LỜI MỞ ĐẦU
§Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹I ho¸ thµnh
c«ng ,t¨ng trëng kinh tÕ bÒn v÷ng,kh¾c phôc nguy c¬ tôt
hËu so víi c¸c níc trong khu vùc cÇn ph¶I cã nguån vèn lín.
Mµ ®Ó cã nguån vèn lín cÇn ph¸t triÓn thÞ trêng chøng
kho¸n. Tuy nhiªn, viÖc ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ë
ViÖt Nam gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n.y kinh tÕ nhng còng
chÝnh nã l¹i cã thÓ trë thµnh vËt c¶n cho nÒn kinh tÕ Êy.
ChÝnh tÝnh chÊt quan träng, thùc tiÔn, phøc t¹p
cña
vÊn ®Ò ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam ®· gîi
ý cho SV cã nh÷ng nghiªn cøu cô thÓ rÊt bæ Ých. Em xin
ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng dÉn cña c« gi¸o, ®· gióp em
n©ng cao kiÕn thøc vµ hoµn thµnh bµi viÕt nµy.
Trong khu«n khæ mét bµi viÕt ng¾n, vµ v× nh÷ng h¹n
chÕ hiÓu biÕt, ch¾c ch¾n bµi viÕt kh«ng khái m¾c ph¶i
nh÷ng sai sãt. Mong thµy c« vµ b¹n bÌ gãp ý ®Ó bµi viÕt cã
thÓ ®îc hoµn chØnh h¬n.
1
2
PhÇn1: chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n
I.
chøng kho¸n
1. Kh¸i niÖm :
Chøng kho¸n lµ chøng chØ thÓ hiÖn quyÒn cña chñ së
h÷u chøng kho¸n ®èi víi ngêi ph¸t hµnh. Chøng kho¸n bao
gåm : chøng kho¸n nî (tr¸i phiÕu), chøng kho¸n vèn (cæ
phiÕu) vµ c¸c chøng chØ cã nguån gèc chøng kho¸n (chøng
quyÒn, chøng khÕ, chøng chØ thô hëng ...).
C¸c chøng kho¸n do chÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng vµ c¸c c«ng ty ph¸t hµnh víi møc gi¸ nhÊt ®Þnh. Sau
khi ph¸t hµnh, c¸c chøng kho¸n cã thÓ ®îc mua ®i b¸n l¹i
nhiÒu lÇn trªn thÞ trêng chøng kho¸n theo c¸c møc gi¸ kh¸c
nhau tuú thuéc vµo cung vµ cÇu trªn thÞ trêng.
2. C¸c lo¹i chøng kho¸n :
2.1. Cæ phiÕu :
Cæ phiÕu lµ chøng kho¸n vèn, x¸c nhËn quyÒn së h÷u
mét phÇn tµi s¶n c«ng ty cña cæ ®«ng. Cæ phiÕu gåm hai
lo¹i chÝnh:
- Cæ phiÕu thêng: lµ cæ phiÕu x¸c ®Þnh quyÒn së h÷u
cña cæ ®«ng trong c«ng ty. Cæ phiÕu thêng ®îc ®Æc trng
bëi quyÒn qu¶n lÝ, kiÓm so¸t c«ng ty. Cæ ®«ng së h÷u cæ
phiÕu thêng ®îc tham gia bÇu héi ®ång qu¶ trÞ, tham gia
bá phiÕu quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò lín cña c«ng ty. Cæ tøc
3
cña cæ phiÕu thêng ®îc tr¶ khi héi ®ång qu¶n trÞ c«ng bè.
Khi c«ng ty gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n, cæ ®«ng së h÷u cæ
phiÕu thêng sÏ ®îc chia sè tiÒn cßn l¹i sau khi thanh to¸n
c¸c kho¶n nî vµ thanh to¸n cho cæ phiÕu u ®·i.
- Cæ phiÕu u ®·i: lµ cæ phiÕu cã cæ tøc x¸c ®Þnh ®îc
thÓ hiÖn b»ng sè tiÒn x¸c ®Þnh ®îc in trªn cæ phiÕu hoÆc
theo tØ lÖ phÇn tr¨m cè ®Þnh so víi mÖnh gi¸ cæ
phiÕu.Cæ phiÕu u ®·i thêng ®îc tr¶ cæ tøc tríc c¸c cæ
phiÕu thêng. Cæ ®«ng së h÷u cæ phiÕu u ®·i kh«ng ®îc
tham gia bá phiÕu bÇu ra héi ®ång qu¶n trÞ. Khi c«ng ty
gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n, cæ phiÕu u ®·i ®îc u tiªn thanh
to¸n tríc c¸c cæ phiÕu thêng.
2.2. Tr¸i phiÕu :
Tr¸i phiÕu lµ chøng kho¸n nî, ngêi ph¸t hµnh tr¸i phiÕu
ph¶i tr¶ l·i vµ hoµn tr¶ gèc cho nh÷ng ngêi së h÷u tr¸i
phiÕu vµo lóc ®¸o h¹n.
Tr¸i phiÕu cã thÓ ph©n theo nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau:
- C¨n cø vµo chñ thÓ ph¸t hµnh, tr¸i phiÕu gåm hai lo¹i
chÝnh lµ: tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn
®Þa ph¬ng (do chÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng
ph¸t hµnh) vµ tr¸i phiÕu c«ng ty (do c«ng ty ph¸t hµnh).
-
C¨n cø vµo tÝnh chÊt chuyÓn ®æi, tr¸i phiÕu ®îc
chia thµnh lo¹i cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi (chuyÓn ®æi
thµnh cæ phiÕu) vµ lo¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng chuyÓn.
- C¨n cø vµo c¸ch thøc tr¶ l·i, tr¸i phiÕu ®îc chia thµnh
c¸c lo¹i sau:
4
+ Tr¸i phiÕu cã l·i suÊt cè ®Þnh: lµ lo¹i tr¸i phiÕu ®îc
thanh to¸n cè ®Þnh theo ®Þnh kú.
+ Tr¸i phiÕu víi l·i suÊt th¶ næi: lµ lo¹i tr¸i phiÕu mµ
kho¶n l·i thu ®îc thay ®æi theo sù biÕn ®éng cña l·i suÊt
thÞ trêng hoÆc bÞ chi phèi bëi biÓu gi¸, ch¼ng h¹n nh gi¸
b¸n lÎ.
+ Tr¸i phiÕu chiÕt khÊu: lµ lo¹i tr¸i phiÕu kh«ng tr¶ thëng vµ ®îc b¸n theo nguyªn t¾c chiÕt khÊu. TiÒn thëng cho
viÖc së h÷u tr¸i phiÕu n»m díi d¹ng lîi nhuËn do vèn ®em
l¹i h¬n lµ tiÒn thu nhËp ( nã lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸
trÞ danh nghÜa- mÖnh gi¸ tr¸i phiÕu vµ gi¸ mua).
- Tr¸i phiÕu cã b¶o ®¶m vµ tr¸i phiÕu kh«ng cã b¶o
®¶m.
2.3. C¸c chøng chØ cã nguån gèc chøng kho¸n:
- Chøng quyÒn: lµ giÊy x¸c nhËn quyÒn ®îc mua cæ
phiÕu míi ph¸t hµnh t¹i møc gi¸Øtêngb¸n ra cña c«ng ty.
C¸c chøng quyÒn thêng ®îc ph¸t hµnh cho cæ ®«ng cò,
sau ®ã chóng cã thÓ ®îc ®em ra giao dÞch.
-
Chøng khÕ: lµ c¸c giÊy tê ®îc ph¸t hµnh kÌm theo
c¸c tr¸i phiÕu, trong ®ã x¸c nhËn quyÒn ®îc mua cæ phiÕu
theo nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh.
- Chøng chØ thô hëng: lµ giÊy x¸c nhËn quyÒn lîi cña
kh¸ch hµng lµ nh÷ng nhµ ®Çu t c¸ nh©n trong c¸c quü
®Çu t nhÊt ®Þnh. Chøng chØ nµy cã thÓ ®îc mua b¸n, giao
dÞch trªn thÞ trêng chøng kho¸n nh c¸c giÊy tê cã gi¸ trÞ
kh¸c. Chøng chØ nµy do c«ng ty tÝn th¸c ®Çu t hay c¸c
5
quü t¬ng hç ph¸t hµnh (lµ tæ chøc chuyªn nghiÖp thùc hiÖn
®Çu t theo sù uû nhiÖm cña kh¸ch hµng)...
II. thÞ trêng chøng kho¸n
ThÞ trêng chøng kho¸n lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng
mua b¸n chøng kho¸n theo c¸c nguyªn t¾c cña thÞ trêng
(theo quan hÖ cung cÇu):
1. C¬ cÊu
XÐt vÒ sù lu th«ng cña CK trªn thÞ trêng,TTCK cã hai
lo¹I:thÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp.
ThÞ trêng s¬ cÊp: Lµ thÞ trêng ph¸t hµnh. §©y lµ thÞ
trêng mua b¸n c¸c chøng kho¸n ph¸t hµnh lÇn ®Çu gi÷a
nhµ ph¸t hµnh (ngêi b¸n) vµ nhµ ®Çu t (ngêi mua). Trªn
thÞ trêng s¬ cÊp, chÝnh phñ vµ c¸c c«ng ty thùc hiÖn huy
®éng vèn th«ng qua viÖc ph¸t hµnh- b¸n chøng kho¸n cña
m×nh cho nhµ ®Çu t.
Vai trß cña thÞ trêng s¬ cÊp lµ t¹o ra hµng ho¸ cho thÞ
trêng giao dÞch vµ lµm t¨ng vèn ®Çu t cho nÒn kinh tÕ.
Nhµ ph¸t hµnh lµ ngêi huy ®éng vèn trªn thÞ trêng s¬
cÊp, gåm chÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, c¸c c«ng ty
vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh.
Nhµ ®Çu t trªn thÞ trêng s¬ cÊp bao gåm c¸ nh©n, tæ
chøc ®Çu t. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i nhµ ph¸t hµnh nµo còng
n¾m ®îc c¸c kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm ph¸t hµnh. V× vËy,
trªn thÞ trêng s¬ cÊp xuÊt hiÖn mét tæ chøc trung gian
gi÷a nhµ ph¸t hµnh vµ nhµ ®Çu t, ®ã lµ nhµ b¶o l·nh ph¸t
6
hµnh chøng kh¸n. Nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n gióp
cho nhµ ph¸t hµnh thùc hiÖn viÖc ph©n phèi chøng kho¸n
míi ph¸t hµnh vµ nhËn tõ nhµ ph¸t hµnh mét kho¶n hoa
hång b¶o l·nh ph¸t hµnh cho dÞch vô nµy.
ThÞ trêng thø cÊp:
Lµ thÞ trêng giao dÞch.§©y lµ
thÞ trêng mua b¸n c¸c lo¹I chøng kho¸n ®· ®îc ph¸t hµnh.
ThÞ trêng thø cÊp thùc hiÖn vai trß ®iÒu hoµ, lu th«ng c¸c
nguån vèn, ®¶m b¶o chuyÓn ho¸ c¸c nguån vèn ng¾n h¹n
thµnh dµi h¹n. Qua thÞ trêng thø cÊp, nh÷ng ngêi cã vèn
nhµn rçi t¹m thêi cã thÓ ®Çu t vµo chøng kho¸n, khi cÇn
tiÒn hä cã thÓ b¸n l¹i chøng kho¸n cho nhµ ®Çu t kh¸c.
NghÜa lµ thÞ trêng thø cÊp lµ n¬i lµm cho c¸c chøng kho¸n
trë nªn ‘láng’ h¬n. ThÞ trêng thø cÊp lµ n¬i x¸c ®Þnh gi¸
cña mçi lo¹i chøng kho¸n mµ c«ng ty ph¸t hµnh chøng
kho¸n b¸n ë thÞ trêng thø cÊp. Nhµ ®Çu t trªn thÞ trêng s¬
cÊp chØ mua cho c«ng ty ph¸t hµnh víi gi¸ mµ hä cho r»ng
thÞ trêng thø cÊp sÏ chÊp nhËn cho chøng kho¸n nµy.
Nhµ
Nhµ
®Çu
®Çu tt
Nhµ
Nhµ
®Çu
®Çu tt cã
cã
tæ
chøc
tæNhµ
chøc
Nhµ
®Çu
®Çu tt
c¸c
c¸c
nh©n
nh©n
C«ng
C«ng
ty
ty
chøng
chøng
kho¸n
kho¸n
7
ThÞ
ThÞ tr
tr
êng
êng thø
thø
cÊp
cÊp
SGDCK
SGDCK
OTC
OTC
ThÞ
ThÞ tr
tr
êng
êng thø
thø
ba
ba
HÖ
HÖ
thèng
thèng
®¨ng
®¨ng
ký,
ký,
thanh
thanh
to¸n,
to¸n,
bï
bï trõ
trõ
vµ
vµ llu
u
ký
ký
chøng
chøng
kho¸n
kho¸n
ThÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp lµ hai b¸nh xe
cña mét chiÕc xe.thÞ tr¬ng s¬ cÊp lµ b¸nh ®éng lùc cßn
thÞ trêng thø cÊp lµ b¸nh c©n b»ng.Nh vËy thÞ trêng s¬
cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp cã mèi quan hÖ néi t¹I, trong ®ã
thÞtrêng s¬ cÊp lµ tiÒn ®Ò cßn thÞ trêng thø cÊp lµ ®éng
lùc.
XÐt vÒ ph¬ng diÖn tæ chøc vµ giao dÞch ,TTCK cã ba
lo¹i:
ThÞ trêng chøng kho¸n tËp trung:lµ thÞ trêng ë ®ã
viÖc giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n ®îc thùc hiÖn th«ng
qua Së giao dÞch chøng kho¸n.
ThÞ trêng chøng kho¸n b¸n tËp trung: lµ thÞ trêng
CK “bËc cao”. ThÞ trêng chøng kho¸n b¸n tËp trung (OTC)
kh«ng cã trung t©m giao dÞch mµ giao dÞch mua b¸n
chøng kho¸n th«ng qua m¹ng líi ®iÖn tÝn, ®iÖn tho¹i. Mét
®iÒu rÊt quan träng lµ c¸c nhµ ®Çu t trªn thÞ trêng OTC
kh«ng trùc tiÕp gÆp nhau ®Ó tho¶ thuËn mua b¸n chøng
kho¸n nh trong phßng giao dÞch cña SGDCK, thay vµo ®ã
hä thuª c¸c c«ng ty m«i giíi giao dÞch hé th«ng qua hÖ
thèng viÔn th«ng.
C¸c c«ng ty chøng kho¸n trªn thÞ trêng OTC cã mÆt ë
kh¾p n¬i trªn ®Êt níc, mçi c«ng ty chuyªn kinh doanh bu«n
b¸n mét sè lo¹i chøng kho¸n nhÊt ®Þnh. C¸c c«ng ty chøng
kho¸n giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n cho m×nh vµ cho
kh¸ch hµng th«ng qua viÖc giao dÞch víi c¸c nhµ t¹o thÞ trêng vÒ c¸c lo¹i chøng kho¸n ®ã. C¸c c«ng ty còng thùc
8
hiÖn c¸c nghiÖp vô kinh doanh chøng kho¸n nh: giao dÞch
mua b¸n cho chÝnh m×nh, m«i giíi mua b¸n cho kh¸ch
hµng, dÞch vô t vÊn ®Çu t chøng kho¸n, b¶o l·nh ph¸t
hµnh. C¸c chøng kho¸n mua b¸n trªn thÞ trêng OTC còng
ph¶i ®îc niªm yÕt c«ng khai cho c«ng chóng biÕt ®Ó cã
quyÕt ®Þnh ®Çu t. C¸c chøng kho¸n ®îc niªm yÕt trªn thÞ
trêng OTC t¬ng ®èi dÔ dµng, c¸c ®iÒu kiÖn niªm yÕt
kh«ng qu¸ nghiªm ngÆt. Nh vËy, hÇu nh tÊt c¶ c¸c chøng
kho¸n kh«ng ®îc niªm yÕt trªn SGDCK ®Òu ®îc giao dÞch
ë ®©y. C¸c chøng kh¸n bu«n b¸n trªn thÞ trêng OTC thêng
cã møc ®é tÝn nhiÖm thÊp h¬n c¸c chøng kho¸n ®îc niªm
yÕt trªn SGDCK. Song, do thÞ trêng n»m r¶i r¸c ë kh¾p c¸c
n¬i nªn ®é lín cña thÞ trêng khã cã thÓ x¸c ®Þnh chÝnh
x¸c ®îc, th«ng thêng khèi lîng bu«n b¸n chøng kho¸n trªn
thÞ trêng nµy lµ lín h¬n SGDCK. Tõ ®iÒu kiÖn niªm yÕt
th«ng tho¸ng h¬n mµ chøng kho¸n cña c¸c c«ng ty ®îc
bu«n b¸n trªn thÞ trêng nµy nhiÒu h¬n, thËm chÝ mét sè
chøng kho¸n ®îc niªm yÕt trªn SGDCK còng ®îc mua b¸n ë
thÞ trêng nµy.
Ho¹t ®éng giao dÞch bu«n b¸n chøng kh¸n trªn thÞ trêng OTC còng diÔn ra kh¸ ®¬n gi¶n. Khi mét kh¸ch hµng
muèn mua mét sè lîng chøng kho¸n nhÊt ®Þnh, anh ta sÏ
®a lÖnh ra cho c«ng ty chøng kho¸n ®ang qu¶n lý tµi s¶n
cña m×nh yªu cÇu thùc hiÖn giao dÞch hé m×nh. Th«ng
qua hÖ thèng viÔn th«ng, c«ng ty m«i giíi- giao dÞch sÏ liªn
hÖ tíi tÊt c¶ c¸c nhµ t¹o thÞ trêng cña lo¹i chøng kho¸n nµy
®Ó biÕt ®îc gi¸ chµ b¸n thÊp nhÊt cña lo¹i chøng kh¸n ®ã.
9
Sau ®ã c«ng ty nµy sÏ th«ng b¸o l¹i cho kh¸ch hµng cña
m×nh vµ nÕu kh¸ch hµng chÊp thuËn, th× c«ng ty sÏ thùc
hiÖn lÖnh nµy vµ giao dÞch cña kh¸ch hµng sÏ ®îc thùc
hiÖn.
ThÞ trßng chøng kho¸n phi tËp trung: cßn gäi lµ thÞ
trêng thø ba. Ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n ®îc thùc
hiÖn tù do.
2. Chøc n¨ng cña TTCK
2.1.Chøc n¨ng thø nhÊt :Huy ®éng vèn cho nÒn
kinh tÕ
ThÞ trêng chøng kho¸n ®îc xem nh chiÕc cÇu v« h×nh
nèi liÒn ngêi thõa vèn víi ngêi thiÕu vèn ®Ó hä gióp ®ì
nhau th«ng qua viÖc mua b¸n cæ phiÕu vµ qua ®ã ®Ó huy
®éng vãn cho nÒn kinh tÕ, gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt
kinh doanh t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi lao ®éng, gi¶m
thÊt nghiÖp, æn ®Þnh ®êi sèng d©n c vµ thóc ®Èy nÒn
kinh tÕ ph¸t triÓn.Th«ng qua thÞ trêng CK,chÝnh phñ vµ
chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng còng huy ®éng c¸c nguån vèn cho
®Çu t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng.ThÞ trêng chøng kho¸n
®ãng vai trß tù ®éng ®iÒu hoµ vèn gi÷a n¬i thõa sang n¬i
thiÕu vèn. V× vËy, nã gãp phÇn giao lu vµ ph¸t triÓn kinh
tÕ. Møc ®é ®iÒu hoµ nµy phô thuéc vµo quy m« ho¹t ®éng
cña tõng thÞ trêng chøng kho¸n. Ch¼ng h¹n, nh÷ng TTCK
lín nh Lu©n §«n, Niu ãc , Paris, Tokyo,... th× ph¹m vi ¶nh
hëng cña nã vît ra ngoµi khu«n khæ quèc gia v× ®©y lµ
nh÷ng TTCK tõ l©u ®îc xÕp vµo lo¹i ho¹t ®éng cã tÇm c¬
10
quèc tÕ. Cho nªn biÕn ®éng cña thÞ trêng t¸c ®éng m¹nh
mÏ tíi nÒn kinh tÕ cña b¶n th©n níc së t¹i, mµ cßn ¶nh hëng
®Õn thÞ trêng chøng kho¸n níc kh¸c.
2.2. Chøc n¨ng thø hai: th«ng tin
ThÞ trêng chøng kho¸n b¶o ®¶m th«ng tin chÝnh x¸c,
kÞp thêi ( cho c¸c nhµ ®Çu t vµ c¸c nhµ kinh doanh chøng
kho¸n ) vÒ t×nh h×nh cung - cÇu, thÞ gi¸ cña tõng lo¹i
chøng kho¸n trªn thÞ trêng m×nh vµ trªn thÞ trêng chøng
kho¸n h÷u quan.
2.3. Chøc n¨ng thø ba: cung cÊp kh¶ n¨ng thanh
kho¶n
Nhê cã thÞ trêng chøng kho¸n mµ c¸c nhµ ®Çu t cã thÓ
chuyÓn ®æi thµnh tiÒn khi hä muèn.Chøc n¨ng cung cÊp
kh¶ n¨ng thanh kho¶n b¶o ®¶m cho thÞ trêng chøng kho¸n
ho¹t ®éng hiÖu qu¶vµ n¨ng ®éng.
2.4 Chøc n¨ng thø t:®¸nh gi¸ gi¸ trÞ doanh
nghiÖp
ThÞ trêng chøng kho¸n lµ n¬I ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c
doanh nghiÖp th«ng qua chØ sè chøng kho¸n trªn thÞ trêng .ViÖc nµy kÝch c¸c doanh nhgiÖp n©ng cao hiÖu qu¶
sö dông vèn,kÝch thÝch ¸p dông c«ng ngÖ míi.
2.5 chøc n¨ng thø n¨m: t¹o m«I trêng ®Ó chÝnh
phñ thùc hiÖn chÝnh vÜ m«
ChÝnh phñ cã thÎ mua b¸n tr¸I phiÕu chÝnh phñ ®Î to¹
ra nguån thu bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vµ qu¶n lý l¹m
ph¸t.ngoµI ra chÝnh cã thÓ sö dông c¸c chÝnh s¸ch t¸c
®éng vµo thÞ trêng chøng kho¸n nh»m ®Þnh híng ®Çu t.
11
3. Nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc
3.1. Nh÷ng mÆt tÝch cùc:
3.1.1. KhuyÕn khÝch d©n chóng tiÕt kiÖm vµ sö dông
mäi nguån vèn nhµn rçi vµo c«ng cuéc ®Çu t:
Muèn ph¸t triÓn th× ph¶i ®Çu t. §Çu t, bÊt cø mét
doanh nghiÖp nµo, dï lµ khu vùc Nhµ níc hay khu vùc t
nh©n cïng ®Òu cã hai gi¶i ph¸p c¬ b¶n:
B¶n th©n doanh nghiÖp tù tÝch lòy ®Ó ®Çu t qua
ph©n bæ lîi nhuËn. BiÖn ph¸p nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn ®îc ë nh÷ng doanh nghiÖp hiÖn h÷u, kinh doanh cã hiÖu
qu¶, cã l·i.
BiÖn ph¸p thø hai lµ huy ®éng vèn tõ bªn ngoµi, chñ
yÕu b»ng hai nguån vèn: vay tÝn dông trung vµ dµi h¹n cña
c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu,tr¸i
phiÕu. BiÖn ph¸p nµy chØ cã thÓ thùc hiÖn ®îc khi d©n
chóng cã nguån tiÕt kiÖm dåi dµo, vµ ý thøc còng nh phong
trµo tiÕt kiÖm trong d©n chóng tèt.
Cã thÞ trêng chøng kho¸n sè vèn nhµn rçi trong x· héi sÏ
®îc thu hót vµo c«ng cuéc ®Çu t. Vèn ®Çu t sÏ sinh lêi,
cµng kÝch thÝch ý thøc tiÕt kiÖm trong d©n chóng.
3.1.2. Gióp Nhµ níc thùc hiÖn ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi
Nhµ níc nµo còng cã nhiÖm vô æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn
kinh tÕ. NÒn kinh tÕ t¨ng trëng hay suy tho¸i tríc hÕt phô
thuéc vµo chÝnh s¸ch vµ c¸c biÖn ph¸p can thiÖp cña Nhµ
níc. BÊt cø Nhµ níc nµo còng ph¶i cã ng©n s¸nh. Ng©n
12
s¸nh Nhµ níc cµng lín th× ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi cµng dÔ dµng thµnh c«ng.
§Ó cã vèn cho chi tiªu, Nhµ níc ph¶i thùc hiÖn chÝnh
s¸ch thuÕ. ThuÕ lµ biÖn ph¸p quan träng nhÊt ®Ó t¹o
ng©n s¸ch Nhµ níc. Nhng, th«ng thêng thuÕ kh«ng ®ñ cho
chi tiªu, do ®ã ph¶i cã mét nguån thu kh¸c, ®ã lµ tr¸i
phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu chÝnh
quyÒn ®Þa ph¬ng. Mét h×nh thøc Nhµ níc vay tiÒn cña
d©n.
3.1.3. ThÞ trêng chøng kho¸n lµ c«ng cô gi¶m ¸p lùc
l¹m ph¸t
3.1.4. Thu hót vµ kiÓm so¸t vèn ®Çu t níc ngoµi
Vèn ®Çu t tõ níc ngoµi cã vai trß ®Æc biÖt quan träng
®èi víi nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn. Chóng ta ai còng cã thÓ
nhËn ra r»ng vèn ®Çu t trong níc (dï cã huy ®éng tèi ®a
nguån tiÕt kiÖm cña d©n chóng) còng chØ cã giíi h¹n. Do
vËy ph¶i cã vèn ®Çu t tõ níc ngoµi. Trong viÖc thu hót vèn
®Çu t níc ngoµi cã nhiÒu chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p cã thÓ
thùc hiÖn ë níc ta.
3.1.5. ThÞ trêng chøng kho¸n lu ®éng hãa mäi nguån
vèn
trong níc
C¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu tîng trng cho mét sè vèn dÇu
t ®îc mua ®i b¸n l¹i trªn TTCK nh mét thø hµng hãa. Ngêi
cã vèn (cã cæ phiÕu, tr¸i phiÕu...) kh«ng sî vèn cña m×nh
bÞ bÊt ®éng tøc lµ kh«ng sî bÞ “ch«n” t¹i n¬i mµ m×nh
13
kh«ng thÓ lÊy ra ®îc khi kh«ng võa ý. V× khi cÇn, hä sÏ b¸n
l¹i c¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu trªn TTCK ®Ó mua l¹i cæ
phiÕu, tr¸i phiÕu kh¸c. Nhê vËy, sinh ho¹t kinh tÕ thªm s«i
®éng.
3.1.6. ThÞ trêng chøng kho¸n lµ ®iÒu kiÖn tiªn ®Ò cho
qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa
Cæ phÇn hãa lµ qu¸ tr×nh chuyÓn tõ doanh nghiÖp Nhµ
níc sang c«ng ty cæ phÇn. Nã ®ßi hái ph¶i cã TTCK. Bëi v×
TTCK vµ c«ng ty cæ phÇn nh h×nh víi bãng. ChØ cã th«ng
qua TTCK th× Nhµ níc míi cã thÓ thùc hiÖn cæ phÇn hãa
®èi víi bÊt cø lo¹i doanh nghiÖp nµo, dï doanh nghiÖp ®ang
kinh doanh cã l·i hay thua lç. V× TTCK lµ n¬i tËp trung ®îc
toµn bé quan hÖ cung cÇu vÒ vèn, lµ n¬i tËp trung c¸c nhµ
®Çu t. Do vËy, cã thÓ nãi TTCK lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt cho qu¸
tr×nh cæ phÇn hãa.
3.1.7. Thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n ®µng hoµng
h¬n
Nhê TTCK, c¸c doanh nghiÖp míi cã thÓ ®em b¸n, ph¸t
hµnh c¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cña hä. Víi sù tù do lùa chän
cña ngêi mua cæ phiÕu, ®Ó b¸n ®îc cæ phiÕu, kh«ng cã
c¸ch nµo kh¸c h¬n lµ nhµ qu¶n lÝ c¸c doanh nghiÖp ph¶i
tÝnh to¸n, lµm ¨n ®µng hoµng h¬n vµ cã hiÖu qu¶ h¬n.
3.2. Nh÷ng mÆt tiªu cùc:
3.2.1.YÕu tè ®Çu c¬: §Çu c¬ lµ mét yÕu tè cã tÝnh
to¸n cña nh÷ng ngêi chÊp nhËn rñi ro. YÕu tè nµy dÔ g©y
14
¶nh hëng d©y chuyÒn lµm cho cæ phiÕu cã thÓ t¨ng gi¸
gi¶ t¹o.
3.2.2. Mua b¸n néi gi¸n: Mét c¸ nh©n nµo ®ã lîi dông
viÖc n¾m ®îc nh÷ng th«ng tin néi bé cña mét ®¬n vÞ kinh
tÕ ®Ó mua hoÆc b¸n cæ phiÕu cña ®¬n vÞ ®ã mét c¸ch
kh«ng b×nh thêng nh»m thu lîi cho m×nh ¶nh hëng ®Õn
gi¸ cña cæ phiÕu ®ã trªn thÞ trêng.
3.2.3. Mua b¸n cæ phiÕu ngoµi thÞ tr êng chøng kho¸n:
LuËt vÒ TTCK còng h¹n chÕ nh÷ng nhµ m«i giíi mua b¸n cæ
phiÕu ngoµi TTCK. V× nÕu ®Ó viÖc mua b¸n nµy ®îc tù do
thùc hiÖn sÏ g©y hËu qu¶ kh«n lêng.
3.2.4. Tin ®ån thÊt thiÖt: ViÖc phao tin ®ån kh«ng
chÝnh x¸c hay th«ng tin lÖch l¹c vÒ ho¹t ®éng cña mét
®¬n vÞ kinh tÕ sÏ g©y hËu qu¶ xÊu cho ®¬n vÞ. §©y lµ
®iÒu cÊm trong ho¹t ®éng cña TTCK.
3.2.5. Mua b¸n liªn tôc nh»m ®Çu c¬: Liªn tôc mua mét
lo¹i cæ phiÕu nµo ®ã ë gi¸ cao vµ b¸n ra ë gi¸ thÊp víi môc
tiªu lµm ¶nh hëng ®Õn gi¸ cæ phiÕu ®Ó ®Çu c¬.
4. C¸c ®èi tîng tham gia thÞ trêng chøng kho¸n
C¸c ®èi tîng tham gia thÞ trêng CK chia thµnh c¸c
nhãm:nhµ ph¸t hµnh,nhµ ®Çu vµ c¸c tæ chøc cã liªn quan.
4.1. Nhµ ph¸t hµnh vµ c¸c tæ chøc huy ®éng vèn
Nhµ ph¸t hµnh lµ c¸c tæ chøc thùc hiÖn huy ®éng vèn
th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n. Nhµ ph¸t hµnh cã thÓ lµ
15
chÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, c«ng ty, hay c¸c tæ
chøc tµi chÝnh.
4.2. Nhµ ®Çu t
Nhµ ®Çu t cã thÓ chia lµn hai lo¹i: nhµ ®Çu t c¸ nh©n
vµ nhµ ®Çu t cã tæ chøc.
4.2.1. C¸c nhµ ®Çu t c¸c nh©n
Nhµ ®Çu t c¸c nh©n lµ nh÷ng ngêi tham gia mua b¸n
trªn thÞ trêng chøng kho¸n víi môc ®Ých t×m kiÕm lîi
nhuËn. Tuy nhiªn, lîi nhuËn lu«n g¾n liÒn víi rñi ro. Rñi ro
cµng cao th× lîi nhuËn cµng lín. Do vËy, c¸c nhµ ®Çu t ph¶i
lùa chän c¸c h×nh thøc ®Çu t phï hîp víi m×nh.
4.2.2. C¸c nhµ ®Çu t cã tæ chøc
C¸c tæ chøc nµy thêng xuyªn mua b¸n chøng kho¸n víi
sè lîng lín vµ cã c¸c bé phËn chøc n¨ng bao gåm nhiÒu
chuyªn gia cã kinh nghiÖm ®Ó nghiªn cøu thÞ trêng vµ ®a
ra c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t. §Çu t th«ng qua c¸c tæ chøc nµy
cã u ®iÓm lµ ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t vµ c¸c quyÕt
®Þnh ®Çu t ®îc thùc hiÖn bëi c¸c chuyªn gia cã kinh
nghiÖm.
Mét bé phËn quan träng cña c¸c tæ chøc ®Çu t lµ c¸c
c«ng ty tµi chÝnh. Bªn c¹nh ®ã, c¸c c«ng ty chøng kho¸n,
c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i còng cã thÓ trë thµnh nh÷ng nhµ
®Çu t chuyªn nghiÖp khi hä mua chøng kho¸n cho m×nh.
4.3. C¸c tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n
4.3.1. C«ng ty chøng kho¸n
16
C¸c c«ng ty nµy ho¹t ®éng víi nghiÖp vô chÝnh lµ b¶o
l·nh ph¸t hµnh, tù doanh, m«i giíi, qu¶n lý danh môc ®Çu t
vµ t vÊn ®Çu t chøng kho¸n.
4.3.2. C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i
C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cã thÓ sö dông vèn ®Ó ®Çu
t chøng kho¸n nhng chØ ®îc trong giíi h¹n rÊt ®Þnh ®Ó
b¶o vÖ ng©n hµng tríc nh÷ng biÕn ®éng cña gi¸ chøng
kho¸n.
4.4. C¸c tæ chøc cã liªn quan ®Õn thÞ trêng chøng
kho¸n
4.4.1. C¬ quan qu¶n lý nhµ níc
C¬ quan nµy ®îc thµnh lËp ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng
qu¶n lý nhµ níc ®èi víi thÞ trêng chøng kho¸n. c¬ quan nµy
cã nh÷ng tªn gäi kh¸c nhau tuú tõng níc. T¹i Anh cã Uû ban
®Çu t chøng kho¸n (SIB- Securities Investment Board), t¹i
Mü cã Uû ban chøng kho¸n vµ Giao dÞch chøng kho¸n (SEC
- Securities And Exchange Comission) hay ë NhËt B¶n cã Uû
ban gi¸m s¸t chøng kho¸n vµ Giao dÞch chøng kho¸n (ESC Exchange Surveillance Comission) ®îc thµnh lËp vµo n¨m
1992 vµ ®Õn n¨m 1998 ®æi tªn thµnh FSA - Financial
Supervision Agency. Vµ ë ViÖt Nam cã Uû ban chøng kho¸n
nhµ níc ®îc thµnh lËp theo NghÞ ®Þng sè 75/CP ngµy
28/11/1996.
4.4.2. Së giao dÞch chøng kho¸n
HiÖn nay trªn thÕ giíi cã ba h×nh thøc tæ chøc SGDCK:
17
Thø nhÊt: SGDCK ®îc tæ chøc díi h×nh thøc “c©u l¹c bé
mini” hay ®îc tæ chøc theo chÕ ®é héi viªn. §©y lµ h×nh
thøc tæ chøc SGDCK cã tÝnh chÊt tù ph¸t. Trong h×nh thøc
nµy, c¸c héi viªn cña sgdck tù tæ chøc vµ tù qu¶n lý SGDCK
theo ph¸p luËt kh«ng cã sù can thiÖp cña nhµ níc. C¸c
thµnh viªn cña SGDCK bÇu ra héi ®ång qu¶n trÞ ®Ó qu¶n
lý vµ héi ®ång qu¶n trÞ bÇu ra ban ®iÒu hµnh.
Thø hai: SGDCK ®îc tæ chøc díi h×nh thøc c«ng ty cæ
phÇn cã cæ ®«ng lµ c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn.
SGDCK tæ chøc díi h×nh thøc nµy ho¹t ®éng theo luËt c«ng
ty cæ phÇn vµ chÞu sù gi¸m s¸t cña mét c¬ quan chuyªn
m«n vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng chøng kho¸n do
chÝnh phñ lËp ra.
Thø ba: SGDCK ®îc tæ chøc díi d¹ng mét c«ng ty cæ
phÇn nhng cã sù tham gia qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh cña Nhµ níc. C¬ cÊu tæ chøc, ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý còng gièng nh
h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn nhng trong thµnh phÇn héi
®ång qu¶n trÞ cã mét sè thµnh viªn do Uû ban chøng kho¸n
quèc gia ®a vµo, gi¸m ®èc ®iÒu hµnh SGDCK do ñy ban
chøng kho¸n bæ nhiÖm.
Thµnh viªn cña SGDCK cã thÓ lµ c¸ nh©n hoÆc c¸c
c«ng ty chøng kho¸n (cßn gäi lµ c«ng ty m«i giíi chøng
kho¸n). §Ó trë thµnh thµnh viªn cña mét SGDCK, c«ng ty
ph¶i ®îc c¬ quan cã thÈm quyÒn cña nhµ níc cÊp giÊy phÐp
ho¹t ®éng, ph¶i cã sè vèn tèi thiÓu theo quy ®Þnh vµ cã
nh÷ng chuyªn gia kinh tÕ, ph¸p lý ®· ®îc ®µo t¹o vÒ
18
ph©n tÝch vµ kinh doanh chøng kho¸n, ngoµi ra c«ng ty cßn
ph¶i tho¶ m·n yªu cÇu cña tõng së giao dÞch riªng biÖt. Mét
c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ lµ thµnh viªn cña hai hay nhiÒu
SGDCK,nhng khi ®· lµ thµnh viªn cña SGDCK (thÞ trêng
chøng kho¸n tËp trung) th× kh«ng ®îc lµ thµnh viªn cña thÞ
trêng phi tËp trung (thÞ trêng OTC) vµ ngîc l¹i.
§Ó cho c¸c giao dÞch diÔn ra c«ng b»ng, ®¶m b¶o lîi
Ých cña c¸c nhµ ®Çu t, SGDCK cã bé phËn chuyªn theo dâi,
gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng giao dÞch bu«n b¸n chøng kho¸n
®Ó ng¨n chÆn kÞp thêi c¸c vi ph¹m trong giao dÞch nh lµ
g©y nhiÔu gi¸, giao dÞch tay trong, giao dÞch cã giµn xÕp
tríc. Bé phËn gi¸m s¸t tiÕn hµnh theo dâi díi hai h×nh thøc
lµ theo dâi thêng xuyªn hoÆc theo dâi ®Þnh k×. Khi ph¸t
hiÖn cã vi ph¹m th× xö lý nghiªm minh, nÕu ®Æc biÖt
nghiªm träng th× tr×nh lªn Uû ban chøng kho¸n ®Ó ®iÒu
tra xö lý.
4.4.3. HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n
HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh chøng kho¸n ho¹t ®éng víi
môc ®Ých b¶o vÖ lîi Ých cho c¸c c«ng ty thµnh viªn nãi
riªng vµ cho toµn ngµnh chøng kho¸n nãi chung. HiÖp héi
nµy cã mét sè c¸c chøc n¨ng chÝnh sau:
- KhuyÕn khÝch ho¹t ®éng ®Çu t vµ kinh doanh chøng
kho¸n.
- Ban hµnh vµ thùc hiÖn c¸c quy t¾c tù ®iÒu hµnh trªn
c¬ së c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n.
- §iÒu tra vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c thµnh viªn.
19
- Tiªu chuÈn ho¸ c¸c nguyªn t¾c vµ th«ng lÖ trong
ngµnh chøng kho¸n.
4.4.4. Tæ chøc ký göi vµ thanh to¸n chøng kho¸n
Tæ chøc ký göi vµ thanh to¸n chøng kho¸n lµ c¸c tæ
chøc nhËn lu gi÷ c¸c chøng kho¸n vµ tiÕn hµnh nghiÖp vô
thanh to¸n bï trõ.
4.4.5. C¸c tæ chøc ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm
C¸c tæ chøc ®¸nh gi¸ hÖ sè tÝn nhiÖm lµ c¸c c«ng ty
chuyªn ®a ra c¸c ®¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh vµ triÓn väng
cña c¸c c«ng ty kh¸c díi d¹ng c¸c hÖ sè tÝn nhiÖm.
20
- Xem thêm -