái đẹp vào sinh hoạt và học tập hàng ngày. Giai đoạn này các em sẽ học hát là chính, ngoài ra, còn được bổ sung các kiến thức âm nhạc thông qua phần “Phát triển khả năng âm nhạc”. Chương trình học hát lớp 1, 2, 3 Lớp 1,2,3 chương trình môn âm nhạc gồm có 2 phần: phần học hát và phần phát triển khả năng âm nhạc. Phần học hát Mục đích chủ yếu của môn âm nhạc này là cung cấp cho học sinh những kiến thức căn bản, rèn luyện một số kỹ năng bước đầu về ca hát, phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc, giúp các em biết sơ lược về một số nhạc sĩ trong và ngoài nước Phần phát triển khả năng âm nhạc Phần này không có trong chương trình bắt buộc nhưng theo giáo viên có thể dạy theo các yêu cầu trong sách Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn âm nhạc ở tiểu học do bộ GD&ĐT ban hành. Giai đoạn 2: Chương trình dành cho các lớp 4, lớp 5. Các em ở lớp 4, lớp 5 ngoài phân môn học hát, được học thêm 2 phân môn đó là phân môn phát triển khả năng âm nhạc và phân môn tập đọc nhạc. Mục tiêu của môn âm nhạc ở giai đoạn này là hình thành một trình độ văn hóa âm nhạc tối thiểu cho các em, bước đầu làm quen một số kỹ năng đơn giản về ca hát và thói quen tập hát đúng nhằm tạo cho các em hứng thú, vui vẻ khi học hát, nghe ca nhạc, kích thích tiềm năng nghệ thuật, làm cho đời sống tinh thần của trẻ thêm phong phú . Chương trình bộ môn âm nhạc lớp 4,5 ở giai đoạn này gồm có 3 phân môn: phân môn học hát, phân môn TĐN, phân môn phát triển khả năng âm nhạc. Phân môn học hát Phần học hát ở giai đoạn này được rút ngắn hơn giai đoạn 1. Trong chương trình SGK, các bài hát ở giai đoạn 1 có 11 – 12 bài hát, các bài hát ở giai đoạn 2 có 10 bài hát. Nội dung chương trình giai đoạn 2 nhiều hơn giai đoạn 1 cho nên phần học hát các bài ca khúc thiếu nhi được giảm bớt. Phân môn tập đọc nhạc Trong chương trình phân môn tập đọc nhạc ở tiểu học do bộ GD&ĐT ban hành, phân môn TĐN chỉ áp dụng cho lớp 4, lớp 5. ở lớp 3 các em cũng đã được làm quen với nốt nhạc thông qua trò chơi, nhưng giáo viên chưa đi sâu vào giảng dạy. Đối với lớp 4 khi học các bài TĐN, đây là bước đầu tiên để các em tiếp cận và thực hiện bộ môn này. Phân môn phát triển khả năng âm nhạc Các chương trình phân môn phát triển khả năng âm nhạc tiểu học do bộ GD&ĐT ban hành, phân môn phát triển khả năng âm nhạc chỉ áp dụng từ lớp 4 trở lên, bao gồm kể chuyện âm nhạc, nghe nhạc, giới thiệu một vài nhạc cụ dân tộc giúp các em hiểu rõ hơn nền âm nhạc dân tộc và phát triển khả năng âm nhạc của các em. 1.2. Một số nhận xét về chương trình âm nhạc 1.2.1.Phân môn học hát. Chương trình phân môn học hát thông qua bộ sách giáo khoa âm nhạc tiểu học, đáp ứng được mục tiêu và nhiệm vụ của môn học, trang bị cho các em vốn kiến thức nhất định. 1.2.2. Phân môn tập đọc nhạc. Kiến thức phân môn TĐN được trang bị rất cơ bản, các đơn vị sắp xếp khoa học, giai điệu và lời ca dễ nhớ, tương đối phù hợp với nhận thức ở độ tuổi các em. 1.2.3.Phân môn phát triển khả năng âm nhạc. Qua tìm hiểu, chúng tôi thấy chương trình dạy học âm nhạc tiểu học do bộ GD&ĐT ban hành nói chung phù hợp với lứa tuổi học sinh. Mặc dù còn một số điều chưa hợp lý nhưng chúng tôi tin rằng trong những lần chỉnh lý, bổ sung sau này các tác giả biên soạn sẽ có những chương trình hoàn thiện hơn. 2. THỰC TRẠNG TRONG CÔNG TÁC GIẢNG DẠY Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC PHƯƠNG LIỆT 2.1. Vài nét về trường tiểu Phương Liệt. Trường tiểu học Phương Liệt được thành lập năm 1989 là trường công lập tại địa bàn phường Phương Liệt - Quận Thanh xuân – Hà Nội. Đến nay, trường được cải tạo xây dựng tại nơi đây với các phòng học được trang bị đầy đủ máy chiếu, máy tính, đầy đủ các phòng chức năng chuyên biệt: Âm nhạc, Mỹ thuật, Thẻ dục, Thư viện, Thể chất với tổng số gần 1650 học sinh. Qua 30 năm xây dựng và phát triển, đến nay nhà trường đã có 31 lớp với tổng số gần 1650 học sinh và hơn 50 cán bộ, giáo viên. 30 năm qua, đội ngũ giáo viên nhà trường với trình độ đào tạo chuẩn, trình độ chuyên môn và quản lý tổ chức tốt. Luôn giữ vững truyền thống dạy tốt học tốt, trường luôn đạt danh hiệu trường tiên tiến xuất sắc cấp Thành phố, trường chuẩn Quốc gia. Cơ sở vật chất, các trang thiết bị dạy học khang trang, đầy đủ, phục vụ tốt cho công tác giáo dục và các hoạt động khác. Cảnh quan sư phạm được quy hoạch khá đẹp, bố trí sân chơi, bãi tập hợp lý, khoa học Lễ khai giảng Năm học 2018 – 2019 Trường tiểu học Phương Liệt. Trường có các tổ chuyên môn (tổ 1, tổ 2,3 và tổ 4,5, tổ Văn Thể Mĩ, tổ Tin Ngoại ngữ ): Tổ chuyên môn có kế hoạch hoạt động theo kế hoạch chỉ đạo của nhà trường. Kế hoạch hoạt động của tổ được xây dựng cho cả năm học, từng kì, từng tháng. Các hoạt động giáo dục, các phong trào thi đua trong nhà trường hàng năm đạt chất lượng tốt. 2.2. Đặc điểm và khả năng tiếp thu âm nhạc của học sinh. Các em trường tiểu học Phương liệt rất thích ca hát, có khả năng nghe tốt. các em khá nhạy cảm, nhận biết nhanh, dễ dàng nắm được cao độ, trường độ, âm hình tiết tấu, đường nét giai điệu… Một số em bước đầu còn e thẹn, rụt rè, thiếu tự tin, hát còn sai về cao độ và tiết tấu, không chủ động xây dựng bài, bởi vậy giáo viên phải nhẹ nhàng bằng những hình thức hấp dẫn mới mẻ để uốn nắn các em. 2.3. Tình hình dạy và học âm nhạc ở trường tiểu học Phương Liệt. Qua khảo sát thực tế tại trường tiểu học Phương Liệt cho thấy, các giáo viên thực hiện đúng yêu cầu về phương pháp đối với môn học âm nhạc, nhất là môn học hát, TĐN. Phân môn phát triển khả năng âm nhạc cho học sinh được giáo viên dạy khá linh hoạt nhưng vẫn thực hiện đúng yêu cầu của chương trình đề ra. Năm học 2018 – 2019 được sự đồng ý của Ban giám hiệu nhà trường, chúng tôi đã khảo sát một số lớp dạy âm nhạc, dự giờ ngẫu nhiên các lớp 1,2,3,4,5 (Học kì 1) * Với phân môn học hát, chúng tôi đến dự tiết học ở các lớp: Ngày Lớp 18-09-2018 1A2 25-09-2018 2A5 20- 9- 2018 3A1 20-10-2018 4A3 23-10-1018 5A4 Sĩ số 56 54 57 53 58 Tiết 3 4 3 8 8 Phân Nội dung tiết học môn Học hát -Học hát:Bài Mời bạn vui múa ca. Sáng tác: Phạm Tuyên Học hát -Học hát: Bài Xòe hoa Nhạc : Dân ca Thái Học hát -Học hát: Bài ca đi học Sáng tác: Phan Trần Bảng Học hát -Học hát: Bài Trên ngựa ta phi nhanh Sáng tác: Phong Nhã Học hát -Học hát: Bài Những bông hoa những bài ca Sáng tác: Hoàng Long Giáo viên Tạ Hồng Khuyên Nguyễn Thị thu Hà Nguyễn Thị Thu H Tạ Hồng Khuyên Nguyễn Thị Thu H * Với phân môn Tập đọc nhạc, chúng tôi đến dự tiết học ở các lớp: Ngày 18-112018 Lớp Sĩ số 3A4 54 09-102018 4A2 55 11-122018 5A5 58 Tiết 16 6 15 Phân Nội dung tiết học môn Tập - Kể chuyện âm đọc nhạc: Cá heo với âm nhạc nhạc - Giới thiệu tên nốt nhạc qua trò chơi. Tập -Tập đọc nhạc số 1 đọc - Giới thiệu một số nhạc nhạc cụ dân tộc. Tập - Ôn TĐN số 3, số 4 đọc - Kể chuyện âm nhạc nhạc Giáo viên Tạ Hồng Khuyên Tạ Hồng Khuyên Nguyễn Thị Thu Hà * Với phân môn Phát triển khả năng âm nhạc, chúng tôi đến dự tiết học ở các lớp: Ngày 24-101018 09-101018 20-092018 Lớp 2A3 3A2 4A4 Sĩ số 52 51 57 Tiết 8 6 4 Phân môn Phát triển khả năng âm nhạc Phát triển khả năng âm nhạc Phát triển khả Nội dung tiết học Giáo viên - Ôn tập 3 bài hát: Bài Thật là hay, Xoè hoa, Múa vui - Phân biệt âm thanh cao - thấp, dài - ngắn. Tạ Hồng Khuyên - Ôn tập bài hát: Đếm sao - Trò chơi âm nhạc - Học hát: Bài Bạn ơi lắng nghe - Kể chuyên âm Nguyễn Thị Thu Hà Tạ Hồng Khuyên 06-112018 5A6 60 10 năng âm nhạc nhạc: Tiếng hát Đào Thị Huệ Phát triển khả năng âm nhạc - Ôn tập bài hát: Những bông hoa những bài ca - Giới thiệu một số nhạc cụ nước ngoài. Nguyễn Thị Thu Hà Giờ học Âm nhạc của học sinh trường tiểu học Phương Liệt. 2.4. Kết quả kiểm tra, đánh giá môn học Âm nhạc năm học 2018 – 2019 (học kỳ 1) Trong thời gian tìm hiểu tình hình thực tế tại trường tiểu học Phương Liệt, chúng tôi đã có những cuộc khảo sát học sinh thông qua các phiếu điều tra ở 5 khối lớp, để từ đó chúng tôi thấy được thái độ của các em đối với môn âm nhạc. Chúng tôi đã phát tổng số 665 phiếu cho HS. Kết quả thu lại các phiếu như sau: Kết quả khảo sát thái độ của học sinh với môn Âm nhạc ở HK1 năm học 2018-2019 Tổng số học sinh khảo sát 665 Thái độ của học sinh Thích môn âm nhạc Không thích môn âm nhạc Tỉ lệ 72% 11% Nhìn chung, các em trường tiểu học Phương Liệt rất thích học âm nhạc, tổng số các em thích học âm nhạc chiếm 72%, các em không thích học âm nhạc chiếm 11%. Qua đó thấy rằng nhu cầu học âm nhạc của các em rất lớn. Ngoài khảo sát các phiếu điều tra ra, chúng tôi còn tổng kết quả đánh giá học lực môn học âm nhạc của 5 khối ở HK1 năm học 2018 – 2019. Kết quả đánh giá học lực môn học âm nhạc của học sinh ở HK1 năm học 2018 – 2019. Xếp loại Hoàn thành tốt (A+) Hoàn thành (A) Chưa hoàn thành (B) Tỉ lệ % 37 % 63 % 0% Với kết quả mà chúng tôi thống kê, tỉ lệ các em đạt xếp loại đánh giá Hoàn thành tốt chiếm 37%, Hoàn thành chiếm 63%, Chưa hoàn thành 0%. Tỉ lệ các em đạt đánh giá HHT chiếm rất cao trong khi đó tỉ lệ các em đạt đánh giá Chưa Hoàn thành là không có, điều này chúng ta có thể thấy rõ ở bảng thống kê mà chúng tôi thu nhận được. Qua tình hình thực tế tại trường tiểu học Phương Liệt, chúng tôi đã tìm ra những thuận lợi và khó khăn để có hướng khắc phục những tồn tại trong việc dạy học âm nhạc. * Thuận lợi: + Trường tiểu học Phương Liệt là một trường chuẩn quốc gia nên có đầy đủ trang thiết bị phục vụ phương tiện dạy học âm nhạc. + Các giáo viên về bộ môn âm nhạc đều có trình độ đại học thuộc các trường chuyên nghiệp. + Giáo viên thường xuyên sử dụng, giáo án điện tử, các phương tiện dạy học bổ trợ như tranh ảnh, các loại máy nghe nhạc, băng, đĩa để giới thiệu các phân môn như phân môn phát triển khả năng âm nhạc… + Trong giờ học âm nhạc giáo viên chú ý đến hình thức tổ chức giáo dục âm nhạc khác như: kết hợp hài hòa với trò chơi ngay trong giờ học hoặc trong các hoạt động âm nhạc khác… Phương pháp giảng dạy có sự đổi mới, tích cực. + Đa số các em học sinh yêu thích âm nhạc, một số em tỏ ra có năng khiếu âm nhạc, đối tượng học sinh có nhu cầu thưởng thức âm nhạc cao. * Khó khăn: Về học sinh: + Các em chưa coi trọng môn học, coi đây là môn học phụ nên hình thành thái độ không nghiêm túc, thiếu tập trung, chưa thực sự chú ý vào việc học làm ảnh hưởng đến không khí học tập chung của lớp. + Giữa các em có sự chênh lệch về trình độ âm nhạc, năng khiếu các em không đồng đều, các em chỉ biết hát còn nhận biết nốt nhạc rất hạn chế, đặc điểm tâm sinh lý hay hưng phấn đột ngột nên khi học hát còn yếu hơi, phát âm nhả chữ chưa chính xác. Về giáo viên: + Giáo viên cần nâng cao khả năng hát, sử dụng nhạc cụ, kỹ năng chỉ huy, kỹ năng hoạt động âm nhạc cùng phương tiện dạy học âm nhạc…để thu hút sự yêu thích của các em đối với môn học này. Mục đích dạy học môn âm nhạc ở trường tiểu học Phương Liệt là giáo dục cho học sinh biết hát, tập đọc nhạc, phát triển khả năng âm nhạc, rèn luyện cho các em kỹ năng để các em hát đúng nhạc, hát có diễn cảm, tập đọc, chép nhạc ở mức độ đơn giản, luyện cho các em nghe và cảm nhận âm nhạc nhằm giáo dục tính nhân văn cho các em. Thực tế công tác dạy học môn âm nhạc ở trường tiểu học Phương Liệt gặp khá nhiều thuận lợi để có những giải phá nâng cao chất lượng dạy học môn âm nhạc ở trường tiểu học. 2.5. Hoạt động ngoại khóa. Công tác ngoại khóa ở trường tiểu học Phương Liệt diễn ra rất sôi nổi với nhiều hoạt động khác nhau. Đối với lĩnh vực âm nhạc thì không chỉ dừng lại ở một vài cá nhân vốn có chất giọng hay mà còn có các em tham gia sinh hoạt trong câu lạc bộ đàn, câu lạc bộ múa. Các phong trào hoạt đọng máu há tập thể như : Thi nhảy đan vũ, Giai điệu tuổi hồng. Các cuộc thi Văn nghệ giữa các khối lớp liên tục được phát động và diễn ra sôi nổi kỷ niệm các ngày lễ như: Ngày Nhà giáo Việt Nam, ngày thành lập Đội vv... Học sinh thi Hát trong chương trình chào mừng “Ngày nhà giáo Việt Nam” Ở phần trên, tôi đã tìm hiểu tình hình thực tế về chương trình sách giáo khoa âm nhạc của bậc tiểu học, cũng như tình hình dạy và học tại trường tiểu học Phương Liệt trong những năm gần đây, chúng tôi nhận thấy nhà trường đã áp dụng chương trình mới, nhưng lại chưa thực sự đổi mới phương pháp giảng dạy. Có thể là do những nguyên nhân như tuổi các em còn nhỏ, các em còn rất ham chơi, chưa ý thức được việc học; khả năng tiếp thu của các em chưa đồng đều dẫn đến kết quả giờ học chưa cao; lượng kiến thức học sinh tiếp thu được còn hạn chế… Cả 3 phân môn học hát, TĐN, phát triển khả năng âm nhạc đều quan trọng, nhưng đối với các em trường tiểu học Phương Liệt, phân môn các em cảm thấy khó khăn nhất là phân môn TĐN. Phân môn TĐN trường tiểu học Phương Liệt hầu như các em chưa biết nốt nhạc, khi các em đọc một bài TĐN nào đó, các em thường đọc thuộc lòng, nhiều lúc các em đọc sai tên nốt mà các em vẫn không biết. Đối với các em, mỗi lần học đến phân môn TĐN, các em rất vất vả, rụt rè, các tiết học chỉ sôi nổi ở một số lớp. Từ những vấn đề và thực tiễn nêu trên, đề tài hướng đến mục đích đổi mới một số hình thức dạy học âm nhạc hiện nay, làm cho chương trình dạy học âm nhạc thêm phong phú, hấp dẫn hơn, để thông qua đó, giáo dục những kiến thức âm nhạc một cách hiệu quả, nhằm đáp ứng mục tiêu giáo dục con người trong tương lai. 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC ÂM NHẠC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC PHƯƠNG LIỆT. 3.1. Đổi mới phương pháp dạy học. Tôi đã tiến hành nghiên cứu một số phương pháp dạy học âm nhạc, quá trình thực tập sư phạm tham khảo các tài liệu, tôi đã tiến hành nghiên cứu và tự phát hiện đổi mới một số phương pháp dạy học âm nhạc cho trường tiểu học Phương Liệt, nơi tôi giảng dạy đã nhiều năm. Dưới đây là một vài cải tiến bổ sung vào phương pháp dạy học âm nhạc cho học sinh trường tiểu học Phương Liệt mà chúng tôi đã tham khảo qua các tư liệu do PGS.TS Lê Anh Tuấn viết. 3.2. Đổi mới phương pháp dạy hát Nay tôi thay đổi quy trình dạy hát gồm 6 bước sẽ mang lại hiệu quả và chất lượng tốt hơn: Bước 1: Giới thiệu, tìm hiểu tác giả, tác phẩm Cách thứ 1: Giáo viên thuyết trình, giáo viên cho học sinh nghe một bản nhạc về vùng miền của bài hát đó, hoặc có thể cho các em nghe chính bài hát mà các em sẽ được học vào tiết học hôm đó. Cách thứ 2: Giáo viên đặt câu hỏi để giới thiệu bài hát. Cách thứ 3: Giáo viên sử dụng tranh ảnh minh họa cho bài hát để học sinh nhận xét về nội dung của chúng, từ đó dẫn dắt và giới thiệu bài hát. Bước 2: Giới thiệu lời ca Dạy hát ở tiểu học, đọc lời ca giải quyết 3 nhiệm vụ: học sinh biết bài hát có mấy câu, tập đọc lời ca cho trôi chảy và hiểu ý nghĩa của một số từ khó. Cách 1: Đọc lời ca kết hợp với gõ đệm theo phách Cách 2: Đọc lời ca kết hợp với gõ đệm theo tiết tấu Bước 3: Nghe hát mẫu Giáo viên hát mẫu hoặc mở đĩa nhạc cho học sinh nghe, các em lắng nghe, cảm nhận và kiểm nghiệm những điều đã tìm hiểu ở bước đọc lời ca. Dù có đĩa nhạc, học sinh vẫn thích nghe giọng của chính thầy cô thể hiện bài hát. Khi hát, giáo viên cần chú ý đến giọng hát, cách hát và việc sử dụng nhạc cụ của mình, phải thể hiện được nội dung tình cảm của bài hát, truyền cảm được hồn của tác phẩm tới học sinh. Đĩa nhạc không thể thay thế được tiếng hát của thầy cô. Bước 4: Khởi động giọng Khi khởi động giọng, giáo viên cần hướng dẫn học sinh đứng thẳng, tư thế tự nhiên. Giáo viên đàn chuỗi âm ngắn, đơn giản để các em nghe và đọc bằng âm “la, ma, mô, mi”. Bước 5: Tập hát từng câu theo lối móc xích và hát cả bài Tập hát từng câu và kết nối theo lối móc xích sẽ giúp các em mau nhớ lời ca và hát chuẩn xác giai điệu. Việc củng cố, luyện tập từng đoạn của bài hát ngoài việc giúp các em cảm nhận giai điệu và lời ca, còn giúp các em tự tin hát đúng cao độ, câu hát không rời rạc, không ê a, phát âm nhả tiếng rõ lời. Đặc biệt là giúp các em loại bỏ sự chán nản khi chưa thực hiện được bài tập. Thông thường, có 3 cách gõ đệm để luyện tập củng cố bài hát cả bài: Cách 1: Hát kết hợp gõ đệm theo phách. Cách 2: Hát kết hợp gõ đệm theo nhịp. Cách 3: Hát kết hợp gõ đệm theo tiết tấu. Bước 6: Củng cố, kiểm tra Giáo viên yêu cầu học sinh nhắc lại nội dung đã học như: Các em đã học gì, nhớ điều gì, yêu thích gì? Giáo viên hướng dẫn học sinh trình bày bài hát bằng cách hát đối đáp, hát nối tiếp hoặc lĩnh xướng, trình bày bài hát kết hợp gõ đệm. Giáo viên cần chú ý giáo dục thái độ, giáo dục thẩm mỹ và dặn dò các em tiếp tục học hát cho thuộc lời ca. Có rất nhiều cách để củng cố, sửa sai cho các em, chúng tôi đưa ra 3 cách: Cách 1: Giáo viên lắng nghe, chữa từng lỗi nhỏ của các em. Cách 2: Dùng đàn đánh lại 2 – 3 lần các câu mà các em hát chưa đúng để các em nghe giai điệu. Cách 3: Mời 1 em học hát tốt nhất sửa lỗi cho bạn mình, điều này tạo nên tính tích cực trong các em, cũng như củng cố trí nhớ cho các em. Cách 4: Hát đuổi. Giáo viên cho một nửa lớp hát trước và một nửa lớp hát đuổi theo sau. Cách 5: Hát cộng đánh nhịp. Giáo viên cho một em hát tốt nhất lớp vừa hát vừa đánh nhịp, sau đó cho cả lớp đứng đạy vừa hát vừa đánh nhịp. 3.3.Đổi mới phương pháp dạy TĐN Để đạt được mục tiêu,đồng thời căn cứ vào thực trạng dạy phân môn TĐN ở trường tiểu học Phương Liệt, chúng tôi mạnh dạn thay đổi quy trình dạy TĐN gồm 6 bước sẽ mang lại hiệu quả và chất lượng tốt hơn: Bước 1: Giới thiệu bài TĐN, tên nốt, hình nốt trên khuông nhạc khóa son Giáo viên treo bảng phụ bài TĐN lên bảng và giới thiều về bài tập đọc nhạc cho học sinh một cách ngắn ngọn rồi vào bài TĐN. *Dạy đọc nốt trên khuông nhạc khóa sol. Bước 2: Đọc cao độ của bài TĐN Giáo viên dịch giọng sao cho phù hợp với giọng của học sinh. Giáo viên cho học sinh đọc cao độ từ nốt thấp lên nốt cao rồi theo hiều ngược lại. Giáo viên cho học sinh nhận biết cao độ của các nốt nhạc trong bài TĐN. Giáo viên cho học sinh đọc từng nốt nhạc trong bài TĐN. Bước 3: Đọc tiết tấu và lời ca Thường có 3 cách để các em thực hiện tiết tấu. Cách thứ nhất: Giáo viên đọc tên nốt nhạc theo tiết tấu Cách thứ hai: Chỉ gõ tiết tấu mà không đọc tên nốt nhạc theo tiết tấu. Cách thứ ba: Giáo viên vừa đọc tên nốt nhạc theo tiết tấu vừa gõ tiết tấu. Cách thứ tư: Đọc tên nốt nhạc theo tiết tấu kết hợp với gõ theo nhịp. Bước 4: Tập đọc từng câu theo lối móc xích và đọc cả bài Giáo viên nên đọc trước 1 – 2 lần hoặc chỉ định 1 – 2 học sinh đọc tốt cho các em nghe để các em nắm vững tên nốt nhạc và vị trí nốt nhạc hoặc giáo viên đàn giai điệu cả bài 1 – 2 lần để học sinh bước đầu hình thành ra giai điệu, đồng thời các em thấy tự tin hơn. Bước 5: Ghép lời ca Thông thường có 3 cách gõ đệm để luyện tập củng cố bài TĐN. Cách 1: Hát kết hợp gõ theo nhịp Cách 2: Hát kết hợp gõ theo tiết tấu Cách 3: Hát kết hợp gõ theo phách Bước 6: Củng cố, kiểm tra Ở đây giáo viên có thể có những câu hỏi như: Các em có cảm nhận như thế nào về bài học hôm nay? Giai điệu của bài TĐN như thế nào? Tính chất vui hay buồn? Nhanh hay chậm?... Ngoài ra giáo viên có thể kiểm tra bằng cách chia nhóm, tổ, cá nhân đọc và nhận xét lẫn nhau. 3.4. Đổi mới phương pháp phát triển khả năng âm nhạc. Theo chúng tôi, để phân môn phát triển khả năng âm nhạc mang lại hiệu quả tốt gồm các bước sau: * Các bước trong quy trình giới thiệu nhạc cụ. Bước 1: Giới thiệu tên, hình dáng, đặc điểm của từng nhạc cụ. Giới thiệu tên, hình dáng của nhạc cụ sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn về đặc điểm cũng như tính năng của nhạc cụ đó. Có rất nhiều cách giáo viên có thể giới thiệu nhạc cụ cho học sinh dễ nhận biết: Cách 1: Giáo viên giới thiệu các nhạc cụ có thật cho các em. Cách 2: Giới thiệu nhạc cụ thông qua tranh ảnh. Bước 2: Nghe âm sắc Việc nghe âm sắc của các nhạc cụ là rất cần thiết, nhằm giúp phát triển khả năng nghe nhạc cho các em. Có 2 cách sau: Cách 1: Giáo viên cho các em nghe âm sắc của nhạc cụ có thật. Cách 2: Giáo viên cho các em nghe qua âm sắc đàn phím điện tử hoặc qua băng đĩa nhạc. Bước 3: Củng cố Cách 1: Giáo viên yêu cầu học sinh giới thiệu từng nhạc cụ theo tranh ảnh. Cách 2: Giáo viên củng cố kiến thức thông qua tổ chức trò chơi, như cho các em nghe âm sắc rồi đoán tên nhạc cụ. Cách 3: Nghe hoặc xem dàn nhạc biểu diễn có sự tham gia của nhạc cụ. * Các bước trong quy trình học kể chuyện âm nhạc Thời lượng thực hiện nội dung kể chuyện âm nhạc khoảng 15 phút. Theo chúng tôi, quy trình dạy kể chuyện âm nhạc gồm 6 bước là hợp lý và mang lại hiệu quả tốt. Bước 1: Giới thiệu về câu chuyện Giáo viên giới thiệu tên, xuất xứ hoặc khái quát về câu chuyện,có thể đưa ra các bức tranh khi bắt đầu câu chuyện, nhằm kích thích trí tưởng tượng của học sinh. Bước 2: Giáo viên kể chuyện Cách thứ 1: Giáo viên kể chuyện thông qua sự hiểu biết của mình Cách thứ 2: Giáo viên kể chuyện thông qua các bức tranh Cách thứ 3: Sử dụng hình thức phát vấn Cách thứ 4: Giáo viên cho 1 học sinh đứng dậy đọc câu chuyện Bước 3: Học sinh tập kể chuyện Học sinh có thể đứng tại chỗ hoặc lên trước lớp, dựa vào tranh minh họa, kể từng đoạn (phần đầu, phần giữa, phần cuối) hay toàn bộ câu chuyện, các em có thể dựa vào những chi tiết đã sắp xếp theo thứ tự để tập kể chuyện. Bước 4: Giáo dục thái độ. Cách 1: Giáo dục thái độ thông qua các câu chuyện mà giáo viên đang dạy. Cách 2: Giáo viên hướng dẫn các em liên hệ với thực tế, kể một vài tấm gương mà các em biết, thông qua đó, giáo viên động viên các em cố gắng học tập. Bước 5: Nghe nhạc. Đây là khâu then chốt nhằm phát triển khả năng nghe nhạc của các em, thông qua kể chuyện âm nhạc. Khi cho các em nghe nhạc, giáo viên nên cho các em nghe các bản nhạc liên quan đến câu chuyện mà giáo viên đang dạy. Bước 6: Củng cố. Cách 1: Giáo viên sử dụng hình thức phát vấn, đặt một vài câu hỏi, học sinh trả lời để khắc sâu nội dung câu chuyện, giúp các em nhớ câu chuyện tốt hơn. Cách 2: Giáo viên đưa ra các chi tiết, yêu cầu học sinh sắp xếp chúng theo trình tự câu chuyện. 4.Tổ chức các hoạt động âm nhạc ngoại khóa 4.1. Hoạt động văn nghệ trong sinh hoạt chung của nhà trường. Âm nhạc ngoại khóa là mảng không thể thiếu trong nhà trường phổ thông nói chung và tiểu học nói riêng. Trong nhà trường phổ thông, hoạt động văn nghệ trong sinh hoạt chung của nhà trường không nằm trong chương trình môn học, nhưng lại chiếm một vị trí quan trọng trong đời sống nhà trường. Việc xây dựng phong trào múa hát tập thể trong sân trường là một nhu cầu cần thiết, làm cho cuộc sống của các em thêm vui tươi, phấn khởi, lạc quan yêu đời. Qua múa hát tập thể góp phần giáo dục các em ý thức tổ chức kỷ luật, giúp cơ thể phát triển, rèn luyện tính bền bỉ dẻo dai, khéo léo trong cuộc sống. 4.2. Đưa các trò chơi – đồng giao vào hoạt động ngoại khóa Trò chơi dân gian là sản phẩm sáng tạo của người dân. Nó là một thành tố văn hóa dân gian có từ thuở xưa và tồn tại cho đến nay. Tuy nhiên khi áp dụng những trò chơi này vào trường tiểu học Phương Liệt, có những biến đổi nhất định sao cho phù hợp với điều kiện môi trường học tập của các em.