BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN NGỌC DUYÊN ANH
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG
THÔNG TIN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN TP. HỒ CHÍ MINH
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Tp. HồChí Minh – Năm 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TÉ TP. HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN NGỌC DUYÊN ANH
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG THÔNG TIN
BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
CỔ PHẦN TP. HỒ CHÍ MINH
Chuyên ngành: KẾ TOÁN
Mã số: 8340301
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. PHẠM NGỌC TOÀN
Tp. HồChí Minh – Năm 2020
LỜI CAM ĐOAN
Tác giả xin cam đoan luận văn Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông
tin báo cáo tài chính tại các ngân hàng thương mại cổ phần thành phố Hồ Chí Minh
là nghiên cứu của chính tác giả, dưới sự hướng dẫn của TS. Phạm Ngọc Toàn. Số
liệu, trích dẫn trong bài có nguồn gốc rõ ràng và được tổng hợp từ các nguồn đáng
tin cậy. Nội dung và kết quả của bài nghiên cứu chưa được công bố tại bất cứ công
trình nào trước đây cho đến thời điểm này.
TPHCM, ngày
tháng
Tác giả
năm
MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ
TÓM TẮT - ABSTRACT
PHẦN MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................................. 2
3. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................... 3
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 3
5. Phương pháp nghiên cứu........................................................................................... 3
6. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài....................................................................................... 4
7. Kết cấu luận văn ........................................................................................................ 4
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC .................................. 5
1.1 Các nghiên cứu nước ngoài ..................................................................................... 5
1.2 Các nghiên cứu trong nước ..................................................................................... 8
1.3 Nhận xét và xác định khe hổng nghiên cứu .......................................................... 12
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1............................................................................................ 15
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ........................................................................ 16
2.1 Tổng quan về chất lượng thông tin báo cáo tài chính ........................................... 16
2.1.1 Chất lượng thông tin .......................................................................................... 16
2.1.2 Chất lượng thông tin báo cáo tài chính .............................................................. 17
2.1.3 Mô hình đo lường chất lượng thông tin ............................................................ 18
2.1.3.1 Mô hình của FASB.......................................................................................... 18
2.1.3.2 Mô hình của IASB .......................................................................................... 19
2.1.3.3 Mô hình hài hòa giữa FASB và IASB ............................................................ 20
2.2 Đặc điểm của hoạt động ngân hàng ảnh hưởng đến thông tin báo cáo tài chính .. 22
2.3 Các lý thuyết nền ................................................................................................... 23
2.3.1 Lý thuyết thông tin bất cân xứng ....................................................................... 23
2.3.2 Lý thuyết thông tin hữu ích ................................................................................ 24
2.3.3 Lý thuyết xử lý thông tin .................................................................................... 24
2.4 Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin báo cáo tài chính ..................... 25
2.4.1 Trình độ nhân lực ............................................................................................... 25
2.4.2 Chế độ chính sách nhà nước .............................................................................. 25
2.4.3 Quy trình xử lý chứng từ .................................................................................... 27
2.4.4 Mức độ công bố thông tin .................................................................................. 28
2.4.5 Ứng dụng công nghệ thông tin ........................................................................... 29
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2............................................................................................ 33
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................... 34
3.1. Quy trình nghiên cứu ........................................................................................... 34
3.2. Nghiên cứu định tính ............................................................................................ 35
3.2.1. Phương pháp nghiên cứu chuyên gia ................................................................ 35
3.2.2. Xây dựng bảng câu hỏi khảo sát ....................................................................... 37
3.2.3. Xây dựng các giả thuyết nghiên cứu ................................................................. 38
3.2.4 Xác định các biến và thang đo trong mô hình nghiên cứu ................................. 38
3.2.4.1 Biến phụ thuộc ................................................................................................ 38
3.2.4.2 Biến độc lập..................................................................................................... 38
3.2.4.3. Hình thành thang đo các biến trong mô hình ................................................. 38
3.3. Phương pháp nghiên cứu định lượng ................................................................... 41
3.4. Mẫu nghiên cứu .................................................................................................... 45
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3............................................................................................ 47
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN ................................... 48
4.1 Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu ........................................................................... 48
4.2 Kết quả kiểm định mô hình nghiên cứu ................................................................ 49
4.2.1 Đánh giá độ tin cậy thang đo ............................................................................ 50
4.2.1.1. Kiểm định hệ số tin cậy Cronbach’s alpha cho thang đo biến “Trình độ nhân
lực” .............................................................................................................................. 50
4.2.1.2. Kiểm định hệ số tin cậy Cronbach’s alpha cho thang đo biến “Chế độ chính
sách nhà nước” ............................................................................................................ 51
4.2.1.3. Kiểm định hệ số tin cậy Cronbach’s alpha cho thang đo biến “Quy trình kế
toán” ............................................................................................................................ 52
4.2.1.4. Kiểm định hệ số tin cậy Cronbach’s alpha cho thang đo biến “Mức độ công
bố thông tin” ................................................................................................................ 52
4.2.1.5. Kiểm định hệ số tin cậy Cronbach’s alpha cho thang đo biến “Ứng dụng
công nghệ thông tin” ................................................................................................... 54
4.2.1.6. Kiểm định hệ số tin cậy Cronbach’s alpha cho thang đo biến “Chất lượng
thông tin báo cáo tài chính tại các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn
Thành phố Hồ Chí Minh” ........................................................................................... 54
4.2.2. Phân tích nhân tố khám phá EFA...................................................................... 56
4.2.2.1. Phân tích khám phá EFA cho biến độc lập .................................................... 56
4.2.2.2. Phân tích khám phá EFA cho biến phụ thuộc “Chất lượng thông tin báo cáo
tài chính tại các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn Thành phố Hồ Chí
Minh” .......................................................................................................................... 58
4.2.3. Phân tích hồi quy và kiểm định giả thuyết nghiên cứu ..................................... 60
4.2.3.1. Kiểm định về tính độc lập của phần dư ......................................................... 60
4.2.3.2 Kiểm định sự phù hợp của mô hình hồi quy tổng thể ..................................... 60
4.2.3.3 Kiểm định giả thuyết về ý nghĩa của các hệ số hồi quy .................................. 61
4.2.3.4 Kiểm tra các giả định mô hình hồi quy bội ..................................................... 61
KẾT LUẬN CHƯƠNG 4............................................................................................ 70
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý ................................................................... 71
5.1 Kết luận ................................................................................................................. 71
Bảng 5.1: Mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến chất lượng thông tin báo cáo tài
chính tại các ngân hàng thương mại cổ phần ở Thành phố Hồ Chí Minh .................. 72
5.2 Hàm ý .................................................................................................................... 72
5.2.1 Quy trình xử lý chứng từ .................................................................................... 72
5.2.2 Ứng dụng công nghệ thông tin ........................................................................... 73
5.2.3 Trình độ nhân lực ............................................................................................... 74
5.2.4 Chế độ chính sách nhà nước .............................................................................. 75
5.2.5 Mức độ công bố thông tin .................................................................................. 76
5.3 Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo của đề tài ............................................... 76
KẾT LUẬN CHƯƠNG 5............................................................................................ 78
KẾT LUẬN CHUNG .................................................................................................. 79
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BCTC: Báo cáo tài chính
CĐKT: Chế độ kế toán
CLTT: chất lượng thông tin
DN: Doanh nghiệp
HTKSNB: Hệ thống kiểm soát nội bộ
NH: Ngân hàng
TMCP: Thương mại cổ phần
TTTC: Thông tin tài chính
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Căn cứ xây dựng mô hình nghiên cứu ........................................................ 30
Bảng 3.1: Thang đo nghiên cứu .................................................................................. 39
Bảng 3.2: Tình hình thu thập dữ liệu nghiên cứu định lượng ..................................... 46
Bảng 4.1: Thống kê theo giới tính của đối tượng được khảo sát ................................ 48
Bảng 4.2: Thống kê theo độ tuổi của đối tượng được khảo sát .................................. 48
Bảng 4.3: Thống kê theo trình độ học vấn của đối tượng được khảo sát ................... 48
Bảng 4.4: Thống kê theo chức vụ của đối tượng được khảo sát ................................. 49
Bảng 4.5. Kết quả độ tin cậy thang đo biến “Trình độ nhân lực” .............................. 50
Bảng 4.6. Kết quả độ tin cậy thang đo biến “Chế độ chính sách nhà nước” .............. 51
Bảng 4.7: Kết quả độ tin cậy thang đo biến “Chế độ chính sách nhà nước” (lần 2) .. 52
Bảng 4.8. Kết quả độ tin cậy thang đo biến “Quy trình kế toán” ............................... 52
Bảng 4.9. Kết quả độ tin cậy thang đo biến “Mức độ công bố thông tin” .................. 53
Bảng 4.10: Kết quả độ tin cậy thang đo biến “Mức độ công bố thông tin” (lần 2) ... 53
Bảng 4.11. Kết quả độ tin cậy thang đo biến “Ứng dụng công nghệ thông tin” ........ 54
Bảng 4.12. Kết quả độ tin cậy thang đo biến phụ thuộc ............................................. 54
Bảng 4.13: Kết quả độ tin cậy thang đo biến phụ thuộc (lần 2) ................................. 55
Bảng 4.14: Hệ số KMO và kiểm định Bartlett các thành phần (biến độc lập) ........... 57
Bảng 4.15: Bảng phương sai trích ............................................................................... 57
Bảng 4.16. Kết quả ma trận xoay nhân tố ................................................................... 57
Bảng 4.17: Hệ số KMO và kiểm định Bartlett các thành phần (biến phụ thuộc)
KMO and Bartlett's Test.............................................................................................. 58
Bảng 4.18: Phương sai trích ........................................................................................ 60
Bảng 4.19: Bảng tóm tắt kiểm định sự phù hợp của mô hình hồi quy ....................... 60
Bảng 4.20: Bảng kết quả các hệ số hồi quy ................................................................ 61
Bảng 4.21: Bảng kiểm định giả định phương sai của sai số ....................................... 61
Bảng 4.22: Tổng hợp kết quả kiểm định các giả thuyết.............................................. 66
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ
Sơ đồ 2.1: Mô hình CLTT của FASB (1980, 1993) ................................................... 19
Sơ đồ: 2.2 Mô hình CLTT của IASB (2001) .............................................................. 20
Sơ đồ 2.3: Mô hình CLTT kế toán của IASB & FASB 2010 ..................................... 21
Hình 2.1: Quy trình lập báo cáo tài chính ................................................................... 28
Hình 2.2: Mô hình nghiên cứu đề xuất ....................................................................... 32
Hình 3.1: Quy trình nghiên cứu .................................................................................. 34
Hình 3.2: Mô hình nghiên cứu chính thức .................................................................. 37
Hình 4.1: Đồ thị phân bố phần dư hàm hồi quy ......................................................... 62
Hình 4.2: Đồ thị phân tán giữa giá trị dự đoán và phần dư từ hồi quy ...................... 63
Hình 4.3: Biểu đồ tần số của phần dư chuẩn hóa của mô hình ................................... 64
TÓM TẮT
Để thực hiện nghiên cứu, trước hết đề tài trình bày hệ thống các nghiên cứu
trước trong và ngoài nước có liên quan đến đề tài, từ đó rút ra một số các nhận xét
liên quan đến tình hình nghiên cứu về chất lượng thông tin báo cáo tài chính, từ đó
xác định khe hổng nghiên cứu của đề tài.
Bằng phương pháp nghiên cứu định tính và phương pháp nghiên cứu định
lượng. Kết quả nghiên cứu xác định có 5 nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông
tin báo cáo tài chính tại các ngân hàng thương mại cổ phần ở Thành phố Hồ Chí
Minh, mỗi một nhân tố có mức độ tác động khác nhau. Trong 5 nhân tố này thì
nhân tố quy trình xử lý chứng từ có sự ảnh hưởng mạnh nhất đến chất lượng thông
tin báo cáo tài chính tại các ngân hàng thương mại cổ phần trên địa bàn Thành phố
Hồ Chí Minh (β = 0.4), tiếp đến là nhân tố ứng dụng công nghệ thông tin (β =
0.38); Trình độ nhân lực (β = 0.372); Chế độ chính sách nhà nước (β = 0.326) và
cuối cùng là mức độ công bố thông tin (β =0.304) có tác động thấp nhất.
Từ kết quả nghiên cứu, tác giả đưa ra các kiến nghị tập trung vào 5 nhân tố
ảnh hưởng đến chất lượng thông tin báo cáo tài chính tại các ngân hàng thương mại
cổ phần ở Thành phố Hồ Chí Minh theo mức độ tác động giảm dần của chúng nhằm
nâng cao chất lượng thông tin báo cáo tài chính của các ngân hàng. Cuối cùng, luận
văn xác định những hạn chế còn tồn tại và đưa ra các hướng nghiên cứu tiếp theo
nhằm hoàn thiện mảng nghiên cứu về chất lượng thông tin báo cáo tài chính tại các
ngân hàng.
Từ khóa: báo cáo tài chính, chất lượng thông tin báo cáo tài chính, ngân hàng
thương mại cổ phần.
ABSTRACT
In order to carry out the research, firstly, the topic presents the system of
previous domestic and foreign studies related to the topic, from which some
comments related to the research situation on information quality are drawn.
financial statements, thereby identifying the research gap of the topic.
By qualitative research methods and quantitative research methods. The
study results identified five factors that affect the quality of financial reporting
information at joint stock commercial banks in Ho Chi Minh City. Among these 5
factors, the accounting process factor has the strongest impact on the quality of
financial reporting information at joint stock commercial banks in Ho Chi Minh
City (β = 0.4) , next is information technology application factor (β = 0.38);
Manpower qualifications (β = 0.372); State policy regime (β = 0.326) and finally
information disclosure level (β = 0.304) has the lowest impact.
From the results of the study, the author made recommendations focusing on
five factors affecting the quality of financial reporting information at joint stock
commercial banks in Ho Chi Minh City. Finally, the thesis identifies the remaining
limitations and provides further research directions to complete the research on the
quality of financial reporting information at banks.
Keywords: financial statements, quality of financial reporting information,
joint stock commercial banks.
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Bắt đầu từ năm 2003, với sự ra đời của Luật Kế toán (2003) và sau đó là hệ
thống các chuẩn mực kế toán gồm 26 VASs, các chế độ kế toán ra đời đã dần tạo ra
hệ thống khuôn khổ pháp lý về kế toán Việt Nam khá vững chắc và ổn định. Các
CĐKT đã thực sự tách biệt sự điều chỉnh về lĩnh vực cũng như quy mô nhằm đảm
bảo sự hợp lý trong xử lý ghi nhận thông tin KT. Đặc biệt trong thời gian qua, Luật
KT 2015 mới (sửa đổi) đã chính thức có hiệu lực vào 2017, cùng với sự ra đời của
các chế độ KT mới đã góp phần quan trọng trong việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý
về KT, tăng cường tính minh bạch của thông tin tài chính và tạo dựng môi trường
kinh doanh phù hợp với khu vực và quốc tế.
Không chỉ có các đối tượng bên trong tổ chức mới quan tâm đến chất lượng
thông tin báo cáo tài chính mà các đối tượng bên ngoài tổ chức cũng vậy. Chất
lượng thông tin trên báo cáo tài chính là cần thiết để người dùng đưa ra quyết định
có ích, để các nhà đầu tư tạo ra một thị trường hiệu quả. Chất lượng thông tin do kế
toán cung cấp được coi như là một trong những tiêu chuẩn quan trọng để đảm bảo
sự an toàn và khả năng mang lại hiệu quả cho các quyết định kinh doanh.
Trên thực tế việc tạo lập báo cáo tài chính được thực hiện ở các tổ chức kinh
tế với các mức độ tuân thủ khác nhau, điển hình một số tổ chức biến hoá thông tin
trên các khoản mục của bảng cân đối KT như tài sản, nợ phải trả, vốn chủ sở hữu và
trên báo cáo kết quả kinh doanh như chỉ tiêu doanh thu, thu nhập, chi phí. Các
thông tin có thể được biến hoá trong khuôn khổ qui định của chuẩn mực và chế độ
KT nhưng cũng có những trường hợp sự biến hoá này hoàn toàn vi phạm các chính
sách KT hiện hành bằng các thủ thuật phù phép khác nhau như che giấu công nợ,
định giá sai tài sản, ghi nhận doanh thu, chi phí không có thực hoặc che dấu doanh
thu, chi phí, ghi sai kỳ KT hoặc không công bố đầy đủ thông tin…từ đó ảnh hưởng
trực tiếp đến hiệu quả các quyết định kinh tế của các đối tượng sử dụng thông tin
trên BCTC.
Xuất phát từ thực trạng trên, tác giả cho rằng nghiên cứu hướng đến việc tìm
hiểu về chất lượng thông tin BCTC, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng
thông tin BCTC, từ đó đưa ra các kiến nghị nhằm gia tăng chất lượng thông tin
2
BCTC tại các ngân hàng là một vấn đề cần thực hiện và có ý nghĩa trong bối cảnh
hiện nay. Các ngân hàng thương mại cổ phần cũng là một loại hình DN đặc biệt
kinh doanh trong lĩnh vực tín dụng và có tác động rất lớn đến tình hình tài chính của
các DN khác cũng như trong nội bộ các NH với nhau, đồng thời TP.HCM cũng là
đầu tàu kinh tế của miền Nam, tác động mạnh đến nền kinh tế cả nước, do đó thông
tin báo cáo tài chính của nhóm đối tượng này là rất quan trọng trên thị trường. Từ
đó, tác giả đã chọn đề tài “Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin báo
cáo tài chính tại các ngân hàng thương mại cổ phần Thành phố Hồ Chí Minh”
làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. Qua nghiên cứu luận văn góp phần xác định và
đo lường các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin BCTC tại các NH TMCP
ở TP. HCM, đồng thời đề xuất một số các hàm ý đến các đối tượng liên quan nhằm
nâng cao chất lượng thông tin BCTC của các NHTM này.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chung: Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin
báo cáo tài chính tại các ngân hàng thương mại cổ phần Thành phố Hồ Chí Minh,
qua đó góp phần nâng cao chất lượng thông tin báo cáo tài chính của các ngân hàng.
Để thực hiện mục tiêu chung vừa nêu, luận văn đưa ra các mục tiêu nghiên
cứu cụ thể gồm:
+ Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin báo cáo tài chính
tại các ngân hàng thương mại cổ phần Thành phố Hồ Chí Minh.
+ Đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến chất lượng thông tin báo
cáo tài chính tại các ngân hàng thương mại cổ phần Thành phố Hồ Chí Minh.
3. Câu hỏi nghiên cứu:
Các câu hỏi nghiên cứu của luận văn bao gồm:
+ Các nhân tố nào ảnh hưởng đến chất lượng thông tin báo cáo tài chính tại
các ngân hàng thương mại cổ phần Thành phố Hồ Chí Minh?
+ Mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến chất lượng thông tin báo cáo tài
chính tại các ngân hàng thương mại cổ phần Thành phố Hồ Chí Minh như thế nào?
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu là các nhân tố ảnh hưởng đến
chất lượng thông tin BCTC của các NH TMCP tại TP. HCM.
3
- Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi nghiên cứu bao gồm không gian và thời gian
nghiên cứu như sau:
+ Không gian nghiên cứu: tác giả nghiên cứu các NH TMCP tại TP. HCM.
+ Thời gian nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện năm 2019.
5. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp trong đó kết hợp giữa
phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng, cụ thể:
+ Phần nghiên cứu định tính: Phương pháp nghiên cứu định tính được sử dụng
để xác định mô hình nghiên cứu và cách thức đo lường các biến nghiên cứu trong
mô hình nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin BCTC.
Theo đó, trước hết, thông qua lược khảo các nghiên cứu trước liên quan đến đề tài
nghiên cứu, tác giả xây dựng được mô hình nghiên cứu đề xuất về các nhân tố ảnh
hưởng đến chất lượng thông tin BCTC của các NH TMCP tại TP. HCM. Tiếp đó,
tác giả tiến hành thảo luận với các chuyên gia nhằm hiệu chỉnh mô hình nghiên cứu
đề xuất, từ đó xác định được mô hình nghiên cứu nghiên cứu chính thức dùng trong
nghiên cứu này.
+ Phần nghiên cứu định lượng: Phương pháp nghiên cứu định lượng được sử
dụng nhằm xác định các nhân tố và đo lường mức độ ảnh hưởng của chúng đến chất
lượng thông tin BCTC của các NH TMCP ở TPHCM. Dữ liệu dùng cho nghiên cứu
được thu thập thông qua bảng câu hỏi khảo sát được thiết kế dựa trên thang đo
Likert 5 mức độ nhằm đánh giá mức độ quan trọng của các nhân tố ảnh hưởng đến
chất lượng thông tin BCTC tại các NH TMCP ở TPHCM. Dữ liệu sau khi thu thập
sẽ được xử lý bởi phần mềm thống kê SPSS 22.0 với các kỹ thuật cụ thể như:
+ Đánh giá độ tin cậy thang đo với hệ số Cronbach’s Alpha;
+ Phân tích nhân tố khám phá EFA;
+ Đánh giá và kiểm định sự phù hợp của mô hình hồi quy.
6. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài
Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ giúp xác định các nhân tố, đo lường mức độ
tác động của các nhân tố đó đến chất lượng thông tin BCTC của các NH TMCP tại
TP. HCM. Từ đó, có căn cứ đề xuất kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng thông tin
BCTC của các NH TMCP tại TP. HCM.
4
Luận văn cũng là tài liệu tham khảo hữu ích cho các đối tượng khác quan tâm,
sử dụng thông tin BCTC của các NH TMCP tại TP. HCM như nhà đầu tư, khách
hàng, nhà quản lý,… cũng như các học giả, các nhà nghiên cứu có quan tâm đến đề
tài nghiên cứu về chất lượng thông tin BCTC của các ngân hàng.
7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, tài liệu tham khảo, phụ lục nghiên cứu, luận văn gồm 5
chương:
Chương 1: Tổng quan các nghiên cứu trước
Chương 2: Cơ sở lý thuyết
Chương 3: Phương pháp nghiên cứu
Chương 4: Kết quả nghiên cứu và bàn luận
Chương 5: Kết luận và Hàm ý
5
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC
Chương này tác giả trình bày một số các nghiên cứu trong và ngoài nước có
liên quan đến chất lượng thông tin BCTC ở các NH TMCP, từ đó rút ra những nhận
xét và khe hổng nghiên cứu của mảng đề tài này.
1.1 Các nghiên cứu nước ngoài
Beest, F. V., Braam, G. J. M., & Boelens, S. (2009), Quality of Financial
Reporting: measuring qualitative characteristics, tạm dịch Chất lượng báo cáo tài
chính: đo lường các đặc tính thông tin tài chính. Mục đích của nghiên cứu của
này nhằm phát triển và thử nghiệm một công cụ đo lường tổng hợp để đánh giá toàn
diện chất lượng báo cáo tài chính. Ở nghiên cứu này các tác giả đã xây dựng một
chỉ mục gồm 21 mục để đo lường toàn diện chất lượng báo cáo tài chính theo các
đặc điểm cơ bản cơ bản và nâng cao liên quan đến các đặc tính của một báo cáo tài
chính chất lượng gồm: tính thích hợp và trình bày trung thực, dễ hiểu, có thể so
sánh, kiểm chứng và kịp thời của báo cáo tài chính. Bằng việc sử dụng 231 báo cáo
thường niên từ các công ty niêm yết tại thị trường chứng khoán Mỹ, Anh và Hà Lan
trong năm 2005 và 2007, các tác giả đã kiểm tra công cụ đo lường tổng hợp của họ
là hữu hiệu và có độ tin cậy cao. Phát hiện của nghiên cứu này cho thấy rằng công
cụ đo lường mà các tác giả này xây dựng được là một cách tiếp cận hợp lệ và đáng
tin cậy để đánh giá chất lượng của các báo cáo tài chính. Công cụ đo lường này góp
phần cải thiện đánh giá chất lượng thông tin báo cáo tài chính và đáp ứng yêu cầu
của FASB và IASB (2008) về chất lượng báo cáo tài chính.
Wan Ismail, W. A., van Zijl, T., & Dunstan, K. L. (2010), Earnings Quality
and the Adoption of IFRS-Based Accounting Standards: Evidence from an
Emerging Market, tạm dịch Chất lượng thu nhập và việc áp dụng các chuẩn mực
kế toán dựa trên IFRS: Bằng chứng từ một thị trường mới nổi”. Sử dụng 4010
quan sát trong khoảng thời gian ba năm trước và giai đoạn ba năm sau khi áp dụng
bộ chuẩn mực kế toán mới, nghiên cứu cho thấy việc áp dụng IFRS tác động tích
cực đến chất lượng báo cáo. Cụ thể, kết quả cho thấy (1) giá trị tuyệt đối của khoản
tích lũy bất thường thấp hơn đáng kể và (2) giá trị liên quan đến thu nhập của công
ty cao hơn đáng kể, sau khi áp dụng bộ chuẩn mực kế toán mới. Một thuộc tính
khác của IFRS là nó đòi hỏi mức độ công bố cao hơn. Nghiên cứu này cũng cho
6
thấy mức độ công bố thông tin có ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tài chính, điều
này được giải thích rằng mức độ công khai trong báo cáo tài chính doanh nghiệp có
thể ảnh hưởng đến chất lượng thu nhập được báo cáo. Các tác giả này dẫn chứng
thêm, theo Levitt (1998), các hệ thống công bố thông tin được thiết lập dựa trên các
tiêu chuẩn chất lượng cao sẽ nâng cao niềm tin vào độ tin cậy của báo cáo tài chính
cho các nhà đầu tư, nếu yêu cầu công bố thông tin nhiều hơn, các hành động quản
trị thu nhập dẫn đến báo cáo tài chính kém chất lượng có thể bị phát hiện.
Nesrine Klai and Abdelwahed Omri (2011), Corporate Governance and
Financial Reporting Quality: The case of Tunisian Firms, tạm dịch Quản trị
doanh nghiệp và chất lượng báo cáo tài chính: Trường hợp của các công ty
Tunisia. Nghiên cứu được thực hiện với mẫu nghiên cứu là 22 công ty phi tài chính
được niêm yết trên Sàn giao dịch chứng khoán Tunis trong giai đoạn 1997-2007
nhằm xác định mối liên hệ giữa quản trị doanh nghiệp và chất lượng thông tin tài
chính. Kết luận, nghiên cứu chỉ ra các yếu tố tiềm năng ảnh hưởng đến chất lượng
thông tin báo cáo tài chính là ban giám đốc (tỷ lệ giám đốc độc lập, quy mô ban
giám đốc, tách biệt chức danh giám đốc điều hành và chủ tịch HĐQT), uy tín của
công ty kiểm toán. Như vậy, kết quả của nghiên cứu này ủng hộ lập luận rằng quản
trị doanh nghiệp ảnh hưởng đến chất lượng kế toán trong bối cảnh Tunisia. Bên
cạch đó, tác giả này cũng xác định nghiên cứu vẫn còn tồn tại một số hạn chế như:
mẫu nghiên cứu chưa bao gồm các công ty tài chính như ngân hàng, chưa kết hợp
các biến quản trị khác nhằm đánh giá tác động của chúng đến chất lượng báo cáo tài
chính như biến quyền sở hữu của người quản lý hoặc các biện pháp khác nhằm đảm
bảo chất lượng thông tin như công bố thông tin tự nguyện, hay ảnh hưởng của chi
phí vốn đến chất lượng thông tin.
Heidi Vander Bauwhede (2011), What Factors Influence Financial
Statement Quality?A Framework and Some Empirical Evidence, tạm dịch Yếu tố
nào ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tài chính? Khuôn khổ và một số bằng
chứng thực nghiệm. Nghiên cứu chỉ ra rằng các yếu tố tiềm năng ảnh hưởng đến
chất lượng báo cáo tài chính là: chuẩn mực kế toán, công bố thông tin, các quyết
định của ban quản lý (chịu ảnh hưởng của các mối quan hệ khác nhau với các bên
7
liên quan đến công ty), chất lượng kiểm toán, chất lượng của ban giám đốc, các quy
định cho việc lập báo cáo tài chính và cơ chế quản trị nội bộ.
Salehi, M., & Torabi, E. (2012). The role of information technology in
financial reporting quality: Iranian Scenario. Business Excellence, 6(1), 115, tạm
dịch Vai trò của công nghệ thông tin đối với chất lượng báo cáo tài chính:
Trường hợp của Iran. Bài báo nghiên cứu vai trò của công nghệ thông tin trong
báo cáo tài chính cũng như mối quan hệ giữa việc sử dụng công nghệ thông tin và
tác động của nó đến chất lượng báo cáo tài chính. Để xác định tác động của công
nghệ thông tin đến chất lượng báo cáo tài chính, nghiên cứu này thu thập dữ liệu
nghiên cứu thông qua bảng câu hỏi khảo sát. Tiếp đó, thực hiện các kiểm định để
kiểm tra các giả thuyết, T-Test, ANOVA và Duncan từ Test. Kết quả cho thấy công
nghệ thông tin giúp tăng cường sự liên quan và độ tin cậy của thông tin kế toán. Nó
cũng làm tăng khả năng so sánh của thông tin kế toán.
Ogbonna, G. N., & Ebimobowei, A. (2012). Effect of ethical accounting
standards on the quality of financial reports of banks in Nigeria. Current
Research Journal of Social Sciences, 4(1), 69-78, tạm dịch Ảnh hưởng của chuẩn
mực kế toán đạo đức đến chất lượng báo cáo tài chính của các ngân hàng ở
Nigeria. Nghiên cứu này xem xét ảnh hưởng của các chuẩn mực đạo đức nghề
nghiệp kế toán đối với chất lượng báo cáo tài chính của các ngân hàng ở Nigeria.
Để đạt được mục tiêu này, nghiên cứu sử dụng các dữ liệu sơ cấp và thứ cấp, trong
đó, các nguồn thứ cấp là từ sách giáo khoa, tạp chí và luận án. Nguồn dữ liệu sơ cấp
được thu thập thông qua một bảng câu hỏi khảo sát gửi đến các nhà quản lý ngân
hàng từ 24 ngân hàng ở Nigeria. Kết quả cho thấy các chuẩn mực đạo đức nghề
nghiệp kế toán có liên quan đáng kể đến chất lượng báo cáo tài chính của các ngân
hàng ở Nigeria. Trên cơ sở những phát hiện, nghiên cứu đã kết luận rằng các chuẩn
mực đạo đức nghề nghiệp kế toán về cơ bản là cần thiết cho kế toán viên để tạo ra
các báo cáo tài chính chất lượng không có sai sót trọng yếu. Các tác giả khuyến
nghị: các kế toán viên chuyên nghiệp với tư cách là người giám sát và cung cấp
thông tin kế toán cần tuân thủ các quy tắc thực hành chuyên môn do các cơ quan
chuyên môn có liên quan ban hành, các ngân hàng ở Nigeria nên thành lập các bộ
phận kiểm soát để đảm bảo các hoạt động tuân thủ các quy tắc đạo đức trong quy
8
trình lập báo cáo tài chính, và các nhân viên kế toán tại các ngân hàng Nigeria nên
tuân thủ Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS) trong quá trình lập và cung
cấp báo cáo tài chính của ngân hàng.
Moses, T. E. M. P. L. E., Ofurum, C. O., & Egbe, S. (2016). Audit committee
characteristics and quality of financial reporting in quoted Nigerian banks.
International Journal of Advanced Academic Research, 2(5), 1-10, tạm dịch Đặc
điểm của ủy ban kiểm toán và chất lượng báo cáo tài chính tại các ngân hàng
Nigeria. Nghiên cứu được thực hiện để kiểm tra ảnh hưởng của các đặc điểm của ủy
ban kiểm toán đến chất lượng báo cáo tài chính tại các ngân hàng Nigeria. Dữ liệu
dùng cho nghiên cứu được thu thập từ báo cáo tài chính của 15 ngân hàng có cổ
phiếu được giao dịch tại Sở giao dịch chứng khoán Nigeria vào ngày 31 tháng 12
năm 2014. Việc kiểm tra các giả thuyết và phân tích dữ liệu được thực hiện bởi sự
hỗ trợ của phần mềm thống kê SPSS 22.0. Cụ thể, biến phụ thuộc chất lượng báo
cáo tài chính của nghiên cứu được đo lường bởi các khoản dồn tích tự định, và biến
độc lập của nghiên cứu bao gồm: sự độc lập của ủy ban kiểm toán; quy mô của ủy
ban kiểm toán; Số lượng các cuộc họp của ủy ban kiểm toán và chuyên môn tài
chính của ủy ban kiểm toán. Các kết quả của nghiên cứu cho thấy quy mô của ủy
ban kiểm toán; Số lượng các cuộc họp của ủy ban kiểm toán và chuyên môn tài
chính của ủy ban kiểm toán có ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tài chính, trong
khi đó sự độc lập của Ủy ban kiểm toán không có ảnh hưởng đáng kể đến việc quản
trị lợi nhuận trong các ngân hàng Nigeria khoản trích trước tự định. Nghiên cứu xác
nhận rằng ủy ban kiểm toán cần được cân nhắc kỹ lưỡng và vận hành hiệu quả để
hạn chế quản trị lợi nhuận của tổ chức, làm giảm chất lượng báo cáo tài chính của
các tổ chức này.
Uwuigbe, U., Felix, E. D., Uwuigbe, O. R., Teddy, O., & Falola, I. (2018).
Corporate governance and quality of financial statements: a study of listed
Nigerian banks, Banks & bank systems, (13, Iss. 3), 12-23, tạm dịch Quản trị
doanh nghiệp và chất lượng báo cáo tài chính: một nghiên cứu về các ngân hàng
niêm yết Nigeria. Nghiên cứu này đã điều tra ảnh hưởng của quản trị doanh nghiệp
đối với tính kịp thời của các báo cáo tài chính của các ngân hàng niêm yết ở
Nigeria. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu từ báo cáo thường niên của các ngân hàng
- Xem thêm -