Tài liệu Đảng lãnh đạo quá trình xây dựng bộ máy chính quyền trong thời kỳ 1945 - 1954

IVỘ (ỈIẢO DỤC VÀ n Ả O TẠO DẠI HỌC ỌUỐC í ỈIA MÀ NỘI IT?ư()Nc; J)ẠI li< X ' KHOA IKK.' XÃ Ilộ? VÀ NHÂN VÁN \ N g u yền ỉỉ uy Cót BẢNG lầm ĐẠO QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG BỘ MÂV C H Ím QUYỂN t r o n g th ờ i Kỳ 1945 -1954 LUẬN ÁN THẠC SỸ KHOA HỌC LỊCỈI SỪ Chuyên ngành : Lịch sứ clỉíng Mã sò : 50316 OẠI mọc:Qj CC gia HÃnội TRÙĨIGX^ Ti:5HGTtì-í.TH=j ViỆH No V „ L - t / Â Ĩ Ĩ Nmròi hướng dẫn khn;» học: r a s . r r s . Nguvền Tri 1 hít / ’7’.v. ì\'gõ ỉ)ntlự Tri Hà Nội -19% MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU…………………………………………………………….2 Chương I. ĐẢNG LÃNH ĐẠO XÂY DỰNG BỘ MÁY CHÍNH QUYỀN CÁCH MẠNG THỜI KỲ 1945-1946…………………………4 I..Sự ra đời của Nhà nước dân chủ nhân dân ở Việt Nam……………4 II..Đảng lãnh đạo xây dựng và cungngr cố bộ máy chính quyền Cách mạng thời kỳ 1945-1946…………………………………………..15 1..Xây dựng và củng cố bộ máy chính quyền Trung ương………… 16 2..Xây dựng và củng cố bộ máy chính quyền địa phương…………..34 3..Xây dựng hệ thống tổ chức các cơ quan chính quyền……………..40 Chương II. ĐẢNG LÃNH ĐẠO XÂY DỰNG BỘ MÁY CHÍNH QUYỀN CÁCH MẠNG THỜI KỲ 1946-1954………………………..47 I..Chuyển hướng xây dựng và củng cố chính quyền Trung ương Trong thời chiến…………………………………………………………47 II..Chuyển hướng xây dựng và củng cố chính quyền ở các địa Phương……………………………………………………………………54 1.Xây dựng chính quyền ở vùng địch tạm chiếm và các khu du kích 62 3. Kiện toàn và củng cố chính quyền cấp xã…………………………..73 III.. Kiện toàn bộ máy các chính quyền chuyên chính……………….78 Chương III..THÀNH QUẢ VÀ NHỮNG BÀI HỌC KINH NGHIỆM RÚT RA TỪ QUÁ TRÌNH LÃNH ĐẠO XÂY DỰNG BỘ MÁY CHÍNH QUYỀN CỦA ĐẢNG THỜI KỲ 1945-1954…………………………..86 1. Dựa vào dân để xây dựng và củng cố chính quyền……………….91 2. Sự lãnh đạo của Đảng CSVN là nhân tố đảm bảo thắng lợi của Quá trình xây dựng và củng cố bộ máy chính quyền……………….94 3. Xây dựng bộ máy chính quyền thích hợp, đáp ứng đòi hỏi của nhiệm vụ cách mạng……………………………………………………..97 MỘT SỐ VĂN BẢN PHÁP LUẬT VỀ TỔ CHỨC BỘ MÁY CHÍNH QUYỀN THỜI KỲ 1945-1954……………………………….103 TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………………….114 LC*I NOI HAU Rfl ^ A f 9 i>nnh s á c h c á c u,y v i e n tronp: uy ban dãn t ộ c p i ó ỉ phóng rfl pồm : 1. Hồ Chí Kinh Chủ t ị c h 6. Phem VSn ĩ&ng ủ,y vi ôr r. Tran ĩĩuy L iên T\ 7 . Dưrlng ĩ)ớo Hiền ủy v ỉê r ?. Nguyên I.ưđng pẳng ủy v i ê n 8 . Chu VSn Tan 4. T^ng Xuan Khu ủ.y v i ê n 9 . Nguyên Văn 7uên 5 . Võ Nguyên O iếp chủ t.ịch ủy v i ê n 10. cù Hu.7 oện ủ.y v i ê i ủy vini - 13 - 11. Ngu .yên J.»lnh Thỉ 13* Nguyên Chỉ Thanh ủy v i ê n •> úy v i ê n * úy v i ê n 14. Thẹm Ngọc Thạch ủy v i ê n 15. Nguyên Hi7u Dante ủy v i ề n . 12. Lê van Hiền f'ại bội quốc rìôn Tần Trốo thí? h i ê n nư đoàn k ế t n h ấ t t r í củo toằn t;hế đôn tộ c tronp: g.lỗ phúfc q u y ế t đ ị n h . ỉ)ặi h ộ i b i ế u t h ị lò n g t i n tưSng t u y ệ t đối vào sư l ã n h đao CỎ3 Đang, q u y ế t tâm hhơc h i ệ n cĩưông l ố i t ổ n g k b o ỉ n g h ĩ a do Đang đề r a . nai h ộ i Quốc (ìôn Tân Trao l è pự k i ê n có ,ý nghĨ8 quan t r ọ n g đối v ồ ỉ dúa t;rỉn h rn fíc?j cua nhà nưốc t r o n g c ế c h mạng Tháng Tấm nflm 1945. Sau k l ũ Quốc rlôn £>81 h ộ i b ế mec, ỡy ben dân fcôc g i ẵ ỉ phống V i ệ t Nam đã t r ự c t i ế p l ã n h đạo nhân dân cả nưôc đứng l ê n b iế n hanh t ổ n g k h ở i n g h ĩ a t r o n g phsm v ỉ cả nưỗc vẫ g i à n h 'hhắng ]ỢỈ một c á c h céch mang l ú c be.y l^ ỉ mau l e , t r ọ n v g n . Tuy n h i ê n , do t ỉ n h thế mốc dù nhân dân t a đã g i à n h đươc thắnr một Bố t h ề i ư c th ù đ i c h , l ợ i đyng quân đồng minh s ắ p vòo Pônp đưdng tư ố c k h í g i ỗ i quan Nhật đe n o i đệy bònp; l â t đổ c h ỉ n h qu y ền . Đe md rộng hdn nữa k h õ ỉ đoân k ế t dân t ộ c , t r a n h t h ũ nhân t à i cho đ ấ t nưỗc va hen chế đến mức t h ấ p sự công k í c h của k ẻ t h ù , ngay 2 5 - 8 - 1 9 ^ 5 nhnt ủy ban dân t ộ c g i ỏ i phóng V i ệ t Nam đõ quỵết; đ i n h nhen thêm một Rồ đ a i b ỉ ễ u củs cốc đnng p h á i ypii nơcte và một Bố nhân s ĩ t r í mSt t r ẵ n V i ệ t Minh và c ả i t ổ thứ c ngoài t h à n h Chinh phủ lam t;h ồ i. DÓ - 14 ' ' l à một Chinh phủ quốc gỈ8 th ố n g n h ấ t g iữ t r ọ n g t r ố c h c h ỉ đẹo oho to a n quốc đợỉ ngèy t r i ệ u t ệ n Quốc h ộ i để cữ r a ữiột Chính phủ đan chu cộng hòa c h i n h t h ứ c ' ' . / 36-28 / Chinh phủ lam t h ò i gồm có : 1. Hồ Chi Minh Chủ t ị c h kỉêm Ngoai g ia o 2 . Võ Nguyên Giáp 3. Tran Huy L iề u Bộ tr ư S n g Bộ Mội vy BỘ brưdng Bô Thông t i n tư y ê n tr u y ề n 4 . Chu Văn Tấn Bộ t r ư ơ n g Quốc phòng 5. Dưdng PÚfc ITỈen BỘ t r ư S n g Thanh Niên 6 . Nguyẽn rtenh Hồ BỘ t r ư ờ n g Kinh t ế quốc g i a 7. N(5u.yẽn Vfin Tố BỘ t r ư S n g Cữu t ế xã h ộ i p . Vũ Trọng Khánh BỘ t r ư ỗ n g BỘ Tư pháp 9. BỘ t r ư ở n g Gỉao th ô n g công chí Đno Trọng Kỉm 1 0 . Lê Văn Hiển Bộ t n i S n g Bộ J/8o động 1 1 . Pham Ngọc Thach Bộ t r ư ơ n g BỘ Y t ế 1 2 . Phạm VSn Đong BỘ t r ư ớ n g Bộ Tai c h í n h 1 3 . Vũ Bộ t n í S n g Bộ Ọuốc g io G.dục M nh Hồe Cù Huy cện BỘ t r ư ỗ n g không g i ữ bộ nào 1 5. Nguyễn Văn Xuân Rộ t r ư ỗ n g không g i ữ bộ nèo. 14. Ngày 3 0 . 8 . l 9 ^ 5 i t ? ỉ Huế, c ấ c ông Nguyên Lưđng Bẳng, Trần Huy L i ệ u , cừ Huy cỗn t h a y mặt Chính phủ lâm t h ồ ỉ đã ro tu y ê n bố chấp nhân sư t h o á i v ị của Bao đ ẹ ỉ va nhện ấn, k iế m của nhà vua p i e o npp cho Chính phủ t n í ỗ c sự chớng k i ế n củs đông đeo đồng bào Thừa t h i ê n - H u ế . Ngay 2 -9 - 1 9 ^ 5 » t r o n g l ẽ r a mốt đồng bào ca nưỗc t a i - 15 quẫng t r ư ò n g Ba DĨnh.Ha Nội, ỡt.ủ Ti ch Hồ Chí Minh đã t h a y niát c h i n h phủ lâm t h ò i đọc ban (Duyên ngÔQ độc l ệ p k h a i s i n h r& nưốc V i ệ t Nam dân chủ cộng hòti. Sư k i ê n l ị c h sur t r ọ n g đ a i đó vừa l ồ k ế t qùa cua cuộc đấu t r a n h g i a n kliổ g i à n h c h i n h quyền t r o n g s u ố t 15 nôm của Dẳng và nhân dân t ạ , vừa l ả 8Ư mỗ đầu cho t h ồ i kỳ l ị c h aùf mối : Thòi kỳ xây dơng, củng cổ và bảo vệ c h í n h quyền c á c h mang. II. ĐANG LANH ĐAO XAY DUNG VA CUNG co BO MAY CHINH QUYEN CACH MANG THỔĨ KY 1945-194 6 . Giành c h í n h quyền đã khó nhưng g iữ c h í n h quyền l a i càng khó hđn. Ngay sau k h i t b ằ n h l â p , c h í n h quyền c ách mang đã p h ả i đố i phó v ó i vô vàn khó k h ă n . Dưối danh ng h ĩb đồng minh, 20 vgn quân TưSng kéo vào nưốc t a tùf bắc v ĩ tu y ễn 16, hàng van quân Anh kéo vào miền Nam. Núp sau quân Anh l à th ư c dân Pháp X81U ìư^lc trổng trộ n trỗ l a i Đông D ư ơ n g . . . Bọn đễ quoc đó mâu t h u ẫ n v ớ i nhau về quyền l ộ i , n h ư n g l a i th õ n g n h e t tỉ m mọi cách t i ê u d i ệ t bẳng dư^c phong t r à o c á c h mang của nhân dân t a . Bám g ó t bọn đế quốc, cốc đảng p h a i phan động tùr nưôc n g o à i kéo v ề , bọn t a y s a i t r o n g nưốc nổ i l ê n . Chúng đ iê n cuồng chong l ọ i c á c h mang. ChƯe bao g i ồ t r ê n đ ấ t nưỏc t u có n h i ề u ke t h ù đến t h ế . củng v ố i họa n g o ẹ i xâm, o ộ ỉ p h ẫ n , c h í n h quyền các h mang p h ả i t i ế p th u một g i a t à i iei k iệt đổ n á t do chế độ t h ư c dân aế quốc đế I công n g h i ệ p phố s e n , nông n g h i ệ p đ ỉ n h đốn, t à i 90 % > dân 00 mù chữ. chính - 16 Khó khôn c h ấ t chồng, đ â t c h í n h quyền cá c h meng đứng t r ư ô c thur t b ố c h ' ' n g ồ n cẵn t r e o s £ i t ố c ' ' . v | a mệnh t ổ quốc, c h in h quyền cách mẹog, có nguy cơ sống còn. Cuộc đấu ti*anh của nhân dâo t a vân còn t i ẽ p d i ẽ n , p h ả i ' ' kháng c h i ề n k i ễ n q u ố c '' , đ ố t l ộ i í c h ' ' Dân t ộ c t r ê n h ế t ’ ' , ' ' Tổ quốc t r ê n h ế t''. Khác v ố i nộ i dung cd bạn t r ư ố c đây củù cuộc cách mang g i ỗ i phóng dan t ộ c l à đấu t r a n h chống đẽ quốc, t a y Sbi đề giố n h c h i n h quyền, t h i ngày nay n ội dung cơ bẫn l à đầu t r a n h chống gi&c n g o a i th ù t r o n g đề g i ữ c h í n h q u / e n . Chính q u j ề n l ề th ồ n h q u a , l ả k ế t t i n h cao n h ấ t của cách mang t h á n g Tam năm 19^5* Nồt c h ỉ n h quyen l à mất t ẩ t c ả , l à t r ã l a i aô l ệ . Muốn g i ữ c h í n h quyền không có con đưồug nào khác l ò chống xâm l ư ợ c , l à có ngay những b i ệ n pháp đế xốy dưng, củng cố bộ mốy nhà nứốc. 1 . xâ y dựng và củnK cố bộ máy c h í n h quy ê n ĩ m n g ƯdnK. Đe c h í n h t h ứ c hóa và h o ồ n t h ỉ ệ n nhà nưốc 3 Trung ương, công v i £ c đau t i ê n p h ỗ ỉ t i ế n hành l à t ổ chức cuộc t ố n g t u y ể n củr Ui do t r o n g cả n ư ố c / ' x ú c t i ế n v i f c đi đến quốc h ộ i dề quy đ ị n h h i ế n phốp, bầu c h i n h phủ c h í n h t h ứ c ' ' . / 60-28 / Trong p h i ê n họp đầu t i ê n cua Hội đong C hính phủ r^ồy 3 . 9 . 1 9 4 5 , Ho Chủ t ị c h đã n ố i ' t r ư ớ c đây 'Nhân dan t a không được hưâng quyền t ư do dân c hủ. Chúng t a không co Hiến pháp dền c h ủ . Tôi đề n g h ị Chính phu Uổ chức cằng sốra c à n g hay cuộc t ổ n g t u y e n cử v ớ i ch ế độ phõ t h ô n g đầu p h i ế u . . . ' / 1 0 - 7 / . i c â o g v i ệ c t i ế n hành t ồ n g t u y é n cử đư^Jc t i ế n hành khan t r ư ơ n g - 17 yè đẫm bao th ư c sư dân c hủ, chu đeo, ngay 8 . 9 . 1 9 4 5 , c h í n h phủ lâm t h ồ i n ư â c V ỉ ệ t Nam dân chủ cộng hòa đã ban hồnh s ắ c l ê n h Bố 14/SL q u y ề t đ in h m5 cuộc t ố n g tu y ể n cử để bầu ra Quốchhệi / 6 5 - 2 / . s ắ c l ê n h c h ỉ rõ ' ' Chính phủ nhân dân to à n quốc a ẽ do một Quốc dân đẹi h ộ i bầu r a th e o l ố i phổ th ô n g đầu p h i ế u củ l ẽ n ’ ' ngày ' ' ti*ong một t h ò i han h a i th ố n g kể từ kỷ s ố c l ệ n h này s ẽ mă cuộc tổ n g tu y ế n cổr bầu Quốc dân đ a i h ộ i ' 1 . vồ 11 t ấ t cả công dân V ỉ ê t Nam, cả t r a i g á i t ừ 18 t u ổ i t r ỗ l ê n , đều có quyền t u y ể n cử vằ ứng cử, t r ừ những ngưòi đã b ị tư ớ c mất công quyền và những ngưòi tr óc không bình ttaưông' 1 Ngày 2 6 . 9 . 1 9 4 5 , Chinh phủ r a t i ế p s á c l ệ n h 39/SL t h à n h l ệ p ùy ban dư th ả o t h ể t ổ n g t u y ể n c ủ , t r o n g đó có đ ạ i d i ệ n cốc g i ố ỉ c á c ngành, s ắ c quy đ ị n h l ệ n h 5 1 /SL ngày 1 7 . 1 0 . 1 9 4 5 t ồ n g t u y ề n cữ p h a i được t i ế n hành th e o l ố i pho thô đầu p h i ế u , bau cuf t r ư c t i ế p và b í r u |t . Công t á c g i á o rtục, tu y ê n t r u y ề n cho tổ n g t u y e n cũr đưd t i ế n hành rộ n g r ã i . Cắc bếo cứu q u ố c , Gồ g i ả i phóng (lăc b i ê l à t ò Nhệt bao Quốc h ộ i đã nói l ê n ý n g h ĩ a của t ổ n g tu y e n c đồng t h à i hưống dân nhân dân t i m h i ế u về t h ể l | bầu cử. Cuộ vậ n động t ố n g t u y ể n cuf đã t h ư c s ư t r d t h ằ n h d ộ t Binh h o y t chinh t r i sâu I^ộngt r ê n quy mô cả nưốc. Tất C8 những v i ệ c lồm đó t h ề h i ệ n BIí c 6 gắug r ấ t l ố n của Dang vè Chính phu. Trong b ối cảnh bộn bề côn (5 v i ệ 9 ,mí chuẩn bị ctiu đáo, k ỉ U|ỉ cho t ồ n g t u y en củt t h e h i ê n ý thức l i ố c h nhiêm củo JJỎng ve một liều đôn chủ. €5Ạ: ';v'*■ ■ HÀ NỘ! í Tĩtm M' i d ^ r . u rhíj‘ ị .' Ũ 7 V I 3 ÍSW - ltì - công cuộc t i ễ n hành t ổ n g t u y ề n cử đ i è n r a t r o n g d iều kiên h ế t sứ c khó k h a n . Bọn t a y s a i t ỉ m mọi cách phá h o e ỉ , vỉ chúng h i ẽ u r ằ n g t ổ n g tu y ể n củf t h ố n g l ộ i n g h ĩ a l à âm mưu l ệ t đố c h í n h quyền của chúng đã t l ĩ ẩ t b a i . Trưôc t ì n h h ỉn h dó, đế raò rô n g k h ố i đoàn k ế t to ằ n d â u , t h ư c h i ệ n dân chủ, Hô Chi Minh vè t ổ n g bộ V i ê t minh dã q ư y ẽ t đ in h mòi t ẩ t cả nhiỉng ngưồỉ ngoài Diăt t r ô n V i ê t minh cùng đứng t r o n g danh eá c h ớng củf. v i ' ' t o n g tu y ê n cử l à môt d ị p quốc đan t ư do lư a chọn nhíỉng n gưòi có t à i , vá c công v i ê c nưóc nhằ . . . cho t o à n t h ể có s ứ c , để gánh t ổ n g t u y ể n cuf t ứ c l à t ư do, b ỉn h đằng l ả dân chủ dotin k ế t ' ' / '1 0 - 7 2 / . De han chế sư phá h o a i củo kế t h ù , f)ảng t& đã th ứ c h i ê n s á c h ì ư ơ c t h ố a h i ê p , tihân nhương t r ê n cơ aă g i ữ vững nguyên t ồ c . Ngồy 2 4 . 1 2 . 1 9 ^ 5 , V i ê t Minh, V i ê t q u ố c , V i ệ t cách đã ký bản b i ệ n pháp đoàn k ế t gồm 14 điềm nhồrn t £0 không k h i on đ ịn h cho t ổ n g tu y ề n củf. Chúng t a chấp nhên uiồ rộng Chính phủ lêm t h à i , g i a n h 70 ghễ t r o n g C'uốc h ộ i cho V i ệ t quốc, V i ê t c á c h không qua bâu cử. Ngằy 1 . 1 . 1 9 4 6 Chinh phủ lâm t h ò i do Hồ Chí Minh l è chủ ti .c h dã c a i t o t h à n h Chính * phủ l i ê n h i ê p lâm t h ồ ỉ . Denh a á c h Chính phủ gồm có : / 36-29 / 1. Ho Chi Minh Chủ t ị c h kiêm Ntĩoai g i o o 2. Nguyên Hai Thần Phố chủ t ị c h 3. Vỗ Nguyên Gió]) Eộ tr ư ỗ rig Bộ 4. Tran Huy L iê u BỘ t r ư ở n g BÔ Tuyên t r u ^ ỗ n cồ độn í- 5. Chu Văn Tấn BỘ ti-ưâng BỘ (?uốc phòng Nội vu