ĐẠI HỌC QUỐC GIA
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
TRƢƠNG DOÃN ĐỨC
QU¶N Lý TµI CHÝNH
T¹I C¤NG TY X¡NG DÇU Hµ TÜNH
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG
HÀ NỘI - 2018
ĐẠI HỌC QUỐC GIA
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
TRƢƠNG DOÃN ĐỨC
QU¶N Lý TµI CHÝNH
T¹I C¤NG TY X¡NG DÇU Hµ TÜNH
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60340410
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG
HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN TRÚC LÊ
XÁC NHẬN CỦA
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ
CHẤM LUẬN VĂN
PGS-TS NGUYỄN TRÚC LÊ
GS PHAN HUY ĐƢỜNG
HÀ NỘI - 2018
LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân tôi, các kết quả
nghiên cứu trong luận văn là xác thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công
trình nào khác trước đó.
Tác giả
Trƣơng Doãn Đức
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt thời gian nghiên cứu và học tập tại Trường đại học kinh tế Đại
học Quốc Gia Hà Nội, dưới sự hướng dẫn tận tình của các thầy cô, em đã nghiên
cứu và tiếp thu được nhiều kiến thức bổ ích để vận dụng vào công việc hiện tại
nhằm nâng cao trình độ năng lực năng lực của bản thân.
Luận văn thạc sĩ “Quản lý tài chính tại Công ty xăng dầu Hà Tĩnh” là kết
quả của quá trình nghiên cứu trong những năm học vừa qua.
Em xin gửi lời cảm ơn trân trọng nhất tới PGS.TS. Nguyễn Trúc Lê - người
đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ em về mọi mặt trong quá trình thực hiện luận văn.
Em cũng xin cảm ơn các thầy cô đã tham gia giảng dạy, giúp đỡ em trong
suốt quá trình học tập.
Xin cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã giúp đỡ, động viên, tạo
điều kiện cho em trong quá trình học tập và hoàn thành bản luận văn này.
Dù đã có nhiều cố gắng nhưng do giới hạn về trình độ nghiên cứu, giới hạn
về tài liệu nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được sự
góp ý, chỉ bảo của các thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp và những người quan tâm.
Hà Nội, ngày 31 tháng 12 năm 2017
Tác giả
MỤC LỤC
Trang
Danh mục các chữviết tắt ............................................................................................ i
Danh mục các bảng ....................................................................................................ii
Danh mục các hình vẽ .............................................................................................. iii
MỞ ĐẦU: GIỚI THIỆU VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ........................................ 1
Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÍ
LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÍ TÀI CHÍNH TRONG DOANH
NGHIỆP ..................................................................................................................... 6
1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu ............................................................. 6
1.2 Cơ sở lý luận về tài chính doanh nghiệp và quản lý tài chính doanh
nghiệp ................................................................................................................ 8
1.2.1 Đặc điểm, chức năng, vai trò của tài chính doanh nghiệp .............. 8
1.2.2 Quản lý tài chính doanh nghiệp ...................................................... 13
1.3 Quản lý tài chính ở một số công ty và bài học kinh nghiệm ............... 29
1.3.1 Kinh nghiệm quản lý tài chính tại công ty xăng dầu Thanh Hoá ....... 29
1.3.2 Kinh nghiệm quản lý tài chính của Công ty cổ phần thiết bị
xăng dầu Petrolimex. ............................................................................... 31
1.3.3 Bài học kinh nghiệm cho công ty xăng dầu Hà Tĩnh ..................... 33
Chƣơng 2 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................... 35
2.1. Nguồn tài liệu và dữ liệu ........................................................................ 35
2.2 Cơ sở phƣơng pháp luận và cách tiếp cận ............................................ 35
2.2.1 Cơ sở phương pháp luận........................................................................35
2.2.2 Cách tiếp cận ..........................................................................................36
2.3. Các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể .................................................... 36
2.3.1 Phương pháp thu thập và xử lý số liệu .................................................36
2.3.2 Phương pháp phân tích, thống kê, so sánh ...........................................37
Chƣơng 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY
XĂNG DẦU HÀ TĨNH .................................................................................... 39
3.1. Khái quát về công ty Xăng dầu Hà Tĩnh ............................................. 39
3.1.1. Ngành nghề kinh doanh, sản phẩm chủ yếu........................................40
3.1.2. Cơ cấu tổ chức, quản lý, nhân lực........................................................42
3.1.3. Khái quát kết quả hoạt động kinh doanh của Công ty xăng dầu
Hà Tĩnh giai đoạn 2012 - 2016.......................................................................43
3.2. Tình hình quản lý tài chính tại công ty xăng dầu Hà Tĩnh ................ 46
3.2.1. Công tác lập kế hoạch tài chính ...........................................................46
3.2.2. Công tác tổ chức thực hiện kế hoạch ...................................................48
3.2.3. Công tác kiểm tra, đánh giá việc quản lý tài chính .............................53
3.3. Đánh giá chung về công tác quản lý tài chính tại công ty xăng
dầu Hà Tĩnh .................................................................................................. 54
3.3.1 Ưu điểm về công tác quản lí tài chính tại công ty ...............................54
3.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ......................................................................57
Chƣơng 4: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN
LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÔNG TY XĂNG DẦU HÀ TĨNH .................................. 61
4.1. Mục tiêu và phƣơng hƣớng của công ty. .............................................. 61
4.2. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lí tài chính tại công ty. ...... 61
4.2.1. Nhóm giải pháp hoàn thiện quản lý tài sản.........................................61
4.2.2 Nhóm giải pháp hoàn thiện quản lý vốn...............................................64
4.2.3. Nhóm giải p háp hoàn thiẹ ̂n quản lý doanh thu , chi phí , lơ ̣i
nhuận ...............................................................................................................67
4.2.4. Nhóm giải pháp khác ............................................................................72
KẾT LUẬN ............................................................................................................. 83
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. 85
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Ký hiệu
Nguyên nghĩa
TSCĐ
: Tài sản cố định
TSLĐ
: Tài sản lưu động
DNNN
: Doanh nghiệp nhà nước
ASEAN
: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
AFTA
: Khu vực mậu dịch tự do ASEAN
APEC
: Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á
WTO
: Tổ chức thương mại thế giới
SXKD
: Sản xuất kinh doanh
i
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1: Kết quả hoạt động tài chính của Công ty từ năm 2012-2016........ 44
Bảng 3.2 : Chi tiết kết quả kinh doanh theo sản phẩm (Xăng dầu và các sản
phẩm ngoài xăng dầu) giai đoạn 2012 - 2016 ................................................. 45
Bảng 3.3 Mục tiêu các chỉ tiêu tài chính năm 2020,2025 và 2030 ................. 47
Bảng 3.4 Doanh thu theo mặt hàng ................................................................. 49
Bảng 3.5 Cơ sở vật chất kĩ thuật tới 31/12/2016 ............................................ 51
Bảng 3.6 Các đơn vị xăng dầu trên thị trường Hà Tĩnh .................................. 55
ii
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Hình 3.1. Logo Tập đoàn xăng dầu Việt Nam ................................................ 40
Hình 3.2. Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Công ty Xăng dầu Hà Tĩnh .................... 42
Hình 3.3. Biểu đồ giá xăng trong nước giai đoạn 2010 – 2/2016 ................... 43
Đồ thị 3.1 ......................................................................................................... 55
iii
MỞ ĐẦU
GIỚI THIỆU VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong bối cảnh nước ta đang ngày càng hội nhập với nền kinh tế thế giới
với sự thể hiện mạnh mẽ không chỉ về kinh tế, chính trị mà còn là sức cạnh
tranh của nền kinh tế đang một ngày được nâng lên. Tài chính là một phạm
trù kinh tế đóng vai trò then chốt trong tăng trưởng và đẩy mạnh sức cạnh
tranh của nền kinh tế. Một quốc gia phát triển là một quốc gia có cở chế quản
lý tài chính hiệu quả, một doanh nghiệp phát triển cũng cần phải có một cơ
chế quản lý tài chính tối ưu. Theo lý thuyết mô hình kinh tế tân cổ điển thì tài
chính chính là tư bản - một trong ba nhân tố giúp tăng trưởng kinh tế. Tuy
nhiên, có tiềm lực kinh tế là điều kiện cần, quản lý và sử dụng nguồn tài chính
đó đạt hiệu quả kinh tế tối ưu mới là điều kiện đủ cho sự tăng trưởng kinh tế
của một quốc gia. Ngày này, với phạm vi nhỏ hơn đó là doanh nghiệp thì
quản lý tài chính đang thực sự đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định
sự thành công của các doanh nghiệp.
Xăng dầu là mặt hàng đầu vào quan trọng đối với một số ngành kinh tế
và là mặt hàng quan trọng đối với quốc phòng, an ninh, tiêu dùng của dân cư,
do vậy việc giá cả xăng dầu giảm liên tục có ảnh hưởng không nhỏ đến tình
hình kinh tế- chính trị- xã hội. Vì vậy, để giữ cho kinh tế chính trị xã hội ổn
định, Nhà nước ta rất thận trọng trong chính sách quản lý giá đối với các mặt
hàng xăng dầu, thực hiện chính sách giá vận hành theo cơ chế thị trường có sự
quản lý của nhà nước. Trích lập quỹ bình ổn giá xăng dầu tại các doanh
nghiệp đầu mối linh hoạt để điều hành giá bán phù hợp khi biến động. Điều
này dẫn đến các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu các năm qua đã làm ăn có
lãi theo đúng nghĩa theo cơ chế thị trường.
Cơ chế quản lý giá xăng dầu của Chính phủ mà trực tiếp là liên bộ Tài
1
Chính - Công Thương đã liên tục được điều chỉnh để phù hợp với giá dầu Thế
giới, nguồn thu từ Thuế, phí đối với mặt hàng xăng dầu được tăng lên đáp ứng
được nguồn ngân sách bị thâm hụt do giá đầu giảm sâu trong các năm qua.
Ngày 03 tháng 9 năm 2014, Chính phủ đã ban hành Nghị định số
83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu, trong đó nêu rõ nguyên tắc giá bán
xăng dầu theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước và quy định thời
gian việc điều chỉnh tăng giảm giá là 15 ngày.
Nghị định số 83/2014/NĐ-CP đã thay đổi tích cực về kinh doanh xăng
dầu, giá bán xăng dầu được minh bạch từ cách tính giá cơ sở các loại thuế, phí
và quy ra giá bán lẻ đến tay người dân. Vì vậy để tồn tại và phát triển trong
điều kiện cạnh tranh gay gắt, ngay từ bây giờ yêu cầu các doanh nghiệp kinh
doanh xăng dầu nói chung cũng như Công ty xăng dầu Hà Tĩnh nói riêng phải
đổi mới quản lý, thực hiện cải tiến quy trình công nghệ, nghiên cứu thị
trường, ..., theo đó, phải biết quản lý sử dụng có hiệu quả nguồn tài chính
doanh nghiệp. Quản lý tài chính các doanh nghiệp thành viên của Tập đoàn
xăng dầu Việt Nam trong quy luật phát triển có thể thấy tính tất yếu của việc
hoàn thiện quản lý tài chính tại Công ty xáng dầu Hà Tĩnh, thể hiện qua các
khía cạnh chủ yếu sau: ( Trích nguồn Phan Thị Hoa (2015), Quản lý tài chính
tại công ty cổ phần thiết bị xăng dầu Petrolimex).
Một là, vai trò, vị trí của quản lý tài chính ngày càng được khẳng định
đặc biệt là trong những đơn vị kinh doanh. Cần nhận thức đầy đủ hơn tầm
quan trọng của quản lý tài chính, quan tâm đến việc xây dựng và hoàn thiện
nó tại đơn vị. Hoàn thiện quản lý tài chính được coi là công việc cần thiết,
thường xuyên liên tục phải làm không chỉ của các thành viên Tập đoànxăng
dầu Việt Nam mà là của tất cả các tổ chức, các đơn vị, đây là quy luật tất yếu
của quá trình vận động và phát triển.
2
Hai là, kinh doanh trong lĩnh vực xăng dầu ngày càng khó khăn phức
tạp, giá cả trên thị trường liên tục biến động, sự cạnh tranh ngày càng gay gắt.
Từ đây nảy sinh rất nhiều vấn đề trên tất cả các lĩnh vực quản lý. Những hạn
chế của cơ chế quản lý đang cản trở sự phát triển của các DNNN. Vì vậy hoàn
thiện quản lý tài chính tại các công ty kinh doanh xăng dầu là một yếu tố quan
trọng nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh.
Ba là, định hướng chiến lược phát triển của Tập đoàn xăng dầu Việt
Nam là trở thành tập đoàn kinh tế mạnh của Nhà nước. Muốn trở thành tập
đoàn kinh tế, một hãng xăng dầu quốc gia mạnh và năng động thì ngoài vấn
đề về vốn, công nghệ... bản thân các đơn vị thành viên phải mạnh về tổ chức,
về cán bộ, mạnh về quản trị nội bộ, về hệ thống kế toán, về hệ thống các quy
chế kiểm soát nội bộ… đặc biệt là vấn đề tài chính và quản lý tài chính. Điều
này chỉ có thể thực hiện được khi Tập đoàn xăng dầu Việt Nam cũng như các
doanh nghiệp thành viên hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính, nâng cao hiệu
quả của công tác quản lý điều hành. Do vậy, hoàn thiện công tác quản lý tài
chính các doanh nghiệp thành viên của Tập đoànxăng dầu Việt Nam nói
chung và Công ty xăng dầu Hà Tĩnh nói riêng là yêu cầu cấp bách để Tập
đoànthực hiện thành công chiến lược phát triển của mình, tiếp tục phát triển
bền vững trong tiến trình hội nhập, chủ động nắm bắt cơ hội, tận dụng thời cơ,
vượt qua thách thức, giữ vững là doanh nghiệp chủ đạo của Nhà nước trong
kinh doanh xăng dầu.
Qua đây có thể thấy, quản lý tài chính có tầm quan trọng rất lớn đối
với mỗi doanh nghiệp hoặc tổ chức vì:Quyết định sự tồn tại và phát triển
của doanh nghiệp, tổ chức; Kiểm soát mọi hoạt động sản xuất kinh doanh
của doanh nghiệp, tổ chức.
Chính vì những lý do đó , với mong muốn hoàn thiện và nâng cao hiệu
quả quản lý tài chính tại công ty, đề tài “Quản lý tài chính tại Công ty xăng
3
dầu Hà Tĩnh” được chọn làm chủ đề nghiên cứu luâ ̣n văn thạc sĩ của miǹ h.
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1 Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu đề tài là tìm những giải pháp phù hợp nhằm hoàn
thiện quản lý tài chính tại Công ty xăng dầu Hà Tĩnh.
2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt mục tiêuđề ra, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn là:
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý tài chính trong doanh nghiệp.
- Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Công ty xăng dầu
Hà Tĩnh.
- Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiê ̣n công tác quản lý tài chính tại Công
ty xăng dầu Hà Tĩnh.
3. Câu hỏi nghiên cứu
Công tác quản lý tài chính tại Công ty xăng dầu Hà Tĩnh hiện naycòn
có những tồn tại và vướng mắc gì? Công ty xăng dầu Hà Tĩnhcần thực hiện
những giải pháp nào để hoàn thiện công tác quản lý tài chính?
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1 Đối tượng nghiên cứu:
Quản lý tài chính tại Công ty xăng dầu Hà Tĩnh.
4.2Phạm vi nghiên cứu:
+ Về nội dung: Luâ ̣n văn tâ ̣p trung nghiên cứu những nô ̣i dung cơ bản
của hoạt động quản lý tài chính tại
Công ty xăng dầu Hà Tĩnh, bao gồ m:
Quản lý tài sản; Quản lý vốn; Quản lý doanh thu, chi phí, lợi nhuận; Quản lý
các hoạt động đầu tư.
+ Về không gian:Công ty xăng dầu Hà Tĩnh.
+ Về thời gian : Số liê ̣u nghiên cứu đươ ̣c thu thâ ̣p , xử lý và phân tích
trong giai đoa ̣n từ 2012 đến 31/12/2016; giải pháp được đề xuất cho những
4
năm tiếp theo.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục
bản/ biểu và các chữ viết tắt, nội dung chính của luận văn gồm04 chương:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luậnvà thực tiễn
về quản lý tài chính trong doanh nghiệp.
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu.
Chương 3: Thực trạng quản lý tài chính tại Công ty xăng dầu Hà Tĩnh
Chương 4: Giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính tại Công ty xăng dầu
Hà Tĩnh.
5
Chƣơng 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ
THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÍ TÀI CHÍNH TRONG DOANH NGHIỆP
1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu
Tài chính là một bộ phận cấu thành trong các hoạt động kinh tế của
doanh nghiệp. Nó có mối liên hệ hữu cơ và tác động qua lại với các hoạt động
kinh tế khác. Mối quan hệ tác động qua lại này phản ánh và thể hiện sự tác
động gắn bó thường xuyên giữa phân phối sản xuất với tiêu thụ sản phẩm.
Phân phối vừa phản ánh kết quả của sản xuất và trao đổi, lại vừa là điều kiện
cho sản xuất và trao đổi có thể tiến hành bình thường và liên tục.
Tài chính doanh nghiệp là tài chính của các tổ chức sản xuất kinh
doanh có tư cách pháp nhân và là một khâu tài chính cơ sở trong hệ thống tài
chính. Vì tại đây diễn ra quá trình tạo lập và chu chuyển vốn gắn liền với qua
trình sản xuất, đầu tư, tiêu thụ và phân phối.
Quản lý tài chính là một trong những nhiệm vụ quan trọng của doanh
nghiệp để tồn tại và phát triển. Bất kỳ doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực
hay thị trường nào cũng cần phải quản lý tài chính hiệu quả thì mới có thể
hoạt động và phát triển lâu dài. Nếu doanh nghiệp nào quản lý tài chính yếu
kém, không hiệu quả sẽ dễn đến nhiều hệ luỵ, doanh nghiệp bắt buộc phải có
sự phối hợp ăn ý với tất cả các bộ phận của doanh nghiệp trong từng giai
đoạn. Lập kế hoạch và sử dụng vốn hiệu quả là sự phối hợp trong các khâu
thuộc lĩnh vực quản lý tài chính; triển khai thực hiện tốt các dự án sản xuất
kinh doanh; luôn cập nhập kịp thời các Nghị định, thông tư về chính sách của
nhà nước, theo dõi, đánh giá và điều chỉnh kịp thời kế hoạch tài chính; quản
lý vốn, doanh thu, chi phí, nợ của khách hàng… các nghiên cứu đã được công
bố liên quan đến vấn đề này. Có thể kể đến một vài công trình tiêu biểu sau:
6
- Lê Minh Hùng (2014), Quản lý tài chính tại công ty cổ phần BIBICA.
Tác giả chọn đề tài này để làm luận văn thạc sỹ. Tác giả đã đưa ra được lý
thuyết tổng quát về quản lý tài chính doanh nghiệp, thông qua các dữ liệu về
tài chính của doanh nghiệp, luận văn có thể đưa ra hướng hoàn thiện hơn việc
quản lý tài chính cho doanh nghiệp.
- Phạm Thị Như Thi (2008),Quản trị tài chính công ty đa quốc gia. Tác
giả đã tìm hiểu ra được các vấn đề lý thuyết liên quan đến quản trị tài chính
công ty đa quốc gia, và kinh nghiệm hoạt động của các công ty này. Bên cạnh
đó, tác giả cũng nghiên cứu khả năng áp dụng kinh nghiệm quản trị tài chính
của các công ty đa quốc gia tại các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các tập
đoàn kinh tế Việt Nam trên cơ sở đánh gía thực trạng hoạt động quản trị tài
chính của các doanh nghiệp Việt Nam.
- Vũ Kim Oanh (2010),Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác
quản trị tài chính tại công ty công trình Hợp Tiến. Tác giả nghiên cứu những
vấn đề về tài chính doanh nghiệp, những thiếu sót mà doanh nghiệp còn đang
vướng mắc, đề xuất hướng giải quyết cho từng vấn đề để hoàn thiện công tác
quản trị tài chính tại công ty công trình Hợp Tiến.
- Phan Thị Hoa (2015),Quản lý tài chính tại công ty cổ phần thiết bị
xăng dầu Petrolimex. Tác giả đã hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý tài
chính trong doanh nghiệp, phân tích đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại
công ty, đưa ra một số đề xuất, giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý
tài chính.
Có nhiều nghiên cứu về đề tài quản lý tại chính tại doanh nghiệp, cũng
có tác giả Phan Thị Hoa đã nghiên cứu về quản lý tài chính tại công ty cổ
phần thiết bị xăng dầu Petrolimex, nhưng nghiên cứu của tác giả vẫn có
những điểm chưa phù hợp với việc quản lý tài chính doanh nghiệp vào giai
đoạn sau này. Với sự thay đổi của chính sách nhà nước, cũng như sự thay đổi
7
của nền kinh tế, bắt buộc doanh nghiệp phải thay đổi việc quản lý tài chính để
phù hợp. Chính vì có những sự thay đổi bên ngoài doanh nghiệp nhưng vẫn
có tác động đến doanh nghiệp, khiến doanh nghiệp phải đưa ra những quyết
định khác với lúc trước. Đề tài nghiên cứu này sẽ chỉ ra được sự khác biệt đó.
1.2 Cơ sở lý luận về tài chính doanh nghiệp và quản lý tài chính doanh nghiệp
1.2.1 Đặc điểm, chức năng, vai trò của tài chính doanh nghiệp
Nguồn vốn tiền tệ nhất định là yếu tố quan trọng để tiến hành hoạt động
kinh doanh của một doanh nghiệp. Quá trình hoạt động kinh doanh của doanh
nghiệp cũng là quá trình hình thành, phân phối và sử dụng các quỹ tiền tệ của
doanh nghiệp. Trong quá trình đó, đã phát sinh các luồng tiền tệ gắn liền với
hoạt động đầu tư vào các hoạt động kinh doanh thường xuyên của doanh
nghiệp, các luồng tiền tệ đó bao hàm các luồng tiền tệ đi vào và các luồng tiền
tệ đi ra khỏi doanh nghiệp, tạo thành sự vận động của các luồng tài chính của
doanh nghiệp. Gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng các vốn
tiền tệ của doanh nghiệp là các quan hệ kinh tế biểu hiện dưới hình thức giá
trị tức là các quan hệ tài chính trong doanh nghiệp.
Tài chính doanh nghiệp là một khâu của hệ thống tài chính trong nền
kinh tế, là một phạm trù khách quan gắn liền với sự ra đời của nền kinh tế
hàng hoá tiền tệ. Tài chính doanh nghiệp là hệ thống các quan hệ kinh tế biểu
hiện dưới hình thái giá trị phát sinh trong quá trình hình thành và sử dụng các
quỹ tiền tệ của doanh nghiệp để phục vụ cho mục đích sản xuất kinh doanh
của doanh nghiệp và các nhu cầu chung của xã hội.
* Đặc điểm của tài chính doanh nghiệp
Tài chính doanh nghiệp là một khâu của hệ thống tài chính và là khâu
cơ sở, nên có những đặc điểm sau:
8
- Gắn liền với quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, có các
quan hệ tài chính doanh nghiệp đa dạng phát sinh như quan hệ nộp, cấp giữa
doanh nghiệp với nhà nước, quan hệ thanh toán với các chủ thể khác trong xã
hội, với người lao động trong doanh nghiệp.
-Sự vận động của quỹ tiền tệ, vốn kinh doanh có những nét riêng biệt
đó là: sự vận động của vốn kinh doanh luôn gắn liền với các yếu tố vật tư là
lao động, ngoài phần tạo lập ban đầu chúng còn được bổ sung từ kết quả kinh
doanh, sự vận động của vốn kinh doanh vì mục tiêu doanh lợi.
* Chức năng của tài chính doanh nghiệp
Chức năng phân phối và chức năng giám đốc là 2 chức năng cơ bản của Tài
chính doanh nghiệp:
- Chức năng phân phối: Chức năng phân phối phản ánh bản chất của
phạm trù tài chính. Phân phối trong tài chính là phân phối giá trị dưới hình
thức tiền tệ. Phân phối tài chính bao gồm:
+ Phân phối lần đầu: diễn ra trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh, nhằm
phân chia giá trị của hàng hoá tạo ra cho các chủ thể tham gia vào quá trình
sản xuất kinh doanh đó.
+ Phân phối lại: là quá trình phân phối tiếp tục các quỹ tiền tệ hình
thành từ quá trình phân phối lần đầu nhằm phục vụ các mục đích của các chủ
thể kinh tế. So với phân phối lần đầu, hoạt động phân phối lại trong tài chính
phát triển đa dạng và phức tạp hơn nhiều do tính chất đa dạng và phức tạp của
nhu cầu các chủ thể kinh tế. Phạm vi của phân phối lại cũng rộng hơn so với
phân phối lần đầu, bao gồm cả lĩnh vực phi sản xuất vật chất và dịch vụ.
Phân phối trong tài chính được thực hiện thông qua việc tạo lập và sử dụng
các quỹ tiền tệ.
Nhờ có chức năng phân phối mà doanh nghiệp có khả năng động viên
khai thác và thu hút các nguồn tài chính trong nền kinh tế để hình thành vốn
9
kinh doanh của doanh nghiệp. Sau khi đã hình thành vốn kinh doanh, để sử
dụng vốn, một lần nữa phải có sự tham gia của chức năng phân phối. Lúc này
phân phối lại đồng nghĩa với việc đầu tư vốn: đầu tư bên trong hay đầu tư bên
ngoài. Mục tiêu cuối cùng của mọi quá trình kinh doanh của doanh nghiệp là
thu lợi nhuận, vì thế bên cạnh khả năng phân phối về vốn để thoả mãn về vốn
kinh doanh, tài chính doanh nghệp còn có khả năng giám sát dự báo hiệu quả
của quá trình phân phối.
- Chức năng giám đốc
Chức năng giám đốc của tài chính bắt nguồn từ sự cần thiết khách quan
phải theo dõi, kiểm soát các hoạt động phân phối trong tài chính để đảm bảo
cho các hoạt động tài chính phục vụ tốt các mục tiêu đề ra của các chủ thể
kinh tế. Quá trình tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ là đối tượng của giám đốc
tài chính. Giám đốc tài chính là giám đốc bằng đồng tiền, thông qua các chỉ
tiêu tài chính, các chỉ tiêu về tạo lập, phân phối và sử dụng các quỹ tiền tệ.
Giám đốc tài chính không chỉ được thực hiện với sự vận động của các
nguồn tài chính mà cả với sự vận động của các quỹ hiện vật và lao động, đối
với mọi hoạt động của kinh tế xã hội. Chức năng giám đốc của tài chính
doanh nghiệp có khả năng phát hiện những khuyết tật trong khâu phân phối
để từ đó điều chỉnh quá trình phân phối nhằm thực hiện phương hướng mục
tiêu chiến lược sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
* Vai trò của tài chính doanh nghiệp
Vai trò của tài chính doanh nghiệp được ví như những tế bào có khả năng
tái tạo, hay còn được coi như “ cái gốc của nền tài chính”. Sự phát triển hay suy
thoái của sản xuất- kinh doanh gắn liền với sự mở rộng hay thu hẹp nguồn lực tài
chính. Vì vậy vai trò của tài chính doanh nghiệp sẽ trở nên tích cực hay thụ
động, thậm chí có thể là tiêu cực đối với kinh doanh trước hết phụ thuộc vào khả
năng, trình độ của người quản lý ; sau đó nó còn phụ thuộc vào môi trường kinh
doanh, phụ thuộc vào cơ chế quản lý kinh tế vĩ mô của nhà nước.
10
Song song với việc chuyển sang nền kinh tế thị trường, nhà nước đã
hoạch định hàng loạt chính sách đổi mới nhằm xác lập cơ chế quản lý năng
động như các chính sách khuyến khích đầu tư kinh doanh, mở rộng khuyến
khích giao lưu vốn. .. Trong điều kiện như vậy, tài chính doanh nghiệp có vai
trò sau:
- Là công cụ khai thác, thu hút các nguồn tài chính nhằm đảm bảo
nhu cầu vốn cho đầu tư kinh doanh
Để thực hiện mọi quá trình sản xuất kinh doanh, trước hết các doanh
nghiệp phải có một yếu tố tiền đề - đó là vốn kinh doanh.
Trong cơ chế quản lý hành chính bao cấp trước đây, vốn của các doanh
nghiệp nghiệp nhà nước được nhà nước tài trợ hầu hết. Vì thế vai trò khai
thác, thu hút vốn không được đạt ra như một nhu cầu cấp bách, có tính sống
còn với doanh nghiệp.
Chuyển sang nền kinh tế thị trường đa thành phần, các doanh nghiệp
nhà nước chỉ là một bộ phận cùng song song tồn tại trong cạnh tranh, cho việc
đầu tư phát triển những ngành nghề mới nhằm thu hút được lợi nhuận cao... đã
trở thành động lực và là một đòi hỏi bức bách đối với tất cả các doanh nghiệp
trong nền kinh tế. Trong nền kinh tế thị trường, khi đã có nhu cầu về vốn, thì nảy
sinh vấn đề cung ứng vốn. Trong điều kiện đó, các doanh nghiệp có đầy đủ điều
kiện và khả năng để chủ động khai thác thu hút các nguồn vốn trên thị trường
nhằm phục vụ cho các mục tiêu kinh doanh và phát triển của mình.
- Có vai trò trong việc sử dụng vốn một cách tiết kiệm và hiệu quả.
Cũng như đảm bảo vốn, việc tổ chức sử dụng vốn một cách tiết kiệm và
có hiệu quả được coi là điều kiện tồn tại và phát triển của doanh nghiệp.
Trong điều kiện của nền kinh tế thị trường, yêu cầu của các quy luật kinh tế
đã đặt ra trước mọi doanh nghiệp những chuẩn mực hết sức khe khắt; sản xuất
không phải với bất kỳ giá nào. Trong nền kinh tế thị trường, mọi hoạt động
11
- Xem thêm -