Tài liệu bình những tác phẩm thơ nổi tiếng

BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 1 Mucå lucå Àoåc laåi baâi thú "Möåt àïm àaân laånh trïn söng Huïë" cuãa Vùn Cao......................3 Muâa Xuên àoåc "Àaám cûúái muâa Xuên" cuãa Àoaân vùn Cûâ ...............................10 Xin àûâng ài vúái möåt ngûúâi khaác em (Con àûúâng - Phan thõ Thanh Nhaân).......14 Chiïìu úi xin chúá ài mau ...............................................................................17 Àoåc laåi baâi thú "Caãnh rûâng Viïåt Bùæc" cuãa Baác Höì .........................................21 "Bïình böìng cho túái mai sau"- Baâi thú tònh rêët laå cuãa Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng 23 Ngêy thú - Baâi thú treã trung cuãa möåt nhaâ thú giaâ ...........................................28 "Bïình böìng cho túái mai sau"- Baâi thú tònh rêët laå cuãa Hoaâng Phuã Ngoåc Tûúâng 34 Mong chúâ ....................................................................................................39 Thanh Tõnh - Trùm nùm nhúá möåt chuyïën àoâ.................................................. 42 Thú chuác Tïët cuãa Baác Höì .............................................................................44 ”Tûå haát” cuãa Xuên Quyânh ............................................................................49 Treã con trong thú Xuên Quyânh..................................................................... 53 "Vúái anh" cuãa Phaåm Thu Yïën.......................................................................58 Hoa coã may .................................................................................................62 Hai baâ vúå trong thú Nöm..............................................................................66 http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 2 "Àöi mùæt" trong thú Nguyïîn Àònh Thi ..........................................................69 Chiïìu chiïìu - möåt baâi thú hay trûúác 1945 cuãa Chïë Lan Viïn..........................72 Nguyïîn Duy vaâ “Vêìng trùng tri kyã” ..............................................................76 Chiïìu úi xin chúá ài mau ...............................................................................79 Ba baâi thú cuãa Vùn Cao viïët vïì Huïë..............................................................83 Êm vang baâi thú Xuên cuöëi cuâng cuãa Baác ..................................................... 86 "Vñ dêìu..." cuãa Phaåm Àûác .............................................................................89 Trúâi haânh - Buâi Hoaâng Taám .........................................................................92 http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG Àocå laåi b aâ i thú "Möå t àïm àan â lan å h trïn s öng Huï"ë cuaã Vùn Cao Nêíy nêíy tú àöìng nhõp nhõp àöi Loâng nêng ngoân ngoåt laåi àêìu möi Naây em haát khuác tûúng tû nheá Ngêm kheä em úi nheå nheå lúâi Sao àaân ûu hoaâi gò muâa thu? Sao àaân ûu hoaâi gò muâa thu? Tri êm nghe thûã dêy àöìng voång Laåc loäng àïm vaâng khi nhaåc ru Nhû Tûã Kyâ nghe nhaåc Baá Nha Em nghe anh daåo khuác thu xa Thuyïìn xuöi vïì bïën mö thuyïìn bó Söng trùæng búâ xa löå boáng nhaâ Gioång haát sêìu chi phêën nûä úi Tûâng canh trúâi àiïím möåt sao rúi Taâ taâ trùng lùån hiu hiu gioá http://www.ebooks.vdcmedia.com 3 BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 4 aánh lûãa chaâi xa thêëp thoaáng tröi Tay nhêën tú chuâng àaä ngêëm sûúng Hoâ ngên cung Bùæc lúát cung Thûúng Doâng Tiïu Kim Thuyã gaâ xao xaác Ngêíng thêëy kinh kyâ khoái vêën vûúng Em caån lúâi thöi anh dûát nhaåc Biïåt ly àöi phaách ngoá àaân tranh Möåt àïm àaân laånh trïn söng Huïë Öi nhúá nhung hoaâi vaåt aáo xanh Coá möåt Huïë thú trong têm thûác ngûúâi Viïåt bao àúâi. Huïë laâ ngûúâi àeåp muön thuúã cuãa thi ca. Huïë laâ caái nöi sinh thaânh, maái nhaâ truá nguå nuöi lúán nhiïìu thïë hïå thi nhên Viïåt Nam suöët mêëy trùm nùm nay. Ngûúâi úã Huïë laâm thú, ngûúâi xa Huïë laâm thú, ngûúâi àïën Huïë duâ chó möåt lêìn thöi cuäng nùång loâng thú vúái Huïë. úã Huïë Vua laâm thú, quan laâm thú, öng hoaâng baâ chuáa laâm thú, cho àïën nhûäng ngûúâi dên àaåp xñch lö xe thöì höm nay cuäng coá rêët nhiïìu baâi thú, cêu thú àùæc àõa vïì xûá súã cuãa mònh. Chó riïng hònh aãnh cö ca sô ca Huïë trïn söng Hûúng cuäng àaä coá khöng biïët bao nhiïu baâi thú hay. Töë Hûäu coá baâi thú "Tiïëng haát söng Hûúng"; Xuên Diïåu coá "Nguyïåt Cêìm", "Lúâi kyä nûä"; Thïë Lûä coá "Nghe àaân nguyïåt".... Baâi thú "Möåt àïm àaân laånh trïn söng Huïë" cuãa nhaåc sô- nhaâ thú taâi danh Vùn Cao laâ möåt trong nhûäng baâi thú àùåc sùæc viïët vïì Huïë vaâ ca Huïë trïn söng Hûúng. Baâi thú àûa ta laåc vaâo thïë giúái cuãa veã àeåp thanh tao núi böìng lai tiïn caãnh. Trïn con àoâ nh tònh yïu böìng bïình tröi trïn doâng söng thúâi gian vônh hùçng, coá àöi trai gaái say sûa àaân haát bïn nhau. Chaâng trai daåo àaân, cö gaái haát, tiïëng àaân haát nhû tiïëng tú àöìng, hún caã niïìm tri êm tri kyã cuãa Baá Nha Tûã Kyâ: Nêíy nêíy tú àöìng nhõp nhõp àöi Loâng nêng ngoân ngoåt laåi àêìu möi Naây em haát khuác tûúng tû nheá http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 5 Ngêm kheä em úi nheå nheå lúâi Àêy laâ luác caãm xuác àang ngêåp höìn chaâng nhaåc sô. Anh nghe höìn mònh cuäng àang "nêíy nêíy... nhõp àöi". Möåt tònh caãm múái àang nêíy chöìi, beán lûãa, àang êm ó "Naây em khaát khuác tûúng t nheá!". Àïì nghõ haát nhûng laåi súå tiïëng haát laâm xao àöång, laâm bay mêët, tan biïën mêët caái caãm giaác tònh yïu ngoåt ngaâo dêng lïn àang ngoân ngoåt àêìu möi, nïn chaâng phaãi vöåi vaâng àïì nghõ "ngêm kheä em úi nheå nheå lúâi..." Àoaån thú àaä noái rêët tinh tïë, rêët hay têm traång cuãa chaâng nhaåc sô si tònh xûá Bùæc trûúác ngûúâi ca nûä xinh àeåp vaâ phong caãnh nïn thú xûá Huïë. Nhaåc sô Vùn Cao sinh nùm 1923 úã Haãi Phoâng, mêët ngaây 10/7/1995. Tuöíi treã cuãa öng theo hoåc Trûúâng Cao àùèng Myä thuêåt Àöng Phûúng, tûå hoåc êm nhaåc, saáng taác nhaåc vaâ viïët vùn, laâm thú tûâ rêët súám. Nùm 1940, lûuác cha túái tuöíi hai mûúi öng coá chuyïën ài vaâo Huïë. Chuyïën ài àaä àïí laåi dêëu vïët sêu àêåm trong caác saáng taác quan troång cuãa àúâi öng. Baâi thú "Möåt àïm àaân laånh trïn söng Huïë" öng saáng taác vaâo dõp naây. Ngoaâi baâi thú, öng viïët baãn nhaåc "Söng Hûúng". Caã nhûäng baâi haát nöíi tiïëng, àónh cao trong doâng nhaåc laäng maån Viïåt Nam nh Thiïn Thai, Suöëi Mú, Trûúng Chi.... viïët trong nhûäng nùm tûâ 1941 àïën 1943 cuãa öng coá nguöìn göëc caãm hûáng tûâ thaânh quaách, söng nûúác con ngûúâi Huïë trong àúåt ài quan troång êëy. Sinh thúâi, vaâo nùm 1986, trong möåt laá th gúãi cho taåp chñ Söng Hûúng úã Huïë, öng têm sûå: "Huïë laâ nguöìn saáng taåo cuãa töi trong nhûäng nùm 40. Thú vaâ nhaåc laâ àiïìu töi tòm nguöìn tûâ êëy. Coá leä lõch sûã vaâ caãnh vêåt cuãa Cöë àö coá nhûäng àiïìu gêy caãm xuác cho saáng taåo. Àöëi vúái núi àoá ngûúâi ta phaãi suy nghô nhiïìu khöng vïì lõch sûã maâ vïì möåt nïìn vùn hoaá. Nhûäng ngûúâi Huïë söëng tûå haâo vaâ àêìy saáng taåo. Coá leä sûå saáng taåo cuãa ngûúâi dên Huïë àaä giuáp töi laâm àûúåc êm nhaåc vaâ thú"."Möåt àïm àaân laånh trïn söng Huïë" cuãa Vùn Cao laâ baâi thú hay trong caác saáng taác thú cuãa öng. Thú Vùn Cao thûúâng rêët laå vïì chûä, vïì tûá. Ngay caã caách choån võ trñ chuã thïí thêím myä trong baâi thú cuãa öng cuäng khaác caác nhaâ thú àûúng thúâi. Têët caã caác baâi thú viïët con àoâ trïn söng Hûúng vïì ca Huïë, àaân Huïë, taác giaã àïìu úã võ trñ ngûúâi quan saát, nhòn vaâ caãm vïì Huïë nhû Ngûúâi kyä nûä, Nguyïåt Cêìm cuãa Xuên Diïåu, Tiïëng haát söng Hûúng cuãa Töë Hûäu... Vúái Àïm àaân laånh trïn söng Huïë, võ trñ chuã thïí thêím myä laâ nhaâ thú chñnh laâ ngûúâi trong cuöåc, ngûúâi tham gia laâm nïn tiïëng àaân Huïë, caái àeåp Huïë: http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 6 Nhû Tûã Kyâ nghe nhaåc Baá Nha. Em nghe anh daåo khuác thu xa... cuâng vúái: Gioång haát sêìu chi phêën nûä úi Tûâng canh trúâi àiïím möåt sao rúi Taâ taâ trùng lùån hiu hiu gioá aánh lûãa chaâi xa thêëp thoaáng tröi... Cuöåc àaân haát quïn thúâi gian cho àïën lûuác Tay nhêën tú chuâng àaä ngêëm sûúng.. Doâng Tiïu Kim Thuyã gaâ xao xaác... (Tiïu Kim Thuyã laâ tïn goåi khaác cuãa söng Hûúng). Tûác laâ àaân haát cho àïën khi trúâi sùæp saáng, cho àïën luác Em caån lúâi thöi anh dûát nhaåc. Laâ ngûúâi trong cuöåc múái thöët lïn möåt nhõp thú laå vúái cêu thú gúåi hoãi hai lêìn; Sao àaân u hoaâi gò muâa thu? Sao àaân u hoaâi gò muâa thu? úã àêy chñnh taác giaã àaä nhêån ra tiïëng àaân cuãa mònh àaä khaác ài, mïìm ài nhûng khöng lyá giaãi àûúåc àiïìu sêu kñn gò àaä biïën tiïëng àaân thaânh nöîi u hoaâi muâa thu day dûát!. Khi loâng àaä mïìm ài, tiïëng àaân àaä mïìm ài, khi hai têm höìn àaä tri êm, àöìng voång thò àïm vaâng cuäng trúã nïn laåc loäng. Àïí àïën luác chia tay, múái biïët àau nhoái nöîi biïåt ly Em caån lúâi thöi anh dûát nhaåc Biïåt ly àöi phaách ngoá àaân tranh Möåt àïm àaân laånh trïn söng Huïë Öi nhúá nhung hoaâi vaåt aáo xanh Àêy laâ cao traâo cuãa baâi thú. Thò ra baâi thú khöng chuã yá taã tiïëng àaân, àïm àaân maâ sêu xa hún noái vïì möåt tònh yïu ngêëm sûúng vúái àuã caác cung bêåc http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 7 cuãa noá, maâ cuöëi cuâng laâ nöîi nhúá mang theo suöët àúâi Öi nhúá nhung hoaâi vaåt aáo xanh. Taåi sao laåi laâ möåt àïm àaân laånh maâ khöng phaãi laâ möåt àïm àaân trïn söng Huïë?. Chûä "laånh" noái lïn àiïìu gò?. Chûä laånh laâ têm traång cuãa nhaâ thú sau àïm àaân. Möåt àïm àaân àêìy xuác àöång vaâ giao caãm, àêìy tri êm vaâ àöìng voång. Àïm àaân àaä thêëm vaâo nhau. Nhûng röìi phaãi chia ly, möîi ngûúâi àïìu mang laånh trong loâng. "Laånh" àêy laâ sûå tröëng traãi cuãa nhúá nhung cao àöå, laâ caái laånh cuãa tònh yïu nöìng chaáy. Àoá cuäng chñnh laâ caái tûá maånh vaâ bïìn vûäng cuãa baâi thú. Vùn Cao laâ ngûúâi Haãi phoâng múái vaâo Huïë lêìn àêìu, nhûng thú öng àaä nöìng naân tûâ ngûä, êm àiïåu Huïë, höìn Huïë. Àaä gêìn 60 nùm kïí tûâ khi àûúåc viïët ra, baâi thú "Möåt àïm àaân laånh trïn söng Huïë" vêîn mang húi êëm cuãa cuöåc söëng höm nay. Con àoâ Huïë, cö gaái Huïë, ngoán àaân ca Huïë vêîn coân àoá, àïm àïm laåi cêët lïn böìng bïình lûuyïën laáy laâm say loâng du khaách. Nhûäng àïm thêëm àêîm vùn hoaá Huïë êëy ngûúâi yïu thú laåi nhúá àïën nhaâ thú taâi, nhaåc sô taâi danh Vùn Cao, trong höìn laåi vang lïn nhûäng cêu thú tha thiïët: Em caån lúâi thöi anh dûát nhaåc Biïåt ly àöi phaách ngoá àaân tranh Möåt àïm àaân laånh trïn söng Huïë Öi nhúá nhung hoaâi vaåt aáo xanh.... (Ngö Minh) Àïm nghe coâi taâu (Vuä Hûäu Àõnh) Nhaâ anh úã gêìn ga àïm thao thûác nghe coâi taâu giuåc giaä giûäa àïm vùæng chúåt thêëy loâng xa laå mêëy nùm khöng ài trúâi àêët nhoã dêìn öi tiïëng coâi taâu nhû möåt nhaát gûúm http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 8 rúám maáu loâng khao khaát Baâi thú rêët ngùæn vaâ giaãn dõ. Nhûng bao nùm röìi töi lûuön bõ aám aãnh búãi nghô tûâ nhiïìu goác àöå cuãa baâi thú.Khi úã nhaâ lêu ngaây, caái caãm giaác, caái nöîi lo êu trûúác " Trúâi àêët nhoã dêìn" cûá khiïën mònh úã trong têm traång bêët an. Thúâi gian tröi nhanh, trúâi àêët xoay vêìn thiïn haå keã ài ngûúâi úã maâ sao mònh maäi vêîn yïn möåt chön vúái caã nghôa àen lêîn nghôa boáng. Vuä Hûäu Àõnh vúái sûå nhaåy caãm thiïn phuá cuãa möåt thi sô àaä phaát hiïån ra sûå àöåc àaáo trong caái nhòn cuãa möåt ngûúâi bõ tuâ tuáng. Anh caãm thêëy khöng gian nhû têëm da lûâa cûá möîi ngaây möåt chùåt, boá saát lêëy mònh khi mònh khöng chuyïín àöång. Caãm giaác àoá chùæc coá úã nhiïìu ngûúâi nhûng chó Vuä Hûäu Àõnh múái noái ra àûúåc bùçng ngön ngûä chñnh xaác vaâ àöåc àaáo. Chùæc anh àaä tûâng ài, ài rêët nhiïìu, chùæc anh àaä tûâng bõ chön chên möåt chöî khaá lêu vaâ têm höìn anh lûuön xao àöång. Trong anh àaä coá nhiïìu cuöåc àúâi, nhiïìu nöîi dêìn vùåt nïn cêu thú bêåt ra hïët sûác tûå nhiïn vaâ mêîn caãm. Mêëy nùm khöng ài trúâi àêët nhoã dêìn- caái nhêån xeát chñ lyá chñ tònh êëy xuêët phaát tûâ sûå tûå phaát hiïån trong chñnh baãn thên nhaâ thú. Giûäa àïm chúåt thêëy loâng xa laå- Sûå phaát hiïån êëy chó coá khi nhaâ thú rúi vaâo hoaân caãnh nùång nïì nhûng khöng chêëp nhêån. Giûäa àïm vùæng mïnh möng, sêu thùèm, mònh àûúåc nghô vïì chñnh mònh, nghô vïì thúâi gian vaâ khöng gian. Sao têët caã àïìu chêåt heåp àïën kinh ngaåc. Vaâ nhaâ thú cuäng kinh ngaåc vúái chñnh mònh. Sao bêëy lêu nay, têm höìn mònh tûå chêëp nhêån möåt cuöåc söëng khaác hùèn vúái mong muöën cuãa mònh. Khi con ngûúâi tûå phaát hiïån ra chñnh baãn thên mònh thò àoá laâ möåt àiïìu haånh phuác lúán. Anh seä trûúãng thaânh nhiïìu hún, sêu hún, cao lúán hún. Thïí xaác vaâ têm höìn xung àöåt. Xuêët hiïån nhu cêìu àöíi múái, nhu cêìu ài. Vuä Hûäu Àõnh múã àêìu baâi thú rêët chên thaânh. Giúái thiïåu àõa àiïím nhaâ mònh bùçng lúâi têm sûå tin cêåy, gêìn guäi baån àoåc. Tiïëng coâi taâu àaä khiïën anh àûúåc lúâi nh múã têëm loâng. Tiïëng coâi taâu ngúä nh vö tònh êëy nhûng àaä vö tònh choån àiïím rúi àuáng lûuác, àuáng chöî, thêåt chñnh xaác àaä coá taác duång lúán: thay àöíi löëi söëng teã nhaåt, àún àiïåu, ngûng àoång cuãa möåt ngûúâi, cuãa nhiïìu ngûúâi. Vaâ cuöëi cuâng, tiïëng coâi taâu tûâ xa, tûâ ngoaâi ga êëy àaä vûún túái, àaä bay vaâo trong nhaâ, bay vaâo trong loâng nhaâ thú nhû möåt vêåt gêìn guäi, cuå thïí. Noá thaânh möåt nhaát gûúm cûáa vaâo loâng khao khaát àïën rúám maáu. Àoá laâ haânh àöång maånh meä, duäng caãm cuãa nhaâ thú. Anh phaãi chõu àau àúán àïí giaä tûâ nhûäng ngaây tuâ http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 9 àoång. Phaãi söëng khaác. Maáu cuãa khaát voång seä lan höìng àïën bònh minh. Vaâ anh cêët bûúác lïn àûúâng. Trúã laåi vúái loâng mònh.Trúã laåi vúái àêët trúâi bao la, röång lúán. Àoaân Tuêën http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 10 M uaâ Xuên àocå "Àaá m cûúiá muâ a Xuên" cuã a Àoan â vùn Cûâ Ngöìi trïn chiïëc taxi sang troång cuãa àaám cûúái thúâi nay maâ nhúá laåi baâi thú cuãa Àoaân vùn Cûâ, böîng coá hûáng thuá cuãa ngûúâi ngöìi trong àaám cûúái hiïån àaåi maâ ngoaái nhòn àaám cûúái cöí truyïìn. Baâi thú àaä luâi vaâo thúâi gian 60 nùm (19402000), chñnh khoaãng caách êëy caâng laâm noá phaát löå sêu sùæc hún caãm hûáng cöåi nguöìn úã ngûúâi àoåc. Ta khöng chó nhúá vïì möåt àaám cûúái xa maâ coân voång nhúá möåt nïìn vùn hoaá xa, nïìn vùn hoaá cuãa cha öng, tiïn töí, nïìn vùn hoaá Viïåt sêu rïî bïìn göëc trong têm thûác Viïåt, nhúá vïì möåt caái Àeåp trong buåi thúâi gian. Thú Àoaân vùn Cûâ laâ baão taâng cuãa caái ngaây xûa êëy. Thi sô nhû möåt nghïå nhên àiïu khùæc taâi ba chaåm tröî caái ngaây xûa vaâo thúá göî, thöíi höìn vaâo àêëy, laâm noá nöíi hònh khöëi, cûåa quêåy rêët kyâ thuá. Thú Àoaân vùn Cûâ laâ thú taåo hònh, thú thõ giaác. Thú thõ giaác cuäng laâ thú taåo sùæc. Àaám cûúái muâa Xuên àûúåc nhòn nhû möåt bûäa tiïåc nguä sùæc. Àuã moåi gam maâu, àöëi choåi maâ haâi hoaâ, maâu noáng vaâ maâu laånh, maâu cú baãn vaâ maâu biïën thïí: xanh, àoã, trùæng, vaâng, nêu, àen, laåi coân nêu höìng, nêu sêîm, àoã sêîm, höìng, thùæm, gêëm, nhung, lam, biïëc.... Baâi thú coá böën mûúi cêu thò coá khoaãng ba mûúi maâu sùæc àûúåc goåi tïn, chûa kïí nhûäng maâu cha goåi tïn nhû boáng nûúác long lanh, lêëp laánh aánh sûúng ngên... Sûå sùåc súä cuãa maâu sùæc khiïën bûác tranh cuãa Àoaân vùn Cûâ rêët gêìn vúái veã höìn nhiïn cuãa höåi hoaå dên gian. Coá nhûäng cêu thú chó oáng lïn möåt sùæc: Àaân coâ trùæng giùng haâng bay phêëp phúái Coá nhiïìu cêu thú oáng aánh túái hai maâu: Nùæng daát vaâng trïn baäi coã non xanh... http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 11 Àêìu caåo nhùén, aáo vaâng,quêìn nêu sêîm... Hai maá thùæm, ngêy thú nhòn trúâi biïëc... Nïëp chuâa trùæng in hònh trïn trúâi biïëc... Trong baãng maâu thú múái, cuöåc phiïu lûu do thaám àêìy caãm hûáng vaâo nhûäng chên trúâi saáng taåo àêíy caác thi sô túái ham muöën "vûúåt raâo", phaá vúä nhûäng khung thûúác bònh thûúâng àïí ài tòm nhûäng maâu sùæc laå. Sùæc trùæng trong tay Bñch Khï hoaá thaânh trùæng thuãy tinh (Chïët giaã nhûng cûúâi trùæng thuyã tinh- Tên Hön), trùæng nhû tinh (Vúái àöi doâng suöëi sûäa trùæng nh tinh- Sùæc àeåp). Haân Mùåc Tûã àêíy sùæc trùæng lïn cao àöå choái gùæt (Doåc búâ söng trùæng nùæng chang changMuâa Xuên chñn), sùæc trùæng laâm ngûúâi ta mêët bònh yïn (Da thõt, trúâi úi! trùæng röån mònh- Nuå cûúâi), sùæc trùæng laâm nhoaâ caã thõ giaác (aáo em trùæng quaá nhòn khöng raÀêy thön Vyä Daå)... Baãng maâu cuãa Àoaân Vùn Cûâ khöng chuöång laå maâ chuöång quen. Baãng thûåc àún maâu sùæc, ñt tñnh phiïu lûu cuãa öng gêìn vúái khêíu võ thön dên hún laâ thõ dên. Cuäng coá caái hay cuãa noá. Baãng maâu sùåc súä cuãa Àoaân vùn Cûâ khöng laå mùæt maâ vui mùæt, khöng bêët trùæc maâ yïn bònh. Àaám cûúái maâ vui mùæt, maâ yïn bònh thò taåo caãm giaác haånh phuác. Caãm giaác naây laâ hùçng söë cuãa khaát voång con ngûúâi. Hònh thûác àaám cûúái coá thïí àöíi thay, nhûng khaát voång haånh phuác laâ muön thuúã. Àêy laâ àiïím àöìng àiïåu cuãa höm nay vaâ höm qua, lyá giaãi vò sao tûâ àaám cûúái hiïån àaåi, ngûúâi ta vêîn thñch ngoaái vïì àaám cûúái cöí truyïìn trong thú cuãa thi sô hoå Àoaân. Baâi thú coân hêëp dêîn ngûúâi àoåc búãi veã àeåp phong tuåc. Qua ngön tûâ cuãa thi sô, àaám cûúái hiïån lïn nhû möåt nghi lïî - thûá nghi lïî cuãa haånh phuác. Nghi lïî bùæt àêìu tûâ viïåc choån ngaây laânh thaáng töët. Caái khöng gian àeåp nhû cöí tñch sau àêy thïí hiïån sûå lûåa choån àoá: Ngaây ûãng höìng sau maân sûúng gêëm moãng Nùæng daát vaâng trïn baäi coã xanh non Dõp cêìu xa löìng boáng nûúác long lanh Àaân coâ trùæng giùng haâng bay phêëp phúái http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 12 Chó cêìn cêu thú thûá hai àuã thêëy möåt khöng gian xuên àêët trúâi êëm aáp, êm phûúng giao hoaâ- thúâi àiïím lyá tûúãng àïí taåo duyïn àöi lûáa. Nghi lïî thïí hiïån úã vêåt liïåu: hûúng, mêm àöìng che luåa àoã, chùn höìng, hoâm da àen... Quan troång hún, nghi lïî thïí hiïån úã con ngûúâi. Kyä thuêåt hiïån àaåi àûúåc vêån duång triïåt àïí. Quay xa (viïîn caãnh) laâm hiïån lïn lñ nhñ möåt àaám àöng: Lûuä ngûúâi ài lñ nhñ möåt haâng àen. Quay gêìn (cêån caãnh), thêëy àöng àuác maâ khöng löån xöån. Àuã caã nam phuå laäo êëu, giaâ trûúác, treã sau, thong thaã, trang nghiïm maâ vêîn vui veã. Tûâng ngûúâi, hoùåc nhoám ngûúâi hiïån lïn, khöng ai tröån lêîn vúái ai. Möåt ngûúâi giaâ caã nhêët àûúåc choån ài àêìu, àûúåc taã thêåt trõnh troång: Möåt cuå giaâ rêu toác trùæng nhû böng Mùåc aáo àoã, cêìm hûúng ài trûúác àaám Tiïëp theo laâ caác cuå khaác, chöëng gêåy, cêìm ö, con trai con gaái... trang phuåc cuäng àûúåc nghi lïî hoaá, khaác hùèn caái lam luä àöìng quï haâng ngaây: caác cuå aáo mïìn böng àoã sêîm, caác baâ hoùåc noán nghïå, khùn mùåt àoã hoùåc vaáy lônh, deáp quai cong, naâng dêu àêìu tùæt mùåt töëi höm qua böîng nhû löåt xaác trong veã Vaânh khuyïn vaâng, aáo múái, noán quai thao... Àùåc tñnh cuãa nghi lïî laâ sûå vûúåt thoaát khoãi caái thûúâng nhêåt, úã àoá, ngûúâi ta àûúåc söëng trong möåt thïë giúái khaác- thïë giúái trang troång hún cuãa lïî, thïë giúái vui veã hún cuãa höåi. Àaám cûúái trúã thaânh laå trong quen, quen maâ laå. Súã trûúâng àùåc taã taâi hoa cuãa Àoaân Vùn Cûâ chöåp bùæt rêët tinh "caá tñnh" cuãa àöëi tûúång miïu taã. Luä trai tú thò húán húã cûá laâm nhû àaám cûúái cuãa mònh vêåy. Caác thön nûä thò ngêy thú nhòn trúâi biïëc möåt caách thêåt mú möång. Rêët thuá võ laâ hònh aãnh baâ laäo tuái àûång trêìu chùm chùæm giûä trong tay- àuáng laâ baâ laäo phûúng Àöng, laäo baâ Viïåt Nam maâ quaã cau miïëng trêìu vûâa laâ phûúng tiïån giao tiïëp, vûâa laâ thuá vui hûúãng thuå coãn con maâ àam mï àeo àùèng möåt àúâi. Thú maâ cûá miïu taã traân lan thïë naây, rêët dïî nhaâm, mïåt. Khaã nùng quan saát tinh vi àaä giuáp nhaâ thú chaåm khùæc àûúåc nhûäng êën tûúång vaâo mùåt bùçng teã nhaåt êëy, khiïën àöëi tûúång miïu taã hiïån lïn nhû möåt sinh thïí, möåt caá tñnh quyïën ruä. Baâi thú coá cêëu truác tûå sûå, khiïën àaám cûúái hiïån lïn dûúái daång möåt sûå kiïån. Nhaâ thú kïí laåi theo trònh tûå diïîn biïën, múã, thên, kïët. Tiïëng chim àûúåc sûã duång nh möåt thuã phaáp kïët cêëu àoáng múã hai àêìu àaám cûúái. Löëi kïí hoaåt, hoám, möång. Khi tiïëng chim cêët lïn thò àaám cûúái khúãi haânh: Trïn caânh cêy böîng möåt con chim goåi http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 13 Luä ngûúâi ài lñ nhñ möåt haâng àen Khi cuöåc diïîu haânh cuãa haånh phuác àaä xa khuêët, tiïëng chim kheáp laåi cêu chuyïån: Chó coân nghe vùng vùèng tiïëng chim xuên Ca aánh oãi trïn caânh xanh tùæm nùæng Tûâ 1941, àoåc nhûäng cêu thú kïët cuãa Àoaân vùn Cûâ, Hoaâi ThanhHoaâi Chên àaä caãm thuå rêët tinh: "Nhûäng cêu êëy àïìu kheáp laåi möåt thïë giúái vaâ múã ra möåt thïë giúái: kheáp laåi möåt thïë giúái thûåc, múã ra möåt thïë giúái möång. Caãnh trûúác mùæt vûâa tan thò tònh trong loâng cuäng vûâa nhoám. Mùæt ta khöng thêëy gò nûäa nhûng loâng ta böîng bêng khuêng..." (Thi nhên VN- NXB Vùn hoåc 1998, trang 179) Vêng, àuáng thïë! Haäy àïí àaám cûúái muâa Xuên cuãa Àoaân vùn Cûâ múã möåt löëi ài bêng khuêng vaâo höìn ta, giûäa tiïët xuên naây... TS. Nguyïîn Quang Trung http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 14 Xin àûn â g à i vúá i mötå ngûúâ i khaá c em (Con àûú n â g - Phan thõ Thanh Nhan â ) Nïëu anh ài vúái ngûúâi yïu Chó xin anh nhúá möåt àiïìu nhoã thöi Con àûúâng ta àaä daåo chúi Xin àûâng ài vúái möåt ngûúâi khaác em Haâng cêy nay àaä lúán lïn Vún caânh laá àïí ïm àïìm chaåm nhau Hai ta ai biïët vò àêu Hai con àûúâng reä xa nhau xa hoaâi Nïëu cuâng ngûúâi múái daåo chúi Xin anh traánh neão àûúâng vui ban àêìu Àaä chia xa röìi, yïu ai, ài vúái ai laâ quyïìn cuãa anh, em coá quyïìn gò àêu maâ àaä can thiïåp vaâo chuyïån riïng tû cuãa ngûúâi khaác. Chó xin anh nhúá cho möåt àiïìu "möåt àiïìu nhoã thöi". Nhoã maâ khöng nhoã möåt chuát naâo: Con àûúâng ta àaä daåo chúi Xin àûâng ài vúái möåt ngûúâi khaác em http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 15 Àêu phaãi laâ sûå ghen tuöng àêìy lïå luyå cuãa thoái àaân baâ?. Sao ngûúâi cuä laåi nghiïåt àïën thïë. Van xin maâ coân hún laâ cêëm àoaán. Con àûúâng "ta àaä daåo chúi" êëy laâ coäi riïng cuãa cuöåc tònh àaä mêët, laâ thaánh àõa tònh yïu maâ em laâ möåt tñn àöì ngoan àaåo. Anh khöng coá quyïìn " ài vúái ngûúâi khaác em"àïí phaá vúä sûå thiïng liïng em hùçng cêët giûä. Con àûúâng, haâng cêy- chûáng nhên cuãa cuöåc tònh hai ta "nay àaä lúán lïn", àaä "vún caânh laá àïí ïm àïìm chaåm nhau". Thïë nhûng hai con ngûúâi "chên bïn chên, höìn bïn höìn" êëy laåi "reä xa nhau, xa hoaâi". Thêåt buöìn maâ khöng biïët vò àêu. Tûâ con àûúâng kyá ûác, taác giaã àaä nêng lïn thaânh con àûúâng hònh tûúång cuãa hai ngûúâi bùæt àêìu tûâ ngaä reä chia xa. Lan man trong chiïìu sêu kyã niïåm song cö gaái khöng quïn quay vïì hiïån thûåc vúái lúâi nhùæn nhuã: Nïëu cuâng ngûúâi múái daåo chúi Xin anh traánh neão àûúâng vui ban àêìu Vêîn laâ "neão àûúâng vui" cuãa möëi tònh àêìu vuång daåi duâ neão àûúâng êëy röìi cuäng dêîn àïën sûå ly tan. Vúái em, neão àûúâng xa êëy vö cuâng quyá giaá. Xin anh àûâng cuâng vúái ai kia dêîm lïn traái tim em. Àoá laâ hûúáng tiïëp cêån baâi thú "Con àûúâng" lêu nay cuãa baån àoåc. Ngûúâi viïët baâi naây laåi nghô àïën möåt hûúáng tiïëp cêån khaác, cö gaái nhoã nheã "xin" ngûúâi tònh cuä àïën nhûäng ba lêìn. Lêìn àêìu "xin anh nhúá", lêìn thûá hai "xin àûâng ài" vaâ lêìn thûá ba "xin anh traánh". Quãa coá húi laå, nhûäng cuöåc tònh àaä tan vúä traánh gùåp nhau hoùåc gùåp nhau laâ àïí maát meã, traách moác, chua chaát vúái nhau chûá mêëy ai laåi haå mònh "xin" nhiïìu lêìn nhû vêåy. Roä raâng khöng phaãi "xin" cho mònh, phêím caách cuãa ngûúâi phuå nûä khöng cho pheáp cö gaái laâm thïë. Lúâi xin laåi coá veã quyïët liïåt chûá khöng chõu nhên nhúång möåt tñ naâo?. Chó coá möåt caách lyá giaãi duy nhêët laâ cö gaái khöng "xin" cho mònh maâ cho tha nhên- möåt cö gaái naâo àoá trong giaã thiïët laâ ngûúâi múái cuãa anh. Anh àaä cuâng em "daåo chúi" trïn neão àûúâng vui dêîn àïën sûå "xa nhau, xa hoaâi" laåi coân muöën taái diïîn bi kõch vúái möåt ngûúâi con gaái khaác nûäa sao? Con àûúâng êëy chó vui ban àêìu maâ khöí vïì sau maâ ngûúâi nhêån chõu nhiïìu nhêët vêîn laâ ngûúâi phuå nûä. Vò thïë van xin anh àûâng ài, van xin anh traánh noá àïí khoãi laâm khöí cho ngûúâi ta. http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 16 Baâi thú thêëm àêîm möåt sûå caãm thöng "chuát phêån àaân baâ" giûäa hai ngûúâi phuå nûä hoaân toaân xa laå vò thïë mang yá nghôa nhên vùn sêu sùæc. Nguyïîn Haân Chung http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG Chiïuì úi x in chúá à i mau Mïnh möng mùåt nûúác höì àêìy Gño vi vu gioá- rûâng cêy xaåc xaâo Raáng chiïìu àoã lûång trïn cao Mònh töi phoâng vùæng ra vaâo ngêín ngú Chiïìu nhû thûåc- laåi nhû mú Trïn con àûúâng nhoã ai chúâ àúåi ai Coá cö gaái toác roä daâi Saánh vai cuâng vúái baån trai heån hoâ Vui nhû con soáng vöî búâ Tuöíi àöi mûúi àïën bao giúâ húäi em? Tiïëc mònh àaä bûúác qua thïìm Ngaây xuên àaä boã qua reâm tûâ lêu Chiïìu úi xin chúá ài mau Àïí cho toác maäi xanh maâu thúâi gian (Nguyïîn Thõ Höìng Ngaát) http://www.ebooks.vdcmedia.com 17 BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 18 Baâi thú luåc baát múã àêìu bùçng möåt bûác tranh thiïn nhiïn àeåp vaâ khoaáng àaåt. Trïn caái nïìn bûác tranh àoá coá con ngûúâi xuêët hiïån laâ con ngûúâi cuãa tònh yïu. Hoå tûå tòm àïën vúái nhau. Sûå xuêët hiïån cuãa hoå àaä laâm cho caãnh chiïìu vöën àaä àeåp laåi caâng thïm tònh tûá vaâ laäng maån: Chiïìu nhû thûåc- laåi nhû mú Trïn con àûúâng nhoã ai chúâ àúåi ai Ngûúâi àoåc tûå hoãi, taåi sao taác giaã laåi "Chiïìu nhû thûåc- laåi nhû mú?" Cêu thú coá êín yá gò chùng?! Thûa, coá àêëy. Chiïìu nh thûåc maâ cuäng nh mú àêëy. Khöng sai. Caái dêëu gaåch ngang (-) rêët coá chuã àõnh nhùçm cho ngûúâi àoåc nhêån biïët, chñnh taác giaã - thi sô Nguyïîn thõ Höìng Ngaát cuäng àang mú àêy. Vaâ trong "giêëc mú" tònh yïu lûáa àöi- àöëi tûúång àûúåc miïu taã- hiïån lïn thêåt mûúåt maâ, àêìy sûác söëng: Coá cö gaái toác roä daâi Saánh vai cuâng vúái baån trai heån hoâ Vui nhû con soáng vöî búâ Tuöíi àöi mûúi àïën bao giúâ húäi em? Thiïët nghô, con ngûúâi vaâ sûå viïåc trong caác cêu thú trïn àuáng laâ thûåc quaá ài röìi. Caãnh àöi lûáa yïu nhau, heån hoâ saánh vai bïn nhau trïn con àûúâng nhoã thên thuöåc quaã laâ haånh phuác. Cö gaái rêët vui "Vui nh con soáng vöî búâ". Hònh aãnh "con soáng vöî búâ" diïîn taã niïìm vui traâo dêng maänh liïåt cuãa haånh phuác tònh yïu. Thêåt khoá coá niïìm vui naâo hún thïë, coá lúâi thú naâo mö taã àùæc àõa hún thïë. Taác giaã nhû mûâng theo niïìm vui cuâng haånh phuác cuãa hoå. Traái tim nhaåy caãm cuãa ngûúâi phuå nûä àaä maách baão chõ, chó coá tuöíi àöi mûúi múái coá nhûäng biïíu hiïån tònh yïu nhû thïë, nhû... chõ "ngaây xûa". Chõ hoãi cö gaái "Tuöíi àöi mûúi àïën bao giúâ húäi em?" nhûng chõ coá tiïëp cêån cö gaái àêu. Thaânh thûã, cêu hoãi àoá àñch thõ laâ daânh cho chõ röìi. Chõ hoãi chñnh mònh, hoãi bùçng sûå traãi qua cuãa mònh cöët laâ àïí mûâng cho cö gaái kia àaä àïën caái tuöíi cuãa tònh yïu, tuöíi àeåp nhêët àúâi ngûúâi. Ngêîm thïm nûäa, àoá cuäng chñnh laâ cêu hoãi àaánh thûác höìi ûác, kyã niïåm cuãa chõ. Chõ cuäng àaä tûâng coá möåt thúâi "hoaâng kim" cuãa tònh yïu. Caái "ngaây xûa"... cuäng khaá lêu röìi, chõ cuäng laâ möåt cö gaái treã àeåp, cuäng coá maái toác roä daâi, cuäng saánh vai cuâng baån trai, cuâng heån hoâ tònh yïu nhû cö gaái kia. Chõ àêu coá vûúng vêën yá http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 19 nghô ghen tyå, ñch kyã, traái laåi chõ thêìm caãm ún cö gaái kia, caám ún tònh yïu cuãa hoå àaä laâm mònh àûúåc nhúá laåi, àûúåc vui sûúáng, àûúåc haånh phuác nhû hoå bêy giúâ. Nghô maâ... "theâm" caái "ngaây xa" êëy. Caái thuúã "Lêìn àêìu khi múái laâm quen/ Anh khen caái nhòn em àeåp" (Lêm thõ Myä Daå). Caái thuúã "Ngùæt möåt chuâm hoa giêëu trong chiïëc khùn tay/ Cö beá theån thuâng bûúác sang nhaâ haâng xoám" (Phan thõ Thanh Nhaân). Öi caái "ngaây xûa".. caãnh thûåc vaâ mú, cûá thïë àan xen, lan toaã vaâo nhau, quêën quyát têm trñ chõ. Àuáng laâ "caái tuöíi noá àuöíi xuên ài" (Tuåc ngûä). Phêìn cuöëi baâi thú laâ niïìm nuöëi tiïëc khön nguöi cuãa chõ vïì caái thúâi xuên sùæc cuãa mònh àaä ài vaâo dô vaäng. Chõ "Tiïëc mònh àaä bûúác qua thïìm". Ba tûâ "àaä bûúác qua" àoåc lïn nghe thêåt muãi loâng, xa xoát. Chõ nghô, giaá nh mònh "cha bûúác qua" hoùåc "khöng bûúác qua" àûúåc, hoaá ra mònh vêîn coân treã con hay vò möåt lyá do naâo khaác. Tûâ "thïìm" maâ Nguyïîn thõ Höìng Ngaát noái ra úã àêy, àoá chñnh laâ thúâi xuên sùæc cuãa tuöíi treã vaâ tònh yïu trong àúâi chõ nay àaä trúã thaânh kyã niïåm mêët röìi. Kyã niïåm àoá, theo chõ coá vui, coá buöìn, coá haånh phuác, khöí àau, thêåm chñ coá khi bêët haånh nûäa. Nhûng trïn hïët vêîn laâ vui sûúáng haånh phuác. Àïën bêy giúâ àaä ngoaâi nguä tuêìn röìi, chõ "ngaây xuên àaä boã sau reâm tûâ lêu" röìi. Hùèn nhiïn traái tim yïu khöng phaãi khöng coân rung àöång, nhûng àöå rung àöång àoá àaä chuyïín sang möåt "kïnh" khaác lùæng dõu hún, àùçm sêu hún àêu coân thñch húåp vúái tuöíi àöi mûúi vö tû höìn nhiïn nûäa. Caái "reâm" thúâi gian àaä kheáp laåi "ngaây xuên" cuãa chõ röìi, muöën múã ra, muöën nñu keáo laåi chêåm hún cuäng khöng àûúåc- quy luêåt maâ - chõ chó coân thöët lïn möåt lúâi nguyïån cêìu nghe thêåt diïët da, àau àaáu: Chiïìu úi xin chúá ài mau Àïí cho toác maäi xanh maâu thúâi gian Hai cêu kïët naây cuãa baâi thú àoåc lïn thêëy nao nao. Chiïìu laâ khoaãng cuöëi thúâi gian cuãa möåt ngaây. Theo ngaânh thiïn vùn, con söë cú hoåc, àûúåc tñnh laâ 24 giúâ cho möåt ngaây möåt àïm. Àiïìu àoá laâ bêët di bêët dõch, khöng thïí thay àöíi. Biïët thïë maâ thi sô vêîn muöën "Chiïìu úi xin chúá ài mau". Thêåt laâ möåt lúâi xin mang tñnh nhên vùn rêët cao. Hoaá ra chõ coá xin cho riïng mònh chõ àêu. Biïët bao ngûúâi phuå nûä cuãa bao nhiïu thïë hïå khùæp àõa cêìu naây ai ai khöng muöën coá lúâi nguyïån cêìu nhû thïë. Àiïìu àoá coá nghôa laâ phaái àeåp seä rêët yïu mïën àöìng caãm sêu sùæc vúái chõ, "Àïí cho toác maäi xanh maâu thúâi gian" cho cuöåc söëng thïm phêìn yá nghôa. http://www.ebooks.vdcmedia.com BÒNH NHÛÄNG TAÁC PHÊÍM THÚ NÖÍI TIÏËNG 20 Àoåc chõ, gùåp àûúåc Chiïìu úi xin chúá ài mau töi rêët thñch, khoãi uöíng cöng cho loâng aái möå. Mûâng, thêëy nghiïåp thú chõ vêîn chung thuyã vaâ toã ra sung sûác dêîu "laâng àiïån aãnh" luön "quêëy rêìy" chõ. Minh Quang http://www.ebooks.vdcmedia.com