Tài liệu Nhận dạng và bình luận chính sách tỷ giá ở việt nam luận văn thạc sĩ

  BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HOÀ CHÍ MINH  NGUYEÃN THÒ XUAÂN TUYEÁT NHAÄN DAÏNG VAØ BÌNH LUAÄN CHÍNH SAÙCH TYÛ GIAÙ ÔÛ VIEÄT NAM Chuyeân ngaønh: Kinh Teá Taøi Chính-Ngaân Haøng Maõ soá: 60.31.12 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc: GS.TS.  TRAÀN NGOÏC THÔ TP. Hoà Chí Minh - Naêm 2009  LÔØI CAM ÑOAN Toâi cam ñoan luaän vaên: “Nhaän daïng vaø bình luaän chính saùch tyû giaù ôû Vieät Nam” laø coâng trình nghieân cöùu cuûa baûn thaân, ñöôïc ñuùc keát töø quaù trình hoïc taäp vaø nghieân cöùu thöïc tieãn trong thôøi gian qua, döôùi söï höôùng daãn cuûa GS.TS. Traàn Ngoïc Thô. Taùc giaû luaän vaên Nguyeãn Thò Xuaân Tuyeát LÔØI CAÛM ÔN Chaân thaønh caùm ôn Ban giaùm hieäu Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho toâi hoïc taäp vaø nghieân cöùu. Vôùi taát caû taâm tình traân troïng xin ñöôïc noùi leân loøng bieát ôn nhöõng gì toâi ñöôïc hoïc hoûi töø caùc vò Thaày, Coâ Khoa Sau ñaïi hoïc ñaõ tham gia giaûng daïy chöông trình Cao hoïc trong thôøi gian qua. Chaân thaønh caùm ôn GS.TS. Traàn Ngoïc Thô, Thaày ñaõ taän tình höôùng daãn vaø nhöõng yù kieán ñoùng goùp quyù baùu cuûa Thaày ñaõ giuùp toâi coù nhöõng yù töôûng ñeå hoaøn thaønh luaän vaên nhoû naøy. Xin traân troïng caùm ôn. Taùc giaû luaän vaên Nguyeãn Thò Xuaân Tuyeát MUÏC LUÏC DANH MUÏC CHÖÕ VIEÁT TAÉT DANH MUÏC BAÛNG, HÌNH PHAÀN MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN CHÍNH SAÙCH TYÛ GIAÙ 1.1 Sô löôïc veà tyû giaù Trang 1 1.1.1 Ñieåm vaøi neùt veà lòch söû hình thaønh tyû giaù hoái ñoaùi qua laêng kính cuûa söï phaùt trieån thò tröôøng quoác teá 1 1.1.2 Khaùi nieäm tyû giaù 1 1.1.3 Chöùc naêng cuûa tyû giaù 2 1.2 Cô sôû xaùc ñònh caân baèng tyû giaù 2 1.2.1 Möùc caàu ngoaïi teä 2 1.2.2 Möùc cung ngoaïi teä 3 1.2.3 Xaùc ñònh caân baèng tyû giaù 4 1.3 Caùc cheá ñoä tyû giaù 4 1.3.1 Cheá ñoä tyû giaù truyeàn thoáng 4 1.3.1.1 Cheá ñoä tyû giaù coá ñònh 4 1.3.1.2 Cheá ñoä tyû giaù thaû noåi hoaøn toaøn 5 1.3.1.3 Cheá ñoä tyû giaù thaû noåi coù quaûn lyù 5 1.3.2 Cheá ñoä tyû giaù hieän ñaïi 6 1.3.2.1 Cheá ñoä daûi baêng tyû giaù 6 1.3.2.2 Cheá ñoä tyû giaù con raén tieàn teä 6 1.3.2.3 Cheá ñoä tyû giaù chuaån tieàn teä 6 1.3.2.4 Cheá ñoä tyû giaù neo thaû noåi 7 1.4 Nhöõng yeáu toá cô baûn laøm phaùt sinh cung, caàu noäi teä vaø ngoaïi teä 7 1.4.1 Nhöõng yeáu toá laøm phaùt sinh cung noäi teä vaø caàu ngoaïi teä 7 1.4.2 Nhöõng yeáu toá laøm phaùt sinh cung ngoaïi teä vaø caàu noäi teä 8 1.5 Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán tyû giaù 1.5.1 Caùc loaïi laõi suaát 1.5.1.1 Laõi suaát töông ñoái 1.5.1.2 Laõi suaát danh nghóa vaø laõi suaát thöïc teá 1.5.2 Thu nhaäp töông ñoái 8 8 9 10 10 1.5.3 Tyû leä laïm phaùt töông ñoái giöõa caùc quoác gia maø Vieät Nam coù giao dòch thöông maïi 11 1.5.4 Tình traïng caùn caân thanh toaùn quoác teá 12 1.5.5 Nguoàn döï tröõ ngoaïi hoái Nhaø Nöôùc 12 1.6 Caùc phaûn öùng töø vieäc thöïc hieän chính saùch tyû giaù 13 1.6.1 Söï can thieäp cuûa Chính phuû vaøo neàn kinh teá 13 1.6.2 Nguoàn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi 14 1.6.3 Nguoàn ngoaïi teä töø Kieàu hoái, xuaát khaåu lao ñoäng vaø du lòch 14 1.6.4 Tình traïng ñoâ-la hoùa 15 1.6.5 Kyø voïng cuûa thò tröôøng taùc ñoäng vaøo tyû giaù töông lai 15 Keát luaän chöông 1 16 CHÖÔNG 2 NHAÄN DAÏNG VAØ BÌNH LUAÄN CHÍNH SAÙCH TYÛ GIAÙ ÔÛ VIEÄT NAM 2.1 Toång quan thöïc traïng chính saùch tyû giaù qua caùc giai ñoaïn ôû Vieät Nam Trang 17 2.1.1 Chính saùch tyû giaù tröôùc thaùng 3/1989 17 2.1.2 Chính saùch tyû giaù töø thaùng 3/1989 cho ñeán nay 17 2.1.2.1 Giai ñoaïn tröôùc khuûng hoaûng taøi chính Chaâu AÙ 1997 18 2.1.2.2 Giai ñoaïn töø thaùng 07/1997 ñeán thaùng 02/1999 19 2.1.2.3 Giai ñoaïn sau thaùng 02/1999 cho ñeán nay 19 2.1.2.4 Tính hôïp lyù cuûa chính saùch tyû giaù hieän haønh 21 2.2 Thöïc traïng söû duïng caùc coâng cuï cô baûn trong ñieàu haønh tyû giaù hieän nay ôû Vieät Nam 21 2.2.1 Ñieåm ñaëc bieät cuûa USD 21 2.2.2 Coá ñònh tyû giaù vôùi USD daãn ñeán cung tieàn taêng maïnh 22 2.2.3 Coá ñònh tyû giaù vôùi USD ñang maát giaù maïnh treân toaøn caàu khieán chi phí saûn xuaát trong nöôùc taêng 23 2.2.4 Linh hoaït tyû giaù khi ñònh giaù VND quaù cao 25 2.2.5 Linh hoaït tyû giaù khi ñònh giaù VND quaù thaáp 27 2.2.6 Laõi suaát laø coâng cuï ñieàu tieát caân baèng cung caàu thò tröôøng tieàn teä laøm giaûm aùp löïc leân tyû giaù 2.2.7 Döï tröõ ngoaïi hoái töø thaùng 04/2005 – 04/2008 2.3 Nhöõng taùc ñoäng cuûa vieäc vaän duïng chính saùch tyû giaù ôû Vieät Nam 28 30 31 2.3.1 Laïm phaùt taïi Vieät Nam 31 2.3.2 Laïm phaùt Vieät Nam so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc chaâu AÙ 33 2.3.3 Thaâm huït ngaân saùch nhaø nöôùc 33 2.3.4 Thaâm huït caùn caân thöông maïi 34 2.4 Moät soá aûnh höôûng töø vieäc thöïc hieän chính saùch tyû giaù ôû Vieät Nam vaø caùc nöôùc ñieån hình maø Vieät Nam coù quan heä thöông maïi 36 2.4.1 Chính phuû Myõ kích thích neàn kinh teá taêng tröôûng thoâng qua söï keát hôïp chính saùch taøi chính-tieàn teä vaø ñaëc bieät kìm haõm söï taêng giaù USD 36 2.4.2 Chính phuû Nhaät Baûn söû duïng chính saùch tieàn teä môû roäng vaø chính saùch taøi chính thaét chaët 37 2.4.3 Chính phuû Trung Quoác aùp duïng chính saùch ñònh giaù quaù thaáp ñoàng Nhaân daân teä 38 2.4.4 Chính phuû Vieät Nam duy trì söï oån ñònh kinh teá-xaõ hoäi qua chính saùch tyû giaù 39 2.5 Tính deã bò toån thöông vaø moät soá phaûn öùng tình hình kinh teá do thay ñoåi chính saùch cuûa Chính phuû 40 2.5.1 Ñoái vôùi khu vöïc taøi chính-ngaân haøng 41 2.5.2 Ñoái vôùi doanh nghieäp cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá 42 2.5.3 Ñoái vôùi khu vöïc daân doanh 43 2.5.4 Ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi 44 2.5.5 Ñoái vôùi vaán ñeà ñoâ-la hoùa taïi Vieät Nam 45 2.5.6 Ñoái vôùi vaán ñeà kieàu hoái, xuaát khaåu lao ñoäng vaø du lòch 46 2.5.7 Ñoái vôùi taâm lyù ñaùm ñoâng cuûa con ngöôøi (taâm lyù baày ñaøn) taùc ñoäng ñeán neàn kinh teá 47 Keát luaän chöông 2 49 CHÖÔNG 3 MOÄT SOÁ GÔÏI YÙ CHO CHÍNH SAÙCH TYÛ GIAÙ ÔÛ VIEÄT NAM Trang 3.1 Nhöõng gôïi yù nhaèm goùp phaàn hoaøn thieän hôn veà ñieàu chænh tyû giaù trong giai ñoaïn hieän nay vaø saép tôùi 50 3.1.1 Nhöõng can thieäp cuûa Chính phuû vaøo tyû giaù trong hoaït ñoäng kinh teá 51 3.1.2 Caàn ñieàu chænh tyû giaù linh hoaït hôn trong thôøi gian tôùi 52 3.1.3 Caàn thaän troïng hôn cho vieäc ñònh giaù cao hay thaáp VND 53 3.1.4 Laõi suaát laø coâng cuï ñeå ño löôøng “söùc khoûe” cuûa neàn kinh teá 55 3.1.5 Phaûi chaën ñöùng laïm phaùt baèng moïi giaù 57 3.2 Döï tröõ vaø quaûn lyù ngoaïi hoái quoác gia caàn phaûi ña daïng hoùa ngoaïi teä maïnh 57 3.2.1 Ñaûm baûo döï tröõ ngoaïi hoái ñuû ñeå ñoái phoù nhöõng cuù soác kinh teá 57 3.2.2 Xaây döïng cô caáu döï tröõ ngoaïi hoái baèng ña daïng hoùa ngoaïi teä maïnh 58 3.2.3 Quaûn lyù ngoaïi hoái khoâng neân ñeå tình traïng ñoâ-la hoùa xaûy ra 59 3.3 Giaûm daàn thaâm huït thöông maïi 60 3.4 Giaûm thieåu thaâm huït ngaân saùch nhaø nöôùc ôû möùc chuaån möïc quoác teá 60 3.5 Khuyeán khích caùc nhaø ñaàu tö höôùng vaøo nhöõng nôi caàn thieát ñaàu tö 61 3.6 Taêng cöôøng hieäu quaû xuaát khaåu lao ñoäng, thu huùt kieàu hoái vaø du lòch 62 3.6.1 Ñaåy maïnh hôn nöõa thò tröôøng xuaát khaåu lao ñoäng 62 3.6.2 Caàn coù chính saùch thu huùt kieàu hoái vaø du lòch 63 3.7 Chính phuû thöïc thi chính saùch tyû giaù caàn traùnh nhöõng phaûn öùng khoâng ñaùng phaûi xaûy ra 3.7.1 Ñoái vôùi caùc toå chöùc – taøi chính 64 64 3.7.2 Ñoái vôùi doanh nghieäp caùc thaønh phaàn kinh teá 65 3.7.3 Chính phuû haõy taïo laïi nieàm tin cho coäng ñoàng 67 Keát luaän chöông 3 Keát luaän Taøi lieäu tham khaûo Phuï luïc 69 DANH MUÏC CHÖÕ VIEÁT TAÉT  CCTM : Caùn caân thöông maïi CCVL : Caùn caân vaõng lai CPI : Chæ soá giaù tieâu duøng DN : Doanh nghieäp EUR : Ñoàng euro cuûa Lieân minh Chaâu AÂu FDI : Voán ñaàu tö tröïc tieáp FPI : Voán ñaàu tö giaùn tieáp GDP : Toång saûn phaåm quoác noäi IMF : Quyõ tieàn teä Quoác teá ISO : Tieâu chuaån Quoác teá NB : Nhaät Baûn NHNN : Ngaân haøng Nhaø nöôùc NHTM : Ngaân haøng Thöông maïi NHTÖ : Ngaân haøng Trung Öông NSNN : Ngaân saùch Nhaø nöôùc RMB : Ñoàng Renminbi cuûa Trung Quoác (Nhaân daân teä) TQ : Trung Quoác USD : Ñoàng ñoâ-la Myõ VND : Ñoàng Vieät Nam WTO : Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi WB : Ngaân haøng Theá giôùi DANH MUÏC BAÛNG, HÌNH BAÛNG Trang Baûng 2.1: Döï tröõ ngoaïi hoái vaø tyû giaù USD/VND töø 1989 – 1997 18 Baûng 2.2: Bieân ñoä dao ñoäng cuûa tyû giaù ñöôïc ñieàu chænh theo töøng thôøi ñieåm thích hôïp 20 Baûng 2.3: Tyû giaù giöõa USD vaø VND töø naêm 2004 ñeán thaùng 11/2009 24 Baûng 2.4: Dieãn bieán laõi suaát töø thaùng 08/2003 ñeán thaùng 11/2009 30 HÌNH Hình 1.1: Ñöôøng caàu D (D: demand) cuûa USD 02 Hình 1.2: Ñöôøng cung S (S: supply) cuûa USD 03 Hình 1.3: Xaùc ñònh caân baèng tyû giaù theo quan heä cung-caàu ngoaïi teä 04 Hình 1.4: Taùc ñoäng cuûa gia taêng laõi suaát ôû Vieät Nam ñeán giaù trò caân baèng USD 09 Hình 1.5: Taùc ñoäng cuûa söï gia taêng thu nhaäp töông ñoái cuûa Myõ ñeán giaù trò caân baèng VND 10 Hình 1.6: Taùc ñoäng vieäc laïm phaùt ôû Vieät Nam ñeán giaù trò caân baèng cuûa USD 11 Hình 2.1: Bieåu ñoà veà tín duïng vaø cung tieàn taêng maïnh 23 Hình 2.2: Bieåu ñoà tín duïng baát ñoäng saûn döôùi chuaån ôû Myõ 23 Hình 2.3: Bieåu ñoà giaù daàu thoâ giao sau treân thò tröôøng NYMEX 24 Hình 2.4: Bieåu ñoà tình hình xuaát nhaäp khaåu ôû Vieät Nam töø naêm 2000 ñeán 2008 26 Hình 2.5: Bieåu ñoà doøng voán nöôùc ngoaøi ñoå vaøo nhieàu ñaõ laøm VN Index taêng cao 26 Hình 2.6: Bieåu ñoà tyû giaù thaùng 04/2005 ñeán thaùng 07/2008 28 Hình 2.7: Bieåu ñoà NHNN nôùi loûng chính saùch tieàn teä 29 Hình 2.8: Bieåu ñoà döï tröõ ngoaïi hoái töø thaùng 04/2005 ñeán thaùng 04/2008 31 Hình 2.9: Bieåu ñoà laïm phaùt ñaõ ñöôïc ñaåy luøi giöõa thaäp nieân 1990 32 Hình 2.10: Bieåu ñoà laïm phaùt ôû moät soá nöôùc chaâu AÙ 33 Hình 2.11: Bieåu ñoà laïm phaùt ôû Vieät Nam ñaõ trôû veà moät chöõ soá 33 Hình 2.12: Bieåu ñoà tyû leä thaâm huït NSNN so vôùi GDP töø naêm 1990-2008 34 Hình 2.13: Bieåu ñoà CCTM vaø CCVL cuûa Vieät Nam töø naêm 2004 – 2007 35 Hình 2.14: Bieåu ñoà caùn caân thanh toaùn vaãn oån ñònh maëc duø taøi khoaûn vaõng lai thaâm huït 36 Hình 2.15: Bieåu ñoà caùc chæ baùo kinh teá vó moâ cuûa Vieät Nam 40 Hình 2.16: Bieåu ñoà nhöõng vaán ñeà quan troïng nhaát maø DN ñang gaëp phaûi 42 Hình 2.17: Bieåu ñoà taêng tröôûng maïnh meõ cuûa kinh teá tö nhaân töø 2000-2007 44 Hình 3.1: Sô ñoà tính linh hoaït taêng daàn cuûa cô cheá ñieàu haønh tyû giaù 53 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi. Hoäi nhaäp kinh teá laø moät xu theá taát yeáu, khaùch quan trong quaù trình toaøn caàu hoùa kinh teá theá giôùi, coù yù nghóa cöïc kyø quan troïng ñoái vôùi söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá cuûa moät quoác gia, ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhö Vieät Nam. Vieäc hoaïch ñònh moät chính saùch tyû giaù vôùi nhöõng giaûi phaùp höõu hieäu, söû duïng coâng cuï ñieàu haønh tyû giaù moät caùch phuø hôïp vôùi quy luaät vaø hoã trôï toát cho quaù trình phaùt trieån kinh teá beàn vöõng laø moät vaán ñeà khoâng giaûn ñôn chuùt naøo vaø khoâng keùm phaàn quan troïng. Chuùng ta coù theå thaáy ñieàu quan troïng cuûa tính baát oån trong caùc trao ñoåi thöông maïi quoác teá, trong laõi suaát vaø tyû giaù coù theå gaây aùp löïc lôùn ñoái vôùi neàn kinh teá trong nöôùc vaø laøm taêng theâm gaùnh naëng nôï nöôùc ngoaøi. Vì vaäy, vaán ñeà cheá ñoä tyû giaù noùi chung vaø chính saùch tyû giaù noùi rieâng luoân ñöôïc Chính phuû caùc nöôùc vaø caùc nhaø kinh teá quan taâm xem xeùt, nghieân cöùu haøng ngaøy, laø yeáu toá coù aûnh höôûng lôùn ñeán caû neàn kinh teá vaø laø moät maûng raát quan troïng trong chính saùch taøi chính – tieàn teä noùi rieâng vaø chính saùch kinh teá noùi chung. Tuy nhieân, khoâng theå coù ñöôïc moät coâng thöùc chung naøo thoûa maõn ñöôïc taát caû ñeå coù ñöôïc chính saùch tyû giaù thích hôïp xeùt trong boái caûnh cuûa töï do hoùa dòch vuï taøi chính, maø chuùng coøn phuï thuoäc nhieàu vaøo hoaøn caûnh cuï theå cuûa töøng quoác gia rieâng bieät. Caùc quoác gia muoán hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi thì phaûi oån ñònh neàn kinh teá, ñi ñoâi vôùi chính saùch taøi chính-tieàn teä phaûi linh hoaït vaø ñaùng tin caäy. Moät trong nhöõng linh hoàn cuûa caùc chính saùch taøi chính tieàn teä laø chính saùch vaän haønh tyû giaù. Moät ñieàu cuõng khoâng keùm phaàn quan troïng, caùi maø moïi ngöôøi thöôøng hay aûo töôûng, raèng hoäi nhaäp kinh teá cuõng coù nghóa laø neân hoäi nhaäp luoân caû chính saùch ñieàu haønh tyû giaù. Hôn nöõa, khoâng coù moät chính saùch tyû giaù naøo laø ñuùng cho taát caû moïi luùc vaø cho taát caû moïi quoác gia. Muïc ñích cuûa baøi luaän naøy laø nhaän daïng, phaân tích, bình luaän moät soá vaán ñeà veà chính saùch tyû giaù ôû Vieät Nam vaø ñöa ra moät soá gôïi yù cuï theå, qua ñoù laøm saùng toû vaø phaùt trieån theâm veà lyù thuyeát cuõng nhö thöïc tieãn vaän duïng chính saùch tyû giaù, maø ñaëc bieät laø aùp duïng cho caùc thaønh phaàn kinh teá trong thôøi kyø chuyeån ñoåi nhö ñaát nöôùc ta hieän nay. 2. Muïc ñích nghieân cöùu. Ñeå goùp phaàn thieát thöïc trong vieäc hình thaønh moät saûn phaåm khoa hoïc coù giaù trò lyù luaän vaø thöïc tieãn veà hoaït ñoäng chính saùch tyû giaù trong neàn kinh teá treân ñöôøng phaùt trieån hoäi nhaäp ôû Vieät Nam. Ñieåm troïng taâm cuûa luaän vaên naøy muoán giaûi quyeát laø treân cô sôû thu thaäp thoâng tin, phaân tích nhöõng maët coøn toàn taïi, thoáng keâ tìm hieåu nguyeân nhaân moät caùch logic vaø qua thöïc tieãn phaùt sinh cuûa hoaït ñoäng tyû giaù ñeå coù cô sôû ñöa ra caùc baøi hoïc kinh nghieäm, nhöõng gôïi yù nhaèm haïn cheá toái ña nhöõng phaûn öùng khoâng ñaùng ñeå gaëp phaûi khi thöïc hieän chính saùch tyû giaù. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaän vaên laø vaán ñeà lieân quan ñeán nhaän daïng, bình luaän vaø nhöõng phaûn öùng töø vieäc aùp duïng chính saùch tyû giaù, töø ñoù ñöa ra caùc baøi hoïc kinh nghieäm vaø moät soá gôïi yù tröôùc maét. - Veà khoâng gian, luaän vaên nghieân cöùu treân ñòa baøn caû nöôùc vaø nöôùc ngoaøi. - Veà thôøi gian, giôùi haïn nghieân cöùu cuûa luaän vaên laø dieãn bieán tyû giaù vaø nhöõng thoâng tin coù lieân quan ñeán vieäc aùp duïng chính saùch tyû giaù töø naêm 2000 ñeán 2009. - Veà noäi dung, luaän vaên taäp trung nghieân cöùu treân cô sôû phaùp lyù cho söï hình thaønh vaø phaùt trieån chính saùch tyû giaù ôû Vieät Nam trong thôøi gian qua. Treân cô sôû ñoù, ñeà xuaát moät soá gôïi yù veà chính saùch tyû giaù ñeå oån ñònh neàn kinh teá vó moâ trong thôøi gian tôùi. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu. Phöông phaùp nghieân cöùu chuû yeáu laø phöông phaùp thoáng keâ, phaân tích vaø toång hôïp qua tieáp caän thöïc tieãn, thu thaäp thoâng tin, ñoái chieáu, ñaùnh giaù, ñoàng thôøi vaän duïng nhöõng kieán thöùc cuûa caùc moân hoïc veà taøi chính quoác teá, quaûn trò ruûi ro taøi chính, kinh teá vó moâ, kinh teá vi moâ vaø lyù thuyeát taøi chính tieàn teä ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà ñaët ra trong luaän vaên. 5. Keát caáu luaän vaên. Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, luaän vaên ñöôïc keát caáu trong ba chöông: Chöông 1: Toång quan chính saùch tyû giaù. Chöông 2: Nhaän daïng vaø bình luaän chính saùch tyû giaù ôû Vieät nam. Chöông 3: Moät soá gôïi yù cho chính saùch tyû giaù ôû Vieät Nam. Trong quaù trình nghieân cöùu, taùc giaû ñaõ coá gaéng thu thaäp soá lieäu, phaân tích, nhaän daïng, bình luaän ñeå coù moät soá gôïi yù cho chính saùch tyû giaù nhöng chaéc chaén khoâng theå traùnh ñöôïc nhöõng khuyeát ñieåm vaø luaän vaên naøy chæ ñeà caäp ñeán moät vaøi khía caïnh cô baûn. Coù theå ví luaän vaên naøy nhö vaøi loái moøn nho nhoû, so vôùi nhöõng ñaïi loä theânh thang khaùc. Baøi luaän vaên chaéc chaén coøn phieán dieän vaø nhieàu thieáu soùt, kieán thöùc giôùi haïn. Taùc giaû raát mong nhaän ñöôïc söï goùp yù cuûa quyù Thaày, Coâ vaø nhöõng ngöôøi quan taâm caûm thoâng chæ veû theâm. Chaân thaønh caùm ôn. CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN CHÍNH SAÙCH TYÛ GIAÙ 1 CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN CHÍNH SAÙCH TYÛ GIAÙ 1.1 Sô löôïc veà tyû giaù: 1.1.1 Ñieåm vaøi neùt veà lòch söû hình thaønh tyû giaù qua laêng kính cuûa söï phaùt trieån thò tröôøng quoác teá: ÔÛ Trung Quoác, thöông maïi phaùt trieån raát sôùm neân vieäc giao thöông vôùi caùc quoác gia trong khu vöïc cuõng ñaõ hình thaønh töø laâu vôùi “con ñöôøng tô luïa” noåi tieáng trong lòch söû, daøi hôn 7.000km, coù töø khoaûng theá kyû III tröôùc coâng nguyeân, ñaõ taïo ñieàu kieän caùc trung taâm kinh teá giao löu, phaùt taùn caùc neàn vaên hoùa laøm cho kinh teá phaùt trieån maïnh meõ maø tröôùc ñoù chöa töøng coù. ÔÛ Chaâu AÂu, thò tröôøng quoác teá ñaõ hình thaønh vaø phaùt trieån ngay trong thôøi kyø Trung coå, ñaõ coù nhieàu noã löïc ñeå tìm kieám thò tröôøng môùi. Cuoäc thaäp töï chinh laàn thöù ba ñaõ môû roäng thò tröôøng sang Phöông Ñoâng vaø Trung Ñoâng vôùi söï tham gia cuûa nhaø vua Anh Richard Heart Lion cuøng moät soá hoaøng ñeá caùc nöôùc khaùc ñaõ hình thaønh neân nhöõng taäp quaùn thöông maïi cuûa caùc nöôùc phöông taây. Nhö vaäy, thöông maïi ñaõ hình thaønh töø raát sôùm trong lòch söû cuûa neàn kinh teá nhaân loaïi, noù laøm cho thò tröôøng ngaøy caøng môû roäng taïo ñieàu kieän cho caùc quan heä kinh teá quoác teá ra ñôøi vaø phaùt trieån. Moät trong nhöõng noäi dung quan troïng trong tieán trình töï do hoùa taøi chính laø hoäi nhaäp trong chính saùch tyû giaù. 1.1.2 Khaùi nieäm veà tyû giaù: Haøng hoùa trao ñoåi treân cô sôû giaù caû, neáu chuùng ta coi “ñoàng tieàn” nhö moät haøng hoùa ñaëc bieät, thì nhö baát cöù haøng hoùa naøo ñoàng tieàn cuõng phaûi coù giaù cuûa noù. Nhöng giaù cuûa moät ñoàng tieàn khoâng theå bieåu thò thoâng qua chính ñoàng tieàn ñoù, maø bieåu hieän thoâng qua ñoàng tieàn cuûa quoác gia khaùc. Vieäc chuyeån ñoåi töø ñoàng tieàn naøy sang ñoàng tieàn khaùc ñöôïc goïi laø hoái ñoaùi vaø ñöôïc thöïc hieän theo moät tyû leä nhaát ñònh goïi laø tyû giaù hoái ñoaùi (Exchange rate) hay noùi ngaén goïn laø tyû giaù. Veà maët kinh teá, tyû giaù phaûn aùnh söùc mua 2 ñoái ngoaïi cuûa moät ñoàng tieàn treân thò tröôøng quoác teá. Vaäy tyû giaù laø giaù caû cuûa moät ñoàng tieàn naøy ñöôïc bieåu thò baèng soá löôïng nhöõng ñoàng tieàn khaùc. Tyû giaù laø moät phaïm truø kinh teá phöùc taïp coøn coù moät soá khaùi nieäm khaùc nhö sau: - Nhaø kinh teá hoïc ngöôøi Myõ Samuelson cho raèng: Tyû giaù laø giaù ñeå ñoåi ñoàng tieàn cuûa moät nöôùc laáy tieàn cuûa moät nöôùc khaùc. - Theo lyù thuyeát P.P.P (Purchasing Power Parity) thì tyû giaù phaûn aùnh töông quan söùc mua ñoái ngoaïi giöõa ñôn vò tieàn teä nöôùc naøy vôùi ñôn vò tieàn teä nöôùc khaùc. - Tyûø giaù laø giaù caû cuûa moät ñoàng tieàn ñöôïc bieåu thò thoâng qua ñoàng tieàn khaùc 1. - Tyû giaù laø tyû leä giöõa giaù trò cuûa ñoàng tieàn naøy vôùi giaù trò cuûa ñoàng tieàn nöôùc ngoaøi. Tyû giaù naøy treân cô sôû cung caàu ngoaïi teä treân thò tröôøng coù söï ñieàu tieát cuûa Nhaø nöôùc vaø do Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam xaùc ñònh vaø coâng boá 2. 1.1.3 Chöùc naêng cuûa tyû giaù: - Tyû giaù laø cô sôû giaù caû cho caùc giao dòch chuyeån ñoåi töø ñoàng tieàn naøy sang ñoàng tieàn khaùc nhaèm phuïc vuï caùc hoaït ñoäng thöông maïi haøng hoùa, dòch vuï, taøi chính - tín duïng vaø ñaàu tö. - Tyû giaù laø cô sôû cho vieäc so saùnh giaù caû haøng hoùa, dòch vuï treân caùc thò tröôøng noäi ñòa vaø thò tröôøng theá giôùi. - Tyû giaù laø cô sôû giuùp so saùnh caùc chæ tieâu kinh teá, taøi chính cuûa caùc quoác gia ñöôïc bieåu thò baèng caùc ñoàng noäi teä khaùc nhau. 1.2 Cô sôû xaùc ñònh caân baèng tyû giaù: 1.2.1 Möùc caàu ngoaïi teä: Hình 1.1: Ñöôøng caàu D (D: demand) cuûa USD. Giaù trò USD 1 2 PGS. TS Nguyeãn Vaên Tieán (2003), Taøi chính quoác teá hieän ñaïi trong neàn kinh teá môû, tr. 44, Nxb Thoáng keâ. Luaät Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam (1997). 3 Treân thò tröôøng ngoaïi hoái, caàu ngoaïi teä chính laø toång löôïng ngoaïi teä caàn mua. Caàu ngoaïi teä phaùt sinh töø nhu caàu mua ngoaïi teä cuûa caùc toå chöùc bao goàm caùc nhaø nhaäp khaåu, caùc nhaø ñaàu tö, caùc toå chöùc tín duïng, caùc toå chöùc khaùc cuûa caùc caù nhaân, nhaèm phuïc vuï cho caùc muïc ñích thanh toaùn, ñaàu cô phoøng ngöøa ruûi ro tyû giaù vaø cuûa NHNN, nhaèm muïc ñích can thieäp ñeå bình oån tyû giaù. Xem hình 1.1 cho thaáy soá löôïng USD thay ñoåi vôùi nhöõng khaû naêng khaùc nhau cuûa tyû giaù. Taïi moät ñieåm thôøi gian nhaát ñònh chæ coù moät tyû giaù, ñieàu ñoù cho thaáy USD caàn thieát ñoái vôùi caùc möùc tyû giaù khaùc nhau. Giaûi thích lyù do taïi sao cho ñöôøng caàu ñi xuoáng laø caùc coâng ty Vieät Nam seõ mua haøng hoùa cuûa Myõ nhieàu hôn khi USD coù giaù trò thaáp (maát giaù) thì seõ ít toán VND hôn ñeå ñoåi laáy moät soá löôïng USD. 1.2.2 Möùc cung ngoaïi teä: Hình 1.2: Ñöôøng cung S (S: supply) cuûa USD. Giaù trò USD Soá löôïng USD Treân thò tröôøng ngoaïi hoái, cung ngoaïi teä chính laø toång soá löôïng ngoaïi teä caàn baùn. Cung ngoaïi teä phaùt sinh töø nhu caàu baùn ngoaïi teä cuûa caùc toå chöùc bao goàm: caùc nhaø xuaát khaåu, caùc nhaø ñaàu tö, caùc toå chöùc tín duïng, caùc toå chöùc khaùc cuûa caùc caù nhaân, nhaèm phuïc vuï cho caùc muïc ñích thanh toaùn, ñaàu cô phoøng ngöøa ruûi ro tyû giaù vaø cuûa NHNN, nhaèm muïc ñích can thieäp ñeå bình oån tyû giaù. Xem hình 1.2 cho thaáy soá löôïng USD giao dòch (cung öùng trong thò tröôøng ngoaïi hoái ñeå ñoåi laáy VND) töông öùng vôùi moãi möùc tyû giaù. Ñöôøng cung trong hình 1.2 coù moái töông quan xaùc ñònh giöõa giaù trò USD vôùi soá löôïng USD cho giao dòch. Moái töông quan naøy ñöôïc giaûi thích nhö sau: Khi USD ñöôïc ñònh giaù cao, caùc nhaø tieâu duøng Myõ vaø caùc coâng ty thích mua haøng hoùa cuûa Vieät Nam hôn. Ngöôïc laïi khi USD giaûm giaù, möùc cung 4 cuûa USD cho giao dòch seõ ít ñi vaø phaûn aùnh nhu caàu mua haøng hoùa Vieät Nam cuûa ngöôøi Myõ giaûm xuoáng. 1.2.3 Xaùc ñònh caân baèng tyû giaù: Gioáng nhö baát kyø moät loaïi saûn phaåm naøo ñöôïc baùn treân thò tröôøng, giaù caû cuûa moät ñoàng tieàn ñöôïc xaùc ñònh bôûi cung caàu cuûa ñoàng tieàn ñoù. Nhö vaäy, ñoái vôùi moãi möùc giaù cuûa USD, seõ coù moät möùc caàu vaø moät möùc cung USD töông öùng. Taïi baát kyø thôøi ñieåm naøo, moät ñoàng tieàn naøo seõ theå hieän möùc giaù maø taïi ñoù caân baèng vôùi möùc cung cuûa ñoàng tieàn ñoù vaø ñaây chính laø tyû giaù caân baèng. Hình 1.3: Xaùc ñònh caân baèng tyû giaù theo quan heä cung-caàu ngoaïi teä. Giaù trò USD Soá löôïng USD Trong hình 1.3 ñöôøng cung vaø ñöôøng caàu cuûa USD giao nhau taïi moät ñieåm, maø taïi ñieåm naøy hình thaønh neân tyû giaù caân baèng giöõa USD vaø VND. Ñieåm E laø soá löôïng ngoaïi teä cung vaø caàu baèng nhau, tyû giaù ñöôïc xaùc ñònh USD/VND = 16.000. Taát nhieân, caùc ñieàu kieän coù theå thay ñoåi theo thôøi gian laøm cho möùc cung hoaëc möùc caàu cuûa moät ñoàng tieàn cho saün seõ ñieàu chænh vaø ñieàu naøy seõ laøm dòch chuyeån giaù caû cuûa ñoàng tieàn. 1.3 Caùc cheá ñoä tyû giaù : Cheá ñoä tyû giaù laø caùch thöùc moät ñaát nöôùc quaûn lyù ñoàng tieàn cuûa mình lieân quan ñeán caùc ñoàng tieàn nöôùc ngoaøi vaø quaûn lyù thò tröôøng ngoaïi hoái. Cheá ñoä tyû giaù ôû moãi nöôùc vaø moãi thôøi kyø coù theå khaùc nhau, song veà cô baûn coù caùc cheá ñoä sau: 1.3.1 Cheá ñoä tyû giaù truyeàn thoáng: 1.3.1.1 Cheá ñoä tyû giaù coá ñònh: Cheá ñoä tyû giaù coá ñònh (Fixed Rate), ñoâi khi coøn ñöôïc goïi laø tyû giaù neo, laø moät cheá ñoä maø NHNN phaûi can thieäp treân thò tröôøng ngoaïi hoái ñeå duy trì tyû giaù sao cho noù bieán ñoäng xung quanh moät tyû giaù coá ñònh (goïi laø tyû giaù trung taâm) trong moät bieân ñoä 5 heïp ñaõ ñöôïc ñònh tröôùc. Cheá ñoä naøy raát phoå bieán trong giai ñoaïn 1944 – 1971. Ñaây laø giai ñoaïn toàn taïi heä thoáng tieàn teä theo hieäp ñònh Bretton Woods, ñoàng tieàn caùc quoác gia ñeàu ñöôïc aán ñònh moät tyû giaù vôùi USD vaø ñöôïc pheùp khoâng dao ñoäng quaù ±1%. Coøn USD thôøi kyø naøy noù ñöôïc coá ñònh vôùi vaøng laø 35USD/ounce, giaù trò cuûa chuùng ñoái vôùi nhau coá ñònh. Sau khi heä thoáng tieàn teä Bretton Woods suïp ñoã thì coù moät soá quoác gia (treân 50 quoác gia) vaãn duy trì cheá ñoä tyû giaù coá ñònh. 1.3.1.2 Cheá ñoä tyû giaù thaû noåi hoaøn toaøn: Cheá ñoä tyû giaù thaû noåi hoaøn toaøn (Floating Rate) thì trong ñoù tyû giaù ñöôïc xaùc ñònh hoaøn toaøn töï do theo qui luaät cung – caàu ngoaïi teä treân thò tröôøng ngoaïi hoái maø khoâng coù baát cöù söï can thieäp naøo cuûa NHNN. Cheá ñoä tyû giaù thaû noåi toát hôn cheá ñoä tyû giaù coá ñònh bôûi vì noù nhaïy vôùi thò tröôøng ngoaïi hoái. Ñieàu naøy cho pheùp laøm dòu taùc ñoäng cuûa caùc cuù soác vaø chu kyø kinh doanh nöôùc ngoaøi. Theâm vaøo ñoù, noù khoâng boùp meùo caùc hoaït ñoäng kinh teá. Haàu heát caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån, moät soá quoác gia ñang phaùt trieån vaø caùc quoác gia coù neàn kinh teá chuyeån ñoåi aùp duïng tyû giaù naøy. Treân thöïc teá thì caùc quoác gia cho laø cheá ñoä tyû giaù thaû noåi hoaøn toaøn, nhöng chính phuû vaãn coù theå can thieäp treân thò tröôøng ngoaïi hoái khi caàn thieát nhaèm laøm dòu ñi nhöõng dao ñoäng maïnh cuûa tyû giaù hoái ñoaùi. 1.3.1.3 Cheá ñoä tyû giaù thaû noåi coù quaûn lyù: Cheá ñoä tyû giaù thaû noåi coù quaûn lyù (Managed Floating Rate) vöøa gioáng tyû giaù coá ñònh, vöøa gioáng tyû giaù thaû noåi. Gioáng thaû noåi ôû choã trong ñieàu kieän thò tröôøng bình thöôøng coù nhöõng cuù soác thì tyû giaù bieán ñoäng moät caùch töï do. Nhöng khi tyû giaù bò ñaàu cô thì thò tröôøng coù nhöõng cuù soác, tyû giaù bò ñaåy ñi quaù xa thì NHNN duøng döï tröõ ngoaïi hoái ñeå ñieàu chænh möùc ñoä tröôùc ñaây vaø NHNN chæ can thieäp khi caàn thieát. Cheá ñoä tyû giaù naøy ñöôïc aán ñònh bôûi NHNN, nhöng NHNN seõ can thieäp ñeå noù thay ñoåi theo tình hình caùc chæ tieâu kinh teá vó moâ nhö laø tình traïng caùc caân thanh toaùn quoác teá, khoái löôïng döï tröõ ngoaïi hoái, söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng phi chính thöùc… Hình thöùc naøy ñöôïc nhieàu nöôùc ñang phaùt trieån aùp duïng roäng raõi (gaàn 40 quoác gia), trong ñoù coù Vieät Nam.