Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
§¹i häc huÕ
trung t©m ®µo t¹o tõ xa
Chñ biªn: TS. Vâ ®×nh toµn
Gi¸o tr×nh
LuËt ng©n hµng ViÖt Nam
Nhµ xuÊt b¶n C«ng an nh©n d©n
Hµ néi - 2006
MỤC LỤC
Lêi giíi thiÖu.................................................................................................................6
Ch−¬ng I: Kh¸i niÖm chung vÒ ng©n hµng vµ ph¸p luËt ng©n hµng.........................7
I. Kh¸i niÖm ho¹t ®éng ng©n hµng vµ hÖ thèng ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông..........7
1. Kh¸i niÖm ho¹t ®éng ng©n hµng .........................................................................7
2. HÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông......................................................8
II. Kh¸i niÖm vµ nguån quy ph¹m ph¸p luËt ng©n hµng ........................................10
1. Kh¸i niÖm ph¸p luËt ng©n hµng .......................................................................10
2. Nguån ph¸p luËt ng©n hµng..............................................................................11
C©u hái h−íng dÉn häc tËp .......................................................................................13
Ch−¬ng II: Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam ..............................................................14
I. VÞ trÝ, vai trß vµ chøc n¨ng cña Ng©n hµng Nhµ n−íc .........................................14
1. VÞ trÝ ph¸p lý cña Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam ..........................................14
2. Chøc n¨ng cña Ng©n hµng Nhµ n−íc................................................................16
II. ThÈm quyÒn cña Ng©n hµng Nhµ n−íc ...............................................................17
1. Nh÷ng thÈm quyÒn trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc...........17
2. ThÈm quyÒn trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng ng©n hµng trung −¬ng..............18
III. tæ chøc vµ ®iÒu hµnh Ng©n hµng Nhµ n−íc .......................................................19
1. Tæ chøc hÖ thèng Ng©n hµng Nhµ n−íc ............................................................19
2. L·nh ®¹o vµ ®iÒu hµnh Ng©n hµng Nhµ n−íc ..................................................21
IV. Ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Nhµ n−íc..................................................................22
1. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia...............................................................22
2. Ho¹t ®éng ph¸t hµnh tiÒn .................................................................................24
3. Ho¹t ®éng tÝn dông cña Ng©n hµng Nhµ n−íc .................................................25
4. Ho¹t ®éng thanh to¸n vµ ng©n quü...................................................................26
5. Qu¶n lý ngo¹i hèi vµ ho¹t ®éng ngo¹i hèi.........................................................27
6. Ho¹t ®éng thanh tra ng©n hµng........................................................................27
C©u hái h−íng dÉn häc tËp .......................................................................................29
Ch−¬ng iii: Tæ chøc tÝn dông .....................................................................................30
I. Kh¸i qu¸t chung vÒ c¸c tæ chøc tÝn dông ViÖt Nam .............................................30
1. Kh¸i niÖm tæ chøc tÝn dông ...............................................................................30
2. Chøc n¨ng cña tæ chøc tÝn dông........................................................................34
3. Ph©n lo¹i c¸c tæ chøc tÝn dông ..........................................................................36
II. C¬ së ph¸p lý vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña tæ chøc tÝn dông...............................41
III. Thµnh lËp, cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng, kiÓm so¸t ®Æc biÖt, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n,
thanh lý tæ chøc tÝn dông ..........................................................................................42
1. Quy chÕ thµnh lËp vµ cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng ®èi víi tæ chøc tÝn dông ........42
2. Quy chÕ kiÓm so¸t ®Æc biÖt................................................................................47
2
3. Ph¸ s¶n, gi¶i thÓ tæ chøc tÝn dông ....................................................................50
IV. c¬ cÊu tæ chøc, l·nh ®¹o vµ ®iÒu hµnh tæ chøc tÝn dông ....................................51
1. C¬ cÊu tæ chøc cña tæ chøc tÝn dông..................................................................51
2. L·nh ®¹o vµ ®iÒu hµnh tæ chøc tÝn dông ..........................................................52
V. QuyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña tæ chøc tÝn dông..................................................53
1. C¸c quyÒn c¬ b¶n cña tæ chøc tÝn dông .............................................................53
2. C¸c nghÜa vô c¬ b¶n cña tæ chøc tÝn dông ........................................................58
C©u hái h−íng dÉn häc tËp .......................................................................................62
Ch−¬ng IV: Cho vay ....................................................................................................63
I. Kh¸i niÖm vÒ ho¹t ®éng cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông ...................................63
II. Ph©n lo¹i cho vay..................................................................................................67
III. Nguyªn t¾c cho vay .............................................................................................68
1. Nguyªn t¾c sö dông vèn vay ®óng môc ®Ých ....................................................68
2. Nguyªn t¾c hoµn tr¶ tiÒn vay c¶ gèc vµ l·i ®óng h¹n ®· tho¶ thuËn trong hîp
®ång tÝn dông .........................................................................................................68
IV. Hîp ®ång tÝn dông...............................................................................................69
1. Kh¸i niÖm hîp ®ång tÝn dông............................................................................69
2. B¶n chÊt ph¸p lý cña hîp ®ång tÝn dông ..........................................................70
3. Tr×nh tù, thñ tôc ký kÕt hîp ®ång tÝn dông ......................................................71
4. Néi dung cña hîp ®ång tÝn dông .......................................................................73
5. QuyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn tham gia hîp ®ång tÝn dông ..........................73
6. HiÖu lùc cña hîp ®ång tÝn dông ........................................................................75
V. B¶o ®¶m tiÒn vay vµ c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông 76
1. Kh¸i niÖm b¶o ®¶m tiÒn vay..............................................................................76
2. C¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông...............................78
C©u hái h−íng dÉn häc tËp .......................................................................................87
Ch−¬ng V: B¶o l·nh ng©n hµng .................................................................................88
I. Kh¸i niÖm b¶o l·nh ng©n hµng, c¸c lo¹i b¶o l·nh ng©n hµng .............................88
1. Kh¸i niÖm b¶o l·nh ng©n hµng .........................................................................88
2. C¸c lo¹i b¶o l·nh ng©n hµng .............................................................................91
II. Ph¸p luËt vÒ b¶o l·nh ng©n hµng ........................................................................96
1. Chñ thÓ quan hÖ ph¸p luËt b¶o l·nh ng©n hµng..............................................96
2. Ph¹m vi b¶o l·nh ng©n hµng.............................................................................99
3. Hîp ®ång b¶o l·nh, cam kÕt b¶o l·nh .............................................................100
4. QuyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn trong quan hÖ ph¸p luËt b¶o l·nh ng©n hµng
..............................................................................................................................104
5. Quy tr×nh giao dÞch b¶o l·nh ng©n hµng ........................................................106
C©u hái h−íng dÉn häc tËp .....................................................................................110
3
Ch−¬ng vI: ChiÕt khÊu giÊy tê cã gi¸ ......................................................................111
I. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng chiÕt khÊu giÊy tê cã gi¸ .......................111
1. Kh¸i niÖm giÊy tê cã gi¸ ..................................................................................111
2. Kh¸i niÖm chiÕt khÊu giÊy tê cã gi¸................................................................112
II. Ph¸p luËt vÒ chiÕt khÊu giÊy tê cã gi¸...............................................................113
1. Chñ thÓ quan hÖ chiÕt khÊu ............................................................................113
2. §iÒu kiÖn giÊy tê cã gi¸ ®−îc chiÕt khÊu ........................................................115
3. Ph−¬ng thøc chiÕt khÊu giÊy tê cã gi¸ ............................................................116
4. Hîp ®ång chiÕt khÊu giÊy tê cã gi¸ .................................................................117
5. Thñ tôc chiÕt khÊu giÊy tê cã gi¸ ....................................................................119
6. QuyÒn truy ®ßi cña tæ chøc tÝn dông trong tr−êng hîp giÊy tê cã gi¸ kh«ng
®−îc thanh to¸n khi ®Õn h¹n ..............................................................................120
C©u hái h−íng dÉn häc tËp .....................................................................................122
Ch−¬ng Vii: Cho thuª tµi chÝnh ...............................................................................123
I. Kh¸i niÖm cho thuª tµi chÝnh vµ ph¸p luËt cho thuª tµi chÝnh .........................123
1. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt cho thuª tµi chÝnh, c¸c ph−¬ng thøc cho thuª tµi chÝnh.
..............................................................................................................................123
2. Lîi Ých cña ho¹t ®éng cho thuª tµi chÝnh ........................................................127
3. Ph¸p luËt vÒ cho thuª tµi chÝnh ......................................................................128
II. §Þa vÞ ph¸p lý cña c«ng ty cho thuª tµi chÝnh ...................................................129
1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i c«ng ty cho thuª tµi chÝnh........................................129
2. CÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cho c«ng ty cho thuª tµi chÝnh .........131
3. C¬ cÊu tæ chøc, qu¶n trÞ vµ ®iÒu hµnh c«ng ty cho thuª tµi chÝnh.................132
4. Ho¹t ®éng cña c«ng ty cho thuª tµi chÝnh.......................................................135
III. Hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh.............................................................................136
1. Kh¸i niÖm hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh ..........................................................136
2. Ký kÕt, thùc hiÖn vµ chÊm døt hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh .........................137
3. Néi dung c¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c bªn trong hîp ®ång cho thuª tµi
chÝnh.....................................................................................................................140
C©u hái h−íng dÉn häc tËp .....................................................................................144
Ch−¬ng Viii: DÞch vô trung gian thanh to¸n ..........................................................145
I. Tæng quan vÒ dÞch vô thanh to¸n........................................................................145
1. Kh¸i niÖm vÒ trung gian thanh to¸n vµ dÞch vô thanh to¸n .........................145
2. Vai trß cña dÞch vô thanh to¸n........................................................................146
II. më vµ sö dông tµi kho¶n thanh to¸n.................................................................147
1. ChÕ ®é më tµi kho¶n ........................................................................................147
2. ChÕ ®é sö dông tµi kho¶n thanh to¸n.............................................................149
III. C¸c h×nh thøc thanh to¸n qua trung gian thanh to¸n .........................................150
1. H×nh thøc thanh to¸n th«ng qua sÐc ..............................................................150
4
2. H×nh thøc thanh to¸n th«ng qua uû nhiÖm chi - chuyÓn tiÒn .......................153
3. H×nh thøc thanh to¸n th«ng qua uû nhiÖm thu .............................................154
4. H×nh thøc thanh to¸n th«ng qua th− tÝn dông...............................................156
5. H×nh thøc thanh to¸n th«ng qua thÎ ng©n hµng............................................158
C©u hái h−íng dÉn häc tËp .....................................................................................160
Ch−¬ng ix: Ngo¹i hèi................................................................................................161
I. Kh¸i niÖm ngo¹i hèi vµ ph¸p luËt vÒ ngo¹i hèi ..................................................161
1. Kh¸i niÖm ngo¹i hèi vµ ho¹t ®éng ngo¹i hèi ..................................................161
2. Kh¸i niÖm ph¸p luËt vÒ ngo¹i hèi ...................................................................165
II. Ph¸p luËt quy ®Þnh thÈm quyÒn qu¶n lý nhµ n−íc vÒ ngo¹i hèi......................168
1. ThÈm quyÒn qu¶n lý nhµ n−íc vÒ ngo¹i hèi ...................................................168
2. §èi t−îng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ ngo¹i hèi........................................................169
III. Ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng
ngo¹i hèi...................................................................................................................171
1. QuyÒn vµ nghÜa vô cña ng−êi c− tró ...............................................................171
2. QuyÒn vµ nghÜa vô cña ng−êi kh«ng c− tró....................................................176
3. Ho¹t ®éng ngo¹i hèi cña tæ chøc tÝn dông.......................................................178
IV. Ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c giao dÞch ngo¹i hèi ...................................................181
1. Ph¸p luËt ®iÒu chØnh ho¹t ®éng mua b¸n ngo¹i hèi.......................................181
2. Ph¸p luËt ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ®Çu t− b»ng ngo¹i hèi .................................184
3. Giao dÞch vay vµ cho vay ngo¹i hèi .................................................................186
C©u hái h−íng dÉn häc tËp .....................................................................................189
5
Lêi giíi thiÖu
Sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945, Nhµ n−íc ta ®· sím quan t©m x©y dùng
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ - ng©n hµng phôc vô kh¸ng chiÕn vµ kiÕn quèc. Ngµy 06 th¸ng 5
n¨m 1951, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ký S¾c lÖnh sè 15/SL thµnh lËp Ng©n hµng Quèc
gia ViÖt Nam, nay lµ Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam. §©y lµ v¨n b¶n ph¸p luËt ®Æt c¬
së ph¸p lý ®Çu tiªn cho viÖc x©y dùng hÖ thèng ng©n hµng cña chÕ ®é míi.
H¬n nöa thÕ kû qua, Nhµ n−íc ta ®· tõng b−íc x©y dùng vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt
vÒ ng©n hµng, h×nh thµnh trong hÖ thèng ph¸p luËt bé phËn ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c
quan hÖ qu¶n lý nhµ n−íc vÒ ng©n hµng, quan hÖ kinh doanh ng©n hµng vµ quy ®Þnh
®Þa vÞ ph¸p lý cña c¸c ng©n hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông. Bé phËn ph¸p luËt nµy ngµy
cµng cã vai trß quan träng trong ®êi sèng x· héi. Do ®ã, ng−êi hµnh nghÒ luËt cÇn ph¶i
cã nh÷ng kiÕn thøc vÒ ph¸p luËt ng©n hµng.
Cuèn gi¸o tr×nh LuËt Ng©n hµng ViÖt Nam ®−îc biªn so¹n ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ®µo
t¹o bËc cö nh©n luËt. Néi dung cña gi¸o tr×nh cung cÊp cho ng−êi ®äc nh÷ng kiÕn thøc
lý luËn c¬ b¶n vÒ ph¸p luËt ng©n hµng, nh÷ng quy ®Þnh chñ yÕu cña ph¸p luËt hiÖn
hµnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông, vÒ kinh
doanh ng©n hµng.
Gi¸o tr×nh nµy do TS. Vâ §×nh Toµn lµm chñ biªn vµ c¸c t¸c gi¶ tham gia biªn
so¹n lµ mét sè gi¶ng viªn, nghiªn cøu viªn, nhµ khoa häc cña Khoa LuËt thuéc §¹i häc
Quèc gia Hµ Néi, Tr−êng §¹i häc LuËt Hµ Néi, ViÖn Nhµ n−íc vµ Ph¸p luËt, V¨n
phßng ChÝnh phñ. MÆc dï ®−îc biªn so¹n nghiªm tóc nh−ng gi¸o tr×nh kh«ng thÓ
tr¸nh khái h¹n chÕ, thiÕu sãt, tËp thÓ t¸c gi¶ mong nhËn ®−îc sù gãp ý cña b¹n ®äc ®Ó
gi¸o tr×nh ngµy cµng ®−îc hoµn thiÖn.
Trung t©m §µo t¹o tõ xa
§¹i häc HuÕ
6
Ch−¬ng I
Kh¸i niÖm chung vÒ ng©n hµng
vµ ph¸p luËt ng©n hµng
i. Kh¸i niÖm ho¹t ®éng ng©n hµng vµ hÖ thèng ng©n hµng, tæ chøc tÝn
dông
1. Kh¸i niÖm ho¹t ®éng ng©n hµng
Ngµy nay, do sù ph¸t triÓn ®a d¹ng cña hÖ thèng ng©n hµng vµ cña c¸c tæ chøc tÝn
dông nªn kh¸i niÖm ho¹t ®éng ng©n hµng ®−îc dïng ®Ó chØ ho¹t ®éng cña nhiÒu chñ
thÓ nh− ng©n hµng trung −¬ng, c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i, c¸c tæ chøc tÝn dông phi
ng©n hµng vv... MÆc dï ph¹m vi vµ môc ®Ých ho¹t ®éng ng©n hµng cã sù kh¸c nhau
nh−ng c¸c hµnh vi ®−îc xem lµ ho¹t ®éng ng©n hµng ®Òu lµ hµnh vi kinh tÕ cã ®èi
t−îng lµ tiÒn tÖ.
TiÒn tÖ lµ ®èi t−îng cña ho¹t ®éng ng©n hµng ®−îc xem lµ c¨n cø ®Ó ph©n biÖt
ho¹t ®éng ng©n hµng víi c¸c ho¹t ®éng kh¸c trong nÒn kinh tÕ. ViÖc xem xÐt hai vÝ dô
sau sÏ lµm râ ®iÒu nµy:
VÝ dô 1:
Ng©n hµng C«ng th−¬ng ViÖt Nam xuÊt vèn cho mét doanh nghiÖp vay. Sau mét
kho¶ng thêi gian theo tho¶ thuËn trong hîp ®ång, Ng©n hµng C«ng th−¬ng sÏ thu håi
sè tiÒn vèn ®· cho vay kÌm theo mét kho¶n tiÒn l·i (vèn vay vµ l·i cho vay) lín h¬n sè
tiÒn ®· øng ra.
VÝ dô 2:
Mét nhµ m¸y dÖt víi nghÒ kinh doanh lµ mua sîi vµ dÖt v¶i. §Ó thu ®−îc lîi
nhuËn, nhµ m¸y dÖt ®· mua sîi vµ tõ ®ã dÖt thµnh v¶i. Nhµ m¸y b¸n v¶i ®Ó thu tiÒn
vÒ. Chªnh lÖch gi÷a doanh thu b¸n v¶i vµ chi phÝ lµ l·i cña nhµ m¸y.
Trong c¶ hai tr−êng hîp trªn, môc ®Ých cña nhµ m¸y dÖt vµ cña ng©n hµng ®Òu
nh»m thu lîi nhuËn nh−ng ®èi t−îng giao dÞch hoµn toµn kh¸c nhau. Sù kh¸c nhau thÓ
hiÖn ë chç: ®Ó thu ®−îc lîi nhuËn, nhµ m¸y dÖt ph¶i øng tiÒn vèn ra ®Ó mua nguyªn
liÖu, vËt liÖu, s¶n xuÊt ra v¶i vµ thu tiÒn vÒ. Nh− vËy ®èi t−îng t¹o ra lîi nhuËn cña nhµ
m¸y lµ hµng ho¸. Kh¸c víi nhµ m¸y dÖt, ®èi t−îng kinh doanh cña ng©n hµng lu«n lu«n
lµ tiÒn tÖ.
7
TÝnh nghÒ nghiÖp lµ c¬ së ®Ó xem mét hµnh vi cã ®èi t−îng lµ tiÒn tÖ ®−îc xem lµ
ho¹t ®éng ng©n hµng. Trong ®êi sèng x· héi, cã nhiÒu lo¹i hµnh vi cã ®èi t−îng lµ tiÒn
tÖ nh−ng kh«ng ®−îc xem lµ ho¹t ®éng ng©n hµng v× kh«ng mang tÝnh nghÒ nghiÖp. VÝ
dô: mét c¸ nh©n cho mét ng−êi kh¸c vay tiÒn.
Phæ biÕn ë c¸c n−íc trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt, kh«ng cã ®Þnh nghÜa tæng qu¸t vÒ
ho¹t ®éng ng©n hµng mµ th−êng liÖt kª c¸c giao dÞch ®−îc xem lµ ho¹t ®éng ng©n
hµng.
VÝ dô: LuËt ngµnh tÝn dông Céng hoµ liªn bang §øc n¨m 1992 quy ®Þnh 9 lo¹i
nghiÖp vô ng©n hµng vµ cßn dù liÖu quyÒn quy ®Þnh thÕ nµo lµ ho¹t ®éng ng©n hµng
cho Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh Liªn bang.
§iÒu 20 LuËt C¸c tæ chøc tÝn dông n¨m 1997 (®−îc söa ®æi, bæ sung theo LuËt sè
20/2004/QH11 ngµy 15/6/2004) quy ®Þnh: ho¹t ®éng ng©n hµng lµ ho¹t ®éng kinh doanh
tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng víi néi dung th−êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi vµ sö dông sè
tiÒn göi nµy ®Ó cÊp tÝn dông, cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n.
Theo quy ®Þnh trªn ®©y th× ho¹t ®éng ng©n hµng g¾n víi môc ®Ých kinh doanh nªn
c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng cña Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam (víi t− c¸ch lµ ng©n
hµng trung −¬ng) ®−îc xem lµ biÖt lÖ. Bëi v×, víi nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n ®−îc ph¸p
luËt quy ®Þnh, Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n−íc vµ c¸c ho¹t
®éng ng©n hµng nh»m môc tiªu thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia.
2. HÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông
2.1. Ng©n hµng trung −¬ng
Ng©n hµng trung −¬ng lµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng tiÒn tÖ, dÞch vô ng©n
hµng nh»m thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia.
Ngµy nay, ë c¸c n−íc, tuú thuéc vµo c¬ chÕ thùc hiÖn quyÒn lùc nhµ n−íc vµ quan
®iÓm cña c¸c nhµ lËp ph¸p mµ ng©n hµng trung −¬ng ®−îc tæ chøc theo c¸c d¹ng chñ
yÕu sau:
Thø nhÊt, m« h×nh ng©n hµng trung −¬ng lµ c¬ quan c«ng quyÒn. Theo d¹ng nµy,
ng©n hµng trung −¬ng cã vÞ trÝ ph¸p lý vµ nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña mét c¬ quan nhµ
n−íc.
VÝ dô: ë Malaysia, ng©n hµng trung −¬ng lµ c¬ quan n»m trong c¬ cÊu tæ chøc cña
Bé Tµi chÝnh. ë ViÖt Nam, Trung Quèc, ng©n hµng trung −¬ng lµ c¬ quan cña ChÝnh
phñ.
Thø hai, m« h×nh ng©n hµng trung −¬ng kh«ng n»m trong bé m¸y nhµ n−íc. Mét
sè quèc gia, ph¸p luËt kh«ng quy ®Þnh vÞ trÝ ph¸p lý cña ng©n hµng trung −¬ng trong
bé m¸y nhµ n−íc. Tuy vËy, ng©n hµng trung −¬ng kh«ng hoµn toµn ®éc lËp víi Nhµ
n−íc mµ c¸c ho¹t ®éng chñ yÕu cña nã vÉn nh»m thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia
do Nhµ n−íc ®Æt ra.
8
ë mçi quèc gia, viÖc sö dông tiÒn tÖ vµ sù æn ®Þnh cña nã cã ¶nh h−ëng to lín ®èi
víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Do ®ã, ®Ó ph¸t huy tÝnh tÝch cùc vµ h¹n chÕ nh÷ng
¶nh h−ëng tiªu cùc cña tiÒn tÖ ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ x· héi, ®ßi hái Nhµ n−íc ph¶i
ho¹ch ®Þnh quan ®iÓm chÝnh thøc vÒ nh÷ng ph−¬ng h−íng vµ biÖn ph¸p sö dông tiÒn
tÖ. HÖ thèng quan ®iÓm chÝnh thøc cña mét nhµ n−íc vÒ ph−¬ng h−íng vµ biÖn ph¸p
sö dông tiÒn tÖ gäi lµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia.
H×nh thøc së h÷u ng©n hµng trung −¬ng hiÖn nay ®−îc ¸p dông phæ biÕn ë c¸c
n−íc lµ së h÷u nhµ n−íc th«ng qua viÖc thµnh lËp hoÆc quèc h÷u ho¸. C¸ biÖt ë mét sè
n−íc, ng©n hµng trung −¬ng ®−îc thµnh lËp d−íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn nh− Hoa
Kú, Hungari v.v... MÆc dï ®−îc thµnh lËp d−íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn nh−ng ng©n
hµng trung −¬ng lo¹i nµy vÉn bÞ chi phèi bëi sù ®iÒu khiÓn cña Nhµ n−íc trong viÖc
thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia vµ chÞu sù phª chuÈn cña Nhµ n−íc ®èi víi ng−êi
qu¶n trÞ vµ ®iÒu hµnh.
Ngoµi dÊu hiÖu thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, ph¸t hµnh tiÒn còng lµ mét
dÊu hiÖu ®Ó nhËn d¹ng ng©n hµng trung −¬ng. Tuy vËy, c¸ biÖt ë mét sè n−íc, do sö
dông ®ång tiÒn chung khu vùc lµm ph−¬ng tiÖn thanh to¸n chÝnh thøc cña quèc gia
hoÆc viÖc ph¸t hµnh giao cho Bé Tµi chÝnh thùc hiÖn nªn ng©n hµng trung −¬ng kh«ng
cã chøc n¨ng ph¸t hµnh tiÒn.
2.2. Tæ chøc tÝn dông
Tæ chøc tÝn dông lµ doanh nghiÖp kinh doanh tiÒn tÖ vµ lµm dÞch vô ng©n hµng. §iÒu
20 LuËt C¸c tæ chøc tÝn dông cã gi¶i thÝch: tæ chøc tÝn dông lµ doanh nghiÖp ®−îc thµnh
lËp vµ ho¹t ®éng theo quy ®Þnh cña LuËt C¸c tæ chøc tÝn dông vµ c¸c quy ®Þnh kh¸c cña
ph¸p luËt ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, lµm dÞch vô ng©n hµng, víi néi dung th−êng
xuyªn lµ nhËn tiÒn göi vµ sö dông sè tiÒn göi nµy ®Ó cÊp tÝn dông, cung øng c¸c dÞch vô
thanh to¸n.
Tæ chøc tÝn dông ®−îc ph©n chia thµnh hai lo¹i lµ ng©n hµng vµ tæ chøc tÝn dông
phi ng©n hµng.
Ng©n hµng lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông ®−îc thùc hiÖn toµn bé c¸c ho¹t ®éng
ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã liªn quan. Theo tÝnh chÊt vµ môc tiªu
ho¹t ®éng, c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng gåm ng©n hµng th−¬ng m¹i, ng©n hµng ph¸t triÓn,
ng©n hµng chÝnh s¸ch, ng©n hµng hîp t¸c vµ c¸c lo¹i h×nh ng©n hµng kh¸c.
Tæ chøc tÝn dông phi ng©n hµng lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông ®−îc thùc hiÖn mét
sè ho¹t ®éng ng©n hµng nh− lµ néi dung kinh doanh th−êng xuyªn, nh−ng kh«ng ®−îc
nhËn tiÒn göi kh«ng kú h¹n, kh«ng lµm dÞch vô thanh to¸n. Tæ chøc tÝn dông phi ng©n
hµng gåm c«ng ty tµi chÝnh, c«ng ty cho thuª tµi chÝnh vµ c¸c tæ chøc tÝn dông phi
ng©n hµng kh¸c.
Nh− vËy, theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× sù kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a tæ chøc tÝn
dông lµ ng©n hµng víi tæ chøc tÝn dông phi ng©n hµng lµ ph¹m vi ®−îc phÐp thùc hiÖn
9
ho¹t ®éng kinh doanh. Ng©n hµng kh«ng bÞ h¹n chÕ thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô kinh
doanh, cßn tæ chøc tÝn dông phi ng©n hµng kh«ng ®−îc nhËn tiÒn göi kh«ng kú h¹n,
kh«ng ®−îc lµm dÞch vô thanh to¸n.
Do b¶n chÊt cña tæ chøc tÝn dông lµ doanh nghiÖp nªn mÆc dï ng©n hµng trung
−¬ng ë n−íc ta (Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam) cã c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng nh− cho
vay, chiÕt khÊu, b¶o l·nh... nh−ng kh«ng nh»m môc tiªu lîi nhuËn nªn kh«ng ph¶i lµ
tæ chøc thuéc hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông.
II. Kh¸i niÖm vµ nguån quy ph¹m ph¸p luËt ng©n hµng
1. Kh¸i niÖm ph¸p luËt ng©n hµng
Ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng cã ®èi t−îng kinh doanh lµ tiÒn tÖ, tiÒm Èn nguy
c¬ rñi ro cao vµ ph¶n øng d©y chuyÒn cña c¸c hËu qu¶.
VÝ dô: Mét ng©n hµng th−¬ng m¹i cho c¸c kh¸ch hµng kinh doanh vay tiÒn. C¸c
kh¸ch hµng gÆp rñi ro ®· kh«ng tr¶ ®−îc nî cho ng©n hµng. Do ®ã, ng©n hµng kh«ng
®ñ tiÒn ®Ó tr¶ cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cho ng©n hµng nµy vay tiÒn.
MÆt kh¸c, víi vai trß trung gian, c¸c tæ chøc tÝn dông cã vai trß rÊt quan träng
trong viÖc tËp trung vèn cho nÒn kinh tÕ.
Thùc tiÔn ph¸t triÓn ë c¸c quèc gia trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn ®¹i
®· chØ ra r»ng, tÝnh tÝch cùc vµ tiªu cùc cã thÓ ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc
tÝn dông ®· ®Æt ra yªu cÇu lµ Nhµ n−íc ph¶i thùc hiÖn viÖc qu¶n lý nhµ n−íc vµ sö
dông ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh tæ chøc, ho¹t ®éng cña hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông vµ
c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng trong nÒn kinh tÕ.
Víi thuéc tÝnh chung cña ph¸p luËt lµ ®−îc b¶o ®¶m thùc hiÖn b»ng Nhµ n−íc nªn
ph¸p luËt ng©n hµng cã chøc n¨ng quan träng ®èi víi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña hÖ
thèng ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau:
Thø nhÊt, ph¸p luËt lµ c«ng cô ®Ó Nhµ n−íc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc
®èi víi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña tæ chøc tÝn dông vµ c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng cña c¸c
tæ chøc kh¸c. §Ó thùc hiÖn viÖc qu¶n lý nµy, Nhµ n−íc tiÕn hµnh nhiÒu lo¹i ho¹t ®éng
qu¶n lý nh−ng ph¸p luËt ®ãng vai trß lµ c¬ së cho c¸c ho¹t ®éng ®ã. VÝ dô: trªn c¬ së
ph¸p luËt, Ng©n hµng Nhµ n−íc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng cÊp giÊy phÐp kinh doanh
ng©n hµng cho c¸c tæ chøc tÝn dông.
Thø hai, ph¸p luËt lµ c«ng cô ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña tæ
chøc tÝn dông, c¸c tæ chøc kh¸c ®−îc phÐp ho¹t ®éng ng©n hµng.
VÒ ph−¬ng diÖn tæ chøc, ph¸p luËt quy ®Þnh c¸c lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông vµ c¸c tæ
chøc kh¸c ®−îc phÐp ho¹t ®éng ng©n hµng. ViÖc Nhµ n−íc quy ®Þnh lo¹i chñ thÓ ®−îc
ho¹t ®éng ng©n hµng lµ rÊt cÇn thiÕt. Bëi v×, ho¹t ®éng ng©n hµng lµ lo¹i ho¹t ®éng
mang tÝnh nghiÖp vô cao nªn kh«ng ph¶i bÊt kú tæ chøc, c¸ nh©n nµo còng cã thÓ ho¹t
®éng hiÖu qu¶. Ngoµi c¸c quy ®Þnh vÒ m« h×nh tæ chøc ho¹t ®éng ng©n hµng, ph¸p luËt
10
cßn ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ tæ chøc cña tæ chøc tÝn dông. VÝ dô: ph¸p luËt quy ®Þnh c¬
cÊu bé m¸y cña tõng lo¹i h×nh ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông v.v...
Ngoµi c¸c quy ®Þnh vÒ tæ chøc, ph¸p luËt cßn ®ãng vai trß lµ c«ng cô ®Ó Nhµ n−íc
®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng nh»m b¶o ®¶m ®Ó chóng ph¸t sinh, vËn ®éng theo
nh÷ng trËt tù phï hîp víi lîi Ých minh b¹ch vµ c«ng b»ng gi÷a c¸c bªn liªn quan vµ ý
chÝ cña Nhµ n−íc. VÝ dô: ph¸p luËt quy dÞnh c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó tæ chøc tÝn dông thùc
hiÖn cÊp tÝn dông d−íi h×nh thøc cho vay.
C¸c ho¹t ®éng ng©n hµng cã ¶nh h−ëng nhiÒu mÆt ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng
x· héi. Do ®ã, Nhµ n−íc ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p b¶o ®¶m an toµn cho c¸c ho¹t ®éng
ng©n hµng trong ®ã cã viÖc sö dông ph¸p luËt. ChÝnh v× vËy, ®¶m b¶o an toµn cho ho¹t
®éng ng©n hµng lµ mét nhiÖm vô ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt.
TËp hîp c¸c quy ph¹m ph¸p luËt cã chøc n¨ng vµ nhiÖm vô ®iÒu chØnh nh− trªn
t¹o thµnh ph¸p luËt ng©n hµng
Trong nÒn kinh tÕ, ngoµi c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng cña tæ chøc tÝn dông, ho¹t ®éng
ng©n hµng cßn cã thÓ do c¸c tæ chøc kh«ng ph¶i tæ chøc tÝn dông thùc hiÖn. §Ó ®¶m
b¶o tÝnh b×nh ®¼ng trong ho¹t ®éng ng©n hµng, ho¹t ®éng ng©n hµng cña c¸c tæ chøc
kh«ng ph¶i lµ tæ chøc tÝn dông còng thuéc ph¹m vi ¸p dông cña ph¸p luËt ng©n hµng.
Tãm l¹i, ph¸p luËt ng©n hµng lµ tæng hîp c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c
quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh Nhµ n−íc tæ chøc vµ qu¶n lý ho¹t ®éng ng©n
hµng, quy ®Þnh ®Þa vÞ ph¸p lý cña hÖ thèng tæ chøc tÝn dông, ®ång thêi ®iÒu chØnh ho¹t
®éng ng©n hµng cña c¸c tæ chøc kh«ng ph¶i lµ tæ chøc tÝn dông nh−ng ®−îc phÐp thùc
hiÖn mét sè ho¹t ®éng ng©n hµng.
2. Nguån ph¸p luËt ng©n hµng
C¸c quy ph¹m ph¸p luËt ng©n hµng ®−îc Nhµ n−íc ban hµnh ë c¸c lo¹i v¨n b¶n
quy ph¹m ph¸p luËt sau:
- HiÕn ph¸p cña n−íc CHXHCN ViÖt Nam n¨m 1992 (söa ®æi);
- C¸c ®¹o luËt vÒ tæ chøc bé m¸y nhµ n−íc;
- LuËt Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam n¨m 1997, ®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2003;
- LuËt C¸c tæ chøc tÝn dông n¨m 1997, ®−îc söa ®æi, bæ sung n¨m 2004;
- C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt do Uû ban Th−êng vô Quèc héi ban hµnh. VÝ dô: Ph¸p
lÖnh th−¬ng phiÕu.
- C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt do ChÝnh phñ ban hµnh. VÝ dô: NghÞ ®Þnh 159/2003/N§CP vÒ cung øng vµ sö dông sÐc.
- C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt do Ng©n hµng Nhµ n−íc ban hµnh, c¸c v¨n b¶n liªn bé vÒ
ho¹t ®éng ng©n hµng. VÝ dô: QuyÕt ®Þnh 1627/2001/Q§-NHNN ban hµnh Quy chÕ cho
vay cña tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng.
11
C¸c quy ph¹m ph¸p luËt t¸c ®éng lªn c¸c quan hÖ x· héi b»ng hai ph−¬ng ph¸p
®iÒu chØnh:
Thø nhÊt, c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ng©n hµng trao cho c¸c bªn quan hÖ b×nh ®¼ng
trong viÖc tho¶ thuËn vÒ c¸c quyÒn vµ nghÜa vô trong giíi h¹n cña ph¸p luËt. C¸ch
thøc t¸c ®éng nµy ¸p dông ®èi víi c¸c quan hÖ kinh doanh ng©n hµng vµ ho¹t ®éng
cña tæ chøc tÝn dông kh«ng mang tÝnh qu¶n lý nhµ n−íc. ë c¸c n−íc ph©n chia hÖ
thèng ph¸p luËt thµnh "luËt c«ng" vµ "luËt t−" th× bé phËn ph¸p luËt nµy ®−îc xem
nh− thuéc vÒ "luËt t−". Còng cÇn l−u ý r»ng, víi t− c¸ch lµ mét chñ thÓ kinh doanh, tæ
chøc tÝn dông cßn chÞu sù ®iÒu chØnh cña c¸c bé phËn ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan nh−
ph¸p luËt doanh nghiÖp, ph¸p luËt d©n sù, ph¸p luËt c¹nh tranh...
Thø hai, c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ng©n hµng b¾t buéc c¸c bªn tham gia quan hÖ x·
héi trong lÜnh vùc ng©n hµng ph¶i thùc hiÖn hoÆc kh«ng ®−îc thùc hiÖn nh÷ng hµnh vi
nhÊt ®Þnh, nÕu xö sù tr¸i víi yªu cÇu cña Nhµ n−íc th× c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn
(mét bªn tham gia quan hÖ) cã quyÒn ¸p dông chÕ tµi theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Ph−¬ng thøc t¸c ®éng nµy cña ph¸p luËt gäi lµ ph−¬ng ph¸p mÖnh lÖnh - phôc tïng. Do
®ã, bé phËn quy ph¹m ph¸p luËt nµy ®−îc xem lµ "luËt c«ng" ë c¸c n−íc cã sù ph©n chia
hÖ thèng ph¸p luËt thµnh "luËt c«ng" vµ "luËt t−".
12
C©u hái h−íng dÉn häc tËp
1. Anh (chÞ) h·y tr×nh bµy kh¸i niÖm ho¹t ®éng ng©n hµng vµ hÖ thèng ng©n hµng, tæ chøc
tÝn dông?
2. Tr×nh bµy kh¸i niÖm vµ nguån quy ph¹m ph¸p luËt ng©n hµng?
13
Ch−¬ng II
Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam
I. VÞ trÝ, vai trß vµ chøc n¨ng cña Ng©n hµng Nhµ n−íc
1. VÞ trÝ ph¸p lý cña Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam
TiÒn tÖ vµ ng©n hµng lµ nh÷ng ph¹m trï kinh tÕ tån t¹i kh¸ch quan, g¾n bã mËt
thiÕt víi nhau. C¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®−îc thùc hiÖn trong nÒn kinh tÕ kh«ng thÓ t¸ch
rêi vai trß, vÞ trÝ cña c¸c ng©n hµng trong ho¹t ®éng ph¸t hµnh tiÒn, ®iÒu hßa l−u
th«ng tiÒn tÖ, kinh doanh tÝn dông vµ c¸c dÞch vô tiÒn tÖ kh¸c.
Tuy nhiªn, ë c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ mét quèc gia, vÞ trÝ, vai trß
vµ chøc n¨ng hÖ thèng ng©n hµng còng ®−îc nhËn thøc vµ vËn dông kh¸c nhau.
Trªn thÕ giíi cho ®Õn nay, ë hÇu hÕt c¸c quèc gia cã nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Òu tæ
chøc hÖ thèng ng©n hµng thµnh hai nhãm (hai hÖ thèng): nhãm thø nhÊt lµ ng©n hµng
trung −¬ng, thùc hiÖn chøc n¨ng ph¸t hµnh tiÒn, thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, cung
cÊp c¸c ph−¬ng tiÖn thanh to¸n; nhãm thø hai lµ c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i vµ c¸c tæ
chøc tÝn dông ®éc lËp kh¸c, thùc chÊt lµ c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng
kinh doanh tiÒn tÖ vµ cung cÊp c¸c dÞch vô ng©n hµng.
ë ViÖt Nam, hÖ thèng ng©n hµng tr−íc ®æi míi (1986) lµ hÖ thèng ng©n hµng mét
cÊp. Ng©n hµng Nhµ n−íc lµ mét ph¸p nh©n thèng nhÊt toµn ngµnh. Theo m« h×nh
nµy, ng©n hµng trung −¬ng võa lµ c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc võa lµ tæ chøc cã chøc
n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ. C¸c ng©n hµng chuyªn doanh lµ c¸c tæ chøc kinh doanh tÝn
dông nh−ng kh«ng ph¶i lµ c¸c tæ chøc ®éc lËp vÒ mÆt ph¸p lý (kh«ng cã t− c¸ch ph¸p
nh©n) vµ vÒ mÆt h¹ch to¸n, chÞu sù chØ ®¹o b»ng c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh tõ phÝa
Ng©n hµng trung −¬ng. Do ®ã, xÐt vÒ b¶n chÊt, hÖ thèng ng©n hµng nµy kh«ng cã sù
t¸ch biÖt chøc n¨ng ng©n hµng trung −¬ng víi chøc n¨ng kinh doanh. Còng chÝnh v×
vËy, thêi kú nµy, ë ViÖt Nam, kh«ng cã ng©n hµng th−¬ng m¹i theo ®óng nghÜa lµ
doanh nghiÖp kinh doanh tiÒn tÖ.
Sù nghiÖp ®æi míi nÒn kinh tÕ ®Êt n−íc ®Æt ra yªu cÇu tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña hÖ
thèng ng©n hµng ViÖt Nam còng ph¶i ®−îc ®æi míi phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn míi
cña nÒn kinh tÕ. NghÞ ®Þnh 65-H§BT ngµy 28/5/1986 cña Héi ®ång Bé tr−ëng (nay lµ
ChÝnh phñ) vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ tæ chøc bé m¸y cña Ng©n hµng Nhµ n−íc lµ
v¨n b¶n ph¸p luËt ®Çu tiªn, ®Æt nÒn mãng cho viÖc c¶i tæ hÖ thèng ng©n hµng. TiÕp ®ã
14
lµ sù ra ®êi hai ph¸p lÖnh vÒ ng©n hµng vµo n¨m 1990 (Ph¸p lÖnh Ng©n hµng Nhµ
n−íc vµ Ph¸p lÖnh ng©n hµng, hîp t¸c x· tÝn dông vµ c«ng ty tµi chÝnh) ®· t¹o lËp c¬
së ®Ó c¶i tæ hÖ thèng ng©n hµng mét cÊp thµnh hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp mµ néi
dung c¬ b¶n lµ t¸ch chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc, chøc n¨ng ng©n hµng trung −¬ng víi
chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng. Sau h¬n 7 n¨m thùc hiÖn hai
ph¸p lÖnh vÒ ng©n hµng ban hµnh n¨m 1990, n¨m 1997 Nhµ n−íc ta ban hµnh hai ®¹o
luËt vÒ ng©n hµng lµ LuËt Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam vµ LuËt C¸c tæ chøc tÝn
dông.
Sù ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng cña hai hÖ thèng ng©n hµng võa ph¸t huy ®−îc hiÖu
qu¶ qu¶n lý nhµ n−íc, thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia cña Ng©n hµng trung
−¬ng, võa ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th−¬ng
m¹i, tr¸nh khái sù ®iÒu hµnh mang tÝnh chÊt hµnh chÝnh trùc tiÕp cña Ng©n hµng
trung −¬ng.
§Õn nay, sau mét thêi gian thùc hiÖn hai ®¹o luËt vÒ ng©n hµng ban hµnh n¨m
1997, ®Ó kh¾c phôc nh÷ng bÊt cËp ch−a phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ,
Nhµ n−íc ban hµnh LuËt söa ®æi mét sè ®iÒu cña LuËt Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt
Nam (2003) vµ LuËt söa ®æi mét sè ®iÒu cña LuËt C¸c tæ chøc tÝn dông (2004).
§iÒu 1 LuËt Ng©n hµng Nhµ n−íc quy ®Þnh: "Ng©n hµng Nhµ n−íc lµ c¬ quan cña
ChÝnh phñ vµ lµ Ng©n hµng Trung −¬ng cña n−íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt
Nam". Néi dung ®iÒu luËt trªn ®· x¸c ®Þnh mét c¸ch kh¸i qu¸t vÞ trÝ ph¸p lý cña Ng©n
hµng Nhµ n−íc víi t− c¸ch lµ c¬ quan cña ChÝnh phñ, cã vÞ trÝ ngang Bé. Ng−êi ®øng
®Çu Ng©n hµng Nhµ n−íc (Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n−íc) lµ thµnh viªn cña ChÝnh
phñ. Tuy nhiªn, kh«ng gièng nh− c¸c Bé kh¸c chØ víi t− c¸ch lµ c¬ quan qu¶n lý nhµ
n−íc, thùc hiÖn nhiÖm vô th«ng qua nh÷ng quyÒn h¹n hoµn toµn cã tÝnh hµnh chÝnh,
Ng©n hµng Nhµ n−íc võa lµ c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc l¹i võa cã t− c¸ch Ng©n hµng
Trung −¬ng, nªn mÆc dï cã vÞ trÝ ph¸p lý nh− c¸c Bé nh−ng nhiÖm vô quyÒn h¹n cña
Ng©n hµng Nhµ n−íc cã nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt.
Trªn thÕ giíi cã nhiÒu m« h×nh tæ chøc ng©n hµng trung −¬ng, hoÆc lµ mét tæ chøc
®éc lËp, hoÆc n»m trong ChÝnh phñ. Do qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng,
c¸c ng©n hµng trung −¬ng th−êng thuéc së h÷u nhµ n−íc (do Nhµ n−íc thµnh lËp hoÆc
Nhµ n−íc quèc h÷u ho¸), c¸ biÖt cã nh÷ng tr−êng hîp ng©n hµng trung −¬ng tån t¹i
d−íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn mµ Nhµ n−íc lµ cæ ®«ng chÝnh (nh− Ng©n hµng trung
−¬ng Hoa Kú, ®−îc gäi lµ Côc dù tr÷ Liªn bang Mü - FED). Tuy nhiªn, cho dï ng©n
hµng trung −¬ng lµ c¬ quan cña ChÝnh phñ hay mét tæ chøc ®éc lËp víi ChÝnh phñ th×
ng©n hµng trung −¬ng vÉn lu«n n¾m gi÷ vÞ trÝ lµ c¬ quan thùc hiÖn chÝnh s¸ch vÜ m«
vÒ tiÒn tÖ nh»m qu¶n lý vµ æn ®Þnh thÞ tr−êng tiÒn tÖ vµ ph¸t hµnh, cung cÊp c¸c
ph−¬ng tiÖn thanh to¸n.
15
ë ViÖt Nam, kÓ tõ ngµy thµnh lËp n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ®Õn nay, Ng©n
hµng Trung −¬ng ®Òu ®−îc ®Æt trong c¬ cÊu tæ chøc ChÝnh phñ, lµ c¬ quan cña ChÝnh phñ.
Tuy mçi thêi kú ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc, vÞ trÝ, chøc n¨ng cña Ng©n hµng Nhµ n−íc cã
nh÷ng thay ®æi hay ®iÒu chØnh, nh−ng trong c¸c giai ®o¹n Êy, Ng©n hµng Nhµ n−íc ®Òu
cã chøc n¨ng cña ng©n hµng trung −¬ng.
Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam lµ c¬ quan cña ChÝnh phñ, lµ mét ph¸p nh©n cã
vèn ph¸p ®Þnh do Ng©n s¸ch nhµ n−íc cÊp. Do ®ã, trong c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng,
Ng©n hµng Nhµ n−íc lu«n cã tÝnh ®éc lËp t−¬ng ®èi, kh¸c víi c¸c c¬ quan kh¸c cña
ChÝnh phñ. §iÒu nµy t¹o thuËn lîi cho Ng©n hµng Nhµ n−íc trong c¸c ho¹t ®éng cã
tÝnh nghiÖp vô ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia.
Víi vÞ trÝ ph¸p lý trªn ®©y, Ng©n hµng Nhµ n−íc cã vai trß rÊt quan träng: “Ho¹t
®éng cña Ng©n hµng Nhµ n−íc nh»m æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn, gãp phÇn b¶o ®¶m an
toµn ho¹t ®éng ng©n hµng vµ hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông, thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ
- x· héi theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa”(1).
2. Chøc n¨ng cña Ng©n hµng Nhµ n−íc
Víi vÞ trÝ lµ c¬ quan cña ChÝnh phñ vµ lµ Ng©n hµng Trung −¬ng, Ng©n hµng Nhµ
n−íc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng; lµ ng©n
hµng ph¸t hµnh tiÒn, ng©n hµng cña c¸c tæ chøc tÝn dông vµ ng©n hµng lµm dÞch vô
tiÒn tÖ cho ChÝnh phñ(2). Theo quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh Ng©n hµng Nhµ n−íc n¨m
1990, mÆc dï nhµ lµm luËt ®· nhËn thøc ®−îc hai chøc n¨ng c¬ b¶n nµy cña Ng©n
hµng Nhµ n−íc, nh−ng sù thÓ hiÖn trong quy ®Þnh cßn ch−a râ rµng, kh«ng t¸ch b¹ch
®−îc thµnh nhãm nh÷ng ho¹t ®éng nµo thuéc chøc n¨ng c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc,
ho¹t ®éng nµo thuéc chøc n¨ng Ng©n hµng Trung −¬ng (xem §iÒu 3 Ph¸p lÖnh Ng©n
hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam 1990). Trong LuËt Ng©n hµng Nhµ n−íc 1997 ®· ph©n t¸ch
râ rµng hai chøc n¨ng nµy. §©y cã thÓ nãi lµ mét b−íc tiÕn bé trong ho¹t ®éng lËp
ph¸p.
Chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng lµ chøc n¨ng c¬
b¶n cña Ng©n hµng Nhµ n−íc. Lµ c¬ quan cña ChÝnh phñ, Ng©n hµng Nhµ n−íc thay
mÆt ChÝnh phñ vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc ChÝnh phñ vÒ viÖc thùc thi c¸c chÝnh s¸ch
qu¶n lý vÜ m« vÒ tiÒn tÖ, qu¶n lý nhµ n−íc ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng vµ toµn bé hÖ
thèng tæ chøc tÝn dông; b¶o ®¶m tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ sù ho¹t
®éng b×nh th−êng cña toµn bé hÖ thèng ng©n hµng còng nh− ho¹t ®éng ng©n hµng cña
c¸c chñ thÓ kh¸c trong nÒn kinh tÕ.
(1)
(2)
Kho¶n 3 §iÒu 1 LuËt Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam (söa ®æi)
Kho¶n 2 §iÒu 1 LuËt Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam (söa ®æi)
16
Chøc n¨ng thø hai cña Ng©n hµng Nhµ n−íc lµ chøc n¨ng Ng©n hµng trung
−¬ng ®−îc thÓ hiÖn ë nhiÒu thÈm quyÒn ho¹t ®éng nh− ph¸t hµnh tiÒn, cung cÊp
c¸c ph−¬ng tiÖn thanh to¸n cho c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i, hç trî cho hÖ thèng
ng©n hµng th−¬ng m¹i ho¹t ®éng hiÖu qu¶, lµm dÞch vô tiÒn tÖ cho ChÝnh phñ nh−
lµm ®¹i lý vµ thùc hiÖn mét sè dÞch vô ng©n hµng cho Kho b¹c Nhµ n−íc, vay nî
n−íc ngoµi theo sù uû th¸c cña ChÝnh phñ.
§Ó thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng trªn ®©y, Ng©n hµng Nhµ n−íc cã c¸c nhiÖm vô vµ
quyÒn h¹n ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó Ng©n hµng Nhµ n−íc thùc hiÖn
c¸c chøc n¨ng vµ thÓ hiÖn vai trß cña m×nh trong qu¶n lý nhµ n−íc còng nh− trong
viÖc thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô ng©n hµng. C¸c nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n nµy vÒ mÆt ph¸p
lý ®−îc kh¸i qu¸t thµnh nh÷ng thÈm quyÒn cña Ng©n hµng Nhµ n−íc.
II. ThÈm quyÒn cña Ng©n hµng Nhµ n−íc
1. Nh÷ng thÈm quyÒn trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc
- Tham gia x©y dùng chiÕn l−îc vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña Nhµ
n−íc. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia lµ bé phËn rÊt quan träng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ tµi
chÝnh n»m trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn ®Êt n−íc nªn thÈm quyÒn nµy cña Ng©n hµng
Nhµ n−íc thÓ hiÖn râ vai trß quan träng cña c¬ quan nµy.
- X©y dùng dù ¸n chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia ®Ó ChÝnh phñ xem xÐt tr×nh Quèc héi
quyÕt ®Þnh vµ tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy; x©y dùng chiÕn l−îc ph¸t triÓn hÖ
thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ViÖt Nam. Do Ng©n hµng Nhµ n−íc lµ c¬
quan chuyªn m«n cña ChÝnh phñ nªn ®−îc ChÝnh phñ giao nhiÖm vô trùc tiÕp x©y
dùng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Tuy nhiªn viÖc quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc
gia thuéc vÒ Quèc héi vµ ChÝnh phñ lµ c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm so¹n th¶o.
- X©y dùng c¸c dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh vµ c¸c dù ¸n kh¸c vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng
ng©n hµng; ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n
hµng theo thÈm quyÒn;
- CÊp, thu håi giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông, trõ
tr−êng hîp do Thñ t−íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh; cÊp, thu håi giÊy phÐp ho¹t ®éng
ng©n hµng cña c¸c tæ chøc kh¸c; quyÕt ®Þnh gi¶i thÓ, chÊp thuËn chia, t¸ch, hîp nhÊt,
s¸p nhËp c¸c tæ chøc tÝn dông theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt;
- KiÓm tra, thanh tra ho¹t ®éng ng©n hµng; kiÓm so¸t tÝn dông; xö lý c¸c vi ph¹m
ph¸p luËt trong lÜnh vùc tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng theo thÈm quyÒn;
- Qu¶n lý viÖc vay, tr¶ nî n−íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp theo quy ®Þnh cña
ChÝnh phñ;
- Chñ tr× lËp vµ theo dâi kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ;
- Qu¶n lý ho¹t ®éng ngo¹i hèi vµ qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh vµng;
17
- Ký kÕt, tham gia ®iÒu −íc quèc tÕ vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng theo quy
®Þnh cña ph¸p luËt;
- §¹i diÖn cho n−íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam t¹i c¸c tæ chøc tiÒn tÖ vµ
ng©n hµng quèc tÕ trong nh÷ng tr−êng hîp ®−îc Chñ tÞch n−íc, ChÝnh phñ uû quyÒn;
- Tæ chøc ®µo t¹o, båi d−ìng nghiÖp vô ng©n hµng; nghiªn cøu, øng dông khoa häc
vµ c«ng nghÖ ng©n hµng.
Nh÷ng thÈm quyÒn trªn ®©y thÓ hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc cña Ng©n hµng
Nhµ n−íc lµ c¬ quan cña ChÝnh phñ, gióp ChÝnh phñ qu¶n lý thèng nhÊt lÜnh vùc tiÒn
tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng. Nh÷ng thÈm quyÒn nµy kh«ng chØ ®−îc thiÕt lËp vµ thùc
hiÖn trong mèi quan hÖ hµnh chÝnh gi÷a Ng©n hµng Nhµ n−íc víi ChÝnh phñ mµ cßn
víi c¸c c¬ quan, tæ chøc kh¸c. C¸c bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, c¸c
c¬ quan kh¸c cña Nhµ n−íc ë trung −¬ng trong ph¹m vi nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña
m×nh phèi hîp víi Ng©n hµng Nhµ n−íc trong viÖc qu¶n lý nhµ n−íc vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t
®éng ng©n hµng. Bé Tµi chÝnh phèi hîp víi Ng©n hµng Nhµ n−íc trong viÖc x©y dùng
chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc gia, dù kiÕn tæng møc t¹m øng cho ng©n s¸ch nhµ
n−íc trong n¨m tiÕp theo vµ thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh kh¸c cña LuËt nµy vÒ quan hÖ
gi÷a Bé Tµi chÝnh víi Ng©n hµng Nhµ n−íc. Ngoµi c¸c c¬ quan qu¶n lý ë trung −¬ng,
luËt cßn quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm phèi hîp cña c¸c c¬ quan ®Þa ph−¬ng: “Héi ®ång nh©n
d©n, Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp trong ph¹m vi nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh gi¸m s¸t,
kiÓm tra viÖc thi hµnh ph¸p luËt vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng t¹i ®Þa ph−¬ng”.
Bªn c¹nh ®ã vai trß gi¸m s¸t vµ tuyªn truyÒn ph¸p luËt cña c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi còng rÊt quan träng: “MÆt trËn Tæ quèc ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc thµnh viªn
tham gia víi c¸c c¬ quan nhµ n−íc trong viÖc gi¸m s¸t thi hµnh ph¸p luËt vÒ tiÒn tÖ vµ
ho¹t ®éng ng©n hµng; tuyªn truyÒn, vËn ®éng c¸c tæ chøc, c¸ nh©n thùc hiÖn c¸c quy
®Þnh cña ph¸p luËt vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng”(1).
2. ThÈm quyÒn trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng ng©n hµng trung −¬ng
Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam ®−îc ph¸p luËt quy ®Þnh gi÷ chøc n¨ng Ng©n hµng
trung −¬ng. Trong thêi kú nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp, do Nhµ n−íc ®éc quyÒn trong
lÜnh vùc ng©n hµng nªn tæ chøc vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Nhµ n−íc cã t−
c¸ch lµ mét ph¸p nh©n thèng nhÊt toµn ngµnh, tÊt c¶ c¸c hÖ thèng ng©n hµng chuyªn
doanh chØ lµ nh÷ng bé phËn phô thuéc ®−îc ph©n c«ng thùc hiÖn nhiÖm vô chø kh«ng
ph¶i lµ nh÷ng tæ chøc cã t− c¸ch ph¸p nh©n ®éc lËp.
HiÖn nay, víi c¬ chÕ cña hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp, cã sù ph©n chia, t¸ch b¹ch
gi÷a chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ tiÒn tÖ vµ ng©n hµng víi chøc n¨ng kinh doanh
tiÒn tÖ. VÒ mÆt tæ chøc còng h×nh thµnh nªn mét hÖ thèng ng©n hµng cÊp hai (c¸c
(1)
§iÒu 6,7 vµ 8 LuËt Ng©n hµng Nhµ n−íc ViÖt Nam
18
ng©n hµng th−¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c) cã t− c¸ch ph¸p nh©n, h¹ch
to¸n ®éc lËp. Ng©n hµng Nhµ n−íc thùc hiÖn vai trß chøc n¨ng lµ Ng©n hµng trung
−¬ng theo ®óng nghÜa cña nã, ®ã lµ chøc n¨ng ph¸t hµnh tiÒn, tæ chøc vµ ®iÒu hµnh
thÞ tr−êng tiÒn tÖ, kiÓm so¸t vµ ®¶m b¶o sù ho¹t ®éng b×nh th−êng vµ ph¸t triÓn lµnh
m¹nh hÖ thèng tÝn dông. §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng nµy, Ng©n hµng Nhµ n−íc ®−îc
ph¸p luËt quy ®Þnh lµ mét ph¸p nh©n cã vèn ph¸p ®Þnh thuéc së h÷u nhµ n−íc vµ cã
c¸c thÈm quyÒn sau:
- Tæ chøc in, ®óc, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn tiÒn; thùc hiÖn nghiÖp vô ph¸t hµnh, thu
håi, thay thÕ vµ tiªu huû tiÒn. §©y lµ chøc n¨ng quan träng nhÊt mµ Ng©n hµng trung
−¬ng lµ c¬ quan duy nhÊt ®−îc thùc hiÖn theo sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña ChÝnh phñ.
- Thùc hiÖn t¸i cÊp vèn nh»m cung øng tÝn dông ng¾n h¹n vµ ph−¬ng tiÖn thanh
to¸n cho nÒn kinh tÕ. Ho¹t ®éng nµy cña Ng©n hµng Nhµ n−íc nh»m hç trî nguån vèn
cho nÒn kinh tÕ th«ng qua hÖ thèng c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i. §©y lµ mét néi dung
ho¹t ®éng quan träng, hç trî ®¾c lùc cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia mµ
Ng©n hµng Nhµ n−íc víi t− c¸ch lµ chñ thÓ ®iÒu khiÓn thÞ tr−êng võa lµ thµnh viªn
tham gia thÞ tr−êng.
- KiÓm so¸t Dù tr÷ quèc tÕ; qu¶n lý Dù tr÷ ngo¹i hèi nhµ n−íc. Ng©n hµng Nhµ
n−íc cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t ®−îc cung cÇu vÒ ngo¹i hèi do cã vèn ph¸p ®Þnh riªng,
chñ ®éng ®iÒu tiÕt thÞ tr−êng ngo¹i hèi. Víi lîi thÕ nh− vËy, Ng©n hµng Nhµ n−íc
®−îc ChÝnh phñ giao cho qu¶n lý nguån dù tr÷ ngo¹i hèi cña Nhµ n−íc.
- Tæ chøc hÖ thèng thanh to¸n qua ng©n hµng, lµm dÞch vô thanh to¸n, qu¶n lý
viÖc cung øng c¸c ph−¬ng tiÖn thanh to¸n. Ho¹t ®éng nµy cña Ng©n hµng Nhµ n−íc
gióp cho hÖ thèng c¸c ng©n hµng th−¬ng m¹i ho¹t ®éng th«ng suèt, ®em l¹i nhiÒu tiÖn
Ých h¬n cho nÒn kinh tÕ.
- Lµm ®¹i lý vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô ng©n hµng cho Kho b¹c Nhµ n−íc. Víi
nghiÖp vô vµ ®iÒu kiÖn cña m×nh, Ng©n hµng Nhµ n−íc phèi hîp víi Kho b¹c Nhµ
n−íc trong viÖc thùc hiÖn ng©n s¸ch nhµ n−íc vµ qu¶n lý quü ng©n s¸ch nhµ n−íc.
- Tæ chøc hÖ thèng th«ng tin vµ lµm c¸c dÞch vô th«ng tin ng©n hµng. §©y lµ ho¹t
®éng nh»m gióp cho hÖ thèng ng©n hµng th−¬ng m¹i ho¹t ®éng hiÖu qu¶, s¸t víi thÞ
tr−êng, ®¶m b¶o an toµn cho hÖ thèng tÝn dông, ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n th«ng tin
bïng næ vµ khã kiÓm so¸t nh− hiÖn nay.
III. tæ chøc vµ ®iÒu hµnh Ng©n hµng Nhµ n−íc
1. Tæ chøc hÖ thèng Ng©n hµng Nhµ n−íc
Ng©n hµng Nhµ n−íc ®−îc tæ chøc thµnh hÖ thèng tËp trung thèng nhÊt gåm bé
m¸y ®iÒu hµnh vµ ho¹t ®éng nghiÖp vô t¹i trô së chÝnh ®Æt t¹i Hµ Néi, c¸c chi nh¸nh ë
c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng, c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn trong vµ ngoµi n−íc
vµ c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc kh¸c.
19
- Trô së chÝnh cña Ng©n hµng Nhµ n−íc ®Æt t¹i Hµ Néi, lµ trung t©m l·nh ®¹o vµ
®iÒu hµnh, bao gåm:
+ Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n−íc; c¸c Phã thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n−íc.
+ C¸c ®¬n vÞ gióp thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n−íc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý
Nhµ n−íc vµ chøc n¨ng ng©n hµng trung −¬ng: Vô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ; Vô chiÕn l−îc
ph¸t triÓn ng©n hµng; Vô quan hÖ quèc tÕ; Vô qu¶n lý ngo¹i hèi; Vô c¸c ng©n hµng;
Vô c¸c tæ chøc tÝn dông hîp t¸c; Vô ph¸p chÕ; Vô tÝn dông; Vô kÕ ho¹ch tµi chÝnh; Vô
nghiÖp vô ph¸t hµnh vµ kho quü; Vô tæ chøc c¸n bé; Thanh tra ng©n hµng; Së giao
dÞch; Côc c«ng nghÖ tin häc; V¨n phßng; Côc qu¶n trÞ.
Chi nh¸nh Ng©n hµng Nhµ n−íc ®Æt t¹i c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung
−¬ng lµ c¸c ®¬n vÞ phô thuéc cña Ng©n hµng Nhµ n−íc. C¸c chi nh¸nh ®−îc thùc
hiÖn c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng theo sù uû quyÒn vµ ph©n cÊp cña Ng©n hµng Nhµ
n−íc mµ kh«ng ph¶i lµ tæ chøc ®éc lËp. Do vËy, ho¹t ®éng cña chi nh¸nh chÝnh lµ
ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Nhµ n−íc t¹i c¸c ®Þa ph−¬ng.
Chi nh¸nh chÞu sù l·nh ®¹o tËp trung thèng nhÊt tõ Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ
n−íc. Chi nh¸nh ®−îc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n sau ®©y theo uû quyÒn
cña Thèng ®èc:
- KiÓm tra, thanh tra ho¹t ®éng ng©n hµng trªn ®Þa bµn ®−îc ph©n c«ng;
- CÊp, thu håi giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng ng©n hµng cña tæ chøc tÝn dông
vµ giÊy phÐp ho¹t ®éng ng©n hµng cña c¸c tæ chøc kh¸c trªn ®Þa bµn;
- QuyÕt ®Þnh gi¶i thÓ, chÊp thuËn chia, t¸ch, hîp nhÊt, s¸p nhËp c¸c tæ chøc tÝn
dông trªn ®Þa bµn;
- Thùc hiÖn nghiÖp vô t¸i cÊp vèn vµ cho vay thanh to¸n;
- Cung øng dÞch vô thanh to¸n, ng©n quü vµ c¸c dÞch vô ng©n hµng kh¸c cho c¸c
tæ chøc tÝn dông vµ Kho b¹c Nhµ n−íc;
- Thùc hiÖn c¸c uû quyÒn kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
V¨n phßng ®¹i diÖn lµ ®¬n vÞ phô thuéc cña Ng©n hµng Nhµ n−íc, cã nhiÖm vô ®¹i
diÖn theo sù uû quyÒn cña Thèng ®èc. V¨n phßng ®¹i diÖn kh«ng ®−îc tiÕn hµnh ho¹t
®éng nghiÖp vô ng©n hµng. Thèng ®èc quy ®Þnh tæ chøc, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cô thÓ
cña chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn cña Ng©n hµng Nhµ n−íc. HiÖn nay, v¨n phßng ®¹i
diÖn Ng©n hµng Nhµ n−íc ®−îc thµnh lËp ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ ë n−íc ngoµi.
Thùc chÊt, v¨n phßng ®¹i diÖn thùc hiÖn nhiÖm vô ®¹i diÖn cho Thèng ®èc trong qu¶n
lý nhµ n−íc còng nh− nh÷ng nhiÖm vô kh¸c trong ho¹t ®éng cña Thèng ®èc Ng©n
hµng Nhµ n−íc.
V¨n phßng ®¹i diÖn gièng víi Chi nh¸nh Ng©n hµng Nhµ n−íc ë chç, chóng ®Òu
kh«ng cã t− c¸ch ph¸p nh©n, nªn trong ho¹t ®éng ®Òu nh©n danh Ng©n hµng Nhµ
n−íc. Tuy nhiªn, Chi nh¸nh Ng©n hµng Nhµ n−íc cã nhiÒu quyÒn h¹n cô thÓ h¬n, ®Æc
biÖt lµ ®−îc phÐp ho¹t ®éng ng©n hµng, cßn V¨n phßng ®¹i diÖn kh«ng ®−îc thùc hiÖn
20
- Xem thêm -