Mục tiêu nghiên cứu của đề tài nhằm phân tích chức năng NCKH của các trường đại học quân đội, đánh giá tác động của NCKH đến chất lượng đào tạo của các trường đại học quân đội và đề xuất các giải pháp hoàn thiện chức năng NCKH trong các trường đại học quân đội để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực KH&CN quân sự trong xu thế hội nhập quốc tế.
Trích dẫn
Nguyễn, T. G. (2020). Hoàn thiện chức năng nghiên cứu khoa học của các trường Đại học Quân đội nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực khoa học và công nghệ quân sự trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Luận án tiến sỹ, Đại học Quốc Gia Hà Nội, Việt Nam
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------
Nguyễn Thị Gấm
HOÀN THIỆN CHỨC NĂNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA CÁC
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUÂN ĐỘI NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
QUÂN SỰ TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ
LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
Hà Nội - 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------
Nguyễn Thị Gấm
HOÀN THIỆN CHỨC NĂNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA CÁC
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUÂN ĐỘI NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
QUÂN SỰ TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ
Chuyên ngành: Quản lý Khoa học và Công nghệ
Mã số: Thí điểm
LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ KH&CN
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS.TS. Phạm Huy Tiến
2. TS. Nguyễn Như Quỳnh
Hà Nội - 2020
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi dưới sự hướng dẫn của
PGS.TS Phạm Huy Tiến và TS. Nguyễn Như Quỳnh.
Các thông tin trích dẫn trong luận án đều có nguồn trích dẫn cụ thể, chính xác,
có thể kiểm chứng. Các số liệu dẫn chứng là trung thực, khách quan, khoa học.
Các kết quả nghiên cứu tài liệu, điều tra, phỏng vấn do tôi trực tiếp thực hiện.
Hà Nội, ngày
tháng
Tác giả luận án
Nguyễn Thị Gấm
năm 2020
LỜI CẢM ƠN
Tôi là Nguyễn Thị Gấm, Nghiên cứu sinh khóa QH-2015-X, chuyên ngành Quản
lý Khoa học và Công nghệ. Sau một thời gian học tập, nghiên cứu, tôi đã hoàn thành
luận án với đề tài: “Hoàn thiện chức năng nghiên cứu khoa học của các trường đại học
quân đội nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực khoa học và công nghệ
quân sự trong bối cảnh hội nhập quốc tế”. Luận án được thực hiện dưới sự hướng dẫn
trực tiếp của PGS.TS Phạm Huy Tiến và TS. Nguyễn Như Quỳnh. Trong quá trình học
tập và làm luận án, tác giả đã luôn nhận được sự định hướng nghiên cứu đúng đắn, sự
hướng dẫn tận tình của thầy, cô hướng dẫn và các nhà khoa học trong lĩnh vực Quản lý
Khoa học và Công nghệ. Tác giả xin được bày tỏ sự biết ơn chân thành và sâu sắc đến
PGS.TS Phạm Huy Tiến và TS. Nguyễn Như Quỳnh, các thầy, cô giáo trong khoa Khoa
học Quản lý và các nhà khoa học chuyên ngành Quản lý Khoa học và Công nghệ.
Tác giả xin chân thành cảm ơn các đơn vị, các nhà quản lý, các nhà khoa học
trong Học viện Kỹ thuật Quân sự đã tạo điều kiện giúp đỡ và hỗ trợ tác giả thực hiện
khảo sát thực tiễn và thu thập các dữ liệu phục vụ nghiên cứu.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến gia đình, đồng nghiệp, bạn bè đã
hết lòng giúp đỡ, động viên, tạo điều kiện trong quá trình học tập, nghiên cứu hoàn thành
luận án.
Xin trân trọng cảm ơn!
Nghiên cứu sinh
Nguyễn Thị Gấm
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
MỤC LỤC ..................................................................................................................... 1
DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... 7
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ..................................................................................... 9
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ....................................................................................11
MỞ ĐẦU .......................................................................................................................12
1. Lý do chọn đề tài .....................................................................................................12
2. Mục tiêu nghiên cứu ...............................................................................................13
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .........................................................................14
4. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................................15
5. Giả thuyết nghiên cứu ............................................................................................15
6. Cách tiếp cận và Phương pháp nghiên cứu.........................................................15
7. Ý nghĩa lý luận và ý nghĩa thực tiễn của đề tài...................................................19
8. Tính mới của Luận án ............................................................................................20
9. Kết cấu của Luận án ...............................................................................................20
Chương 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU .......................................22
1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài ......................................................23
1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước .........................................................32
1.2.1. Các công trình nghiên cứu trong nước về nghiên cứu khoa học của các
trường đại học ................................................................................................... 32
1.2.2. Các công trình nghiên cứu về nghiên cứu khoa học của các trường đại
học quân đội ...................................................................................................... 38
1.3. Tiểu kết chương 1 .............................................................................................45
Chương 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SỰ TÁC ĐỘNG CỦA CHỨC NĂNG NGHIÊN
CỨU KHOA HỌC ĐẾN CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO CỦA CÁC TRƯỜNG ĐẠI
HỌC QUÂN ĐỘI.........................................................................................................47
2.1. Một số khái niệm cơ bản dùng trong luận án ..............................................47
1
2.1.1. Nghiên cứu khoa học ............................................................................. 47
2.1.1.1. Khái niệm .............................................................................................. 47
2.1.1.2. Phân loại ............................................................................................... 49
2.1.1.3. Kết quả .................................................................................................. 51
2.1.2. Chức năng ............................................................................................... 52
2.1.3. Nhân lực khoa học và công nghệ quân sự ............................................ 54
2.1.4. Hội nhập quốc tế ..................................................................................... 57
2.1.5. Chính sách khoa học và công nghệ ....................................................... 60
2.2. Chức năng nghiên cứu khoa học của các trường đại học quân đội ..........61
2.2.1. Chức năng nghiên cứu khoa học của trường đại học .......................... 61
2.2.2. Đặc điểm chức năng nghiên cứu khoa học của các trường đại học quân
đội ...................................................................................................................... 66
2.3. Chất lượng đào tạo của các trường đại học quân đội .................................70
2.3.1. Khái niệm chất lượng đào tạo của trường đại học ............................... 70
2.3.2. Các yếu tố đo lường chất lượng đào tạo của trường đại học quân đội 75
2.4. Quan hệ giữa nghiên cứu khoa học và chất lượng đào tạo của các trường đại
học quân đội trong bối cảnh hội nhập quốc tế ....................................................78
2.4.1. Nghiên cứu khoa học ảnh hưởng tích cực đến giảng viên và hoạt động
giảng dạy ........................................................................................................... 78
2.4.2. Ảnh hưởng của nghiên cứu khoa học đối với chương trình đào tạo, giáo
trình, tài liệu, học cụ ......................................................................................... 80
2.4.3. Ảnh hưởng của nghiên cứu khoa học đối với sinh viên, học viên ....... 81
2.5. Tiểu kết chương 2 .............................................................................................84
Chương 3. THỰC TRẠNG TÁC ĐỘNG CỦA NGHIÊN CỨU KHOA HỌC ĐẾN
CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
QUÂN SỰ CỦA CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUÂN ĐỘI (NGHIÊN CỨU
TRƯỜNG HỢP HỌC VIỆN KỸ THUẬT QUÂN SỰ) .........................................86
3.1. Một số nét cơ bản về chức năng nghiên cứu khoa học của các trường đại học
quân đội .....................................................................................................................86
3.2. Thực trạng chức năng nghiên cứu khoa học của Học viện Kỹ thuật Quân sự
.....................................................................................................................................95
2
3.2.1. Tổng quan về Học viện Kỹ thuật Quân sự ............................................ 95
3.2.2. Kết quả nghiên cứu khoa học của Học viện Kỹ thuật Quân sự ........... 97
3.2.2.1. Số lượng đề tài nghiên cứu khoa học đã thực hiện .............................. 97
3.2.2.2. Số lượng bài báo đã công bố .............................................................. 105
3.2.2.3. Sản phẩm nghiên cứu khoa học đăng ký sáng chế ............................. 109
3.2.2.4. Hoạt động dịch vụ khoa học và công nghệ của Học viện Kỹ thuật Quân sự
......................................................................................................................... 111
3.2.3. Các nguồn lực khoa học và công nghệ của Học viện Kỹ thuật Quân sự
......................................................................................................................... 112
3.2.3.1. Nhân lực .............................................................................................. 112
3.2.3.2. Tài chính ............................................................................................. 116
3.2.3.3. Cơ sở hạ tầng phục vụ nghiên cứu khoa học ...................................... 121
3.2.3.4. Hệ thống thông tin Khoa học và Công nghệ ...................................... 122
3.3. Tác động của nghiên cứu khoa học đến chất lượng đào tạo nguồn nhân lực
khoa học và công nghệ quân sự của Học viện Kỹ thuật Quân sự ..................125
3.3.1. Nghiên cứu khoa học tác động đến giảng viên và hoạt động giảng dạy125
3.3.2. Nghiên cứu khoa học tác động đến giáo trình, tài liệu, học cụ ......... 127
3.3.3. Tác động của nghiên cứu khoa học đối với học viên.......................... 131
3.4. Nhận xét về chức năng nghiên cứu khoa học của Học viện Kỹ thuật Quân sự
...................................................................................................................................135
3.4.1. Những kết quả đã đạt được .................................................................. 135
3.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân .......................................................... 137
3.4.3. Phân tích SWOT đối với chức năng nghiên cứu khoa học của Học viện
Kỹ thuật Quân sự ............................................................................................ 138
3.5. Tiểu kết chương 3 ...........................................................................................140
Chương 4. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHỨC NĂNG NGHIÊN CỨU KHOA
HỌC NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO NGUỒN NHÂN LỰC
KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ QUÂN SỰ CỦA CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC
QUÂN ĐỘI .................................................................................................................141
4.1. Yêu cầu khách quan và các yếu tố chi phối việc hoàn thiện chức năng nghiên
cứu khoa học của các trường đại học quân đội .................................................141
3
4.1.1. Yêu cầu khách quan của việc hoàn thiện chức năng nghiên cứu khoa học
của các trường đại học quân đội .................................................................... 141
4.1.2. Các yếu tố chi phối việc hoàn thiện chức năng nghiên cứu khoa học của
các trường đại học quân đội ........................................................................... 144
4.2. Đa dạng hóa hoạt động khoa học và công nghệ .........................................147
4.3. Phát triển các nguồn lực phục vụ nghiên cứu khoa học ...........................150
4.3.1. Giải pháp phát triển nhân lực .............................................................. 150
4.3.1.1. Chính sách đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ cho đội ngũ giảng viên,
nghiên cứu viên. ............................................................................................... 150
4.3.1.2. Chính sách thu hút và sử dụng nhân lực khoa học và công nghệ ...... 153
4.3.2. Giải pháp về tài chính ........................................................................... 156
4.3.2.1. Chính sách đa dạng hóa nguồn tài chính đầu tư cho hoạt động KH&CN
của các trường đại học quân đội ..................................................................... 156
4.3.2.2. Chính sách hỗ trợ cho hoạt động khoa học và công nghệ của các trường
đại học quân đội .............................................................................................. 158
4.3.2.3. Đổi mới cơ chế quản lý tài chính đối với hoạt động khoa học và công nghệ
......................................................................................................................... 160
4.3.3. Cơ sở vật chất phục vụ nghiên cứu khoa học ..................................... 160
4.3.4. Thông tin khoa học và công nghệ ........................................................ 163
4.4. Hình thành và phát triển các tổ chức khoa học và công nghệ trong trường
đại học quân đội .....................................................................................................164
4.4.1. Khoa, bộ môn ........................................................................................ 164
4.4.2. Viện nghiên cứu, trung tâm nghiên cứu trong trường đại học quân đội
......................................................................................................................... 165
4.4.3. Tổ chức Spin-off ................................................................................... 167
4.4.4. Trung tâm giới thiệu và hỗ trợ chuyển giao công nghệ...................... 168
4.4.5. Xây dựng các nhóm nghiên cứu mạnh, hoạt động hiệu quả ............. 169
4.4.6. Xây dựng phòng thí nghiệm trọng điểm, liên ngành .......................... 170
4.4.7. Đề xuất thay đổi cơ cấu tổ chức để hoàn thiện chức năng nghiên cứu
khoa học của các trường đại học quân đội ................................................... 171
4
4.5. Những điều kiện cần thiết để thực hiện các giải pháp hoàn thiện chức năng
NCKH nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực khoa học và công nghệ
quân sự của các trường đại học quân đội ..........................................................174
4.5.1. Xây dựng mối quan hệ chặt chẽ giữa đào tạo và nghiên cứu trong các
trường đại học quân đội ................................................................................. 174
4.5.2. Xây dựng mối liên kết giữa các trường đại học quân đội với các viện
nghiên cứu và các đơn vị sản xuất ................................................................. 176
4.5.3. Xây dựng định hướng đổi mới sáng tạo trong các trường đại học quân đội
......................................................................................................................... 177
4.5.4. Tăng cường hợp tác quốc tế ................................................................. 179
4.6. Tiểu kết chương 4 ............................................................................................180
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..........................................................................182
Kết luận ...................................................................................................................182
Khuyến nghị ............................................................................................................185
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN
ĐẾN LUẬN ÁN..........................................................................................................187
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................188
PHỤ LỤC....................................................................................................................200
5
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT
NCKH:
Nghiên cứu khoa học
KH&CN:
Khoa học và công nghệ
R&D:
Nghiên cứu và triển khai
CGCN:
Chuyển giao công nghệ
HVKTQS: Học viện Kỹ thuật Quân sự
GDĐH:
Giáo dục đại học
GD&ĐT:
Giáo dục và Đào tạo
ThS:
Thạc sĩ
TS:
Tiến sĩ
TSKH:
Tiến sĩ khoa học
PGS:
Phó giáo sư
GS:
Giáo sư
6
DANH MỤC CÁC BẢNG, HỘP
Bảng 2.1: So sánh chức năng NCKH giữa các trường đại học quân đội với các trường
đại học thuộc khối dân sự
Bảng 2.2 : Tiêu chí và các yếu tố đo lường sự tác động của NCKH đến chất lượng đào
tạo của các trường đại học quân đội
Bảng 3.1: Các loại hình nghiên cứu mà người được hỏi thực hiện
Bảng 3.2: Bảng thống kê phạm vi áp dụng của đề tài nghiên cứu (%)
Bảng 3.3: Tình trạng pháp lý các sáng chế đã nộp đơn đăng ký bảo hộ của HVKTQS
Bảng 3.4: Số lượng và giá trị hợp đồng dịch vụ KH&CN của HVKTQS giai đoạn 2010 – 2019
Bảng 3.5: Các đặc điểm của các nhóm nghiên cứu trong HVKTQS
Bảng 3.6. Kinh phí ngân sách thường xuyên cho NCKH của HVKTQS
Bảng 3.7: Số lượng đề tài và kinh phí thực hiện các nhiệm vụ KH&CN của HVKTQS
giai đoạn 2011-2015
Bảng 3.8: So sánh kinh phí thực hiện nhiệm vụ KH&CN giai đoạn 2011-2015 của
HVKTQS và Đại học Bách khoa Hà Nội (triệu đồng)
Bảng 3.9: Định mức hỗ trợ kinh phí các công bố khoa học và văn bằng sở hữu trí tuệ
Bảng 3.10: Mức hỗ trợ công bố quốc tế của Đại học Quốc gia Hà Nội
Bảng 3.11. Cán bộ nghiên cứu tiếp cận các thông tin từ hệ thống thông tin KH&CN của
nhà trường
Bảng 3.12: Tình hình nắm thông tin định hướng nghiên cứu của Nhà nước, Bộ Quốc
phòng và các cơ quan, đơn vị của giảng viên, cán bộ nghiên cứu tại HVKTQS
Bảng 3.13: Tỷ lệ nắm được định hướng nghiên cứu các cấp của người giữ chức vụ và
người không giữ chức vụ trong HVKTQS
Bảng 3.14: Các giảng viên, nghiên cứu viên ở HVKTQS sử dụng kết quả NCKH vào
công tác giảng dạy
Bảng 3.15: Số lượng học viên đào tạo cao học và đào tạo nghiên cứu sinh của HVKTQS
giai đoạn 2010-2019
Bảng 3.16: Tỷ lệ cán bộ, giảng viên chưa có sản phẩm đào tạo gắn với các đề tài nghiên cứu
Bảng 3.17: Số lượng công bố khoa học của nghiên cứu sinh tại HVKTQS trong giai
đoạn 2015-2018
7
Bảng 3.18: Xếp loại kỹ sư dân sự tốt nghiệp các ngành đào tạo của các đơn vị trong
HVKTQS giai đoạn 2014-2017 (%)
Bảng 3.19: Phân tích SWOT đối với chức năng NCKH của HVKTQS
Bảng 4.2: Số lượng viện nghiên cứu ở một số trường đại học nghiên cứu trên thế giới
Hộp 3.1. Kinh phí thấp gây khó khăn cho hoạt động nghiên cứu
Hộp 3.2. Định hướng nghiên cứu ảnh hưởng đến xét duyệt và thực hiện đề tài
Hộp 3.3. Nghiên cứu khoa học ảnh hưởng tích cực đến giảng dạy của giảng viên
Hộp 3.4. Đánh giá của học viên về vai trò của NCKH
Hộp 3.5. Đánh giá của học viên cao học và nghiên cứu sinh về vai trò của NCKH trong
đào tạo sau đại học
Hộp 4.1. Phát triển nhóm nghiên cứu mạnh, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế
Hộp 4.2. Đề xuất của các nhà khoa học về các tổ chức KH&CN trong trường đại học
quân đội
Hộp 4.3. Liên kết trường đại học quân đội, viện nghiên cứu và doanh nghiệp, nhà máy
quốc phòng để hỗ trợ NCKH và đào tạo
Hộp 4.4. Ý kiến của lãnh đạo Cục Cán bộ, Tổng cục Chính trị Quân đội Nhân dân Việt Nam
Hộp 4.5. Ý kiến của lãnh đạo Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng
Hộp 4.6. Đề xuất của cán bộ quản lý, nhà nghiên cứu về hợp tác quốc tế
Hộp 4.7. Ý kiến của lãnh đạo Viện Chiến lược Quốc phòng
8
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1: Tỷ lệ giảng viên có trình độ sau đại học và trình độ tiến sĩ của một số trường
đại học quân đội (%)
Biểu đồ 3.2: Số lượng đề tài, sáng kiến cấp Bộ Tổng tham mưu do các trường đại học
quân đội thực hiện trong giai đoạn 2011-2016
Biểu đồ 3.3: Số lượng đề tài nghiên cứu các cấp của HVKTQS giai đoạn 2013-2019
Biểu đồ 3.4: Số lượng đề tài nghiên cứu các cấp từng năm của HVKTQS giai đoạn 2013-2019
Biểu đồ 3.5: Lĩnh vực áp dụng kết quả NCKH của HVKTQS (%)
Biểu đồ 3.6: Số lượng các công trình nghiên cứu phục vụ phát triển kinh tế - xã hội giai
đoạn 2010-2019
Biểu đồ 3.7: Số lượng đề tài nghiên cứu của các đơn vị trong HVKTQS giai đoạn 2013 - 2017
Biểu đồ 3.8: Số lượng đề tài nghiên cứu các cấp của các đơn vị trong HVKTQS năm 2016
Biểu đồ 3.9: Số lượng bài báo khoa học của HVKTQS giai đoạn 2010-2019
Biểu đồ 3.10: Số lượng bài báo của HVKTQS đăng trên các Tạp chí ISI và SCOPUS
giai đoạn 2015-2019
Biểu đồ 3.11: Số lượng bài viết tham gia các Hội thảo khoa học trong nước và quốc tế
của HVKTQS
Biểu đồ 3.12: Số lượng bài báo công bố trên các tạp chí của các đơn vị trong HVKTQS
giai đoạn 2015-2017
Biểu đồ 3.13: Tương quan số lượng đề tài nghiên cứu và số bài báo của các đơn vị trong
HVKTQS giai đoạn 2015-2017
Biểu đồ 3.14: Kết quả đăng ký sáng chế của Học viện Kỹ thuật Quân sự
Biểu đồ 3.15: So sánh việc đăng ký sáng chế giữa HVKTQS và Học viện Quân y
Biểu đồ 3.16: Biểu đồ giá trị hợp đồng dịch vụ KH&CN của HVKTQS giai đoạn
2015 – 2019 (triệu đồng)
Biểu đồ 3.17: Trình độ cán bộ, giảng viên của HVKTQS (%)
Biểu đồ 3.18: Tỷ lệ cán bộ, giảng viên tham gia vào các nhóm nghiên cứu
Biểu đồ 3.19: Hệ thống cơ sở kỹ thuật phục vụ đào tạo, nghiên cứu
Biểu đồ 3.20: Đánh giá của cán bộ giảng dạy về sự cần thiết của việc liên kết chặt chẽ
9
giữa hoạt động nghiên cứu và hoạt động đào tạo trong các trường đại học quân đội
Biểu đồ 3.21: Tỷ lệ giảng viên, nghiên cứu viên của HVKTQS đã sử dụng kết quả nghiên
cứu vào giảng dạy
Biểu đồ 3.22: Các sản phẩm nghiên cứu của đội ngũ giảng viên HVKTQS giai
đoạn 2010-2019
Biểu đồ 3.23. Số lượng ngành đào tạo, chuyên ngành đào tạo, giáo trình, tài liệu, bài thí
nghiệm mới được biên soạn cho đào tạo đại học trong giai đoạn 2010-2017
Biểu đồ 3.24: Sản phẩm đào tạo từ các công trình NCKH tính trung bình cho một giảng
viên HVKTQS
Biểu đồ 3.25: Số lượng đề tài NCKH của học viên HVKTQS giai đoạn 2010-2019
Biểu đồ 3.26: Xếp loại học lực của học viên quân sự HVKTQS giai đoạn 2010-2018(%)
10
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ
Hình 2.1. Mô hình chung về quá trình nghiên cứu
Hình 2.2. Khung phân tích chức năng NCKH của các trường đại học quân đội
Hình 2.3: Mô hình đánh giá hoạt động đào tạo của trường Đại học
Hình 2.4: Sự tác động của chức năng NCKH tới chất lượng đào tạo của các trường đại
học quân đội
Hình 4.1: Sơ đồ các yếu tố chi phối việc hoàn thiện chức năng NCKH của các trường
đại học quân đội
Hình 4.2: Mô hình cơ cấu tổ chức của HVKTQS để thực hiện tốt các chức năng đào tạo,
NCKH và phục vụ quân đội, xã hội
11
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế là xu hướng tất yếu trong xã hội đương đại và
Việt Nam không nằm ngoài quy luật đó. Trong những năm qua, Việt Nam đã tham gia
hội nhập ngày càng sâu và rộng trên nhiều lĩnh vực. Trong quá trình này, Việt Nam đang
ở vào vị thế của một nước đi sau, đang phát triển, nỗ lực bước vào thời kì đổi mới toàn
diện, đẩy mạnh công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. Để hội nhập thành công,
GDĐH và KH&CN Việt Nam phải đi tiên phong trong việc thu hẹp khoảng cách tụt
hậu, tức là phải gấp rút đào tạo cho đất nước một đội ngũ cán bộ khoa học, công nghệ
đạt trình độ cao, có đủ năng lực tiếp nhận thành tựu KH&CN tiên tiến, đồng thời có thể
sáng tạo ra những sản phẩm, công trình khoa học hiện đại, ngang tầm khu vực và trên
thế giới.
Nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc hiện nay là bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống
nhất toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ Xã hội
Chủ nghĩa... trong mọi điều kiện. Điều đó đặt ra yêu cầu phải xây dựng tiềm lực quốc
phòng-an ninh đủ sức bảo vệ các vùng (đất, biển, trời) cho toàn diện nhưng phải có trọng
tâm, trọng điểm, nhất là ở các địa bàn xung yếu, dễ bị chia cắt chiến lược; trong đó, cần
ưu tiên vùng biển, vùng trời, nhằm đáp ứng yêu cầu chống chiến tranh bằng vũ khí công
nghệ cao; chủ động phòng, ngừa thiên tai khi môi trường có nhiều biến đổi khác thường.
Tình hình thế giới hiện nay và sự phát triển của cuộc cách mạng KH&CN hiện đại đang
đặt ra cho chúng ta nhiệm vụ quan trọng là phải đẩy mạnh phát triển KH&CN quân sự,
nâng cao tiềm lực quốc phòng, đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa quân đội. Từ đây, công tác
nghiên cứu, ứng dụng các thành tựu KH&CN, đặc biệt là các lĩnh vực công nghệ mũi
nhọn cho quân sự giữ một vai trò, vị trí hết sức quan trọng. Để xây dựng tiềm lực quốc
phòng vững mạnh cần có vai trò rất lớn của các trường đại học quân đội.
Trong những năm qua, nhận thức được xu thế, yêu cầu của thời đại, các trường đại
học trong quân đội đã quan tâm đến NCKH bên cạnh hoạt động đào tạo. Tuy nhiên,
NCKH trong các trường đại học quân đội cũng còn những mặt hạn chế, chưa phát huy
hết năng lực nghiên cứu, cụ thể:
- Hoạt động nghiên cứu tập trung chủ yếu ở đội ngũ các giảng viên, nghiên cứu
12
viên lâu năm, các nhà khoa học đầu ngành trong các lĩnh vực;
- Các hướng nghiên cứu liên kết đa ngành, đa lĩnh vực còn ít;
- Còn hiện tượng giảng viên làm nghiên cứu vì nghĩa vụ, để phục vụ cho các tiêu
chuẩn chức danh chứ chưa xuất phát từ niềm đam mê và nhu cầu giảng dạy, nhu cầu
thực tiễn;
- Các nghiên cứu liên kết, hợp tác quốc tế, đạt trình độ tiên tiến của thế giới
chưa nhiều;
- Các sản phẩm nghiên cứu ứng dụng cho quân đội chưa nhiều...
Những mặt hạn chế trên do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có cả mặt
khách quan và chủ quan. Những quy định, những chính sách chưa thực sự phù hợp với
hoạt động nghiên cứu, chưa tạo được động lực cho các giảng viên, nhà khoa học.
Đứng trước yêu cầu hiện đại hóa quân đội trong điều kiện toàn cầu hóa và hội nhập
quốc tế, các trường đại học quân đội đóng vai trò rất quan trọng trong việc cung cấp
nguồn nhân lực KH&CN chất lượng cao cho toàn quân cũng như nghiên cứu, chế tạo
các trang thiết bị, vũ khí, công nghệ hiện đại cho quốc phòng, nghiên cứu các vấn đề
chính trị, nghệ thuật quân sự phù hợp với yêu cầu mới. Do đó, NCKH trong các trường
đại học quân đội cần phải được đẩy mạnh hơn nữa để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn
nhân lực KH&CN quân sự và phục vụ tiềm lực quốc phòng. Một nghiên cứu về những
hạn chế và đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện chức năng NCKH của các trường
đại học quân đội hiện nay là cần thiết. Đề tài: “Hoàn thiện chức năng NCKH của các
trường đại học quân đội nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực KH&CN
quân sự trong bối cảnh hội nhập quốc tế” sẽ làm rõ hệ thống lý luận về chức năng
NCKH của các trường đại học nói chung và các trường đại học quân đội nói riêng, phân
tích những ảnh hưởng của NCKH đến chất lượng đào tạo của các trường đại học quân
đội. Luận án cũng sẽ phân tích thực trạng chức năng NCKH của các trường đại học quân
đội (với nghiên cứu trường hợp là HVKTQS) và đề xuất các giải pháp hoàn thiện chức
năng NCKH của các trường đại học quân đội nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn
nhân lực KH&CN trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của đề tài nhằm phân tích chức năng NCKH của các trường
13
đại học quân đội, đánh giá tác động của NCKH đến chất lượng đào tạo của các trường
đại học quân đội và đề xuất các giải pháp hoàn thiện chức năng NCKH trong các trường
đại học quân đội để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực KH&CN quân sự trong
xu thế hội nhập quốc tế.
Để thực hiện được mục tiêu trên, nghiên cứu cần làm những nhiệm vụ cụ thể sau:
- Làm rõ các chức năng của các trường đại học quân đội trong thời kì hội nhập
quốc tế;
- Phân tích chức năng NCKH của các trường đại học quân đội;
- Phân tích tác động của NCKH đối với chất lượng đào tạo nguồn nhân lực khoa
học và công nghệ quân sự trong xu thế hội nhập quốc tế;
- Phân tích, đánh giá khái quát thực trạng chức năng NCKH của trường đại học
quân đội;
- Khuyến nghị giải pháp để hoàn thiện chức năng NCKH của các trường đại học
quân đội.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Chức năng nghiên cứu khoa học của các trường đại học quân đội.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu về chức năng NCKH của các
trường đại học quân đội và những tác động của nó đối với chất lượng đào tạo của các
trường đại học quân đội trong xu thế hội nhập quốc tế.
- Phạm vi về không gian: Luận án giới hạn trường hợp nghiên cứu tại Học viện Kỹ
thuật Quân sự (HVKTQS). HVKTQS là trường đại học trọng điểm của quân đội và của
Nhà nước, đào tạo các chuyên ngành về kỹ thuật cho quân đội và xã hội, thực hiện các chức
năng của trường đại học quân đội. Trong những năm qua, HVKTQS đã thực hiện khá tốt
chức năng NCKH và có nhiều sản phẩm phục vụ quân đội và phục vụ phát triển kinh tế, xã
hội. Do đó, khảo sát tại HVKTQS sẽ cho thấy được những đặc trưng của chức năng NCKH
trong trường đại học quân đội và những tác động của NCKH đến chất lượng đào tạo.
- Phạm vi về thời gian: từ 2010 – 2019. Trong giai đoạn này, NCKH trong các
trường đại học quân đội ngày càng được quan tâm và đẩy mạnh thực hiện trong thực tế.
14
Bên cạnh đó, hợp tác quốc tế cũng được đẩy mạnh trong các trường đại học quân đội
để đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa quân đội, hội nhập quốc tế.
4. Câu hỏi nghiên cứu
Câu hỏi thứ nhất: Chức năng NCKH của các trường đại học quân đội là gì?
Câu hỏi thứ hai: Chức năng NCKH tác động như thế nào đến chất lượng đào tạo
của các trường đại học quân đội trong bối cảnh hội nhập quốc tế?
Câu hỏi thứ ba: Giải pháp nào để hoàn thiện chức năng NCKH của các trường
đại học quân đội nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực KH&CN quân sự
trong bối cảnh hội nhập quốc tế?
5. Giả thuyết nghiên cứu
Giả thuyết thứ nhất: Chức năng NCKH của các trường đại học quân đội là những
đóng góp về NCKH của các trường đại học quân đội đối với quân đội và xã hội, thể hiện
thông qua các nhiệm vụ, hoạt động nghiên cứu và những tác động của các hoạt động,
nhiệm vụ này đối với quân đội và xã hội.
Giả thuyết thứ hai: NCKH tác động tích cực đến chất lượng đào tạo của các
trường đại học quân đội, thể hiện ở việc góp phần nâng cao trình độ, kỹ năng nghiên
cứu cho giảng viên; nâng cao chất lượng giáo trình, tài liệu tham khảo và nâng cao kiến
thức, kỹ năng nghiên cứu cho học viên, đáp ứng các tiêu chuẩn của hội nhập quốc tế.
Giả thuyết thứ ba: Để hoàn thiện chức năng NCKH thì các trường đại học quân
đội cần phải tiến hành đa dạng hóa các hoạt động KH&CN, tăng cường các nguồn lực
phục vụ nghiên cứu và tái cấu trúc nhà trường theo hướng hoàn thiện chức năng NCKH.
6. Cách tiếp cận và Phương pháp nghiên cứu
6.1. Cách tiếp cận
Đề tài nghiên cứu đã sử dụng các cách tiếp cận sau:
- Cách tiếp cận hệ thống: Đây là cách tiếp cận phức hợp các yếu tố có liên quan
với nhau một cách nhân quả tạo ra chỉnh thể thống nhất, xem xét các yếu tố tác động
đến việc thực hiện chức năng nghiên cứu của trường đại học quân đội.
- Cách tiếp cận phát triển: chức năng nghiên cứu của trường đại học quân đội
phải được xem xét trong sự chuyển đổi của xã hội Việt Nam, yêu cầu nhiệm vụ quốc
phòng và bối cảnh hội nhập quốc tế, từ đó thấy được những mặt đã đạt được và những
15
mặt còn hạn chế, chưa phù hợp để có biện pháp điều chỉnh để chức năng này ngày càng
phát triển.
- Cách tiếp cận so sánh: Nghiên cứu tiến hành phân tích và so sánh chức năng
NCKH giữa một số trường đại học quân đội, giữa trường đại học quân đội với các trường
đại học thuộc khu vực dân sự.
- Cách tiếp cận thực tiễn: Hoàn thiện chức năng NCKH trong các trường đại học
quân đội đang là một yêu cầu thực tiễn đặt ra khi Việt Nam hội nhập quốc tế ngày càng
sâu và rộng. Luận án nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng chức năng NCKH của các
trường đại học quân đội và đề xuất giải pháp để hoàn thiện chức năng NCKH của các
trường đại học quân đội trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
6.2. Phương pháp nghiên cứu
Để khảo sát và phân tích tình hình thực hiện chức năng NCKH của các trường
đại học quân đội nói chung và của HVKTQS nói riêng, cũng như những tác động của
NCKH đến chất lượng đào tạo nguồn nhân lực KH&CN quân sự, tác giả đã sử dụng
nhiều phương pháp khác nhau để thu thập thông tin và xử lý số liệu. Cụ thể là các phương
pháp sau:
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu:
Phân tích tài liệu thứ cấp: Phân tích các nguồn tư liệu, số liệu sẵn có về chức
năng NCKH của trường đại học, NCKH trong các trường đại học quân đội, về nhân lực
KH&CN, về chính sách đối với NCKH trong các trường đại học quân đội.
Phân tích tài liệu sơ cấp: Tác giả trực tiếp đi thu thập các số liệu, tài liệu sơ cấp
về nhân lực KH&CN, hoạt động KH&CN, chất lượng đào tạo của HVKTQS bằng
phương pháp định tính, phương pháp định lượng và phân tích các tài liệu, số liệu đó.
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Để phân tích sâu về chức năng NCKH
cũng như những tác động của NCKH đối với chất lượng đào tạo của các trường đại học
quân đội, tác giả đã tiến hành nghiên cứu thực tế tại HVKTQS. Tác giả đã xây dựng
bảng hỏi để khảo sát về hoạt động NCKH của các giảng viên, nghiên cứu viên của
HVKTQS. Bảng hỏi tập trung tìm hiểu về 3 mảng nội dung chính:
Thứ nhất, tìm hiểu những thông tin cá nhân của các nhà khoa học: độ tuổi, số
năm công tác, học hàm, học vị, chức vụ.
16
- Xem thêm -