Tài liệu Phát triển hệ thống bán lẻ trên địa bàn thành phố đà nẵng giai đoạn 2011 2020 (tt)

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI -------------------- ĐỖ VĂN TÍNH PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG BÁN LẺ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG GIAI ĐOẠN 2011 - 2020 NỘI ĐỊA Ở ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 62 34 04 10 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI – 2017 Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM Tập thể hướng dẫn khoa học: 1. TS. TÔ THỊ ÁNH DƯƠNG 2. TS. PHÙNG TẤN VIẾT Phản biện 1: PGS.TS. Trần Anh Tài Phản biện 2: PGS.TS. Nguyễn Văn Nam Phản biện 3: PGS.TS. Ngô Quang Minh Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện, tại: Học viện Khoa học xã hội, 477 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội Vào hồi … giờ, ngày …tháng …. năm 2017 Có thể tìm hiểu luận án tại: - Thư viện Quốc gia -Thư viện Học viện Khoa học xã hội 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Việc phát triển hệ thống bán lẻ của thành phố Đà Nẵng là một yêu cầu tất yếu khách quan của quá trình phát triển Thành phố nhằm xây dựng Đà Nẵng thành một thị trường hấp dẫn, văn minh, hiện đại góp phần giữ gìn vững ổn định chính trị, cải thiện đời sống nhân dân của Đà Nẵng và cả nước. Đồng thời cần hoàn thiện và đổi mới hệ thống quản lý nhà nước đối với lĩnh vực bán lẻ đáp ứng tốt nhu cầu thị trường, đảm bảo cung cầu hàng hóa trên địa bàn Thành phố, trên cơ sở tăng cường công tác xã hội hóa để phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng thương mại hiện đại, tận dụng lợi thế là trung tâm kinh tế lớn của Miền Trung có cơ sở hạ tầng tương đối hoàn chỉnh nhằm tăng cường phát triển hệ thống mạng lưới bán lẻ lớn nhằm phát triển luồng hàng hóa đến các tỉnh Miền Trung- Tây Nguyên. Xây dựng và phát triển hài hòa hệ thống bán lẻ hàng tiêu dùng giữa truyền thống và hiện đại, với sự tham gia của các thành phần kinh tế và loại hình tổ chức, hoạt động trong môi trường cạnh tranh minh bạch, dưới sự quản lý và điều tiết vĩ mô của Nhà nước. Xuất phát từ thực tế này cần phải nghiên cứu, đánh giá thực trạng hệ thống bán lẻ để rút ra những bài học kinh nghiệm và đề xuất những giải pháp khả thi nhằm “Phát triển hệ thống bán lẻ trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2011-2010” sẽ có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của Thành phố. 2 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài Đề tài có các mục tiêu chủ yếu sau: - Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển hệ thống bán lẻ ở khu đô thị trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. - Đánh giá thực trạng phát triển hệ thống bán lẻ tại Thành phố Đà Nẵng hiện nay. - Đề xuất phương hướng, giải pháp chủ yếu phát triển hệ thống bán lẻ tại Thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2011-2020 và tầm nhìn đến năm 2030. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 3.1 Đối tượng nghiên cứu Luận án đi sâu nghiên cứu sự phát triển của hệ thống bán lẻ Thành phố Đà Nẵng trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, bao gồm phát triển hệ thống bán lẻ truyền thống và hệ thống bán lẻ hiện đại từ năm 2007 đến 2016. 3.2 Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: Luận án tập trung nghiên cứu hệ thống bán lẻ Thành phố Đà Nẵng bao gồm cả loại hình bán lẻ truyền thống và các loại hình bán lẻ hiện đại. - Phạm vi không gian: Nghiên cứu hệ thống bán lẻ hàng hóa dịch vụ tiêu dùng trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng. - Thời gian nghiên cứu: Tình hình phát triển hệ thống bán lẻ từ năm 2007 đến 2016 và đề xuất giải pháp đến năm 2020 tầm nhìn đến năm 2030. 4. Phương pháp nghiên cứu - Thu thập và nghiên cứu tài liệu: Tổng hợp tài liệu; Điều tra thu thập thông tin; Xử lý thông tin. 3 - Phương pháp so sánh: xem xét kinh nghiệm của một số Thành phố thuộc các nước trong khu vực và các Thành phố trong nước về phát triển hệ thống bán lẻ như kinh nghiệm của Thành phố BangKok - Thái Lan, Thành phố Kuala Lumpur – Malaysia, Thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh của Việt Nam….Từ việc nghiên cứu đó, chỉ ra những điểm tương đồng, khác biệt và đúc rút bài học kinh nghiệm cho Thành phố Đà Nẵng trong quá trình phát triển hệ thống bán lẻ thời kỳ hội nhập. - Phương pháp thống kê mô tả: Trong quá trình nghiên cứu, Luận án sử dụng hệ thống số liệu từ nhiều nguồn như: Đề án phát triển kinh tế xã hội của Ủy Ban Nhân Dân Thành phố Đà Nẵng, Quy hoạch mạng lưới bán buôn, bán lẻ Thành phố Đà Nẵng đến năm 2020, Niên giám thống kê các năm của Tổng cục Thống kê, Cục thống kê Thành phố Đà Nẵng, Báo cáo của Sở Công thương Thành phố Đà Nẵng qua các năm,... - Phương pháp chuyên gia: Luận án tập trung lấy ý kiến đánh giá của các chuyên gia đầu ngành về lĩnh vực bán lẻ. Phương pháp này phục vụ cho việc xây dựng mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển hệ thống bán lẻ. - Phương pháp điều tra xã hội học: Đối với việc điều tra, khảo sát khách hàng, tác giả luận án trực tiếp đến các cụm dân cư trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng và các cơ sở bán lẻ để phát mẫu phiếu điều tra; Đối với việc khảo sát lấy ý kiến đánh giá của các chuyên gia, tác giả luận án trực tiếp đến gặp các nhà lãnh đạo/quản lý, nhà khoa học và nhà kinh tế có kinh nghiệm trong các doanh nghiệp bán lẻ, các cơ quan quản lý nhà nước và các cơ quan nghiên cứu, giảng dạy… để phát mẫu phiếu điều tra, kết hợp trao đổi trực tiếp cùng với Xêmina. 4 - Nguồn số liệu: Kết hợp sử dụng cả nguồn dữ liệu thứ cấp đồng thời với nguồn dữ liệu sơ cấp. 5. Những đóng góp của đề tài - Luận án góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận cơ bản về hệ thống bán lẻ, phát triển hệ thống bán lẻ và đưa ra nội dung, tiêu chí đánh giá mức độ phát triển hệ thống bán lẻ ở khu đô thị trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. - Phân tích và đánh giá khách quan mức độ phát triển của hệ thống bán lẻ Thành phố Đà Nẵng theo các tiêu chí. Từ đó tìm ra nguyên nhân, giải pháp cần khắc phục trong phát triển hệ thống bán lẻ Thành phố Đà Nẵng trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án - Về lý luận: Hệ thống hóa, bổ sung và phát triển một số lý luận về phát triển hệ thống bán lẻ Thành phố Đà Nẵng trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế, nghiên cứu kinh nghiệm phát triển hệ thống bán lẻ từ các Thành phố trong và ngoài nước. Tạo lập khung lý thuyết về phát triển hệ thống bán lẻ ở khu đô thị trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. - Về thực tiễn: + Tổng kết thực trạng hệ thống bán lẻ của Thành phố Đà Nẵng thời gian từ năm 2007 đến nay, đánh giá những kết quả đạt được, những hạn chế, bất cập và nguyên nhân của những thành công và hạn chế, bất cập trong việc xây dựng và thực thi các chính sách phát triển hệ thống bán lẻ Thành phố Đà Nẵng, xác lập cơ sở thực tiễn cho các đề xuất hoàn thiện chính sách đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030. + Đề xuất hệ thống quan điểm và giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ Thành phố Đà Nẵng đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030, 5 kiến nghị hoàn thiện chính sách phát triển kết cấu hạ tầng, phát triển nguồn nhân lực trong hệ thống bán lẻ … 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục chữ viết tắt, danh mục bảng, biểu đồ, hình vẽ và phụ lục, nội dung Luận án kết cấu thành 4 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu. Chương 2: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển hệ thống bán lẻ hàng hóa ở đô thị trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. Chương 3:Thực trạng về phát triển hệ thống bán lẻ Thành phố Đà Nẵng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Chương 4: Định hướng và giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ Thành phố Đà Nẵng đến năm 2020 tầm nhìn 2030. CHƯƠNG 1 - TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1 Tình hình nghiên cứu trong nước - Nghiên cứu về WTO và hệ thống phân phối Việt Nam, Trung tâm thông tin công nghiệp và thương mại (2008). - Nghiên cứu về siêu thị - phương thức kinh doanh bán lẻ hiện đại ở Việt Nam, Nguyễn Thị Nhiễu (2006). - Nghiên cứu về phát triển hệ thống bán lẻ Việt Nam thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế, Hồ Kim Hương (2015). - Nghiên cứu về chính sách phát triển dịch vụ phân phối bán lẻ hàng hóa ở Việt Nam trong thời kỳ hội nhập, Nguyễn Thanh Bình (2013). 6 - Nghiên cứu về so sánh khuôn khổ pháp lý về dịch vụ phân phối và quy định Nhà nước trong ngành bán lẻ ở một số quốc gia - kinh nghiệm đối với Việt Nam, Francois Bobrie và các thành viên, báo cáo của dự án Hỗ trợ Chính sách Thương mại và Đầu tư của châu Âu (EUMUTRAP III) (2011). - Nghiên cứu về phát triển các loại hình tổ chức bán lẻ văn minh, hiện đại ở Việt Nam”, Phạm Hữu Thìn (2009). - Nghiên cứu về mạng lưới thương mại Đà Nẵng, Đặng Văn Mỹ (2003). - Nghiên cứu về mô hình siêu thị bán lẻ của các doanh nghiệp trong nước trong điều kiện hội nhập quốc tế Đặng Văn Mỹ (2010). - Nghiên cứu về nhận thức của người tiêu dùng Thành phố Đà Nẵng về siêu thị so với cửa hàng truyền thống, Bùi Thanh Huân (2010). - Nghiên cứu về phát triển thương mại trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng đến năm 2020, Đặng Văn Mỹ (2010). - Nghiên cứu Nghiên cứu về phát triển hệ thống bán lẻ trên địa bàn Tp.Đà Nẵng”, Võ Thị Phương Ly (2012). 1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài - Nghiên cứu về quy mô chất lượng dịch vụ bán lẻ: Xem xét khả năng áp dụng trong nền kinh tế chuyển đổi, Mehta và cộng sự (2000), Vazquez và cộng sự (2001), Finn (2004), Gogliano và Hathecote (1994). - Nghiên cứu về thị trường đô thị - phát triển bán lẻ không chính thức, David Dewar, Vanessa Watson, New York: Routledge (2010). - Nghiên cứu về thước đo chất lượng dịch vụ cho các cửa hàng bán lẻ: Quy mô phát triển và giá trị, Dabholka, Thorpe và Rentz (1996). 7 - Nghiên cứu về tính pháp lý đối với bán lẻ quy mô lớn ở các thành phố Đông Nam Á, Alex M. Mutebi, Uban studies, Vol.44, No.2,357-379, February (2007). - Nghiên cứu về đo lường chất lượng dịch vụ trong ngành bán lẻ, ”, Rodolfo, Ignacio, Ana, (2000). - Nghiên cứu về các nhà bán lẻ xuyên quốc gia và tái cơ cấu mạng lưới cung cấp ở Thái Lan, Katie Jane May, Faculty of Humanities, the University of Manchester, England (2009). - Nghiên cứu về hệ thống bán lẻ Việt Nam, The Nielsen Company (2012). - Nghiên cứu liên quan đến các quy tắc mới về bán lẻ, Robin Lewis and Michael Dart (2012). Tuy nhiên cho đến thời điểm hiện nay, những nghiên cứu căn bản và có hệ thống về phát triển hệ thống bán lẻ trên địa bàn thành phố Đà Nẵng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế thì hầu như chưa có. CHƯƠNG 2 – MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HỆ THỐNG BÁN LẺ HÀNG HÓA Ở ĐÔ THỊ TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ 2.1 Tổng quan về hệ thống bán lẻ hàng hóa ở khu đô thị trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế 2.1.1 Khái niệm và phân loại hệ thống bán lẻ hàng hóa ở khu đô thị 2.1.1.1 Khái niệm bán lẻ và hệ thống bán lẻ (1) Bán lẻ: Bán lẻ là một loại hình hoạt động kinh doanh thương mại, trong đó hàng hoá và dịch vụ được bán trực tiếp đến NTD cuối cùng để thoả mãn một nhu cầu nào đó (về mặt vật chất hay tinh thần) của họ, 8 chứ không phải để kinh doanh (bán lẻ hàng hóa và dịch vụ). (2) Hệ thống: Hệ thống là một tập hợp các thành phần có mối liên kết với nhau, thể hiện qua một phạm vi, một ranh giới nhất định nhằm đạt đến những mục tiêu xác định. (3) Hệ thống bán lẻ: Hệ thống bán lẻ là tập hợp các loại hình bán lẻ trong một địa phương, một quốc gia hay một khu vực nhằm phân phối hàng hóa từ tay nhà sản xuất đến tay người tiêu dùng và mục tiêu cuối cùng là đem đến cho người tiêu dùng sự hài lòng cao nhất trong việc mua sắm hàng hóa. 2.1.1.2 Phân loại hệ thống bán lẻ: Dựa vào tính chất của kênh PPBL có thể chia HTBL ra thành hai loại, là loại hình tổ chức bán lẻ truyền thống và loại hình tổ chức bán bán lẻ hiện đại. 2.1.2 Xu hướng phát triển hệ thống bán lẻ ở khu đô thị Tập trung hoá hệ thống phân phối ngày càng cao; HTBL hiện đại ngày càng phát triển về quy mô và loại hình tổ chức kinh doanh; TMĐT phát triển nhanh làm thay đổi toàn diện trong lĩnh vực bán lẻ; Quá trình quốc tế hóa hoạt động bán lẻ diễn ra mạnh mẽ cùng với xu hướng toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế; Phương thức kinh doanh nhượng quyền của các công ty lớn đã liên kết các CH quy mô nhỏ trong cùng một hệ thống nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh. 2.1.3 Vai trò của hệ thống bán lẻ đối với phát triển kinh tế ở khu đô thị trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế Đối với NTD, HTBL có vai trò cung cấp hàng hoá để phục vụ nhu cầu NTD; Đối với DN sản xuất, việc phân phối bán lẻ đảm bảo quá trình sản xuất kinh doanh diễn ra bình thường, liên tục; Đối với DNBL, tổ chức thực hiện nghiệp vụ mua bán, giao nhận, vận chuyển, dự trữ để 9 hoàn thành vai trò trung gian đưa hàng hoá từ nhà sản xuất đến NTD và có lợi nhuận; và đối với phát triển kinh tế, HTBL cung cấp hàng hoá dịch vụ, phục vụ rộng rãi nhu cầu đa dạng của NTD trong xã hội. 2.2 Phát triển hệ thống bán lẻ ở khu đô thị trong điều kiện hội nhập quốc tế 2.2.1 Khái niệm phát triển hệ thống bán lẻ Phát triển HTBL là phát triển cả về quy mô và chất lượng của HTBL, làm sao đáp ứng được nhu cầu của thị trường, nhu cầu của xã hội; tạo điều kiện thuận lợi nhất cho NTD trong việc mua sắm hàng hóa. 2.2.2 Nội dung và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển hệ thống bán lẻ ở khu đô thị trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế 2.2.2.1 Mô hình phát triển hệ thống bán lẻ ở khu khu đô thị trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế (1) Quan niệm về phát triển hệ thống bán lẻ ở khu khu đô thị Phát triển HTBL ở khu khu đô thị được hiểu là “phát triển hoạt động kinh doanh” tại khu đô thị [86], một mặt thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế và mặt khác kích thích quá trình đầu tư và tiêu dùng của khu đô thị theo hướng tích cực. (2) Khái niệm mô hình phát triển hệ thống bán lẻ ở khu khu đô thị Theo Yves Zenou (2002) [86], mô hình phát triển HTBL ở khu khu đô thị tập hợp các yếu tố cho phép chính quyền địa phương triển khai các giải pháp thúc đẩy sự phát triển của HTBL, xác định lực lượng chuyên môn hóa sẽ đầu tư và mối quan hệ giữa chúng để mô tả các giá trị sản phẩm đề nghị cho khu đô thị hoặc quốc gia. 10 (3) Các yếu tố của mô hình phát triển hệ thống bán lẻ ở khu khu đô thị Các loại hình tổ chức SX h.hóa của quốc gia và quốc tế Các loại hình tổ chức SX hàng hóa ở khu đô thị Khả năng cung ứng hàng hóa Định hướng phát triển các sản phẩm, hàng hóa SX Sự luân chuyển của hàng hóa Xử lý thông tin HTBL ở khu khu đô thị Định hướng phát triển đô thị Hệ thống văn bản pháp luật Hệ thống bán lẻ Tình hình quốc gia và quốc tế Công tác QLNN về dịch vụ phân phối bán lẻ Hạ tầng kinh tế và xã hội Hệ thống dịch vụ phân phối bán lẻ Sự luân chuyển của hàng hóa Thông tin thị trường Nhu cầu thị trường Mong muốn của khách hàng Thị trường và KH quốc gia và quốc tế Thị trường và khách hàng tại khu đô thị Sơ đồ 2.3 Mô hình phát triển hệ thống bán lẻ khu đô thị Nguồn: Yves Zenou (2002) [86] 2.2.2.2 Nội dung: Phát triển HTBL theo chiều rộng và theo chiều sâu. 2.2.2.3 Các yếu tố ảnh hưởng 11 (1) Năng lực và trình độ phát triển kinh tế kinh tế ở khu đô thị. (2) Trình độ hội nhập quốc tế ở khu đô thị. (3) Chính sách phát triển thương nghiệp bán lẻ và công tác quản lý lưu thông hàng hóa ở khu đô thị. (4) Sự hình thành và phát triển của các doanh nghiệp bán lẻ trong HTBL. (5) Ảnh hưởng của các yếu tố môi trường (văn hóa - xã hội, điều kiện tự nhiên,…). 2.2.3 Tiêu chí đánh giá mức độ phát triển hệ thống bán lẻ ở khu đô thị trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế (1) Quy mô và tốc độ tăng trưởng của HTBL (2) Xu hướng phát triển của của các loại hình bán lẻ trong HTBL (3) Công tác tổ chức mạng lưới của HTBL (4) Năng lực cạnh tranh của các DNBL trong HTBL (5) Khả năng phối hợp, liên kết trong HTBL (6) Công tác phát triển hạ tầng kỹ thuật của HTBL (7) Năng lực khai thác và đảm bảo nguồn hàng ổn định trong HTBL 2.3 Một số bài học rút ra cho Thành phố Đà Nẵng từ kinh nghiệm các Thành phố trong nước và các nước trong khu vực về phát triển hệ thống bán lẻ ở khu đô thị trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế Từ kết quả nghiên cứu kinh nghiệm của một số Thành phố: BangKok Thái Lan, Kuala Lumpur – Malaysia, Hồ Chí Minh và Hà Nội – Việt Nam về sự phát triển của HTBL trong bối cảnh hội nhập KTQT (cụ thể xem phụ lục 1), Luận án rút ra các bài học có thể vận dụng cho Tp.Đà Nẵng như sau: 12 2.3.1 Phát triển hệ thống bán lẻ nhờ vào xây dựng các phố mua sắm quy mô quốc tế -Kinh nghiệm từ Tp.BangKok (Thái Lan) 2.3.2 Về công tác quy hoạch phát triển hạ tầng phục vụ cho bán lẻ Kinh nghiệm của Tp.BangKok - Thái Lan, Tp.Kuala Lumpur – Malaysia 2.3.3 Về các định chế pháp lý - Kinh nghiệm của Tp.BangKok - Thái Lan, Tp.Kuala Lumpur – Malaysia 2.3.4 Phát triển hài hòa giữa HTBL truyền thống và HTBL hiện đại - Kinh nghiệm của Tp.BangKok - Thái Lan, Tp.Kuala Lumpur – Malaysia 2.3.5 Nâng cao sức cạnh tranh với các tập đoàn bán lẻ nước ngoài Kinh nghiệm của Tp.BangKok - Thái Lan 2.3.6 Kinh nghiệm về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng - Kinh nghiệm của Tp.Kuala Lumpur – Malaysia 2.3.7 Kinh nghiệm của Thành phố Hồ Chí Minh và Thành phố Hà Nội về phát triển hệ thống bán lẻ ở khu đô thị trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế 2.3.1 Một số bài học kinh nghiệm về sự chưa thành công về phát triển hệ thống bán lẻ ở khu đô thị trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế 2.3.1.1 Chính sách mở cửa quá mức dẫn đến mất kiểm soát 2.3.1.2 Sự bảo hộ quá mức đối với dịch vụ phân phối bán lẻ trong nước 2.3.1.3 Tính khả thi của các dự án thuộc công tác quy hoạch phát triển hạ tầng phục vụ cho bán lẻ 13 CHƯƠNG 3 - THỰC TRẠNG VỀ PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG BÁN LẺ TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ 3.1 Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển của hệ thống bán lẻ Thành phố Đà Nẵng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế Luận án sử dụng các nhân tố ảnh hưởng đã phân tích trong chương 2 và được lượng hóa cụ thể về năng lực và trình độ phát triển kinh tế, trình độ hội nhập quốc tế, chính sách phát triển thương mại và quản lý lưu thông hàng hóa, sự hình thành và phát triển của các DNBL trong HTBL và các yếu tố môi trường (văn hóa - xã hội, điều kiện tự nhiên,…) của Tp.Đà Nẵng. 3.2 Thực trạng phát triển hệ thống bán lẻ Thành phố Đà nẵng từ khi hội nhập kinh tế quốc tế đến nay 3.2.1 Quy mô và tốc độ tăng trưởng của hệ thống bán lẻ 3.2.1.1 Quy mô của hệ thống bán lẻ Trong những năm gần đây, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ luôn tăng trưởng ở mức khá, quy mô HTBL ngày càng được mở rộng. (Nguồn: Báo cáo tổng kết của Sở Công Thương qua các năm) Hình 3.1. Tống mức bán lẻ hàng hóa dịch vụ và tiêu dùng theo giá thực tế 2007-2016 Xét về thành phần kinh tế thời kỳ sau hội nhập, cơ cấu kinh tế có sự chuyển biến mạnh mẽ. Tổng mức bán lẻ của khu vực kinh tế nhà 14 nước ngày càng giảm dần trong khi đó tổng mức bán lẻ của thành phần kinh tế ngoài nhà nước có xu hướng ngày càng tăng lên. (Nguồn: Báo cáo tổng kết của Sở Công Thương qua các năm) Hình 3.2. Tổng mức bán lẻ hàng hóa dịch vụ tiêu dùng của các thành phần kinh tế giai đoạn 2007–2016 3.2.1.2 Tốc độ tăng trưởng của hệ thống bán lẻ TTBL của Tp.Đà Nẵng cũng đã bắt đầu tăng tốc và đang đứng trước triển vọng phát triển rất khả quan. Điều đặc biệt quan trọng ở thời điểm này là nền kinh tế đang hội nhập sâu vào WTO, cùng với triển vọng phát triển kinh tế, thu nhập của người dân sẽ tiếp tục tăng nhanh và sức mua hứa hẹn có những bước tiến vượt bậc trong những năm tới. Bảng 3.3 Tốc độ tăng trưởng bán lẻ hàng hóa dịch vụ thời kỳ 2005-2016 Tổng mức Chỉ số giá Tăng trưởng Tốc độ tăng bán lẻ (Tỷ tiêu dùng bán lẻ thực tế (%) đồng) (%) (%) 2007 14817.90 34,34 7,57 26,73 2008 18435.20 124.41 22,25 10,03 2009 26867.00 145.74 6,53 30,53 2010 33544.30 124.85 9,07 17,86 2011 41572.20 123.93 17,51 14,37 2012 45351.60 109.09 9,18 9,70 2013 48667.80 107.31 9.60 10,2 2014 55527.80 114.10 9.93 16,45 2015 59634.60 107.4 9.97 15,67 2016 63500.30 106.48 12.9 15.56 (Nguồn: Niên giám thống kê 2005 và 2014, Cục thống kê Tp.Đà Nẵng) Năm 15 3.2.2 Các loại hình tổ chức bán lẻ trong hệ thống bán lẻ hiện nay trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng Tính đến tháng 12 năm 2016, toàn Thành phố có 69 chợ bán lẻ; Có 26.618 CH, cửa hiệu kinh doanh mua bán hàng hóa; Đồng thời, có khoảng 44 TTTM, TTTM; Thị phần của các ST chuyên doanh tổng hợp hiện vẫn còn chiếm tỷ lệ không đáng kể trên TTBL của Thành phố; Kênh mua sắm hiện đại ngày càng đóng vai trò quan trọng ở Đà Nẵng; Lượng đơn đặt hàng qua TMĐT của DN trong năm 2015 tăng lên đáng kể là 22% so với các năm 2014 là 7%. 3.2.3 Công tác tổ chức mạng lưới phân phối bán lẻ của hệ thống bán lẻ Mạng lưới phân phối bán lẻ của Tp.Đà Nẵng được tổ chức qua các chợ truyền thống, qua các trung tâm thương mại, qua các siêu thị và qua các cửa hàng bán lẻ. 3.2.4 Năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp bán lẻ trong hệ thống bán lẻ 3.2.4.1 Số lượng các doanh nghiệp bán lẻ Nguồn: Cục Thống kê Đà Nẵng, Niên giám thống kê năm 2007 và năm 2016 Hình 3.3 Số DN đang hoạt động kinh doanh bán lẻ tại thời điểm 31/12 hàng năm DNBL Đà Nẵng phân bố rộng khắp và tập trung đông nhất ở các Quận trung tâm Thành phố; Các điểm bán của DNBL kinh doanh cùng một loại hình hàng hóa có khuynh hướng tập trung trên một số tuyến đường lớn; Các DN kinh doanh hàng hóa thiết yếu như thực phẩm, hàng 16 tạp hóa phân bố đều theo mật độ dân cư nhằm phục vụ và khai thác tốt nhu cầu sử dụng thường xuyên đối với loại hàng hóa này. 3.2.4.2 Năng lực về vốn và khả năng huy động vốn Việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng trở nên hết sức khó khăn, đối với các DNBL trên địa bàn Tp.Đà Nẵng, đặc biệt đối với những DN nhỏ và vừa không còn tài sản thế chấp (do DN đã thế chấp để vay vốn ngân hàng từ các năm trước, đến nay chưa tất toán được nợ cũ), mặc dù đã có sự nỗ lực của Chính quyền Thành phố thông qua Quỹ đầu tư phát triển Thành phố, hoặc Quỹ Bảo lãnh tín dụng DN nhỏ và vừa, nhưng do giới hạn nguồn lực và công tác cải cách thủ tục hành chính còn chậm nên gây khó khăn cho các DN trong quá trình tiếp cận các nguồn vốn này. 3.2.4.3 Về chất lượng nguồn nhân lực trong các doanh nghiệp bán lẻ Thành phố Đà Nẵng. Với thực trạng mất cân đối trong đào tạo nghề, tồn tại nghịch lý nguồn lao động vừa thừa lại vừa thiếu - chương trình đào tạo của các cơ sở đào tạo trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng vẫn chưa sát với thực tế, thừa lý thuyết thiếu thực hành, thiếu đào tạo kỹ năng mềm và đặc biệt là trình độ ngoại ngữ của người lao động còn hạn chế. 3.2.4.4 Về tình hình cạnh tranh trong thị trường bán lẻ Thành phố Đà Nẵng. Theo kết quả phân tích ý kiến chuyên gia, mức độ cạnh tranh trên thị trường bán lẻ Tp.Đà Nẵng đến năm 2020 có giá trị thấp nhất là 1, cao nhất là 3, trung bình cộng là 1,9861 với độ lệch chuẩn là 0,3934. Tức là tất cả các ý kiến chuyên gia điều tra đều cho rằng mức độ cạnh tranh ở mức từ trung bình đến rất mạnh (xem bảng 3.4). 17 Bảng 3.4 Kết quả phân tích ý kiến của chuyên gia về mức độ cạnh tranh trên thị trường bán lẻ Thành phố Đà Nẵng Đánh giá Yếu tố Mức độ cạnh tranh trên TTBL Tp.Đà Nẵng Thấp nhất Cao nhất 1,00 3,00 Trung bình 1,9861 Độ lệch Kiểm định chuẩn với α = 95% 0,3934 1< µ <2 Ý nghĩa của điểm số: 1. Rất đồng ý 2. Đồng ý 3. Không có ý kiến 4. Không đồng ý 5. Rất không đồng ý µ: Giá trị đánh giá trung bình Nguồn: Kết quả điều tra 3.2.5 Khả năng phối hợp, liên kết trong HTBL Phần lớn các DN trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng có quy mô vừa và nhỏ nên không thể tự tổ chức hệ thống phân phối. Đồng thời với quy mô nhỏ, khả năng liên kết và tài chính đều hạn chế, DN sẽ mất lợi thế trong đàm phán thu mua và chịu thêm sức ép về giá cả, điều kiện thanh toán… 3.2.6 Công tác phát triển hạ tầng kỹ thuật của hệ thống bán lẻ Cơ sở vật chất của các đơn vị bán lẻ hàng công nghiệp được đầu tư từ những năm 2000 trở về trước với trang bị lạc hậu, thiết bị và công nghệ phục vụ kinh doanh còn kém xa các nước trong khu vực. Các dịch vụ của HTBL hiện đại theo phương thức Logistics chưa phát triển, hệ thống thông tin liên lạc còn lạc hậu, chưa nắm bắt đúng nhu cầu thị trường, nên khả năng cạnh tranh của các DNBL của Đà Nẵng chưa cao. 3.2.7 Năng lực khai thác và đảm bảo nguồn hàng ổn định trong hệ thống bán lẻ Năng lực khai thác nguồn hàng. Sản phẩm của các DN không được tiếp cận rộng rãi đến NTD với chất lượng ngày càng nâng cao hơn, mà nguyên nhân sâu xa của vấn đề này đó là nguồn hàng được cung ứng 18 bởi các nhà cung cấp trong nước với cách hoạt động tự lập, riêng lẻ, yếu sức và thiếu hàm lượng công nghệ. Sức mua hàng hóa. Sức mua hàng hóa qua HTBL Tp.Đà Nẵng còn nhiều tiềm năng bởi đây là đô thị mới nổi, cũng là trung tâm kinh tế của khu vực Miền Trung Tây Nguyên và tốc độ tăng trưởng kinh tế tương đối cao và ổn định, kéo theo thu nhập bình quân đầu người tăng cao. Giá cả hàng hóa. HTBL Tp.Đà Nẵng nói riêng trở nên nhạy cảm với các tác động của thị trường thế giới, nhất là giá cả hàng hóa dịch vụ thông qua hoạt động xuất nhập khẩu. 3.3 Công tác QLNN về phát triển hệ thống bán lẻ trên địa bàn thành phố Đà Nẵng trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế 3.1.1 Công tác xây dựng hành lang pháp lý đối với hệ thống bán lẻ 3.1.2 Công tác định hướng cho sự phát triển hệ thống bán lẻ 3.1.3 Công tác tạo điều kiện cho phát triển hệ thống bán lẻ 3.1.4 Công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện chủ trương, chính sách, pháp luật về phát triển hệ thống bán lẻ 3.1.5 Công tác đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho phát triển hệ thống bán lẻ 3.4 Đánh giá chung về sự phát triển hệ thống bán lẻ trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế 3.4.1 Những thành tựu chủ yếu Đóng góp lớn vào GDP; Hệ thống hạ tầng thương mại của Thành phố không ngừng được đầu tư và phát triển; Các loại hình bán lẻ truyền thống đã từng bước chuyển hóa thành các cơ sở bán lẻ văn minh, hiện đại; Mạng lưới thương nghiệp bán lẻ Tp.Đà Nẵng đã phát triển rộng