Tài liệu Nghiên cứu ảnh hưởng cường độ hô hấp của một số giống thóc đến chất lượng thóc bảo quản dự trữ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI ----------------------- ĐỖ THANH DƯƠNG NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CƯỜNG ĐỘ HÔ HẤP CỦA MỘT SỐ GIỐNG THÓC ĐẾN CHẤT LƯỢNG THÓC BẢO QUẢN DỰ TRỮ LUẬN VĂN THẠC SĨ KỸ THUẬT QUẢN TRỊ KINH DOANH Hà Nội – 2004 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI ----------------------- NGUYỄN NGỌC THẮNG NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CƯỜNG ĐỘ HÔ HẤP CỦA MỘT SỐ GIỐNG THÓC ĐẾN CHẤT LƯỢNG THÓC BẢO QUẢN DỰ TRỮ LUẬN VĂN THẠC SĨ KỸ THUẬT QUẢN TRỊ KINH DOANH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS BÙI ĐỨC HỢI Hà Nội - 2004 Lêi c¶m ¬n Trong thêi gian nghiªn cøu ®Ò tµi vµ lµm luËn v¨n th¹c sÜ t¹i Tr-êng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi t¸c gi¶ ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì quÝ b¸u, nhiÖt t×nh cña PGS.TS Bïi §øc Hîi, thÇy gi¸o h-íng dÉn t¸c gi¶ hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. T¸c gi¶ còng rÊt c¶m ¬n PGS.TS Mai V¨n LÒ ®· cã nh÷ng gîi ý ®Ó t¸c gi¶ t×m tßi nghiªn cøu. §ång thêi t¸c gi¶ còng ch©n thµnh c¶m ¬n tËp thÓ Bé m«n l-¬ng thùc vµ c«ng nghÖ sau thu ho¹ch - ViÖn C«ng nghÖ sinh häc & C«ng nghÖ thùc phÈm, Tr-êng §¹i häc B¸ch khoa Hµ Néi ®· gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó t¸c gi¶ thùc hiÖn vµ hoµn thµnh luËn v¨n nµy. T¸c gi¶ 2 Môc lôc Trang Më ®Çu ……………………………………………………………… 5 Ch-¬ng I : Tæng quan………………………………………… 7 1.1/ Tãm t¾t s¬ l-îc vÒ h¹t thãc ………………………………………7 1.1.1/ S¬ l-îc vÒ c©y lóa ………………………………………………7 1.1.2/ CÊu t¹o vµ thµnh phÇn ho¸ häc cña h¹t thãc. ý nghÜa cña chóng trong b¶o qu¶n ……………………………………8 1.1.2.1/ CÊu t¹o ……………………………………………………….8 1.1.2.2/ C¸c thµnh phÇn ho¸ häc cña thãc, g¹o………………………. 9 1.1.2.3/ ý nghÜa trong b¶o qu¶n………………………………….. …. 10 1.1.3/ TÝnh chÊt vËt lý cña h¹t vµ khèi h¹t……………………………. 10 1.1.3.1/ TÝnh chÊt vËt lý cña h¹t………………………………………. 11 1.1.3.2/ TÝnh chÊt vËt lý cña khèi h¹t…………………………………..14 1.1.4/ C¸c ho¹t ®éng sinh lý cña h¹t trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n……….. 24 1.1.4.1/ Qu¸ tr×nh h« hÊp………………………………………….……24 1.1.4.2/ Qu¸ tr×nh chÝn sau thu ho¹ch…………………………………..27 1.1.4.3/ Qu¸ tr×nh n¶y mÇm…………………………………………….28 1.1.4.4/ Sù biÕn vµng cña thãc, g¹o…………………………………….29 1.1.4.5/ Qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ cña protit vµ lipit trong thãc, g¹o………30 1.2/ Ph-¬ng thøc b¶o qu¶n thãc trong ngµnh Dù tr÷ quèc gia…………32 1.2.1/ Giíi thiÖu s¬ l-îc vÒ ngµnh Dù tr÷ quèc gia…………………….32 1.2.2/ C«ng nghÖ b¶o qu¶n thãc trong ngµnh Dù tr÷ quèc gia…………33 1.2.2.1/ Kho b¶o qu¶n …………………………………………………33 1.2.2.2/ Ph-¬ng thøc nhËp kho b¶o qu¶n l-¬ng thùc dù tr÷……….…...36 3 1.2.2.3/ ChÊt l-îng thãc nhËp kho b¶o qu¶n dù tr÷…………………….38 1.2.2.4/ Ph-¬ng ph¸p b¶o qu¶n thãc……………………………………40 1.2.2.5/ Mét sè sù cè th-êng x¶y ra trong b¶o qu¶n thãc dù tr÷………..44 1.2.3/ §iÒu tra ®Æc ®iÓm khÝ hËu cña khu vùc b¶o qu¶n thãc ë miÒn B¾c……………………………………………………………….47 1.2.3.1/ VÒ nhiÖt ®é………………………………………………………48 1.2.3.2/ §é Èm……………………………………………………………49 Ch-¬ng II : Nguyªn liÖu vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu….54 2.1/ TuyÓn chän gièng thãc cho môc ®Ých nghiªn cøu…………………...54 2.2/ X¸c ®Þnh c-êng ®é h« hÊp cña mét sè gièng thãc…………………..56 2.2.1/ Ph-¬ng ph¸p thùc hiÖn…………………………………………….56 2.2.2/ ChuÈn bÞ mÉu……………………………………………………...56 2.2.3/ Dông cô vµ ho¸ chÊt……………………………………………….56 2.3/ X¸c ®Þnh mét sè ®Æc tÝnh vËt lý cña gièng thãc lùa chän nghiªn cøu……………………………………………………..59 2.3.1/ §é Èm cña h¹t…………………………………………………….59 2.3.2/ §é vá cña h¹t……………………………………………………..60 2.3.3/ §é tr¾ng trong cña h¹t……………………………………………60 2.3.4/ D¹ng, lo¹i h×nh h¹t………………………………………………..61 2.3.5/ TØ lÖ t¹p chÊt cña h¹t………………………………………………61 2.3.6/ Dung träng cña h¹t………………………………………………..61 2.3.7/ Träng l-îng 1000 h¹t……………………………………………..62 2.3.8/ §é Èm c©n b»ng cña h¹t…………………………………………..62 2.3.9/ ChuÈn bÞ c¸c mÉu thÝ nghiÖm……………………………………..63 2.3.10/ Sö dông mét sè c«ng tr×nh ®· nghiªn cøu……………………….64 Ch-¬ng III : KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn…………65 4 3.1/ ¶nh h-ëng cña ®é Èm h¹t tíi c-êng ®é h« hÊp……………………..65 3.1.1/ ¶nh h-ëng cña ®é Èm h¹t tíi c-êng ®é h« hÊp cña thãc IR1820…65 3.1.2/ ¶nh h-ëng cña ®é Èm h¹t tíi c-êng ®é h« hÊp cña thãc X20…….67 3.1.3/ ¶nh h-ëng cña ®é Èm h¹t tíi c-êng ®é h« hÊp cña thãc NhÞ -u 63……………………………………………………….68 3.1.4/ ¶nh h-ëng cña ®é Èm h¹t tíi c-êng ®é h« hÊp cña thãc T¹p giao 1……………………………………………………...68 3.2/ ¶nh h-ëng cña nhiÖt ®é m«i tr-êng b¶o qu¶n tíi c-êng ®é h« hÊp cña h¹t……………………………………………..69 3.3/ ¶nh h-ëng cña chÊt l-îng thãc nhËp ban ®Çu tíi c-êng ®é h« hÊp cña h¹t……………………………………………..74 3.3.1/ Thãc cã tØ lÖ h¹t xanh non t¨ng lªn……………………………….74 3.3.2/ Thãc cã tØ lÖ t¹p chÊt t¨ng lªn…………………………………….76 3.3.3/ Thãc cã c«n trïng g©y h¹i………………………………………...78 3.3.4/ Thãc cã lÉn h¹t bÞ mäc mÇm……………………………………...80 3.4/ ¶nh h-ëng cña ®é Èm t-¬ng ®èi kh«ng khÝ tíi ®é Èm c©n b»ng h¹t ………………………………………………….82 3.5/ ¶nh h-ëng cña nhµ kho b¶o qu¶n tíi c-êng ®é h« hÊp……………85 3.6/ KÕt qu¶ x¸c ®Þnh mét sè th«ng sè kü thuËt cña c¸c gièng lóa ®-a vµo nghiªn cøu…………………………………………………….89 Ch-¬ng IV : KÕt luËn……………………………………………90 Tµi liÖu tham kh¶o……………………………………………...92 Phô lôc………………………………………………………………95 5 Më ®Çu Thãc, g¹o lµ nguån l-¬ng thùc chÝnh cña n-íc ta. N-íc ta lµ n-íc n«ng nghiÖp , chiÕm tíi 80% d©n sè lµ c¸c hé gia ®×nh n«ng d©n. Do ®ã tËp tôc truyÒn thèng trång lóa n-íc lµ phæ biÕn ë n-íc ta. C©y lóa ®-îc gieo trång ë kh¾p mäi n¬i, tõ ®ång ruéng d-íi ®ång b»ng ®Õn c¸c thöa ruéng bËc thang trªn vïng cao. Ngµy nay n-íc ta ®· cã rÊt nhiÒu gièng lóa ®¹i trµ ®-îc gieo cÊy. Mét sè gièng lóa néi ®Þa ®· ®-îc nghiªn cøu vµ lai t¹o ®Ó h×nh thµnh c¸c gièng lóa míi cho n¨ng suÊt cao, chÊt l-îng tèt, thÝch nghi víi m«i tr-êng vµ ®iÒu kiÖn canh t¸c ë nhiÒu ®Þa ph-¬ng, sau ®ã ®-îc c¸c c¬ quan khuyÕn n«ng phæ biÕn kü thuËt vµ h-íng dÉn c¸c hé n«ng d©n gieo trång. Ngoµi ra cã nhiÒu gièng lóa ®· ®-îc nhËp ngo¹i vµ thÝch nghi dÇn víi ®iÒu kiÖn trång trät, canh t¸c cña n-íc ta. Sau ®ã chóng ®-îc lai t¹o ®Ó cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh ViÖt Nam vµ trë thµnh nh÷ng gièng lóa phæ biÕn ®-îc cÊy trång hiÖn nay. Trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn rÊt nhiÒu gièng lóa lai tõ Trung Quèc. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh gieo cÊy, trång trät vµ thu ho¹ch, b¶o qu¶n, mét sè gièng lóa lai Trung Quèc còng béc lé mét sè yÕu ®iÓm nh-: kh¶ n¨ng chèng s©u bÖnh kÐm, vá máng, dÔ nøt vá, tØ lÖ h¹t b¹c phÊn cao vµ ®ang dÇn ®-îc nghiªn cøu lai t¹o, c¶i tiÕn ®Ó cã ®-îc chÊt l-îng tèt h¬n n÷a. HiÖn nay viÖc t¨ng n¨ng suÊt lóa ®-îc thùc hiÖn b»ng c¸ch t¹o gièng, tuyÓn chän vµ sö dông nh÷ng gièng lóa míi cã n¨ng suÊt cao, chÊt l-îng tèt, cã kh¶ n¨ng chèng chÞu ®èi víi s©u bÖnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn bÊt lîi cña m«i tr-êng b»ng kü thuËt di truyÒn. §ång thêi c¸c biÖn ph¸p gi¶m møc ®é hao hôt trong s¶n xuÊt lóa vµ trong c¸c c«ng ®o¹n sau thu ho¹ch, ®Æc biÖt trong c¸c kh©u b¶o qu¶n, chÕ biÕn còng ®-îc ®Ò cao. 6 Thãc sau khi t¸ch khái c©y lóa vÉn lµ mét cÊu tö sèng, do ®ã c¸c ho¹t ®éng sinh lý, sinh ho¸ cña nã vÉn diÔn ra b×nh th-êng. Thãc h« hÊp theo 2 h×nh thøc: khi cã ®ñ d-ìng khÝ th× h« hÊp hiÕu khÝ gi¶i phãng ra CO2, n-íc vµ nhiÖt l-îng; cßn khi thiÕu d-ìng khÝ th× chuyÓn sang h×nh thøc h« hÊp yÕm khÝ t¹o ra r-îu, CO2 vµ mét nhiÖt l-îng nhá. Thãc nhËp kho dù tr÷ ®Ó b¶o qu¶n dµi ngµy th-êng h« hÊp hiÕu khÝ vµ s¶n sinh ra CO2, n-íc vµ nhiÖt l-îng. Nh-ng vÊn ®Ò thãc h« hÊp nh- thÕ nµo, cã ¶nh h-ëng ra sao ®Õn chÊt l-îng thãc trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n dù tr÷ ®-îc ®Æt ra trong ®Ò tµi nµy. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ t×m hiÓu ¶nh h-ëng cña c-êng ®é h« hÊp cña mét sè gièng thãc ®· nhËp kho dù tr÷ ®Õn chÊt l-îng thãc trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n vµ qua ®ã cã thÓ ®-a ra gi¶i ph¸p b¶o qu¶n an toµn, hîp lý. 7 Ch-¬ng I : Tæng quan 1.1/ Tãm t¾t s¬ l-îc vÒ h¹t thãc 1.1.1/ S¬ l-îc vÒ c©y lóa : C©y lóa thuéc hä hoµ th¶o (Graminae) vµ cã tíi trªn 20 lo¹i kh¸c nhau. Phæ biÕn nhÊt vµ cã ý nghÜa kinh tÕ nhÊt lµ c©y lóa n-íc (oryza sativa L). Nã lµ nguån l-¬ng thùc chÝnh cña gÇn mét nöa sè d©n trªn thÕ giíi. Lóa ®-îc trång nhiÒu ë §«ng Nam ch©u ¸. VÒ diÖn tÝch canh t¸c th× ®øng thø hai trªn thÕ giíi sau lóa mú nh-ng n¨ng suÊt cña lóa n-íc cao h¬n. Theo nhiÒu tµi liÖu th× c©y lóa xuÊt hiÖn tõ h¬n 3000 n¨m tr-íc c«ng nguyªn ë vïng §«ng nam ch©u ¸. Tíi nay rÊt nhiÒu n-íc trªn kh¾p n¨m ch©u ®Òu cã trång lóa. Lóa n-íc lµ lo¹i c©y -a nãng vµ Èm do ®ã nã ®-îc trång nhiÒu ë c¸c ch©u thæ nh÷ng con s«ng lín thuéc vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi vµ «n ®íi. Tæng s¶n l-îng lóa trªn thÕ giíi kho¶ng 490 triÖu tÊn/n¨m, nh÷ng n-íc cã tæng s¶n l-îng lóa cao lµ Ên §é, Th¸i Lan, Indonesia, Philippin, ViÖt nam,... (4) Trong c¸c khÈu phÇn dinh d-ìng cña c¸c n-íc ch©u ¸, kÓ c¶ ViÖt Nam, g¹o ®· cung cÊp 40-80% l-îng calo vµ cung cÊp Ýt nhÊt 40% l-îng protein. So víi protein cña c¸c lo¹i h¹t ngò cèc kh¸c, protein cña lóa g¹o cã gi¸ trÞ dinh d-ìng cao v× tÝnh c©n b»ng cña c¸c aminoacid kh«ng thÓ thay thÕ vµ v× ®é tiªu ho¸ cña protein nµy rÊt cao (cã thÓ lªn tíi 100%). Theo tiÕn sÜ Lampe, nguyªn Tæng gi¸m ®èc ViÖn Lóa quèc tÕ IRRI, trong ba m-¬i n¨m tíi dù ®o¸n mçi n¨m sÏ cÇn kho¶ng 870 triÖu tÊn thãc ch-a xay. V× vËy t¹i nhiÒu n-íc ng-êi ta ®· ®Ò xuÊt nhiÒu ch-¬ng tr×nh nghiªn cøu liªn ngµnh 8 nh»m c¶i thiÖn vµ n©ng cao chÊt l-îng lóa g¹o, ®Æc biÖt chÊt l-îng th-¬ng phÈm, chÊt l-îng ¨n uèng vµ chÊt l-îng dinh d-ìng cña nã.(4) 1.1.2/ CÊu t¹o vµ thµnh phÇn ho¸ häc cña h¹t thãc. ý nghÜa cña chóng trong b¶o qu¶n. 1.1.2.1/ CÊu t¹o : H¹t thãc cã nh÷ng bé phËn chÝnh sau : mµy thãc, vá trÊu, vá h¹t, néi nhò, ph«i. a/ Mµy thãc: Tuú theo lo¹i thãc vµ ®iÒu kiÖn canh t¸c mµ mµy thãc cã ®é dµi kh¸c nhau, nãi chung ®é dµi kh«ng v-ît qu¸ 1/3 chiÒu dµi vá trÊu. Trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n, do cä s¸t gi÷a c¸c h¹t thãc khi cµo ®¶o, phÇn lín mµy thãc bÞ rông ra lµm t¨ng thªm tØ lÖ t¹p chÊt trong thãc. b/ Vá trÊu : Vá trÊu cã t¸c dông b¶o vÖ h¹t thãc, chèng c¸c ¶nh h-ëng xÊu cña m«i tr-êng vµ sù ph¸ h¹i cña sinh vËt h¹i (c«n trïng, nÊm mèc).Trªn mÆt vá trÊu cã c¸c ®-êng g©n vµ cã nhiÒu l«ng r¸p xï x×. Trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n, l«ng thãc th-êng rông ra do cä s¸t gi÷a c¸c h¹t thãc víi nhau, lµm t¨ng tØ lÖ t¹p chÊt. Tuú theo lo¹i gièng thãc mµ vá trÊu cã ®é dµy vµ chiÕm tØ lÖ kh¸c nhau so víi toµn bé h¹t thãc. §é dµy vá trÊu th-êng tõ 0,12-0,15 mm, chiÕm tõ 18-20% so víi khèi l-îng toµn h¹t thãc. c/ Vá h¹t : 9 Vá h¹t lµ líp vá máng bao bäc néi nhò, cã mµu tr¾ng ®ôc hoÆc ®á cua. VÒ mÆt cÊu t¹o, tõ ngoµi vµo trong gåm cã: qu¶ b×, chñng b× vµ líp al¬r«ng. Tïy theo gièng lóa vµ ®é chÝn cña thãc mµ líp vá h¹t nµy dµy hay máng. Trung b×nh líp vá h¹t chiÕm 5,6-6,1 % khèi l-îng h¹t g¹o lËt. Líp al¬r«ng cã thµnh phÇn cÊu t¹o chñ yÕu lµ protit vµ lipit. Khi xay x¸t, líp al¬r«ng bÞ vôn ra thµnh c¸m. NÕu nã sãt l¹i nhiÒu trong g¹o th× khi b¶o qu¶n g¹o dÔ bÞ chua vµ oi khÐt do c¸m bÞ oxy ho¸. d/ Néi nhò : Néi nhò lµ phÇn chÝnh vµ chñ yÕu nhÊt cña h¹t thãc. Trong néi nhò chñ yÕu lµ gluxit chiÕm tíi 90%, trong khi ®ã trong toµn h¹t g¹o gluxit chØ chiÕm kho¶ng 75%. Tuú theo gièng vµ ®iÒu kiÖn canh t¸c mµ néi nhò cã thÓ tr¾ng trong, cã mét sè c¸c gièng h¹t ng¾n néi nhò th-êng tr¾ng ®ôc, khi xay x¸t dÔ ®ín n¸t. e/ Ph«i : Ph«i n»m ë d-íi néi nhò, lµ bé phËn cã nhiÖm vô biÕn c¸c chÊt dù tr÷ trong néi nhò thµnh chÊt dinh d-ìng nu«i méng khi h¹t n¶y mÇm. Ph«i chøa nhiÒu protit, lipit, vitamin. Tuú theo gièng vµ ®iÒu kiÖn canh t¸c mµ ph«i to, nhá kh¸c nhau (chiÕm 2,2-3% khèi l-îng toµn h¹t). Ph«i cã cÊu t¹o xèp, nhiÒu dinh d-ìng, ho¹t ®éng sinh lý m¹nh nªn trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n dÔ bÞ c«n trïng vµ sinh vËt h¹i tÊn c«ng, khi xay x¸t ph«i th-êng vôn ra thµnh c¸m. 1.1.2.2/ C¸c thµnh phÇn ho¸ häc cña thãc, g¹o : Thµnh phÇn ho¸ häc cña thãc, g¹o thay ®æi râ rÖt theo gièng lóa, ch©n ruéng, ph©n bãn, kü thuËt canh t¸c, ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, thêi gian thu ho¹ch, c«ng nghÖ xay x¸t,… 10 Thµnh phÇn ho¸ häc cña thãc, g¹o gåm: n-íc, gluxit, protit, lipit, xenlulo, chÊt kho¸ng, vitamin B¶ng thµnh phÇn ho¸ häc cña c¸c chÊt trong thãc vµ s¶n phÈm tõ thãc.(2) B¶ng sè 1.1 Tªn s¶n N-íc Gluxit Protit Lipit Xenlulo Tro VitaminB1 phÈm (%) (%) (%) (%) (%) (%) (mg %) 1. Thãc 13,0 64,03 6,69 2,10 8,78 5,36 5,36 2. G¹o lËt 13,9 74,46 7,88 2,02 0,57 1,18 1,18 3. G¹o 13,8 77,35 7,35 0,52 0,18 0,54 0,54 4. C¸m 11,0 43,47 14,91 8,07 14,58 11,23 11,0 5. TrÊu 11,0 36,10 2,75 0,98 56,72 19,61 - 1.1.2.3/ ý nghÜa trong b¶o qu¶n : H¹t thãc trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n vÉn lµ cÊu tö sèng, do ®ã vÉn tån t¹i c¸c ho¹t ®éng sinh lý, sinh ho¸ cña nã. Do c¸c tÝnh chÊt cÊu t¹o cña nã gÇn t-¬ng tù víi c¸c lo¹i h¹t ngò cèc kh¸c nªn h×nh th¸i vµ ph-¬ng ph¸p b¶o qu¶n cña chóng gÇn nh- nhau. C¸c lo¹i gièng thãc kh¸c nhau cã kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n còng kh¸c nhau, nh÷ng gièng thãc cã vá trÊu máng, vá trÊu bÞ hë Ýt ®-îc b¶o qu¶n dµi ngµy trong kho dù tr÷. Ngoµi ra còng tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn canh t¸c, gièng lóa, thêi gian thu ho¹ch mµ ng-êi ta chän nh÷ng gièng thãc phï hîp ®Ó ®-a vµo b¶o qu¶n dµi ngµy ë kho dù tr÷. 1.1.3/ TÝnh chÊt vËt lý cña h¹t vµ khèi h¹t : 1.1.3.1/ TÝnh chÊt vËt lý cña h¹t : 11 a/ Mµu s¾c vµ mïi vÞ : Mçi lo¹i h¹t ë tr¹ng th¸i b×nh th-êng ®Òu cã mµu s¾c vµ mïi vÞ tù nhiªn cña nã. NÕu thu ho¹ch, chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n kh«ng ®óng chÕ ®é th× lµm cho chÊt l-îng h¹t gi¶m, khi ®ã mµu s¾c, mïi vÞ cña h¹t còng thay ®æi theo. Ta thÊy mµu s¾c vµ mïi vÞ cña h¹t lµ mét trong nh÷ng chØ sè ®¸nh gi¸ chÊt l-îng h¹t. Th-êng ng-êi ta x¸c ®Þnh mµu s¾c h¹t b»ng c¸ch so s¸nh víi mÇu h¹t tèt b×nh th-êng cña cïng lo¹i gièng Khi h¹t ®· n¶y mÇm hoÆc cã ®é Èm cao ®-a vµo b¶o qu¶n th× vá h¹t mÊt mµu s¸ng tù nhiªn, chuyÓn sang nh¹t mµu hoÆc cã mµu ®ôc. Khi sÊy qu¸ nhiÖt hoÆc h¹t bÞ bèc nãng th× vá h¹t bÞ sÉm l¹i. Nh- vËy tïy theo møc ®é h- háng cña h¹t mµ h¹t bÞ chuyÓn mµu. Víi h¹t tèt b×nh th-êng bao giê còng cã mïi vÞ ®Æc tr-ng. Khi h¹t bÞ mÊt mïi ®Æc tr-ng hay cã mïi l¹ th× lóc ®ã chÊt l-îng h¹t ®· bÞ gi¶m. Mïi vÞ l¹ do trong h¹t ®· x¶y ra qu¸ tr×nh ph©n huû c¸c chÊt h÷u c¬ hoÆc do l-¬ng thùc ®· hÊp thô h¬i cña c¸c chÊt kh¸c. Khi h¹t cã mïi h«i mèc do nÊm mèc ph¸t triÓn g©y nªn. H¹t th-êng cã mïi h«i mèc khi b¶o qu¶n l-¬ng thùc bÞ Èm -ít. Cßn nÕu h¹t cã mïi thèi xuÊt hiÖn lµ khi h¹t bÞ mèc nghiªm träng. §Ó lo¹i trõ mïi l¹ trong l-¬ng thùc th-êng dïng c¸ch röa sau ®ã sÊy kh«. Tuú theo møc ®é cña mïi cã thÓ dïng mét sè ho¸ chÊt ®Ó t¸ch mïi, nh-ng rÊt khã t¸ch triÖt ®Ó mïi l¹. Khi h¹t l-¬ng thùc ®· hÊp thô mïi l¹ th× s¶n phÈm chÕ biÕn tõ l-¬ng thùc ®ã còng cã vÞ l¹ vµ ¶nh h-ëng tíi chÊt l-îng s¶n phÈm. Trong b¶o qu¶n th-êng lÊy chØ sè mïi ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é h- háng cña h¹t. NÕu cã mïi nha th× h¹t ®· b¾t ®Çu gi¶m chÊt l-îng. Cã mïi h¬i mèc th× h¹t ®· h- háng t-¬ng ®èi nghiªm träng. NÕu h¹t cã mïi h«i thèi th× h¹t ®· h- háng nghiªm träng, khi ®ã vá h¹t bÞ sÉm ®en. Nh-ng cÇn chó ý khi ®¸nh gi¸ chØ sè mïi cÇn ph©n biÖt víi mïi cña kho, v× 12 khi kho bÞ bÞt kÝn cã mïi tÝch tô trong kho do qu¸ tr×nh sinh lý cña h¹t b×nh th-êng g©y nªn. Th-êng x¸c ®Þnh mïi cña h¹t l-¬ng thùc b»ng c¶m quan b»ng c¸ch so s¸nh víi h¹t tèt b×nh th-êng. Cho h¹t vµo cèc n-íc nãng 60 0- 70oC, ®Ëy kÝn, sau 2-3 phót g¹n hÕt n-íc vµ ngöi mïi so s¸nh víi mÉu ®èi chøng. b/ KÝch th-íc vµ h×nh d¹ng h¹t : KÝch th-íc vµ h×nh d¹ng h¹t lµ mét trong nh÷ng chØ sè ®Æc tr-ng ®Ó ph©n lo¹i h¹t ®ång thêi còng lµ chØ sè c¬ lý ¸p dông trong b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn. Mçi lo¹i h¹t cã c¸c ®Æc tÝnh thùc vËt riªng nh- tr¹ng th¸i néi nhò, mµu s¾c, h×nh d¸ng vµ kÝch th-íc,... Trong chÕ biÕn, lîi dông sù kh¸c nhau vÒ kÝch th-íc h¹t ®Ó chän lç sµng thÝch hîp hoÆc lîi dông sù kh¸c nhau vÒ tr¹ng th¸i bÒ mÆt h¹t (nh½n hay xï x×, trßn hay dµi) ®Ó chän m¸y ph©n lo¹i vµ lµm s¹ch. KÝch th-íc vµ h×nh d¹ng h¹t còng ¶nh h-ëng nhiÒu tíi ®é hæng vµ tÝnh t¶n rêi cña l« h¹t. c/ §é lín : H¹t cã ®é lín cµng cao th× cµng cã gi¸ trÞ v× tØ lÖ néi nhò nhiÒu, khi chÕ biÕn thu ®-îc tØ lÖ thµnh phÈm cao. §Ó ®¸nh gi¸ ®é lín cña h¹t cÇn c¨n cø vµo mét sè chØ sè nh-: khèi l-îng 1000 h¹t, dung träng, ®é ®ång ®Òu, ®é ch¾c. Khèi l-îng 1000 h¹t thÓ hiÖn ®é lín, ®é ch¾c vµ ®é hoµn thiÖn cña h¹t. Khèi l-îng 1000 h¹t cµng cao th× h¹t cµng gi¸ trÞ (tÝnh theo chÊt kh«). Dung träng cña khèi h¹t lµ khèi l-îng h¹t trong mét ®¬n vÞ thÓ tÝch, tÝnh theo g/l hay kg/m3. Dung träng cµng lín tøc lµ khèi l-îng h¹t trong mét ®¬n vÞ thÓ tÝch cµng cao, khi ®ã h¹t to, ch¾c, hoµn thiÖn vµ tØ lÖ néi nhò cao. 13 Dung träng cña h¹t phô thuéc vµo mét sè yÕu tè : hÖ sè d¹ng cÇu, tr¹ng th¸i bÒ mÆt h¹t, hÖ sè ma s¸t, ®é Èm, ®é lín, ®é ch¾c... H¹t cµng trßn, bÒ mÆt h¹t cµng nh½n, hÖ sè ma s¸t thÊp vµ ®é Èm, ®é lín, ®é ch¾c cµng cao th× dung träng cµng lín. NÕu h¹t bÞ lÉn nhiÒu t¹p chÊt nÆng th× dung träng t¨ng, nÕu lÉn nhiÒu t¹p chÊt nhÑ th× dung träng gi¶m. §é lín cña h¹t liªn quan ®Õn kÝch th-íc h¹t, h¹t cã kÝch th-íc cµng lín th× cµng to. KÝch th-íc h¹t liªn quan chÆt chÏ víi tØ lÖ V/Fh. H¹t nhá th× diÖn tÝch h¹t lín h¬n so víi h¹t to, do ®ã tØ lÖ vá cña h¹t nhá nhiÒu h¬n. §é ®ång ®Òu ®Æc tr-ng cho møc ®é ®ång nhÊt cña c¸c h¹t trong l« h¹t. §Ó ®¸nh gi¸ ®é ®ång ®Òu toµn diÖn cßn ph¶i c¨n cø vµo c¶ mµu s¾c, ®é Èm, khèi l-îng tõng h¹t, ®é trong vµ mét sè chØ sè kh¸c. Thùc tÕ s¶n xuÊt th-êng chØ x¸c ®Þnh sù gièng nhau, kh¸c nhau vÒ kÝch th-íc vµ th-êng sö dông ph-¬ng ph¸p sµng. d/ §é trong : §é trong lµ chØ sè ®¸nh gi¸ chÊt l-îng h¹t thãc. Khi c¾t ngang h¹t ta thÊy tiÕt diÖn c¾t cã phÇn tr¾ng trong vµ phÇn tr¾ng ®ôc. §Ó ®Æc tr-ng phÇn trong cao hay thÊp dïng thuËt ng÷ ®é trong. §é trong cao th× ®é tr¾ng cña h¹t còng cao vµ hµm l-îng protein cña h¹t còng cao, ®é trong cßn liªn quan tíi thµnh phÇn ho¸ häc cña h¹t. §é trong phô thuéc lo¹i gièng h¹t vµ khÝ hËu khi c©y lóa ph¸t triÓn, th-êng lóa vô mïa cã ®é trong cao h¬n lóa vô chiªm. H¹t cã ®é trong cao khi xay x¸t cho tØ lÖ h¹t nguyªn cao, c¬m në. Theo møc ®é trong mµ h¹t lóa ®-îc chia thµnh 3 nhãm : nhãm cã ®é trong nhá h¬n 40% lµ h¹t cã ®é trong thÊp, h¹t cã ®é trong tõ 40-60% lµ cã ®é trong trung b×nh, h¹t cã ®é trong trªn 60% lµ cã ®é trong cao. 14 1.1.3.2/ TÝnh chÊt vËt lý cña khèi h¹t: a/ §é t¶n rêi : Khèi h¹t gåm nh÷ng phÇn tö r¾n gép l¹i. Nh÷ng phÇn tö r¾n ®ã kh¸c nhau vÒ h×nh d¹ng, kÝch th-íc, dung träng, khèi l-îng 1000 h¹t, tr¹ng th¸i bÒ mÆt,... do ®ã khèi h¹t dÔ dµng chuyÓn dÞch, sù chuyÓn dÞch nµy ®-îc biÓu diÔn b»ng ®é t¶n rêi. Khèi h¹t cã ®é t¶n rêi cao th× dÔ dµng vËn chuyÓn b»ng c¸c ph-¬ng ph¸p: dïng søc giã, gµu t¶i, b¨ng t¶i, èng tù tr-ît,.... Do khèi h¹t cã ®é t¶n rêi nªn dÔ dµng ®æ h¹t vµo kho ë c¸c d¹ng kh¸c nhau: kho th-êng, kho silo, vùa chøa hoÆc c¸c ph-¬ng tiÖn vËn chuyÓn nh- «t«, tµu ho¶, tµu thuû. Khi ®æ thãc vµo kho b»ng thiÕt bÞ vËn chuyÓn th× møc ®é chøa ®Çy cña kho còng phô thuéc vµo ®é t¶n rêi. §é t¶n rêi cµng cao th× cµng tËn dông ®-îc dung tÝch kho. §é t¶n rêi cña thãc ®-îc øng dông ®Ó tÝnh dung l-îng chøa vµ søc bÒn cÊu tróc kho. §é t¶n rêi cña khèi h¹t ®-îc ®Æc tr-ng b»ng gãc nghiªng tù nhiªn vµ gãc tr-ît. - Gãc nghiªng tù nhiªn : khi ®æ khèi h¹t r¬i tù do tõ cao xuèng mÆt ph¼ng n»m ngang th× khèi h¹t cã h×nh chãp nãn. Gãc t¹o bëi ®-êng sinh víi mÆt ph¼ng ®¸y n»m ngang cña h×nh chãp gäi lµ gãc nghiªng tù nhiªn cña khèi h¹t. VÒ trÞ sè, gãc nghiªng tù nhiªn b»ng gãc ma s¸t gi÷a h¹t víi h¹t nªn cßn gäi lµ gãc ma s¸t trong. - Gãc tr-ît: nÕu ®æ h¹t trªn mét mÆt ph¼ng ngang lµm b»ng mét vËt liÖu bÊt kú, n©ng dÇn mét ®Çu cña mÆt ph¼ng lªn cho tíi khi h¹t b¾t ®Çu tr-ît th× gãc giíi h¹n gi÷a mÆt ph¼ng n»m ngang vµ mÆt ph¼ng tr-ît gäi lµ gãc tr-ît. VÒ trÞ sè, gãc tr-ît b»ng gãc ma s¸t gi÷a h¹t víi vËt liÖu tr-ît nªn cßn gäi lµ gãc ma s¸t ngoµi. Tr-êng hîp khèi h¹t th× gãc tr-ît cã liªn quan vµ phô thuéc vµo gãc nghiªng tù 15 nhiªn. V× vËy khi thiÕt kÕ kho hay chÕ t¹o thiÕt bÞ cÇn chó ý tíi c¶ gãc nghiªng tù nhiªn vµ gãc tr-ît. Gãc nghiªng tù nhiªn vµ gãc tr-ît cµng lín th× ®é t¶n rêi cµng nhá vµ ng-îc l¹i. §é t¶n rêi cña khèi h¹t phô thuéc vµo c¸c yÕu tè sau : - H×nh d¸ng, kÝch th-íc vµ tr¹ng th¸i bÒ mÆt h¹t. - §é Èm cña h¹t. - L-îng vµ lo¹i t¹p chÊt trong khèi h¹t. Riªng ®èi víi gãc tr-ît cßn thªm mét yÕu tè quan träng lµ lo¹i vËt liÖu vµ tr¹ng th¸i bÒ mÆt vËt liÖu tr-ît. Thãc lµ lo¹i h¹t kh¸c d¹ng h×nh cÇu vµ bÒ mÆt xï x× cã gãc nghiªng tù nhiªn vµ gãc tr-ît lín. T¹p chÊt khèi h¹t cµng cao, nÕu nhiÒu t¹p chÊt h÷u c¬ th× ®é t¶n rêi nhá. §é Èm khèi h¹t cµng cao th× ®é t¶n rêi cµng gi¶m. Trong qu¸ tr×nh b¶o qu¶n ®é t¶n rêi khèi h¹t cã thÓ thay ®æi tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn b¶o qu¶n. NÕu b¶o qu¶n qu¸ l©u hoÆc khèi h¹t bÞ bèc nãng lµm cho khèi h¹t bÞ nÐn chÆt th× ®é t¶n rêi còng gi¶m. b/ TÝnh tù ph©n lo¹i cña khèi h¹t : Trong khèi h¹t cã nhiÒu cÊu tö kh«ng ®ång nhÊt, khèi h¹t l¹i cã ®é t¶n rêi nªn khi di chuyÓn sÏ t¹o nªn nh÷ng khu vùc hay nh÷ng líp cã chØ sè chÊt l-îng kh¸c nhau, hiÖn t-îng nµy gäi lµ tÝnh tù ph©n lo¹i cña khèi h¹t. Khi ®æ h¹t vµo kho, th¸o h¹t ra hay khi chuyªn chë, nh÷ng h¹t cã khèi l-îng riªng nhá, h¹t lÐp hay t¹p chÊt nhÑ sÏ ph©n bè ë líp trªn hay xung quanh ®èng h¹t, cßn nh÷ng h¹t ch¾c cã dung träng lín vµ t¹p chÊt nÆng nh- ®¸, s¹n sÏ n»m ë chÝnh gi÷a vµ phÝa d-íi ®èng h¹t. Nguyªn nh©n chñ yÕu g©y nªn hiÖn t-îng nµy lµ do tÝnh chÊt khÝ ®éng cña c¸c cÊu tö. Khi ®æ h¹t vµo kho, c¸c phÇn tö r¬i tù do trong kh«ng gian ®Òu chÞu mét søc c¶n nhÊt ®Þnh cña kh«ng khÝ. Søc c¶n nµy ®èi 16 víi c¸c phÇn tö kh¸c nhau th× kh¸c nhau, nã phô thuéc vµo h×nh d¸ng, kÝch th-íc, dung träng, khèi l-îng 1000 h¹t, tèc ®é r¬i vµ vÞ trÝ c¸c phÇn tö trong kh«ng gian. NÕu phÇn tö cµng nhÑ, h×nh chiÕu cña phÇn tö trªn mÆt ph¼ng th¼ng gãc víi chiÒu chuyÓn dÞch cµng lín th× søc c¶n cña kh«ng khÝ cµng lín vµ phÇn tö r¬i cµng chËm. Ng-îc l¹i phÇn tö cã dung träng lín sÏ r¬i nhanh, r¬i th¼ng nªn tËp trung ë chÝnh gi÷a khèi h¹t. Nh÷ng h¹t lÐp, t¹p chÊt nhÑ vµ bôi r¬i chËm, ®ång thêi chuyÓn ®éng xo¸y trong kho nªn th-êng tËp trung ë s¸t t-êng vµ 4 gãc kho. Do hËu qu¶ cña qu¸ tr×nh tù ph©n lo¹i lµm cho c¸c khu vùc kh¸c nhau cña khèi h¹t cã chÊt l-îng kh¸c nhau. ë gÇn t-êng vµ c¸c gãc kho cã nhiÒu h¹t lÐp, t¹p chÊt nhÑ vµ bôi, ®ång thêi c¸c phÇn tö nµy còng mang theo nhiÒu vi sinh vËt vµ ®é Èm cao h¬n do ®ã c«n trïng vµ vi sinh vËt dÔ ph¸t triÓn. Chóng ph¸t triÓn ë ®©y tr-íc råi l©y lan ra c¸c n¬i kh¸c trong toµn khèi h¹t, v× vËy khi nhËp kho cÇn ph¶i chó ý kh¾c phôc hiÖn t-îng nµy. Khi th¸o h¹t ra còng cã hiÖn t-îng tù ph©n lo¹i. C¸c kho b¶o qu¶n l-¬ng thùc ë n-íc ta chñ yÕu lµ kho th-êng kh«ng c¬ giíi nªn hiÖn nay ®ang ¸p dông biÖn ph¸p b¾c cÇu vµ ®i trªn cÇu ®æ thãc tõ trong ra ngoµi. HiÖn t¹i biÖn ph¸p nµy ®· kh¾c phôc phÇn nµo tÝnh tù ph©n lo¹i vµ lµm gi¶m ®é nÐn cña khèi h¹t so víi kh«ng ®i trªn cÇu, nh-ng cÇn l-u ý khi ®æ h¹t cµng h¹ thÊp chiÒu cao r¬i h¹t cµng tèt. c/ §é chÆt vµ ®é hæng cña khèi h¹t : Khèi h¹t gåm nh÷ng phÇn tö r¾n, gi÷a nh÷ng phÇn tö r¾n lµ kho¶ng kh«ng chøa kh«ng khÝ , kho¶ng kh«ng nµy gäi lµ ®é hæng cña khèi h¹t. PhÇn thÓ tÝch chiÕm bëi h¹t vµ c¸c phÇn tö r¾n kh¸c gäi lµ ®é chÆt. §é chÆt vµ ®é hæng tØ lÖ nghÞch víi nhau. Trong b¶o qu¶n nÕu ®é chÆt t¨ng th× ®é hæng gi¶m vµ ng-îc l¹i. §é chÆt vµ ®é hæng cña khèi h¹t phô thuéc vµo h×nh d¹ng, kÝch th-íc, tr¹ng th¸i bÒ mÆt h¹t vµ c¸c phÇn tö r¾n kh¸c, phô thuéc vµo l-îng vµ lo¹i t¹p chÊt, 17 ph-¬ng ph¸p nhËp kho vµ thêi gian b¶o qu¶n. H¹t cã vá xï x×, h¹t dµi, cã r©u th× ®é hæng lín, t¹p chÊt lín vµ nhÑ th× lµm gi¶m ®é chÆt, t¹p chÊt nhá lµm gi¶m ®é hæng. H×nh d¹ng, kÝch th-íc kho vµ ph-¬ng ph¸p ®æ h¹t vµo kho còng ¶nh h-ëng nhiÒu tíi ®é hæng. Kho lín th× søc c¶n cña t-êng Ýt, søc nÐn cña khèi h¹t lín do ®ã ®é chÆt t¨ng lªn. NÕu ®æ h¹t vµo kho mµ dÉm lªn nhiÒu hoÆc ®æ qu¸ cao th× khèi h¹t bÞ nÐn chÆt, ®é hæng gi¶m. §é hæng ë c¸c khu vùc kh¸c nhau th× kh¸c nhau do tÝnh tù ph©n lo¹i g©y nªn. Trong khi b¶o qu¶n, ®é hæng lu«n thay ®æi phô thuéc vµo ®é Èm vµ thêi gian b¶o qu¶n. NÕu h¹t Èm th× ®é hæng gi¶m vµ nÕu b¶o qu¶n l©u th× ®é hæng còng gi¶m. §é hæng vµ dung träng còng cã liªn quan víi nhau, h¹t cã dung träng lín th× ®é hæng nhá. §é chÆt vµ ®é hæng cã ý nghÜa quan träng trong b¶o qu¶n. NÕu khèi h¹t cã ®é hæng cao, kh«ng khÝ dÔ chuyÓn dÞch g©y nªn hiÖn t-îng truyÒn nhiÖt ®èi l-u vµ chuyÓn dÞch Èm. NÕu b¶o qu¶n kh«ng tèt trong ®iÒu kiÖn ®é Èm vµ nhiÖt ®é kh«ng khÝ cao dÔ g©y ¶nh h-ëng tíi chÊt l-îng cña khèi h¹t. Nh-ng nÕu biÕt lîi dông ®é hæng th× cã thÓ ¸p dông ph-¬ng ph¸p th«ng giã tù nhiªn hoÆc th«ng giã c-ìng bøc ®Ó gi¶m nhiÖt ®é, ®é Èm cña khèi h¹t hoÆc x¶ khÝ x«ng h¬i diÖt trïng. Trong b¶o qu¶n h¹t gièng, ®é hæng cã ý nghÜa rÊt lín. Nhê cã kh«ng khÝ trong khèi h¹t mµ h¹t h« hÊp b×nh th-êng, duy tr× ®-îc sù sèng. Muèn b¶o qu¶n h¹t gièng tèt ph¶i ®¶m b¶o ®é hæng cao, h¹t ph¶i kh«, s¹ch, kh«ng ®æ h¹t cao qu¸ møc. Tr-êng hîp b¶o qu¶n l©u ph¶i ®¶o kho hoÆc chuyÓn kho theo ®Þnh kú. d/ Trë lùc cña khèi h¹t : Trong b¶o qu¶n vµ lµm kh« h¹t ph¶i chó ý tíi trë lùc cña khèi h¹t. Trë lùc lµ mét trong c¸c th«ng sè cÇn thiÕt khi tÝnh to¸n th«ng giã vµ sÊy h¹t. Trë lùc cña khèi h¹t t¨ng tØ lÖ thuËn víi tèc ®é dßng khÝ vµ tÝnh theo c«ng thøc : (1) 18  = 9,806 Ahvn trong ®ã : h- chiÒu dµy líp h¹t (mm); v- tèc ®é dßng khÝ ®i qua líp h¹t (m/s); A vµ n- hÖ sè phô thuéc tÝnh chÊt vËt lý cña h¹t vµ khèi h¹t (Víi thãc A = 1,76; n = 1,41). e/ TÝnh hÊp thô cña khèi h¹t : H¹t l-¬ng thùc cã kh¶ n¨ng hót h¬i n-íc vµ c¸c lo¹i khÝ gäi lµ tÝnh hÊp thô cña h¹t. Trong ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh h¹t còng cã kh¶ n¨ng nh¶ h¬i n-íc vµ c¸c khÝ ra m«i tr-êng xung quanh. Khèi h¹t cã tÝnh hÊp thô lµ do 2 yÕu tè : - H¹t cã cÊu t¹o d¹ng keo vµ cã nhiÒu mao qu¶n. - Khèi h¹t cã ®é hæng. Nghiªn cøu cÊu t¹o h¹t thÊy c¸c chÊt cÊu t¹o h¹t ë d¹ng keo nªn dÔ hÊp thô ho¸ häc khÝ vµ h¬i, mÆt kh¸c cßn do cÊu t¹o gåm nhiÒu vi qu¶n vµ vÜ qu¶n nªn dÔ ng-ng tô mao qu¶n. Qu¸ tr×nh hÊp thô khÝ vµ h¬i cña h¹t bao gåm c¶ hÊp thô, hÊp phô, ng-ng tô mao qu¶n vµ hÊp thô ho¸ häc. §é hæng cña khèi h¹t còng cã ¶nh h-ëng quyÕt ®Þnh tíi tÝnh hÊp thô v× nhê cã ®é hæng mµ h¬i n-íc hoÆc c¸c chÊt khÝ cã thÓ x©m nhËp vµo khèi h¹t, c¶ h¹t ë phÇn ngoµi khèi vµ s©u trong khèi còng bÞ ¶nh h-ëng. XÐt vÒ mÆt ¶nh h-ëng tíi chÊt l-îng vµ ®é bÒn b¶o qu¶n cña l-¬ng thùc mµ ph©n thµnh: sù hÊp thô khÝ vµ h¬i ; vµ sù hÊp thô h¬i n-íc. e.1/ HÊp thô khÝ vµ h¬i : C¸c chÊt khÝ vµ h¬i trong thµnh phÇn kh«ng khÝ ë m«i tr-êng b¶o qu¶n nhkhÝ CO2, NH3, h¬i c¸c axit h÷u c¬ vµ c¸c khÝ l¹ kh¸c ®Òu cã kh¶ n¨ng x©m nhËp vµo h¹t. Sau khi h¹t ®· hÊp thô th× qu¸ tr×nh lµm tho¸t khÝ rÊt khã kh¨n vµ h¹t kh«ng nh¶ ra triÖt ®Ó. Mét sè tr-êng hîp cã hiÖn t-îng hÊp thô ho¸ häc tøc lµ c¸c