Tài liệu Vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố hà nội (tt)

1 MỞ ĐẦU 1. Giới thiệu khái quát về luận án Luận án “Vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội” là kết quả nghiên cứu độc lập của tác giả dưới sự chỉ đạo, định hướng và giúp đỡ của thầy hướng dẫn, khoa chuyên ngành và các nhà khoa học. Đây là vấn đề đã được nghiên cứu sinh (NCS) chuyên tâm nghiên cứu trong quá trình học tập tại trường đại học, làm luận văn thạc sĩ và trong suốt quá trình công tác, giảng dạy của mình. Luận án gồm: Phần mở đầu, tổng quan các vấn đề nghiên cứu, 3 chương (7 tiết), danh mục các công trình nghiên cứu của tác giả, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. 2. Lý do lựa chọn đề tài luận án Phát huy vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT đang là một vấn đề nổi cộm hiện nay, nhất là trong bối cảnh chúng ta đang quyết tâm thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 05/8/2008 của Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) về nông nghiệp, nông dân và nông thôn. Với thành phố Hà Nội, để thực hiện nhiệm vụ này, Hội đồng nhân dân (HĐND) thành phố đã ban hành Nghị quyết số 03/2010/NQ-HĐND ngày 21/4/2010 về xây dựng nông thôn mới thành phố Hà Nội giai đoạn 2010 – 2020, định hướng 2030. Nghị quyết khẳng định rằng, Hà Nội có hơn 17.000 km đường GTNT phục vụ cho hơn 75% dân số hiện tại và khoảng gần 60% dân số ở vùng nông thôn trong những năm 2020. Hiện nay ở Hà Nội, phát triển đường GTNT được coi là khó thực hiện nhất do liên quan đến nguồn lực và càng khó hơn khi toàn bộ tỉnh Hà Tây, huyện Mê Linh của tỉnh Vĩnh Phúc và bốn xã thuộc huyện Lương Sơn tỉnh Hoà Bình được sáp nhập về Hà Nội; đặc biệt là đối với các xã vùng núi, tỷ lệ đường GTNT cần phải đầu tư xây dựng, nâng cấp rất lớn, đòi hỏi phải huy động đóng góp rất lớn của người dân và sự hỗ trợ không nhỏ của Nhà nước, chính quyền thành phố và các địa phương. Còn đối với các huyện ven đô, phải đầu tư hệ thống đường 2 kết nối giữa đô thị với khu dân cư, quốc lộ, tỉnh lộ... để vừa phục vụ phát triển kinh tế, dân sinh, vừa giảm ùn tắc giao thông... Mặt khác, tỷ lệ đường giao thông nội đồng ở thành phố Hà Nội được cứng hóa ở mức thấp khoảng 40%, mặt cắt đường còn hẹp, xe ô tô vận tải không đi vào được, phải trung chuyển, làm tăng chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm. Chính vì vậy, đầu tư xây dựng đường GTNT cần có quy hoạch bài bản, đồng bộ, quan trọng nhất là cần số vốn đầu tư lớn để Hà Nội có hệ thống đường GTNT đáp ứng đa mục tiêu. Trong thời gian qua, việc huy động vốn xây dựng đường GTNT ở Hà Nội còn hạn chế, chưa khơi dậy đa dạng các nguồn vốn trong xã hội cho đầu tư xây dựng, vốn dành cho bảo trì khai thác đường GTNT chưa đầy đủ, việc quản lý, sử dụng vốn chưa hợp lý… Điều đó đòi hỏi phải tăng cường hơn nữa vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT. Mặt khác, hoạt động nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội và bảo đảm các nguồn lực cho xây dựng đang còn khoảng cách khá lớn, chưa cung cấp được cơ sở khoa học thật sự cho Nhà nước xây dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách, kế hoạch xây dựng đường GTNT, trực tiếp ảnh hưởng đến phát huy vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng GTNT hiện nay. Từ sự phân tích trên đây cho thấy, nghiên cứu về vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT là thực sự cần thiết.Chính vì vậy, tác giả lựa chọn đề tài “Vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội”để nghiên cứu. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu * Mục đích nghiên cứu: Làm rõ cơ sở lý luâ nâ và thực tiễn về vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội, trên cơ sở đó đánh giá đúng thực trạng, đề xuất quan điểm và giải pháp phát huy vai trò nhà nước đối với vấn đề này trong thời gian tới. * Nhiệm vụ nghiên cứu: - Khái quát lý luận chung về đường GTNT, vốn xây dựng 3 đường GTNT, vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT; xây dựng khái niệm trung tâm và các nội dung vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội. - Nghiên cứu kinh nghiệm phát huy vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT ở một số địa phương trong nước và bài học cho thành phố Hà Nội. - Khảo sát thực trạng, đánh giá ưu điểm và hạn chế trong thực hiện vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội thời gian qua. Chỉ ra nguyên nhân và những vấn đề đặt ra trong thực hiện vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội. - Đề xuất các quan điểm và giải pháp phát huy vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu: Vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT dưới góc nhìn của khoa học Kinh tế chính trị. * Phạm vi nghiên cứu: - Phạm vi về nội dung: Chủ yếu nghiên cứu vai trò nhà nước đối với huy động vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội. “Nhà nước” trong luận án này là một chủ thể thống nhất từ Trung ương đến địa phương, có sự phân cấp quản lý và có sự phân định về vị trí, chức năng, nhiệm vụ cụ thể giữa Trung ương và địa phương về xây dựng GTNT ở thành phố Hà Nội. Vốn cho xây dựng đường GTNT trong luận án chủ yếu là vốn tài chính, tiền tệ. Đường GTNT được nghiên cứu trong luận án là đường bộ. - Phạm vi về không gian: Địa bàn nông thôn được lựa chọn khảo sát là một số huyện ngoại thành của thành phố Hà Nô iâ như: Đan Phượng, Ba Vì, Thanh Trì, Phú Xuyên, Thạch Thất, Sóc Sơn, Mỹ Đức, Ứng Hoà. - Phạm vi về thời gian: Các số liệu, tư liệu nghiên cứu chủ yếu từ năm 2011 đến nay. 4 5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu * Cơ sở lý luận: Luận án dựa trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác – Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối, quan điểm của Đảng về vai trò nhà nước trong phát triển kinh tế - xã hội (KT- XH). Đồng thời kế thừa và phát triển kết quả nghiên cứu liên quan đến nội dung luận án của các nhà khoa học. * Cơ sở thực tiễn: Kinh nghiệm của một số địa phương trong nước về thực hiện vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT, thực tiễn xây dựng đường GTNT ở Hà Nội và các báo cáo, các số liệu thống kê của thành phố Hà Nội về những nội dung liên quan đến đề tài. * Phương pháp nghiên cứu: Luâ nâ án sử dụng tổng hợp cácphương pháp nghiên cứu như: phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử; phương pháp trừu tượng hóa khoa học; phương pháp kết hợp lô gíc và lịch sử; phương pháp nghiên cứu các văn bản pháp quy, tổng hợp các tài liê uâ , các báo cáo và số liê uâ nghiên cứu thực tế; phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê và so sánh; phương pháp điều tra, tổng kết thực tiễn và phương pháp chuyên gia… 6. Những đóng góp mới của luận án - Đưa ra quan niệm về vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội. - Làm rõ nội dung vai trò của nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT. - Đề xuất các quan điểm cơ bản và giải pháp chủ yếu phát huy vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội. 7. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án * Ý nghĩa lý luận Góp phần cung cấp các luận cứ khoa học cho các nhà quản lý và hoạt động thực tiễn của Hà Nội cũng như của các địa phương khác trong cả nước về phát huy vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT nói riêng và trong phát triển kinh tế nói chung ở từng giai đoạn. * Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu của luận án có thể được dùng làm tài liệu tham khảo, giảng dạy, học tập một số nội dung liên quan đến kinh tế 5 chính trị, kinh tế phát triển, quản lý kinh tế…, làm tài liệu tham khảo cho các địa phương và các đô câ giả quan tâm nghiên cứu vấn đề vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT. 8. Kết cấu của luận án Luận án gồm có phần mở đầu, nội dung 3 chương với 7 tiết, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài 1.1. Những công trình nghiên cứu nước ngoài liên quan đến đề tài Nghiên cứu sinh đã tổng quan được 04 công trình. Trong đó, các tác giả đã đi sâu nghiên cứu về vay nợ cho phát triển kết cấu hạ tầng (KCHT) KT – XH; giải pháp tài chính cho cơ sở hạ tầng giao thông nông thôn (GTNT); vai trò của Chính phủ trong đầu tư công; đầu tư cơ sở hạ tầng nông thôn. 1.2. Những công trình nghiên cứu trong nước liên quan đến đề tài Bên cạnh các nghiên cứu ngoài nước, NCS đã tổng quan được 28 công trình nghiên cứu trong nước liên quan đến đề tài. Các công trình này đã tập trung nghiên cứu những vấn đề về: Phát triển KCHT, KCHT giao thông; Vấn đề vốn cho phát triển KCHT, công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) và phát triển KT – XH; Vai trò nhà nước đối với phát triển KT - XH và phát triển giao thông, GTNT. 2. Khái quát kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học đã công bố và những vấn đề luận án tập trung giải quyết 2.1. Khái quát kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học đã công bố liên quan đến đề tài luận án Các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài cho thấy, các tác giả đã dành nhiều công sức, với dung lượng đáng kể đề cập đến vai trò nhà nước đối với phát triển KT - XH nói chung và ở một số lĩnh vực cụ thể. Tuy nhiên, chưa thấy công trình nào trực tiếp nghiên cứu về “Vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội”. 6 2.2. Những vấn đề đặt ra luận án cần tập trung giải quyết Thứ nhất: Đưa ra quan niệm về đường GTNT? Xây dựng đường GTNT có những đặc điểm gì liên quan mật thiết đến vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT đó?. Xây dựng đường GTNT có vai trò như thế nào đối với phát triển KT - XH ở nông thôn nước ta hiện nay, từ đó cần làm gì để nâng cao vai trò của các chủ thể, nhất là vai trò nhà nước trong bảo đảm các nguồn lực, trước tiên là vốn cho xây dựng đường GTNT?. Thứ hai: Làm rõ các nội dung liên quan đến vốn cho xây dựng đường GTNT như: quan niệm, đặc điểm, các loại vốn. Thứ ba: Đưa ra quan niệm về vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội; Làm rõ nội dung và các nhân tố ảnh hưởng đến vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội. Thứ tư: Đánh giá đúng thực trạng, chỉ ra nguyên nhân và những vấn đề cần tập trung giải quyết từ thực trạng vai trò của nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội. Thứ năm: Đề xuất các quan điểm cơ bản và giải pháp chủ yếu phát huy vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội thời gian tới. Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUÂẬN VỀ VAI TRÒ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI VỐN XÂY DỰNG ĐƯỜNG GIAO THÔNG NÔNG THÔN Ở THÀNH PHỐ HÀ NỘI VÀ KINH NGHIÊẬM CỦA MỘT SỐ ĐỊA PHƯƠNG 1.1. Đường giao thông nông thôn, xây dựng đường giao thông nông thôn và vốn xây dựng đường giao thông nông thôn 1.1.1. Đường giao thông nông thôn, xây dựng đường giao thông nông thôn 1.1.1.1. Quan niệm về đường giao thông nông thôn Đường GTNT trong luận án được hiểu là mô tâ bộ phận của hê â 7 thống KCHT GTNT, là hệ thống đường trên địa bàn nông thôn tạo sự gắn kết và liên hoàn thông suốt với đường quốc lộ, tỉnh lộ, kết nối các khu dân cư, thôn xóm, phục vụ phát triển kinh tế, đời sống dân sinh và kết hợp chặt chẽ phát triển kinh tế với tăng cường quốc phòng, an ninh tại các vùng nông thôn. 1.1.1.2. Đặc điểm xây dựng đường giao thông nông thôn ở nước ta Một là, vị trí xây dựng phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội, tự nhiên của từng huyện, xã và bảo đảm sự kết nối thông suốt từ trung tâm huyện, xã đến khu cụm dân cư, hộ gia đình, đồng ruộng, khu vực sản xuất, trang trại, chợ nông thôn; Hai là, xây dựng các loại đường GTNT với quy mô không lớn, tiêu chuẩn thiết kế thường thấp hơn tỉnh lộ và quốc lộ; Ba là, quản lý xây dựng đường GTNT có sự phân công, phân cấp trách nhiệm rõ ràng và tuân thủ kế hoạch xây dựng đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt. 1.1.1.3. Vai trò của xây dựng đường giao thông nông thôn trong phát triển kinh tế - xã hội ở nông thôn nước ta Một là, xây dựng đường GTNT tạo tiền đề cho phát triển kinh tế nông thôn và gia tăng lợi ích xã hội cho người dân ở khu vực nông thôn; Hai là, xây dựng đường GTNT góp phần đẩy mạnh CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn; Ba là, xây dựng đường GTNT tác động đến phân bố lại dân cư nông thôn; Bốn là, xây dựng đường GTNT là điều kiện quan trọng trong khu vực phòng thủ, bảo đảm an ninh và giữ gìn trâ tâ tự an toàn trên địa bàn nông thôn. 1.1.2. Vốn xây dựng đường giao thông nông thôn 1.1.2.1. Quan niệm về vốn xây dựng đường giao thông nông thôn Vốn xây dựng đường GTNT được quan niê m â là tổng giá trị của những tài sản (tài sản hữu hình, tài sản vô hình, tài sản tài chính) được huy động từ nhiều nguồn, sử dụng trực tiếp hoặc gián tiếp vào quá trình đầu tư xây mới, nâng cấp, cải tạo,... các tuyến đường GTNT. 1.1.2.2. Đặc điểm của vốn xây dựng đường giao 8 thông nông thôn Một là, sự đa dạng quan hệ sở hữu về vốn xây dựng đường GTNT; Hai là,sự đa dạngvề hình thức vốn xây dựng đường GTNT; Ba là, vốn cho xây dựng đường GTNT thường lớn và phải được đảm bảo thường xuyên, kịp thời; Bốn là, vốn xây dựng đường GTNT ở nước ta hiện nay là một dạng đầu tư không thu hồi vốn. 1.2. Quan niệm, nội dung, nhân tố ảnh hưởng đến vai tro nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội 1.2.1. Vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn 1.2.1.1. Vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn bắt nguồn từ vai trò nhà nước đối với phát triển kinh tế nông thôn Một số biểu hiện Nhà nước can thiệp vào phát triển kinh tế nông thôn: 1) Nhà nước đầu tư phát triển KCHT ở nông thôn, nhất là thủy lợi; 2) Nhà nước đầu tư phát triển KCHT phục vụ tiếp thị; 3) Nhà nước đề ra chính sách đất đai nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất, phát triển trang trại; 4) Nhà nước tổ chức nông dân sản xuất dưới các hình thức tập thể; 5) Nhà nước thành lập các hội đồng tiếp thị. 1.2.1.2. Vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn - quan niệm chung Vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT là tập hợp những nhiệm vụ được thực hiện theo chức năng của Nhà nước trong huy động, quản lý và sử dụng vốn xây dựng đường GTNT nhằm phát triển GTNT một cách bền vững tạo tiền đề cho phát triển kinh tế xã hội khu vực nông thôn, bảo đảm quốc phòng, an ninh và phục vụ sự nghiệp CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn. 1.2.2. Quan niệm về vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội Vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội là tập hợp những nhiệm vụ được thực hiện theo chức năng 9 của chính quyền nhà nước các cấp của thành phố Hà Nội trong huy động, quản lý và sử dụng vốn xây dựng đường GTNT nhằm phát triển GTNT một cách bền vững tạo tiền đề cho phát triển KT-XH khu vực nông thôn, bảo đảm quốc phòng, an ninh và phục vụ sự nghiệp CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn ở thành phố Hà Nội. Nội hàm quan niệm chỉ rõ các vấn đề sau: Một là, chính quyền các cấp của thành phố Hà Nội thực hiện nhiệm vụ theo chức năng quản lý nhà nước về vốn xây dựng đường GTNT của thành phố; Hai là, nội dung vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng GTNT ở thành phố Hà Nội có 3 nội dung chủ yếu: Thiết lập khung khổ pháp lý cho việc huy động, quản lý và sử dụng vốn xây dựng đường GTNT; kế hoạch bảo đảm các nguồn vốn và tổ chức huy động vốn cho xây dựng đường GTNT; kiểm tra, giám sát về vốn xây dựng đường GTNT theo quy định của pháp luật; Ba là, thực hiện vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội theo phương thức kết hợp kế hoạch với thị trường; Bốn là, thực hiện vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT nhằm phát triển GTNT một cách bền vững, tạo sự gắn kết, liên hoàn thông suốt từ mạng lưới giao thông quốc gia đến đường huyện, đường thôn xã, giữa các vùng chuyên canh sản xuất hàng hoá lớn, vùng nguyên liệu với các tụ điểm công nghiệp chế biến, giữa sản xuất – chế biến và tiêu thụ, kết hợp giữa kinh tế với an ninh, quốc phòng, nhằm đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu phát triển kinh tế Thủ đô và nhu cầu đi lại của nhân dân. 1.2.3. Nội dung vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội 1.2.3.1. Nhà nước thiết lập khuôn khổ pháp lý cho việc huy động, quản lý, sử dụng vốn xây dựng đường giao thông nông thôn Với nội dung này, vai trò nhà nước thực hiện các mặt công tác sau: Thứ nhất, Nhà nước ban hành cơ chế huy động các nguồn vốn trong xã hội để xây dựng đường GTNT đúng mục đích, nguyên tắc, tổ 10 chức chặt chẽ, bảo đảm đúng định mức theo quy định; Thứ hai, Nhà nước ban hành cơ chế quản lý và sử dụng vốn xây dựng đường GTNT đúng mục đích, đúng đối tượng và đạt hiệu quả cao; Thứ ba, Nhà nước tạo những điều kiện cần thiết để cơ chế chính sách về vốn xây dựng đường GTNT đi vào thực tiễn. 1.2.3.2. Nhà nước có kế hoạch bảo đảm các nguồn vốn và tổ chức huy động vốn xây dựng đường giao thông nông thôn. Nhà nước thực hiện những công tác sau: Thứ nhất, lập kế hoạch bảo đảm các nguồn vốn cho xây dựng đường GTNT; Thứ hai, tổ chức huy động vốn cho xây dựng đường GTNT. 1.2.3.3. Nhà nước tổ chức kiểm tra, giám sát về vốn xây dựng đường giao thông nông thôn Thứ nhất, kiểm tra việc chấp hành các quy định về huy động, quản lý vốn cho các dự án xây dựng đường GTNT; Thứ hai, kiểm tra, đánh giá hiệu quả sử dụng vốn và tình hình thực hiện các dự án xây dựng đường GTNT. 1.2.4. Những nhân tố ảnh hưởng đến vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội 1.2.4.1. Sự sáp nhập, mở rộng địa giới thành phố Hà Nội đòi hỏi phải tăng cường vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn 1.2.4.2. Các công cụ quản lý vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội 1.2.4.3. Tình hình kinh tế - xã hội ở nông thôn thành phố Hà Nội 1.2.4.4. Hợp tác quốc tế của thành phố Hà Nội về giao thông tác động đến vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn 1.3. Kinh nghiệm phát huy vai tro nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn của một số địa phương trong nước và bài học cho thành phố Hà Nội 11 1.3.1. Kinh nghiệm phát huy vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn của một số địa phương 1.3.1.1. Kinh nghiệm của tỉnh Hà Tĩnh Thứ nhất, chính quyền địa phương tập trung làm tốt công tác xây dựng quy hoạch giao thông nói chung và GTNT nói riêng; Thứ hai, công tác tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật xây dựng GTNT của các cấp chính quyền địa phương được chú trọng; Thứ ba, chính quyền chú trọng phát huy nội lực trong dân và phân công trách nhiệm cho các tổ chức chính trị - xã hội, đoàn thể, các hội trong huy động vốn xây dựng đường GTNT; Thứ tư, quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo bảo đảm vốn cho duy tu, bảo dưỡng đường GTNT. 1.3.1.2. Kinh nghiệm của thành phố Cần Thơ Thứ nhất, phân cấp, phân công cụ thể trách nhiệm của các tổ chức trong quản lý vốn xây dựng, khai thác, bảo trì đường GTNT; Thứ hai, chính quyền các cấp thực hiện tốt nguyên tắc công khai dân chủ trong huy động, sử dụng vốn xây dựng GTNT. 1.3.1.3. Kinh nghiệm của thành phố Hải Phòng Thứ nhất, chính quyền coi trọng phát triển sản xuất, tăng thu nhập cho người dân, đồng thời tăng mức đóng góp các nguồn lực cho xây dựng đường GTNT; Thứ hai, chính quyền thành phố đã kịp thời ban hành cơ chế chính sách để thu hút các nguồn lực trong nhân dân vào xây dựng đường GTNT. 1.3.2. Bài học cho thành phố Hà Nội từ kinh nghiệm phát huy vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn của các địa phương 1.3.2.1. Vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội sẽ thật sự được phát huy khi đảng bộ và chính quyền địa phương đề ra chủ trương, kế hoạch đúng đắn 1.3.2.2. Chính quyền các cấp của thành phố Hà Nội tăng cường mối quan hệ bền chặt giữa cấp uỷ Đảng, chính quyền địa 12 phương với doanh nghiệp, nhân dân 1.3.2.3. Người đứng đầu của Đảng bộ và chính quyền các cấp của thành phố Hà Nội phải sâu sát và tổ chức thực hiện có hiệu quả các chương trình, dự án xây dựng đường giao thông nông thôn 1.3.2.4. Chính quyền các cấp của thành phố Hà Nội phải coi trọng sơ tổng kết công tác xây dựng, quản lý giao thông nông thôn và nhân rộng các mô hình hiệu quả Kết luận chương 1 Trong chương 1, NCS đã xây dựng được khung lý luận và nghiên cứu kinh nghiệm về vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT, đây là căn cứ quan trọng để NCS tiếp tục nghiên cứu thực trạng, đề xuất các quan điểm và giải pháp phát huy vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội trong thời gian tới. Chương 2 THỰC TRẠNG VAI TRÒ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI VỐN XÂY DỰNG ĐƯỜNG GIAO THÔNG NÔNG THÔN Ở THÀNH PHỐ HÀ NỘI THỜI GIAN QUA 2.1. Ưu điểm, hạn chế trong thực hiện vai tro nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội thời gian qua 2.1.1. Ưu điểm trong thực hiện vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội 2.1.1.1. Nhà nước và chính quyền thành phố Hà Nội đã thiết lập được khuôn khổ pháp lý một cách cơ bản cho việc huy động, quản lý và sử dụng vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội Trên cơ sở các Nghị quyết, Nghị định của Chính phủ và các văn bản hướng dẫn của các cơ quan Trung ương về các vấn đề liên quan đến huy động, quản lý và sử dụng vốn xây dựng đường GTNT, chính quyền thành phố Hà Nội đã triển khai hệ thống các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn tổ chức thực hiện. Đồng thời, Thành uỷ xây dựng các 13 Chương trình, chính quyền thành phố ra các Nghị quyết, Quyết định... kịp thời theo hướng phù hợp với điều kiện của địa phương tạo sự thuận lợi cho cơ sở tổ chức thực hiện như: Chương trình số 02-CTr/TU, ngày 29/8/2011 của Thành uỷ Hà Nội về Phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới, từng bước nâng cao đời sống nông dân giai đoạn 2011 – 2015. Nghị quyết số 03/2010/NQ-HĐND ngày 21/4/2010 của HĐND thành phố Hà Nội về xây dựng nông thôn mới thành phố Hà Nội giai đoạn 2010 – 2020, định hướng 2030. Nghị quyết số 04/2012/NQ-HĐND ngày 05/4/2012 của HĐND thành phố Hà Nội về Thí điểm một số chính sách khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp, xây dựng hạ tầng nông thôn thành phố Hà Nội giai đoạn 2012 – 2016. Quyết định số 16/2012/QĐ-UBND ngày 06/7/2012 của UBND thành phố Hà Nội về ban hành Quy định thí điểm một số chính sách khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp, xây dựng hạ tầng nông thôn thành phố Hà Nội giai đoạn 2012 – 2016. Quyết định số 10/2013/QĐ-UBND ngày 11/3/2013 của UBND thành phố Hà Nội về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy định thí điểm một số chính sách khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp, xây dựng hạ tầng nông thôn thành phố Hà Nội giai đoạn 2012 – 2016 ban hành kèm theo Quyết định số 16/2012/QĐUBND ngày 6/7/2012 của UBND thành phố. Hướng dẫn số 4791/STC-NSQH ngày 12/10/2012 của Sở Tài chính thành phố Hà Nội về thực hiện chính sách khuyến khích dồn điền đổi thửa, xây dựng kiên cố đường thôn, xóm đạt chuẩn nông thôn mới. Quyết định số 09/2012/QĐ-UBND ngày 21/5/2012 về ban hành Quy định một số nội dung về quản lý đầu tư và xây dựng đối với các dự án đầu tư trên địa bàn thành phố Hà Nội. Đảng bộ, chính quyền cấp huyện cũng ban hành các Nghị quyết riêng về phát triển GTNT 18/18 huyện, thị ban hành Nghị quyết 14 cụ thể về phát triển GTNT ở địa phương mình. Trên toàn địa bàn thành phố, UBND các xã đều lập Kế hoạch phát triển đường thôn, xóm để trình UBND các huyện thông qua làm cơ sở cho huy động vốn xây dựng đường GTNT của xã. Chính quyền thành phố đảm bảo bố trí đội ngũ cán bộ có đủ năng lực trình độ đảm nhận công tác có liên quan đến đảm bảo vốn cho xây dựng đường GTNT tại thành phố Hà Nội. Vai trò nhà nước trong thiết lập khuôn khổ pháp lý cho việc huy động, quản lý và sử dụng vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội đã được phát huy. Trên cơ sở hệ thống văn bản của cấp Trung ương, chính quyền thành phố Hà Nội đã ban hành cơ chế, chính sách phù hợp với khả năng ngân sách của thành phố và điều kiện KT - XH của từng địa phương của thành phố Hà Nội, hệ thống các văn bản này đã tạo ra một hành lang pháp lý cho chính quyền các cấp của thành phố Hà Nội huy động, quản lý và sử dụng vốn xây dựng đường GTNT trên địa bàn. 2.1.1.2. Chính quyền các cấp của thành phố Hà Nội tổ chức huy động các nguồn vốn xây dựng đường giao thông nông thôn đạt kết quả khá Trong những năm qua chính quyền các cấp của thành phố Hà Nội đã tập trung điều tiết nguồn vốn ngân sách nhà nước, thu hút nguồn vốn ngoài ngân sách để phát triển đường GTNT cân đối, hợp lý giữa các địa phương trong toàn thành phố. Cơ chế huy động linh hoạt và theo hướng đa dạng hóa các nguồn vốn đã tạo sự chủ động cho thành phố Hà Nội trong huy động các nguồn lực. Có được kết quả này chính là nhờ có sự vào cuộc đồng bộ của các cấp ủy Đảng, chính quyền, các ngành đoàn thể từ thành phố, huyện đến xã trong công tác tuyên truyền vận động nhân dân đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, trong đó có hạ tầng giao thông. Uỷ ban nhân dân thành phố Hà Nội lập kế hoạch vốn cho xây dựng GTNT trong từng giai đoạn cụ thể cho các huyện, trong đó phân 15 chia cụ thể số lượng dự kiến huy động từng nguồn vốn để từ đó có những biện pháp nhằm huy động được các nguồn lực. Kế hoạch về vốn cho xây dựng đường GTNT của thành phố Hà Nội được đánh giá là tương đối hợp lý, khả thi biểu hiện ở chỗ đã đảm bảo được mức vốn cần thiết cho xây dựng đường GTNT qua các năm trong điều kiện huy động nguồn vốn từ ngân sách nhà nước và xã hội còn khó khăn. Tổng số vốn huy động được để xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội trong giai đoạn 2011 – 2015 đạt 9.523.981 triệu đồng, đạt 109,12% so với kế hoạch đề ra, trong đó vốn ngân sách nhà nước là 7.672.922 triệu đồng, đạt 107,23% so với kế hoạch đề ra và thu hút vốn ngoài ngân sách là 1.851.059, đạt 117,72% so với kế hoạch đề ra. Những kết quả đạt được kể trên đã nói lên sự đúng đắn, linh hoạt trong lãnh đạo, điều hành của chính quyền thành phố Hà Nội đối với vốn xây dựng đường GTNT. Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội ban hành Quyết định số 16/2012/QĐ-UBND ngày 06/7/2012 có quy định Ngân sách cấp thành phố và cấp huyện thực hiện hỗ trợ sau khi công trình đã quyết toán hoàn thành, bàn giao đưa vào sử dụng, quy định này đã khuyến khích các địa phương tích cực xây dựng phương án và cam kết huy động đủ nguồn lực (ngân sách xã và ngoài ngân sách) để tranh thủ tối đa những hỗ trợ từ ngân sách thành phố và ngân sách huyện như đã kể trên. Trong giai đoạn từ năm 2011 – 2015, ngân sách thành phố, ngân sách huyện đã hỗ trợ 2.004.320 triệu đồng cho xây dựng đường GTNT theo quy định tại Quyết định số 16/2012/QĐ-UBND. Để tranh thủ được nguồn hỗ trợ kể trên của ngân sách thành phố và ngân sách huyện, UBND các xã của thành phố Hà Nội đã huy động được 2.576.251 triệu đồng. 2.1.1.3. Chính quyền các cấp của thành phố Hà Nội đã tổ chức kiểm tra, giám sát về vốn xây dựng đường giao thông nông thôn nhìn chung được thường xuyên, liên tục Công tác huy động, quản lý và sử dụng vốn ngân sách nhà nước và ngoài ngân sách cho xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội được thực hiện nghiêm túc dựa trên cơ sở các quy định hiện hành 16 của Trung ương và thành phố. Chính quyền thành phố Hà Nội đã sử dụng chính bộ máy hoạt động trong lĩnh vực quản lý nhà nước nói chung, quản lý vốn nói riêng và Ban giám sát cộng đồng (gồm đại diện của HĐND, Mặt trận Tổ quốc xã, các tổ chức xã hội và đại diện của cộng đồng dân cư hưởng lợi công trình do dân bầu thực hiện giám sát các công trình cơ sở hạ tầng xã theo quy định hiện hành về giám sát đầu tư của cộng đồng) để thực hiện vai trò kiểm tra, giám sát của mình đối với vốn xây dựng đường GTNT. Công tác kiểm tra, giám sát của chính quyền thành phố Hà Nội giai đoạn 2011 – 2015 đối với vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội được đánh giá như sau: Chính quyền các cấp của thành phố Hà Nộiđã hướng dẫn chỉ đạo các địa phương, các đơn vị lập kế hoạch vốn cho xây dựng GTNT hàng năm của thành phố, các huyện, các xã đúng tiến độ, dựa trên nhu cầu của từng địa phương và khả năng bố trí ngân sách của thành phố, của các huyện, các xã. Nội dung các công tác huy động, quản lý và sử dụng vốn cho xây dựng đường GTNT của thành phố Hà Nội cơ bản được thực hiện theo đúng các quy định hiện hành của Trung ương và thành phố đã đề ra. Trong giai đoạn 2011 - 2015, trên địa bàn thành phố không có vi phạm nào nghiêm trọng trong công tác tổ chức huy động, quản lý và sử dụng vốn, nhất là các khoản đóng góp tự nguyện của nhân dân để xây dựng đường GTNT. 2.1.2. Hạn chế trong thực hiện vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội 2.1.2.1. Nhà nước và chính quyền thành phố Hà Nội tạo khuôn khổ pháp lý cho việc huy động, quản lý và sử dụng vốn xây dựng đường giao thông nông thôn còn những khiếm khuyết nhất định. Theo quy định hiện hành, hệ thống GTNT do UBND tỉnh quản lý. Tuy nhiên, trên thực tế, có 4 cấp tham gia quản lý hệ thống GTNT là: cấp Trung ương: Bộ Giao thông Vận tải (Tổng Cục đường bộ Việt 17 Nam, Cục Đường thủy nội địa); cấp tỉnh: UBND tỉnh (Sở Giao thông Vận tải); cấp huyện: UBND huyện (Phòng Quản lý đô thị); cấp xã: UBND xã. Khuôn khổ pháp lý như trên dẫn đến sự chồng chéo và không phát huy được tính tự chủ của chính quyền các cấp của thành phố Hà Nội trong hỗ trợ và huy động vốn xây dựng GTNT và bảo trì, bảo dưỡng đường GTNT. Chính quyền thành phố Hà Nội chưa có được những chủ trương kịp thời, biện pháp tích cực để tận dụng nguồn hỗ trợ theo Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 04/06/2010 của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 - 2020 Ban Chấp hành Đảng bộ thành phố ban hành nhiều nghị quyết lãnh đạo, song có những vấn đề chưa thật sát với tình hình thực tế của một số huyện. 2.1.2.2.Nhà nước và chính quyền thành phố Hà Nội bảo đảm nguồn và tổ chức huy động các nguồn vốn xây dựng đường giao thông nông thôn còn hạn chế Vốn huy động cho xây dựng đường GTNT đạt 9.523.981 triệu đồng, trong đó, vốn ngân sách là 7.672.922 (chiếm 80,56%), vốn ngoài ngân sách là 1.851.059 (chiếm 19,44%). Tỷ lệ vốn ngân sách cao, chính quyền thành phố Hà Nội chưa đề ra được các biện pháp hiệu quả để thu hút vốn ngoài ngân sách nhằm giảm bớt gánh nặng cho ngân sách. Nguồn ngân sách thành phố bố trí cho kiên cố hóa đường thôn, xóm đạt chuẩn nông thôn mới thời gian qua còn chưa đảm bảo tiến độ theo cam kết. Trong huy động vốn xây dựng đường GTNT, các huyện mới bước đầu làm tốt công tác vận động, thuyết phục để huy động nguồn lực chứ chưa có nhiều huyện tìm tòi tạo cơ chế thu hút riêng của huyện mình. Về quy mô huy động nguồn lực giữa các năm: Quy mô huy động giữa các năm không ổn định. Công tác tuyên truyền tuy sớm được triển khai nhưng chưa thực sự có chiều sâu và điểm nhấn. 18 2.1.2.3.Chính quyền các cấp của thành phố Hà Nội tổ chức kiểm tra, giám sát về vốn xây dựng đường giao thông nông thôn chưa nhiều, còn ngại đụng chạm, chưa kịp thời bổ khuyết rút kinh nghiệm Một là: Công tác kiểm tra, giám sát còn ngại đụng chạm, vì đây là lĩnh vực nhạy cảm, dễ xảy ra sai phạm do có liên quan đến tài chính ngân sách. Hai là: Tổng số cuộc kiểm tra, giám sát vừa qua chưa nhiều. Ba là: Chưa kịp thời tổ chức rút kinh nghiệm sau kiểm tra. 2.2. Nguyên nhân của những ưu điểm, hạn chế và những vấn đề đặt ra từ thực trạng vai tro nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội 2.2.1. Nguyên nhân của những ưu điểm trong thực hiện vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội 2.2.1.1. Nguyên nhân khách quan Một là, được sự quan tâm của Đảng và Chính phủ đối với phát triển nông nghiệp, nông thôn, nông dân và phát triển hệ thống GTNT. Hai là, có sự phối hợp giữa thành phố Hà Nội với các Bộ, ngành và phối hợp giữa các Bộ, ngành trong thực hiện nhiệm vụ phát triển GTNT. Ba là, kinh tế thành phố Hà Nội liên tục tăng trưởng cao, cơ cấu kinh tế dịch vụ - công nghiệp - nông nghiệp chuyển dịch tích cực, quy mô kinh tế mở rộng, tạo cơ sở phát huy vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng GTNT. 2.2.1.2. Nguyên nhân chủ quan Một là, thành phố coi trọng công tác tuyên truyền cho nên nhận thức của nhân dân về nhiệm vụ xây dựng đường GTNT được nâng cao. Hai là, vai trò của các cấp chính quyền, các ban, ngành của thành phố Hà Nội bước đầu được phát huy. Ba là, cơ chế, chính sách của thành phố đã được ban hành kịp thời, phù hợp, sát thực tiễn đồng thời thành phố đã tích cực cải cách 19 thủ tục hành chính nói chung và thủ tục đối với vốn xây dựng đường GTNT nói riêng. 2.2.2. Nguyên nhân của hạn chế trong thực hiện vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội 2.2.2.1. Nguyên nhân khách quan Một là, kinh tế trong nước gặp nhiều khó khăn trong quá trình phát triển, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc của thành phố. Hai là, cơ chế phân bổ, giao kinh phí còn bất cập, thiếu thông tin và sự phối hợp các lực lượng chưa chặt chẽ. 2.2.2.2. Nguyên nhân chủ quan Một là, Năng lực vận động quần chúng của một số cán bộ, cấp uỷ viên, đảng viên cấp xã của thành phố Hà Nộichưa đáp ứng yêu cầu. Hai là, nhân lực bộ máy tổ chức tham mưu giúp việc cho chính quyền các cấp còn thiếu và yếu về chất lượng 2.2.3. Những vấn đề đặt ra từ thực trạng vai tro nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội Mô ôt là: Cơ chế, chính sách huy động vốn xây dựng đường GTNT còn chưa thật đồng bộ Hai là: Thực hiện chủ trương “Nhà nước và Nhân dân cùng làm” còn nhiều khó khăn, cấp dưới thường trông chờ ỷ lại vào cấp trên về công tác vốn xây dựng đường GTNT. Ba là: Quản lý, cung ứng và sử dụng vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội chưa thật sự đạt hiệu quả cao. Kết luận chương 2 Trong chương 2, NCS đã tiến hành phân tích thực trạng, đánh giá những ưu điểm và hạn chế, chỉ ra những nguyên nhân và những vấn đề đặt ra trong thực hiện vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT ở thành phố Hà Nội; cùng với kết quả nghiên cứu ở chương 1, kết quả nghiên cứu ở chương 2 sẽ là cơ sở để NCS tiếp tục 20 thực hiện nội dung chương 3 của luận án. Chương 3 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÒ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI VỐN XÂY DỰNG ĐƯỜNG GIAO THÔNG NÔNG THÔN Ở THÀNH PHỐ HÀ NỘI THỜI GIAN TỚI 3.1. Quan điểm cơ bản phát huy vai tro nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nô iô 3.1.1. Phát huy vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội phải thực hiện tốt cơ chế phân cấp 3.1.2. Chính quyền nhà nước các cấp phải thực thi đúng chính sách phân bổ nguồn vốn trong và ngoài ngân sách cho xây dựng đường giao thông nông thôn 3.1.3. Đề cao quyền làm chủ của người dân và vai trò doanh nghiệp trong phát huy vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội 3.1.4. Chính quyền nhà nước các cấp phải tạo dựng và nhân rộng các mô hình, kinh nghiệm hay về huy động nguồn vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nội 3.2. Giải pháp chủ yếu phát huy vai tro nhà nước đối với vốn xây dựng đường giao thông nông thôn ở thành phố Hà Nô iô 3.2.1. Nhà nước, chính quyền các cấp của thành phố Hà Nội làm tốt công tác quy hoạch, kế hoạch tạo khuôn khổ pháp lý huy động vốn xây dựng đường giao thông nông thôn Trong thời gian tới để phát huy hơn nữa vai trò nhà nước đối với vốn xây dựng đường GTNT, cần tập trung vào các biện pháp sau: Thứ nhất, phải điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch cho phù hợp với thực tiễn xây dựng đường GTNT các huyện, xã trong quá trình đô thị hoá. Thứ hai, chính quyền, đoàn thể các cấp làm tốt công tác truyền thông và tổ chức thực hiện đúng kế hoạch, chương trình xây dựng GTNT.