BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH
----------
NGUYỄN VĨNH KHƯƠNG
HOÀN THIỆN QUY TRÌNH LẬP CHIẾN LƯỢC KIỂM TOÁN
TỔNG THỂ TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI
CÁC CÔNG TY KIỂM TOÁN VỪA VÀ NHỎ TẠI TP.HCM
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. TRẦN THỊ GIANG TÂN
TP. Hồ Chí Minh – Năm 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH
----------
NGUYỄN VĨNH KHƯƠNG
HOÀN THIỆN QUY TRÌNH LẬP CHIẾN LƯỢC KIỂM TOÁN
TỔNG THỂ TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI
CÁC CÔNG TY KIỂM TOÁN VỪA VÀ NHỎ TẠI TP.HCM
CHUYÊN NGÀNH : KẾ TOÁN
MÃ SỐ
: 60.34.03.01
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. TRẦN THỊ GIANG TÂN
TP. Hồ Chí Minh – Năm 2014
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu thực sự của tác giả với sự hướng dẫn
của Người hướng dẫn khoa học PGS.TS. Trần Thị Giang Tân. Nội dung, kết quả
nghiên cứu của luận văn này là hoàn toàn trung thực. Tất cả các nguồn tài liệu tham
khảo đã được công bố đầy đủ.
Tp. Hồ Chí Minh, tháng 10 năm 2014
Ký tên
Nguyễn Vĩnh Khương
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT
Ký hiệu viết tắt
Viết đầy đủ
BCTC
Báo cáo tài chính
BGĐ
Ban Giám đốc
CMKiT
Chuẩn mực kiểm toán
CTKT
Công ty kiểm toán
IAASB
Ủy ban chuẩn mực kiểm toán và dịch vụ bảo đảm quốc tế
(International Auditing and Assurance Standards Board)
ISA
Chuẩn mực kiểm toán quốc tế
(International Standard on Auditing)
KSNB
Kiểm soát nội bộ
KTĐL
Kiểm toán độc lập
KTV
Kiểm toán viên
SPSS
Phần mềm thống kê kinh tế
(Statistical Package for the Social Sciences)
TNHH
Trách nhiệm hữu hạn
Tp.HCM
Thành phố Hồ Chí Minh
VACPA
Hội kiểm toán viên hành nghề Việt Nam
(Viet Nam Association of Certified Public Accountants)
VSA
Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam
(Vietnamese Standard on Auditing)
WTO
Tổ chức thương mại thế giới
(World Trade Organization)
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng số
Bảng 1.1
Bảng 2.1
Bảng 2.2
Bảng 2.3
Bảng 2.4
Bảng 2.5
Bảng 2.6
Bảng 2.7
Bảng 2.8
Bảng 2.9
Bảng 2.10
Bảng 2.11
Bảng 2.12
Bảng 2.13
Bảng 2.14
Bảng 2.15
Bảng 2.16
Tên bảng
Đặc điểm cuộc kiểm toán và ảnh hưởng đến phạm vi kiểm toán
Chỉ tiêu và mức độ đánh giá công ty kiểm toán độc lập có quy mô
lớn
Danh sách các công ty KTĐL có quy mô lớn theo từng chỉ tiêu
Tiêu chí đánh giá quy mô công ty nhỏ và vừa theo NĐ 56/2009
Chỉ tiêu và mức độ đánh giá công ty kiểm toán độc lập có quy mô
vừa và nhỏ
Thiết lập tiền đề của cuộc kiểm toán
Tìm hiểu môi trường kinh doanh và đặc điểm đơn vị được kiểm toán
Mục tiêu báo cáo, thời gian kiểm toán và nội dung trao đổi thông tin
Các yếu tố quan trọng, các thủ tục ban đầu của cuộc kiểm toán và
kiến thức thu thập được từ các cuộc kiểm toán khác
Nội dung, lịch trình và phạm vi của các nguồn lực
Tài liệu, hồ sơ kiểm toán
Các nhân tố ảnh hưởng đến chiến lược kiểm toán tổng thể
Mối quan hệ giữa Chiến lược kiểm toán tổng thể và Chương trình
kiểm toán được thực hiện
Hệ số tương quan hạng
Kiểm định hệ số hồi quy
Tóm tắt mô hình
Phân tích phương sai
Trang
15
24
24
31
33
36
38
41
43
45
47
48
51
54
59
60
61
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ
Hình
Hình 1.1
Hình 3.1
Tên hình
Mối quan hệ giữa các mức trọng yếu
Quan hệ giữa rủi ro kinh doanh và rủi ro kiểm toán
Trang
19
74
i
MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ
LỜI MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ CHIẾN LƯỢC KIỂM TOÁN TỔNG THỂ
TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH .................................................... 7
1.1 Tổng quan về chiến lược kiểm toán tổng thể trong kiểm toán báo cáo tài chính .... 7
1.1.1 Khái niệm chiến lược kiểm toán tổng thể ........................................................ 7
1.1.2 Vai trò của chiến lược kiểm toán tổng thể ....................................................... 7
1.1.3 Các nội dung căn bản trong chiến lược kiểm toán tổng thể.............................. 9
1.2 Các nghiên cứu trước liên quan về chiến lược kiểm toán tổng thể và lập kế hoạch
kiểm toán trong kiểm toán báo cáo tài chính ............................................................. 10
1.2.1 Nghiên cứu về tầm quan trọng của chiến lược kiểm toán tổng thể trong kiểm
toán báo cáo tài chính ............................................................................................ 10
1.2.2 Nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến chiến lược kiểm toán tổng thể nói
riêng và lập kế hoạch kiểm toán nói chung ............................................................ 11
1.2.3 Nghiên cứu khác liên quan đến chiến lược kiểm toán tổng thể ...................... 12
1.3 Lập chiến lược kiểm toán tổng thể theo yêu cầu của chuẩn mực kiểm toán quốc tế
................................................................................................................................. 13
1.3.1 Đặc điểm của cuộc kiểm toán .....................................................................15
1.3.2 Xác định mục tiêu báo cáo, thời gian kiểm toán và nội dung trao đổi thông
tin ........................................................................................................................ 16
ii
1.3.3 Các yếu tố quan trọng, các thủ tục ban đầu của cuộc kiểm toán và kiến thức
thu thập được từ các cuộc kiểm toán khác ........................................................... 17
1.3.4 Nội dung, lịch trình và phạm vi của các nguồn lực .....................................20
Kết luận chương 1 ................................................................................................... 21
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG LẬP CHIẾN LƯỢC KIỂM TOÁN TỔNG THỂ
TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC CÔNG TY KIỂM
TOÁN VỪA VÀ NHỎ TẠI TP.HCM .................................................................... 22
2.1 Tổng quan về hoạt động kiểm toán độc lập ở Việt Nam ...................................... 22
2.1.1 Lịch sử hình thành, đặc điểm của hoạt động kiểm toán tại Việt Nam ............ 22
2.1.2 Đặc điểm các Công ty kiểm toán hoạt động tại Việt Nam ............................. 23
2.1.3 Đối tượng khách hàng ................................................................................... 26
2.1.3 Vai trò của Hội kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) .................... 27
2.2 Các quy định liên quan đến chiến lược kiểm toán tổng thể trong kiểm toán báo cáo
tài chính theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam .......................................................... 29
2.3 Khảo sát về thực trạng về lập chiến lược kiểm toán tổng thể trong kiểm toán báo
cáo tài chính áp dụng tại các công ty kiểm toán vừa và nhỏ tại Tp.HCM .................. 31
2.3.1 Tổng quan về Doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam .................................. 31
2.3.2 Phương pháp khảo sát và xử lý số liệu .......................................................... 33
2.3.2.1 Đối tượng khảo sát ................................................................................. 34
2.3.2.2 Mô tả việc hình thành dữ liệu và phân tích kết quả ..................................35
2.4 Tổng hợp kết quả khảo sát ................................................................................. 36
2.4.1 Thiết lập tiền đề của cuộc kiểm toán ............................................................. 36
2.4.2 Tìm hiểu môi trường kinh doanh và đặc điểm đơn vị được kiểm toán ........... 38
2.4.3 Xác định mục tiêu báo cáo, thời gian kiểm toán và nội dung trao đổi thông tin
.............................................................................................................................. 41
2.4.4 Các yếu tố quan trọng, các thủ tục ban đầu của cuộc kiểm toán và kiến thức
thu thập được từ các cuộc kiểm toán khác.............................................................. 43
2.4.5 Nội dung, lịch trình và phạm vi của các nguồn lực........................................ 45
iii
2.4.6 Tài liệu, hồ sơ kiểm toán ............................................................................... 47
2.4.7 Các nhân tố ảnh hưởng đến chiến lược kiểm toán tổng thể............................ 48
2.4.8 Ảnh hưởng của việc tuân thủ hướng dẫn của VACPA đến tính đầy đủ của
chiến lược kiểm toán tổng thể ................................................................................ 51
2.4.8.1 Phân tích mối quan hệ giữa các biến ........................................................ 51
2.4.8.2 Hệ số tương quan hạng (Rank correlation coefficient – Spearman) .......... 53
2.4.8.3 Phân tích hồi qui tuyến tính .....................................................................58
2.5 Đánh giá chung về chiến lược kiểm toán tổng thể tại các công ty kiểm toán vừa và
nhỏ tại Tp.HCM........................................................................................................ 62
2.5.1 Ưu điểm........................................................................................................ 63
2.5.2 Các tồn tại về thiết lập chiến lược kiểm toán tổng thể tại các công ty vừa và
nhỏ ........................................................................................................................ 64
2.5.3 Nguyên nhân................................................................................................. 65
2.5.3.1 Nguyên nhân khách quan ......................................................................... 65
2.5.3.2 Nguyên nhân chủ quan ............................................................................ 66
Kết luận chương 2 ................................................................................................... 67
CHƯƠNG 3: PHƯỚNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUY TRÌNH
LẬP CHIẾN LƯỢC KIỂM TOÁN TỔNG THỂ TRONG KIỂM TOÁN BÁO
CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC CÔNG TY KIỂM TOÁN VỪA VÀ NHỎ TẠI
TP.HCM .................................................................................................................. 68
3.1 Tầm quan trọng của viện hoàn thiện quy trình lập chiến lược kiểm toán tổng thể
trong kiểm toán báo cáo tài chính ............................................................................. 68
3.2 Phương hướng hoàn thiện quy trình lập chiến lược kiểm toán tổng thể trong kiểm
toán báo cáo tài chính tại các công ty kiểm toán vừa và nhỏ tại TP.HCM ................. 69
3.3 Giải pháp đối với kiểm toán viên và công ty kiểm toán ....................................... 71
iv
3.3.1 Cần chú trọng thiết lập chiến lược kiểm toán tổng thể, thiết lập chương trình
kiểm toán riêng cho từng loại, nhóm ngành nghề, theo từng loại hình doanh nghiệp
.............................................................................................................................. 71
3.3.2 Phân bổ quỹ thời gian hợp lý ........................................................................ 72
3.3.3 Trở thành thành viên của hãng kiểm toán quốc tế ......................................... 73
3.3.4 Tìm hiểu môi trường kinh doanh và áp dụng mô hình rủi ro kinh doanh ....... 74
3.4 Giải pháp về phía nhà nước và Hội kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA)
................................................................................................................................. 76
3.4.1 Về phía nhà nước .......................................................................................... 76
3.4.2 Về phía Hội kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) ......................... 77
3.4.2.1 Xây dựng phần mềm kiểm toán BCTC cho các công ty kiểm toán vừa và
nhỏ ...................................................................................................................... 77
3.4.2.2 Tổ chức các buổi cập nhật kiến thức cho đội ngũ KTV trong việc thực hiện
lập chiến lược kiểm toán tổng thể ........................................................................ 78
Kết luận chương 3 ................................................................................................... 79
KẾT LUẬN ............................................................................................................. 80
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
1
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Để đáp ứng nhu cầu về thông tin hữu ích, có độ tin cậy cao nhằm giúp người sử dụng
báo cáo tài chính ra quyết định thích hợp. Hoạt động kiểm toán báo cáo tài chính đã ra
đời và phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây. Hoạt động kiểm toán độc lập là
nhu cầu cần thiết, trước hết vì lợi ích của bản thân doanh nghiệp, của các nhà đầu tư,
lợi ích của chủ sở hữu vốn, các chủ nợ, lợi ích và yêu cầu của Nhà nước. Người sử
dụng kết quả kiểm toán phải đảm bảo rằng những thông tin họ cung cấp là trung thực,
khách quan, có độ tin cậy cao và là căn cứ cho các quyết định kinh tế.
Trong quá trình kiểm toán báo cáo tài chính, việc lập kế hoạch kiểm toán nói chung và
chiến lược kiểm toán nói riêng là bước công việc đầu tiên của cuộc kiểm toán nhằm
tạo ra tiền đề cho cuộc kiểm toán trong đó chiến lược kiểm toán tổng thể là giai đoạn
hết sức quan trọng. Chiến lược kiểm toán tổng thể xác định phạm vi, thời gian, định
hướng của cuộc kiểm toán và hướng dẫn phát triển kế hoạch kiểm toán chi tiết. Vấn đề
đặt ra là kiểm toán viên phải lập chiến lược kiểm toán tổng thể để có thể bao quát hết
các khía cạnh trọng yếu của cuộc kiểm toán từ đó góp phần đánh giá sơ bộ các gian
lận, rủi ro có thể xảy ra để có những phản ứng thích hợp, giảm thiểu thiệt hại cho kiểm
toán viên và công ty kiểm toán.
Hệ thống 37 chuẩn mực kiểm toán Việt Nam ban hành vào năm 2012 và bắt đầu có
hiệu lực từ ngày 1/1/2014. Vì vậy, yêu cầu việc lập chiến lược kiểm toán tổng thể tuân
thủ theo chuẩn mực mới là hết sức cấp thiết.
Chính vì tầm quan trọng của việc lập chiến lược kiểm toán tổng thể trong kiểm toán
báo cáo tài chính nên tác giả chọn đề tài “ Hoàn thiện quy trình lập chiến lược kiểm
toán tổng thể trong kiểm toán báo cáo tài chính tại các công ty kiểm toán vừa và nhỏ
tại Tp.HCM” để tìm hiểu thực trạng, từ đó đưa ra các giải pháp khắc phục nhằm góp
phần phát triển và hội nhập của nền kinh tế hiện nay.
2
2. Mục tiêu nghiên cứu
-Khảo sát thực trạng lập chiến lược kiểm toán tổng thể trong kiểm toán báo cáo tài
chính áp dụng tại các công ty vừa và nhỏ đang hoạt động ở Tp.HCM.
-Đề xuất giải pháp và phướng hướng hoàn thiện chiến lược kiểm toán tổng thể trong
kiểm toán báo cáo tài chính áp dụng tại các công ty kiểm toán vừa và nhỏ đang hoạt
động ở Tp.HCM.
-Để giải quyết được các mục tiêu này, các câu hỏi nghiên cứu được đặt ra :
1. Thực trạng lập chiến lược kiểm toán tổng thể trong kiểm toán báo cáo tài chính áp
dụng tại các công ty kiểm toán vừa và nhỏ tại Tp.HCM hiện nay, có tuân thủ yêu cầu
của chuẩn mực kiểm toán hiện hành ?
2. Các giải pháp nào nhằm hoàn thiện chiến lược kiểm toán tổng thể toán trong kiểm
toán báo cáo tài chính áp dụng tại các công ty kiểm toán vừa và nhỏ tại Tp.HCM ?
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là chiến lược kiểm toán tổng thể trong kiểm toán báo
cáo tài chính của các công ty kiểm toán độc lập vừa và nhỏ thực hiện, ở Tp.HCM
không đề cập đến các loại hình kiểm toán khác như kiểm toán nhà nước và kiểm toán
nội bộ.
4. Phương pháp nghiên cứu của đề tài
Từ mục tiêu nghiên cứu, luận văn sử dụng kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu, cụ
thể như sau:
Hệ thống hóa, tổng hợp các chuẩn mực, hướng dẫn có liên quan đến lập chiến lược
kiểm toán tổng thể trong kiểm toán báo cáo tài chính.
Phương pháp phân tích định lượng bao gồm thống kê mô tả, kiểm định giả thuyết liên
quan đến thực trạng lập chiến lược kiểm toán tổng thể tại các công ty kiểm toán độc
lập vừa và nhỏ tại Tp.HCM thông qua bảng khảo sát.
Phương pháp điều tra: tác giả gửi bảng câu hỏi với thang đo Likert để đánh giá, người
trả lời chọn lựa mức độ đánh giá phù hợp nhất.
Nguồn dữ liệu : dữ liệu sơ cấp, dữ liệu thứ cấp.
3
Dữ liệu sơ cấp được thu thập chủ yếu qua điều tra, tiến hành ở 30 công ty kiểm toán
độc lập quy mô vừa và nhỏ, tập trung ở khu vực thành phố Hồ Chí Minh. Đối tượng
trả lời là các kiểm toán viên làm việc ở các công ty kiểm toán độc lập vừa và nhỏ có
kinh nghiệm 4 năm trở lên.
Bên cạnh đó, dữ liệu thứ cấp về các đánh giá của cơ quan chức năng liên quan đến
hoạt động kiểm toán độc lập, được thu thập chủ yếu từ các nghiên cứu trước, các tài
liệu kiểm toán, các thống kê, đánh giá của cơ quan chức năng liên quan.
Công cụ phân tích là phần mềm SPSS, vì phần mềm thích hợp với dữ liệu khảo sát và
phân tích trong đề tài.
5. Tổng quan các nghiên cứu trước đây
Lập chiến lược kiểm toán tổng thể nói riêng và kế hoạch kiểm toán nói chung trong
kiểm toán báo cáo tài chính là một trong các bước công việc cần thiết trong quá trình
kiểm toán của kiểm toán viên.
Một số các công trình nghiên cứu trước đó như:
5.1 Bài báo khoa học
1. Hans Blokdijk, Fred Drieenhuizen, Dan A. Simunic, Michael T. Stein, 2006. An
Analysis of Cross-Sectional Differences in Big and Non-Big Public Accounting Firm's
Audit Programs. Journal of Pratice and Theory, Vol.25, No.1, pp.27-48.
Bài báo dựa trên dữ liệu từ 113 đơn vị được kiểm toán ở Hà Lan trong năm 1998-1999
của 14 công ty kiểm toán độc lập, kết luận rằng chất lượng kiểm toán cao hơn ở các
công ty kiểm toán (Big 5), theo đó, các công ty này sử dụng cách tiếp cận đánh giá rủi
ro và thực hiện ít thủ tục cơ bản hơn. Kiểm toán viên (Big 5) luôn dành khá nhiều giờ
cho giai đoạn lập kế hoạch và đánh giá rủi ro của cuộc kiểm toán, trong khi các kiểm
toán viên công ty khác tốn tương đối nhiều thời gian hơn trong thử nghiệm cơ bản.
2. Turcanu V., Bostan I., Mates D., Socoliuc M., & Grosu V, 2008. The Planification
of an Audit of Annual Financial Situations from the viewpoint of the International
Standard of Audit 300. The Annals of The "Ştefan cel Mare" University Suceava,
pp.136-141.
Bài báo cho rằng mục đích của chuẩn mực kiểm toán quốc tế (ISA 300) là thiết lập các
4
nguyên tắc và cung cấp các hướng dẫn liên quan đến các khía cạnh và hoạt động được
áp dụng trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán BCTC. Bài báo cũng đề cập vai trò
quan trọng của chiến lược kiểm toán tổng thể trong lập kế hoạch kiểm toán.
3. Timothy G.Kizirian, Brian W.Mayhew, L. Dwight Sneathen, Jr., 2005. The Impact
of Management Integrity on Audit Planning and Evidence, Auditing: Journal of
Pratice and Theory, Vol.24, No.2, pp.49-67.
Bài báo tìm thấy mối liên hệ giữa đánh giá của kiểm toán viên về tính chính trực của
nhà quản lý với rủi ro có sai sót trọng yếu trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán. Để
phát hiện sai sót trọng yếu, tính chính trực của nhà quản lý là một yếu tố quyết định
quan trọng trong cấu trúc rủi ro của khách hàng, kiểm toán viên dựa vào nhà quản lý
để thu thập nhiều bằng chứng trong quá trình kiểm toán.
4. Niclas Hellman, 2011. Chief Financial Officer Influence on Audit Planning.
International Journal of Auditing, Vol.15, pp.247-274
Bài báo kết luận rằng các giám đốc tài chính tìm cách ảnh hưởng đến việc lập kế
hoạch kiểm toán, đặc biệt là liên quan đến kiểm soát nội bộ và việc xác định đối tượng
và phạm vi kiểm toán.
5. David Murphy, Carol E. Brown, 1992. The Uses of Advanced Information
Technology in Audit Planning. Intelligent Systems in Accounting, Finance and
Management, 1992, vol. 1, issue 3, pages 187-193.
Bài báo mô tả việc sử dụng hệ thống như cơ sở dữ liệu thông minh để hỗ trợ trong quá
trình lập kế hoạch kiểm toán và cũng được sử dụng trong: đánh giá rủi ro kiểm toán,
đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ và xây dựng chương trình kiểm toán.
6. Mock T. and A. Wright, 1993. An exploratory study of auditor evidential planning.
Auditing: A Journal of Practice and Theory (Fall),pp: 39-61.
Bài báo kết luận lập kế hoạch kiểm toán có quan hệ chặt chẽ với việc đánh giá rủi ro
của khách hàng. Đó là lý do tại sao kiểm toán viên thường xuyên sử dụng một chương
trình kiểm toán chuẩn, đó là một bộ tiêu chuẩn các thủ tục kiểm toán cần thiết, phụ
thuộc vào mức độ rủi ro của khách hàng.
5
5.2 Luận văn trong nước
Luận văn thạc sỹ kinh tế: “Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình lập kế hoạch kiểm
toán báo cáo tài chính tại các công ty kiểm toán vừa và nhỏ tại TP.HCM” của tác giả
Trần Huỳnh Thùy Dung, bảo vệ năm 2013. Tác giả tập trung đưa ra phương hướng và
giải pháp để giải quyết vấn đề : nâng cao chất lượng quá trình lập kế hoạch kiểm toán,
nâng cao năng lực chuyên môn của kiểm toán viên, minh bạch hóa chi phí kiểm toán.
Luận văn thạc sỹ kinh tế: “Hoàn thiện quy trình đánh giá và đối phó rủi ro trong kiểm
toán báo cáo tài chính tại các Công ty kiểm toán độc lập nhỏ và vừa ở Việt Nam” của
tác giả Dương Ngọc Thương Duyên, bảo vệ năm 2013. Đề tài đã hệ thống hóa về mặt
lý luận quy trình đánh giá và đối phó rủi ro. Tác giả cũng đề xuất các giải pháp giải
quyết: nâng cao phát triển nguồn nhân lực kiểm toán, tham gia làm thành viên hãng
kiểm toán quốc tế, nâng cao trách nhiệm ban giám đốc của công ty kiểm toán độc lập.
Luận văn thạc sỹ kinh tế: “Quy trình lập kế hoạch kiểm toán trong kiểm toán báo cáo
tài chính tại các công ty kiểm toán đang hoạt động ở Việt Nam trên địa bàn thành phố
Hồ Chí Minh” của tác giả Trương Thị Yến Nhung, bảo vệ năm 2012. Tóm tắt trong đề
tài này, tác giả đưa ra giải pháp cho các nhóm công ty kiểm toán quốc tế, nhà nước và
công ty kiểm toán có quy mô nhỏ, hoàn thiện hệ thống chuẩn mực kiểm toán Việt
Nam, đặc biệt là các chuẩn mực liên qua đến lập kế hoạch kiểm toán trong kiểm toán
Báo cáo tài chính.
Luận văn thạc sỹ kinh tế: “Giải pháp hoàn thiện quy trình lập kế hoạch kiểm toán
trong kiểm toán báo cáo tài chính tại các công ty kiểm toán Việt Nam” của tác giả
Nguyễn Thị Hoàng Vân, bảo vệ năm 2009. Tác giả đưa ra phương hướng và giải pháp
để giải quyết về hoàn thiện quy trình đành giá rủi ro, giải pháp về các chuẩn mực liên
quan, vận dụng tính trong yếu trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán.
Nhìn chung các nghiên cứu trước đã đề cập đến chiến lược kiểm toán tổng thể trong
giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, tuy nhiên chưa có nghiên cứu chuyên sâu về chiến
lược kiểm toán tổng thể trong các doanh nghiệp kiểm toán vừa và nhỏ. Do vậy, tác giả
thực hiện đề tài về quy trình lập chiến lược kiểm toán tổng thể tại các doanh nghiệp
kiểm toán vừa và nhỏ tại Tp.HCM.
6
6. Những đóng góp mới của đề tài
Trong luận văn này, tác giả đã hệ thống hóa các nghiên cứu trước đây liên quan đến
lập chiến lược kiểm toán tổng thể trong kiểm toán báo cáo tài chính.
Từ đó, tạo ra một bức tranh tổng quát về thực trạng lập chiến lược kiểm toán tổng thể
trong kiểm toán báo cáo tài chính, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến chiến lược
kiểm toán tổng thể trong lập kế hoạch kiểm toán, điều này sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả
của cuộc kiểm toán.
Cuối cùng, kết quả nghiên cứu hữu ích đối với công ty kiểm toán độc lập; các nhà làm
luật, các tổ chức nghề nghiệp trong việc xây dựng chuẩn mực, chính sách liên quan để
đảm bảo và hoàn thiện chiến lược kiểm toán tổng thể nói riêng và quy trình lập kế
hoạch kiểm toán nói chung.
7. Kết cấu của đề tài
Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, người viết tập trung nghiên cứu 3 chương:
Chương 1: Tổng quan về chiến lược kiểm toán tổng thể trong kiểm toán báo cáo tài
chính
Chương 2: Thực trạng lập chiến lược kiểm toán tổng thể trong kiểm toán báo cáo tài
chính tại các công ty kiểm toán vừa và nhỏ tại Tp.HCM
Chương 3: Phướng hướng và giải pháp hoàn thiện quy trình lập chiến lược kiểm toán
tổng thể trong kiểm toán báo cáo tài chính tại các công ty kiểm toán vừa và nhỏ tại
Tp.HCM
7
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ CHIẾN LƯỢC KIỂM TOÁN TỔNG THỂ
TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH
1.1 Tổng quan về chiến lược kiểm toán tổng thể trong kiểm toán báo cáo tài chính
1.1.1 Khái niệm chiến lược kiểm toán tổng thể
Chiến lược kiểm toán tổng thể là một giai đoạn của lập kế hoạch kiểm toán.Theo từ
điển tiếng Việt, “Kế hoạch” là: “Sự sắp đặt hoặc hoạch định đường lối có hệ thống về
những công việc dự định làm”.
Lập kế hoạch là bước công việc đầu tiên của tổ chức công tác kiểm toán nhằm tạo tiền
đề trước khi thực hiện kiểm toán.
Theo chuẩn mực kiểm toán Việt Nam VSA 300, lập kế hoạch kiểm toán bao gồm việc
xây dựng: (1) Chiến lược kiểm toán tổng thể và (2) Kế hoạch kiểm toán cho cuộc kiểm
toán. Kế hoạch kiểm toán phù hợp sẽ đem lại lợi ích cho việc kiểm toán báo cáo tài
chính.
VSA 300 không có định nghĩa cụ thể về “chiến lược kiểm toán tổng thể” do ISA 300
đã bỏ hướng dẫn trong mục thuật ngữ. Tuy nhiên, VSA 300 có hướng dẫn chi tiết về
chiến lược kiểm toán tổng thể trong phần nội dung.
Trong VSA 300, đã định nghĩa:
Kế hoạch chiến lược: Là định hướng cơ bản, nội dung trọng tâm và phương pháp tiếp
cận chung của cuộc kiểm toán do cấp chỉ đạo vạch ra dựa trên hiểu biết về tình hình
hoạt động và môi trường kinh doanh của đơn vị được kiểm toán.
Kiểm toán viên phải xây dựng chiến lược kiểm toán tổng thể để xác định phạm vi, lịch
trình và định hướng của cuộc kiểm toán, và để có hướng lập kế hoạch kiểm toán.
1.1.2 Vai trò của chiến lược kiểm toán tổng thể
VSA 300 quy định Kiểm toán viên và Công ty kiểm toán phải xây dựng chiến lược
kiểm toán tổng thể để xác định phạm vi, lịch trình và định hướng của cuộc kiểm toán,
8
và để lập kế hoạch kiểm toán (VSA 300, 07).
Chiến lược kiểm toán tổng thể là thiết yếu cho mọi cuộc kiểm toán để đảm bảo cho sự
thành công của cuộc kiểm toán.
Chiến lược kiểm toán tổng thể tác động để mọi hoạt động của cuộc kiểm toán. Chiến
lược kiểm toán tổng thể quyết định từ thủ tục ban đầu trước khi thực hiện kiểm toán,
đánh giá rủi ro tổng thể và rủi ro cấp cơ sở dẫn liệu, thủ tục kiểm tra hệ thống kiểm
soát nội bộ cho đến các thủ tục kiểm toán chi tiết và các thủ tục kết thúc cuộc kiểm
toán.
Có thể nói rằng trong chiến lược kiểm toán tổng thể, kiểm toán viên xác định đường
hướng (nội dung, lịch trình và phạm vi) của cuộc kiểm toán, trong khi Kế hoạch kiểm
toán cụ thể hoá chiến lược kiểm toán tổng thể thành các bước công việc cần thực hiện.
Đối với cuộc kiểm toán nhiều năm cho một khách hàng, hoặc cuộc kiểm toán năm
hiện tại cho khách hàng lớn, có nhiều công ty con, nhiều đơn vị thành viên hoặc phạm
vi hoạt động rộng, cuộc kiểm toán phức tạp thì kiểm toán viên phải lập chiến lược
kiểm toán tổng thể đầy đủ.
Đối với cuộc kiểm toán tương đối nhỏ hoặc đơn giản thì chiến lược kiểm toán tổng thể
có thể được lập gọn nhẹ và đơn giản.
Tùy thuộc vào việc hoàn thành các thủ tục đánh giá rủi ro, quá trình xây dựng chiến
lược kiểm toán tổng thể sẽ hỗ trợ kiểm toán viên xác định các vấn đề sau (VSA 300,
A8):
Nguồn lực cho các vùng kiểm toán đặc biệt, như bố trí các nhân viên có kinh
nghiệm phù hợp cho các vùng kiểm toán có rủi ro cao hay bố trí chuyên gia vào
các vấn đề chuyên môn phức tạp;
Quy mô nguồn lực phân bổ cho các vùng kiểm toán đặc biệt trọng yếu, như số
lượng nhân viên tham gia quan sát kiểm kê ở các khu vực quan trọng; phạm vi
soát xét công việc của kiểm toán viên khác trong trường hợp thực hiện kiểm
9
toán cho tập đoàn, hoặc thời gian dành cho các vùng kiểm toán có rủi ro cao;
Thời điểm triển khai các nguồn lực tại giai đoạn kiểm toán sơ bộ hoặc tại thời
điểm khóa sổ;
Phương thức quản lý, chỉ đạo và giám sát các nguồn lực như khi nào cần tổ
chức cuộc họp nhóm kiểm toán để hướng dẫn và rút kinh nghiệm; cách thức
tiến hành soát xét của thành viên Ban Giám đốc phụ trách hợp đồng kiểm toán
và chủ nhiệm kiểm toán (như tại khách hàng hay tại văn phòng), và sự cần thiết
phải soát xét đặc biệt hơn đối với chất lượng cuộc kiểm toán.
1.1.3 Các nội dung căn bản trong chiến lược kiểm toán tổng thể
Lập kế hoạch kiểm toán bao gồm việc xây dựng: (1) Chiến lược kiểm toán tổng thể và
(2) Kế hoạch kiểm toán cho cuộc kiểm toán. Nội dung và phạm vi công việc lập kế
hoạch kiểm toán có thể khác nhau tùy theo quy mô và sự phức tạp của đơn vị được
kiểm toán cũng như kinh nghiệm trước đây của nhóm kiểm toán đối với đơn vị đó, và
những thay đổi phát sinh trong cuộc kiểm toán.
Nội dung của Chiến lược kiểm toán tổng thể, bao gồm :
- Xác định đặc điểm của cuộc kiểm toán nhằm xác định phạm vi kiểm toán;
- Xác định mục tiêu của cuộc kiểm toán nhằm thiết lập lịch trình kiểm toán và yêu cầu
trao đổi thông tin;
- Xem xét các yếu tố mà theo xét đoán chuyên môn của KTV là có vai trò quan trọng
trong việc xác định công việc trọng tâm của nhóm kiểm toán;
- Xem xét kết quả các thủ tục ban đầu của cuộc kiểm toán, các hiểu biết đã có từ việc
cung cấp các dịch vụ trước đây cho đơn vị được kiểm toán đó có còn phù hợp với
cuộc kiểm toán này không;
- Xác định nội dung, lịch trình, phạm vi các nguồn lực cần thiết để thực hiện cuộc
kiểm toán.
10
1.2 Các nghiên cứu trước liên quan về chiến lược kiểm toán tổng thể và lập kế
hoạch kiểm toán trong kiểm toán báo cáo tài chính
Lập kế hoạch kiểm toán nói chung và chiến lược kiểm toán tổng thể nói riêng có một
vị trí quan trọng trong quy trình kiểm toán và ảnh hưởng đến hiệu quả của cuộc kiểm
toán. Các nghiên cứu tập trung vào các hướng sau:
1.2.1 Nghiên cứu về tầm quan trọng của chiến lược kiểm toán tổng thể trong
kiểm toán báo cáo tài chính
- Nghiên cứu về ảnh hưởng của chiến lược kiểm toán tổng thể đến chất lượng kiểm
toán. Tiêu biểu cho những nghiên cứu này là nghiên cứu của Hans Blokdijk và các
cộng sự (2006) dựa trên dữ liệu từ 113 đơn vị được kiểm toán ở Hà Lan trong năm
1998-1999 của 14 công ty kiểm toán độc lập, đưa ra kết luận rằng chất lượng kiểm
toán tại các công ty kiểm toán lớn (Big 5). Theo đó, các công ty này sử dụng cách tiếp
cận đánh giá rủi ro và thực hiện ít thủ tục cơ bản hơn. Kiểm toán viên (Big 5) luôn
dành khá nhiều thời gian cho giai đoạn lập kế hoạch và đánh giá rủi ro của cuộc kiểm
toán, trong khi các kiểm toán viên công ty khác tốn tương đối nhiều thời gian hơn cho
thử nghiệm cơ bản. Nhìn chung, kết quả nghiên cứu cho thấy, sau khi tìm hiểu tình
hình kinh doanh, hệ thống kiểm soát nội bộ của khách hàng:
(1) Cả hai nhóm kiểm toán viên sử dụng nguồn lực kiểm toán giống nhau;
(2) Công ty kiểm toán thuộc nhóm (Big 5) phân bổ nguồn lực tương đối nhiều để lập
kế hoạch và đánh giá rủi ro (và tương đối ít hơn để thử nghiệm cơ bản và thử nghiệm
chi tiết), và
(3) Qui mô của đơn vị được kiểm toán, phương pháp tiếp cận dựa trên rủi ro kinh
doanh, và hệ thống kiểm soát nội bộ của đơn vị được kiểm toán có ảnh hưởng khác
nhau đến tổng số giờ kiểm toán ở hai nhóm kiểm toán viên.
Các khác biệt này dẫn đến sự khác biệt trong chất lượng kiểm toán, không phải do từ
nguồn lực kiểm toán mà là từ cách thức phân bổ nguồn lực kiểm toán. Nghiên cứu còn
cho thấy rằng chất lượng kiểm toán cao hơn ở các công ty kiểm toán (Big 5) có liên
quan đến cách tiếp cận theo rủi ro kinh doanh và qui mô khách hàng và thực hiện ít
thủ tục cơ bản hơn. Kiểm toán viên (Big 5) luôn dành khá nhiều giờ cho giai đoạn lập
- Xem thêm -