Tài liệu Các yếu tố tác động đến tính tuân thủ thuế thu nhập doanh nghiệp của các doanh nghiệp tại thành phố thủ dầu một, tỉnh bình dương

UỶ BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT ĐOÀN THỊ HOÀNG ANH CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN TÍNH TUÂN THỦ THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TẠI THÀNH PHỐ THỦ DẦU MỘT, TỈNH BÌNH DƯƠNG CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN MÃ SỐ: 8340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÌNH DƯƠNG – 2022 ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT ĐOÀN THỊ HOÀNG ANH CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN TÍNH TUÂN THỦ THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TẠI THÀNH PHỐ THỦ DẦU MỘT, TỈNH BÌNH DƯƠNG CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN MÃ SỐ: 8340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS TRẦN ĐÌNH PHỤNG BÌNH DƯƠNG – 2022 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện Luận văn (Ký và ghi rõ họ tên) Đoàn Thị Hoàng Anh i LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học chương trình cao học ngành Kế toán tại trường Đại học Thủ Dầu Một và nghiên cứu viết luận văn tốt nghiệp, tôi đã nhận được sự hỗ trợ, động viên từ trường học, cơ quan, gia đình và bạn bè. Để hoàn thành luận văn tốt nghiệp, ngoài sự đầu tư nghiêm túc của bản thân, tôi còn được sự hỗ trợ và động viên của nhiều người. Tôi chân thành cảm ơn: Quý thầy, cô trường Đại học Thủ Dầu Một đã truyền đạt những kiến thức bổ ích cho tôi, đặc biệt là Phó Giáo sư – Tiến sĩ Trần Đình Phụng đã hướng dẫn tận tình luận văn tốt nghiệp của tôi; Ban Lãnh đạo và các đồng nghiệp tại Chi cục Thuế thành phố Thủ Dầu Một đã cung cấp những tài liệu cần thiết liên quan đến luận văn; Gia đình và bạn bè đã hỗ trợ và động viên tinh thần cho tôi trong quá trình thực hiện luận văn. Tôi rất trân trọng sự hỗ trợ, động viên từ giảng viên, đồng nghiệp, gia đình và bạn bè. Tôi chân thành cảm ơn. Tác giả: Đoàn Thị Hoàng Anh ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................... i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................. ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT...................................................................... v DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................ vii CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU ........................................................................ 1 1.1. Tính cấp thiết và lý do chọn đề tài ........................................................ 1 1.2. Tổng quan các nghiên cứu trước có liên quan ..................................... 2 1.3. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................... 6 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 7 1.5. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 7 1.6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .............................................. 8 1.7. Cấu trúc của luận văn ............................................................................ 8 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ HÀNH VI TUÂN THỦ THUẾ CỦA DOANH NGHIỆP ........................................................................... 10 2.1 Khái niệm về hành vi tuân thủ thuế ........................................................ 10 2.2 Các lý thuyết nền ...................................................................................... 11 2.2.1. Lý thuyết dựa trên các học thuyết kinh tế (Economic Based Theory):11 2.2.2 Các lý thuyết tâm lý và tài khóa (Fiscal and Psychological Theories) 13 2.3 Lược khảo về các yếu tố tác động đến hành vi tuân thủ thuế của doanh nghiệp ............................................................................................................... 13 2.3.1.Các yếu tố kinh tế của việc tuân thủ thuế ........................................... 13 2.3.2.Các yếu tố phi kinh tế để tuân thủ thuế ............................................... 21 CHƯƠNG 3. DỮ LIỆU, PHƯƠNG PHÁP VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ............................................................................................................ 29 3.1 Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 29 3.1.1. Nghiên cứu định tính .......................................................................... 29 3.1.2 Nghiên cứu định lượng ....................................................................... 29 3.1.3.Các giai đoạn nghiên cứu .................................................................... 31 iii 3.2 Khung nghiên cứu ..................................................................................... 31 3.3 Mô hình nghiên cứu .................................................................................. 33 3.4 Các giả thuyết nghiên cứu ........................................................................ 34 3.5 Xây dựng thang đo và bảng hỏi ............................................................... 35 CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ................ 37 4.1. Sơ lược về tình hình thu, nộp, thanh tra, kiểm tra thuế TNDN trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương .......................................... 37 4.1.1.Tóm lược về tình hình sản xuất kinh doanh các doanh nghiệp trên địa bàn ................................................................................................................ 37 4.1.2. Tình hình thu, nộp thuế, truy thu thuế................................................ 38 4.1.3 Báo cáo công tác thanh tra, kiểm tra thuế thu nhập doanh nghiệp tại chi cục thuế trong các năm qua. ................................................................... 39 4.2 Phân tích thống kê mô tả.......................................................................... 40 4.3 Kết quả phân tích định lượng .................................................................. 43 4.3.1 Kết quả khảo sát chuyên gia về các yếu tố cần thiết ........................... 43 4.3.2 Kết quả kiểm định thang đo mẫu và điều tra chính thức (Kiểm định Cronbach Anpha) ......................................................................................... 44 4.3.3 Kết quả hồi quy tuyến tính .................................................................. 46 CHƯƠNG 5. CÁC KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ .................... 54 5.1 Một số kết luận .......................................................................................... 54 5.2 Một số khuyến nghị công tác quản lý thuế ............................................. 57 5.2.1 Các biện pháp giảm lợi ích từ gian lận thuế........................................ 57 5.2.2 Các biện pháp gia tăng chi phí từ gian lận thuế .................................. 58 5.3 Một số hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo...................................... 60 TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC .................................................................... 1 Phụ lục 1. Danh mục các công ty khảo sát ..................................................... 1 Phụ lục 2. Kết quả hồi quy ............................................................................... 1 Phụ lục 3. Bảng hỏi khảo sát doanh nghiệp ................................................... 1 iv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DN : doanh nghiệp NSNN : ngân sách Nhà nước Phạt VPHC : phạt vi phạm hành chính Thuế TNCN : thuế thu nhập cá nhân Thuế TNDN : thuế thu nhập doanh nghiệp TTT : tuân thủ thuế v DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1 Quy trình nghiên cứu ............................................................................ 30 Hình 3.2 Quy trình nghiên cứu ............................................................................ 32 Hình 3.3 Sơ đồ mô tả mô hình và giả thiết nghiên cứu ....................................... 35 Hình 4.1 Đồ thị phân phối phần dư ...................................................................... 49 Hình 5.2. Trốn thuế tối ưu là bằng không .............................................................. 56 vi DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1 Tổng hợp các biến ảnh hưởng đến tính tuân thủ thuế thu nhập ........... 33 Bảng 4.1 Tình hình SXKD các doanh nghiệp ...................................................... 37 Bảng 4.2 Tình hình nộp thuế. truy thu thuế các doanh nghiệp ............................ 38 Bảng 4.3 Mô tả các biến khảo sát ........................................................................ 40 Bảng 4.4 Kết quả khảo sát chuyên gia tính cần thiết các yếu tố ảnh hưởng đến tính tuân thủ thuế thu nhập doanh nghiệp ............................................................ 43 Bảng 4.5 Kết quả kiểm định cronbach anpha của toàn bộ mẫu khảo sát ............. 44 Bảng 4.6 Kết quả các hệ số tải qua phép xoay nhân tố ........................................ 46 Bảng 4.7 Kết quả định lượng các yếu tố tác động đến tính tuân thủ thuế ........... 48 vii CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU Thuế là nguồn thu chủ yếu của Ngân sách Nhà nước, tại bất kỳ một quốc gia nào thuế cũng là một công cụ quan trọng của nhà nước để quản lý, điều tiết mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và phân phối tiêu dùng. Thuế là một khoản đóng góp bắt buộc cho Nhà nước do luật quy định đối với các pháp nhân và thể nhân nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu của Nhà nước. Thuế phản ánh các quá trình phân phối lại thu nhập trong xã hội, thể hiện các mối quan hệ tài chính giữa Nhà nước với các pháp nhân và thể nhân trong phân phối các nguồn tài chính và là công cụ cơ bản thực hiện phân phối tài chính. Như vậy, thuế là công cụ quản lý của Nhà nước, vì vậy nhiệm vụ chính trị của ngành Thuế là đảm bảo thu đúng, thu đủ, thu kịp thời các khoản thuế, phí và lệ phí vào Ngân sách Nhà nước. 1.1. Tính cấp thiết và lý do chọn đề tài Tuân thủ thuế có nhiều định nghĩa khác nhau. Nó có thể được mô tả là sự kết hợp của một số thủ tục không giới hạn trong việc nộp thuế và các báo cáo nghĩa vụ thuế, Marti (2010) định nghĩa tính tuân thủ thuế đó là việc hoàn thành các nghĩa vụ liên quan đến thuế một cách tự nguyện theo yêu cầu của pháp luật. Nó cũng được xác định bởi sức mạnh của chính quyền và sự tin tưởng của người nộp thuế vào cơ quan có thẩm quyền (Kirchler 2014). Trong bài báo về tuân thủ thuế, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD-2016), đã phân loại tuân thủ theo hai khía cạnh cụ thể là: tuân thủ hành chính và tuân thủ kỹ thuật. Các quy tắc hành chính ngụ ý nộp đơn và thanh toán, đảm bảo rằng các ngày đến hạn được tuân thủ và các thủ tục cũng được tuân theo trong khi khía cạnh kỹ thuật đề cập đến việc tính toán các loại thuế chính xác. Ngoài ra, nó còn đề cập đến việc tự nguyện tính toán, nộp thuế khi đến hạn và phải nộp trong thời hạn quy định. Nó còn được xác định bởi sự tin tưởng và tạo điều kiện của người nộp thuế bởi các cơ quan chức năng (Marti 2010). Các nghiên cứu đánh giá, phân tích các yếu tố tác động lên tính tuân thủ thuế của người nộp thuế có thể xét trên các phương diện hành chính hay phương diện các yếu tố kỹ thuật hoặc cả hai. 1 Tại Việt Nam, Luật thuế thu nhập doanh nghiệp đã có nhiều thay đổi và hoàn thiện theo hướng tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển sản xuất kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính, điều chỉnh theo hướng tự giác tuân thủ, cơ quan thuế chỉ soát xét kiểm tra và giám sát là chủ yếu. Tuy nhiên, việc tuân thủ thuế nói chung mà tuân thủ về thuế thu nhập doanh nghiệp nói riêng lại phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, bên cạnh các yếu tố hành chính, tính pháp lý thì yếu tố kỹ thuật và con người cũng không hề kém quan trọng, bởi đôi khi người nộp thuế không mong muốn cố tình vi phạm mà là chưa hiểu đúng, hiểu đủ các kỹ thuật tính toán, xác định nghĩa vụ thuế. Nghiên cứu về các yếu tố tác động đến hành vi tuân thủ thuế của các doanh nghiệp tại Việt Nam hiện cũng có nhiều tác giả nghiên cứu như Nguyễn Thị Ngọc Điệp, Nguyễn Huy Hoàng (2021), Phan Thị Mỹ Dung (2019),…Tuy nhiên các nghiên cứu này đánh giá tính tuân thủ thuế nói chung hoặc xét các yếu tố tác động đến tuân thủ thuế TNDN của các doanh nghiệp vừa và nhỏ nói riêng. Thành phố Thủ Dầu Một là thành phố trung tâm của tỉnh Bình Dương, với nhiều loại hình doanh nghiệp từ kinh doanh dịch vụ đến sản xuất kinh doanh khác nhau, sự am hiểu pháp lý, mức độ áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý,…của các doanh nghiệp cũng khác nhau trong khi đóng góp nguồn thu ngân sách của các loại hình doanh nghiệp chiếm tỷ trọng lớn cho ngân sách tỉnh và địa phương. Vì vậy nghiên cứu về “Các yếu tố tác động đến tính tuân thủ thuế thu nhập doanh nghiệp của các doanh nghiệp tại thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương” là cần thiết, nhằm đánh giá lại yếu tố tác động từ đó có những giải pháp phù hợp, nâng cao tính tuân thủ của người nộp thuế, góp phần tăng thu ngân sách cho địa bàn. 1.2. Tổng quan các nghiên cứu trước có liên quan Các nghiên cứu về tính tuân thủ thuế hiện nay tập trung vào hai nhóm yếu tố: nhóm yếu tố kinh tế (Economic factors of tax compliance) và nhóm yếu tố phi kinh tế (Non-Economic factors of tax compliance). Nhóm các yếu tố kinh tế (Economic factors of tax compliance) 2 Theo các nghiên cứu phổ biến về tuân thủ thuế, một số yếu tố được coi là quan trọng để giải thích việc tuân thủ thuế như: mức thu nhập thực tế, thuế suất, lợi ích về thuế, kiểm toán thuế, xác suất kiểm toán kiểm tra, mức phạt và tiền phạt. Mức thu nhập thực tế, Spicer và Lundstedt (1976) chỉ ra rằng lao động tự do có nhiều khả năng tránh thuế hơn so với những người đóng thuế có việc làm. Những người đóng thuế tự kinh doanh có nhiều cơ hội trốn thuế hơn và những cơ hội này có thể tăng lên theo số lượng các nguồn thu nhập khác nhau. Do đó, trong các quyết định về tuân thủ thuế, mức thu nhập có thể ảnh hưởng đến việc tuân thủ (Kirchler và cộng sự, 2007), (Huỳnh Thị Diệu Linh và cộng sự , 2019) Thuế suất, các mô hình kinh tế về các quyết định tuân thủ hợp lý cung cấp các dự đoán về ảnh hưởng của thuế suất đối với sự tuân thủ hoặc dự đoán rằng thuế suất tăng sẽ làm tăng sự tuân thủ (Allingham và Sandmo, 1972). Ngược lại, hầu hết các nghiên cứu thực nghiệm cho thấy rằng thuế suất cao làm giảm sự tuân thủ hoặc cung cấp các kết quả hỗn hợp. Một số nghiên cứu (Pommerehne và Weck Hannemann, 1996) chứng minh rằng hành vi trốn tránh tăng lên khi thuế suất tăng (Huỳnh Thị Diệu Linh và cộng sự, 2019). Ngoài ra Clotfelter (1983) và Slemrod (1985) đã phát hiện ra rằng thuế suất biên có ảnh hưởng đáng kể đến việc báo cáo thuế thiếu trung thực. Trong nghiên cứu của Porcano (1988), thuế suất không ảnh hưởng đến việc trốn tránh và khai báo thiếu (Kirchler và cộng sự, 2008). Mô hình lý thuyết về tuân thủ thuế cho thấy thuế suất có ảnh hưởng không rõ ràng đến mức độ tuân thủ thuế, tùy thuộc vào thái độ của người nộp thuế đối với rủi ro. Hơn nữa, đã có những bằng chứng thực nghiệm trái ngược nhau về ảnh hưởng của thuế suất đến mức độ tuân thủ thuế. Lợi ích về thuế của các hình thức đánh thuế khác nhau của pháp nhân/ cá nhân. Ở các nước trong đó có Việt Nam, với nhiều thay đổi về luật pháp, thì chúng có thể coi là một yếu tố ảnh hưởng đến việc tuân thủ thuế, lợi ích về thuế của các hình thức đánh thuế khác nhau của các pháp nhân/ cá nhân. Do đó, các doanh nhân đã thực hiện việc chuyển đổi từ hình thức tổ chức này sang hình thức 3 tổ chức khác, mang lại lợi thế về thuế cho mục đích nộp thuế thấp hơn (McCaffery and Baron, 2004). Kiểm toán thuế là một trong những chính sách hữu hiệu nhất để bảo vệ hành vi trốn thuế. Mức độ kiểm toán thuế có thể được xác định bởi hai yếu tố: một là có bao nhiêu người nộp thuế được lựa chọn để kiểm toán và thứ hai là mức độ chuyên sâu của cuộc kiểm toán. Yếu tố đầu tiên có thể dễ dàng đo lường bằng số lượng người nộp thuế được kiểm toán chia cho tổng số người nộp thuế. Tuy nhiên, yếu tố thứ hai rất khó đo lường do không có thông tin công bố về quá trình kiểm toán thuế. Nó thường được đo lường bởi yếu tố đầu tiên để chỉ ra mức độ kiểm toán thuế để so sánh thực tế (Hyun, 2005) kiểm toán thuế tạo ra chi phí quản lý. Do hạn chế của chi phí quản lý cố định, cần phải tăng mức độ kiểm toán thuế để giảm mức độ của các chức năng hành chính khác như dịch vụ người nộp thuế, thu thuế… Xác suất kiểm toán, kiểm tra, các nghiên cứu về tác động của xác suất kiểm toán, kiểm tra đối với việc tuân thủ thuế đã cho thấy những tác động yếu. Đánh giá của Fischer, Wartick và Mark’s (1992) có những phát hiện không nhất quán về xác suất kiểm toán, kiểm tra và tuân thủ thuế. Việc đe dọa người nộp thuế trong một cuộc thử nghiệm của Slemrod, Blumenthal và Christian (2001) với việc “kiểm tra chặt chẽ” các tờ khai đã làm tăng mức độ tuân thủ thuế chỉ đối với người nộp thuế có thu nhập thấp và trung bình, nhưng lại giảm đối với người nộp thuế có thu nhập cao (Nguyễn Thị Ngọc Điệp, 2021). Hơn nữa, các thí nghiệm trong phòng thí nghiệm về xác suất kiểm toán, kiểm tra khác nhau đã phát hiện ra tác động tiêu cực thấp của tỷ lệ kiểm tra đối với việc trốn tránh, đặc biệt là đối với thông tin tỷ lệ phần trăm chính xác về xác suất kiểm toán, kiểm tra thay vì chỉ ra xác suất trung bình cao và thấp (Spicer và Thomas, 1982). Ngược lại, các thử nghiệm khác cho rằng thông tin không chính xác làm tăng tính tuân thủ thuế (Friedland, 1982). Do đó, có thể thấy rằng không phải xác suất đánh giá khách quan là quan trọng, mà là xác suất nhận thức chủ quan và cách diễn giải của nó mới quan trọng (Kirchler và cộng sự, 2008). 4 Về mức phạt và tiền phạt, các nghiên cứu thực nghiệm về tác động của tiền phạt đối với việc tuân thủ thuế đã không tìm thấy những phân tích lý thuyết mang tính rõ ràng. Mối quan hệ giữa tiền phạt và việc tuân thủ thuế cũng cho thấy những phát hiện không nhất quán (Fischer và cộng sự, 1992). Một số thử nghiệm cho thấy tiền phạt liên quan đến tuân thủ thuế cao hơn một chút so với xác suất kiểm toán, kiểm tra (Park và Hyun, 2003). Khi giữ nguyên giá trị kỳ vọng của thuế nhưng thay đổi xác suất kiểm toán, kiểm tra và tiền phạt do không tuân thủ, cho thấy việc tuân thủ tăng đáng kể với mức phạt cao hơn, nhưng không tăng với xác suất kiểm toán, kiểm tra cao hơn (Friedland, Maital và Rutenberg, 1978). Ngược lại, các nghiên cứu khác cho thấy tiền phạt và việc tuân thủ thuế không liên quan đến nhau, nhưng xác suất kiểm toán, kiểm tra và việc tuân thủ thuế thì có (Friedland, 1982; Webley, Robben, Elffers, và Haging, 1991). Ngoài ra, cơ cấu hệ thống hình thức xử phạt ở các nước có thể khác nhau: có thể là nhiều loại hình phạt khác nhau của các đối tượng thuế khác nhau hoặc cơ cấu mức phạt khác nhau của các đối tượng nộp thuế. Vì vậy, mức phạt đã được áp dụng riêng cho các đối tượng thuế khác nhau như thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập vốn, thuế giá trị gia tăng... nộp hồ sơ đúng hạn nhưng báo cáo không đúng thời hạn, không ghi chép sổ sách hóa đơn, chứng từ ... Hoặc mức phạt được áp dụng khác nhau đối với các loại người nộp thuế tùy theo hành vi trốn tránh của họ. Nếu một số người nộp thuế cố ý trốn tránh, tỷ lệ phạt cao hơn nhiều so với việc không cố ý trốn tránh (Hyun, 2005). Nhóm yếu tố phi kinh tế (Non-Economic factors of tax compliance) Có nhiều yếu tố phi kinh tế ảnh hưởng đến mức độ tuân thủ thuế. Nhiều nghiên cứu đã được thực hiện đã chỉ ra các yếu tố phi kinh tế để giải thích hành vi tuân thủ thuế (Alm, Sanchez và DeJuan, 1995). Các yếu tố phi kinh tế này bao gồm sự sẵn sàng chi trả cho việc cung cấp dịch vụ công, giáo dục công, trách nhiệm thuế, thông tin về thuế,… Thái độ đối với thuế, thái độ thể hiện những đánh giá tích cực và tiêu cực mà một cá nhân nắm quyền quyết định. Người ta cho rằng thái độ khuyến khích các cá nhân hành động theo chúng. Do đó, một người nộp thuế có thái độ tích 5 cực đối với hành vi trốn thuế (cho rằng trốn thuế là tích cực) được cho là sẽ ít tuân thủ hơn một người nộp thuế có thái độ tiêu cực (cho rằng trốn thuế là tiêu cực là vô trách nhiệm). Thái độ đối với việc trốn thuế thường được cho là khá tích cực (Kirchler và cộng sự, 2008). Chuẩn mực cá nhân, xã hội và quốc gia, bên cạnh thái độ là yếu tố quan trọng quyết định việc tuân thủ thuế. Ý định hành vi được xác định bởi các chuẩn mực chủ quan (Ajzen, 1991) cũng ảnh hưởng lên tính tuân thủ thuế. Chuẩn mực là các tiêu chuẩn hành vi ở ba cấp độ khác nhau: cấp độ cá nhân, cấp độ xã hội và cấp độ quốc gia (Kirchler và cộng sự, 2008). Ở cấp độ cá nhân, các chỉ tiêu xác định nội bộ tiêu chuẩn về cách ứng xử. Các chuẩn mực cá nhân có liên quan đến lý luận đạo đức, chủ nghĩa độc đoán, chủ nghĩa vị kỷ. Có sự chồng chéo đáng kể giữa các chuẩn mực, giá trị cá nhân và đạo đức thuế: lý luận đạo đức hay đạo đức thuế càng phát triển thì càng có nhiều khả năng tuân thủ tự nguyện (Trivedi và cộng sự, 2003). Ở cấp độ xã hội, các chuẩn mực thường được định nghĩa là mức độ phổ biến hoặc chấp nhận trốn thuế trong một nhóm tham chiếu (Wenzel, 2005). Nếu người nộp thuế tin rằng việc không tuân thủ là phổ biến và hành vi được chấp thuận trong nhóm tham chiếu của họ, họ cũng có khả năng không tuân thủ. (Huỳnh Thị Diệu Linh và cộng sự , 2019) Nhận thức công bằng của hệ thống thuế, một yếu tố khác mà người nộp thuế thường chú ý nhất là mối quan tâm về tính công bằng hệ thống thuế (Rawlings, 2003; Taylor, 2003). Một hệ thống thuế thiếu công bằng, dung nạp cho những người trốn thuế, không có các biện pháp nghiêm khắc trừng phạt thì dễ dẫn đến hành vi gian lận và kém tuân thủ (Kirchler và cộng sự, 2008), (Nguyễn Thị Ngọc Điệp, 2021) 1.3. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu tổng quát: Nghiên cứu các yếu tố tác động đến việc tuân thủ thuế thu nhập doanh nghiệp của các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một tỉnh Bình Dương từ đó đề xuất một số hàm ý quản lý trong hoàn thiện cơ chế kiểm tra giám sát thuế doanh nghiệp tại Chi cục thuế thành phố Thủ Dầu Một. 6 Mục tiêu nghiên cứu cụ thể: Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến việc tuân thủ thuế và thuế thu nhập doanh nghiệp Đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến việc tuân thủ thuế và thuế thu nhập doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một tỉnh Bình Dương Hàm ý quản lý nhằm nâng cao tính chấp hành và tuân thủ thuế thu nhập cho các doanh nghiệp trên địa bàn. Câu hỏi nghiên cứu Để thực hiện được những mục tiêu nghiên cứu trên, cần giải đáp được những câu hỏi sau: Khung lý thuyết nào nhận diện các yếu tố tác động đến việc tuân thủ thuế và thuế thu nhập doanh nghiệp? Yếu tố nào tác động đến việc tuân thủ thuế và thuế thu nhập doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một tỉnh Bình Dương? Các hàm ý quản lý nào nhằm nâng cao tính chấp hành và tuân thủ thuế thu nhập cho các doanh nghiệp trên địa bàn? 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Những yếu tố tác động đến việc tuân thủ thuế thu nhập doanh nghiệp của các doanh nghiệp Phạm vi về Không gian: Các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một Phạm vi về Thời gian: Dữ liệu sơ cấp của năm thực hiện luận văn 2021, các dữ liệu thứ cấp phục vụ trong bài bao gồm báo cáo tình hình thu thuế, thanh tra, kiểm tra thuế doanh nghiệp các năm 2016-2020. 1.5. Phương pháp nghiên cứu Đề tài nghiên cứu kết hợp hai phương pháp: Phương pháp nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng: Phương pháp nghiên cứu định tính: Trong phương pháp này, tác giả thực hiện phương pháp nghiên cứu tại bàn và tổng quan lịch sử nhằm tìm ra khung lý 7 thuyết và các yếu tố tác động đến tuân thủ thuế phục vụ cho mục tiêu (1) và (2). Tiếp theo tác giả thực hiện xây dựng bảng hỏi và thực hiện khảo sát, khảo sát sơ bộ bằng cách khảo sát các chuyên viên có thâm niên trong công tác kiểm tra thuế tại các doanh nghiệp, sau đó sẽ hiệu chỉnh bảng hỏi chính thức để khảo sát các doanh nghiệp dự kiến khảo sát 300 doanh nghiệp ngẫu nhiên. Phương pháp này giúp giải quyết mục tiêu (2) và (3) và trả lời cho các cấu hỏi số (2) (3) Phương pháp nghiên cứu định lượng: Thông qua việc khảo sát dựa trên bảng câu hỏi được thiết kế sẵn. Mẫu khảo sát trong nghiên cứu chính thức được thực hiện bằng phương pháp lấy mẫu thuận tiện, phi xác xuất. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS nhằm đánh giá sơ bộ các thang đo, phân tích nhân tố khám phá, phân tích tương quan, hồi quy để làm rõ hơn các vấn đề liên quan đến giả thiết nghiên cứu. Phương pháp này giúp giải quyết và trả lời cho các mục tiêu và câu hỏi số (2) và (3). 1.6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài Về mặt lý thuyết: Hệ thống hóa lại một số khái niệm và các lý thuyết về tuân thủ thuế làm cơ sở cho xây dựng khung phân tích và mô hình phân tích về đánh giá các yếu tố tác động đến tính tuân thủ thuế thu nhập doanh nghiệp Về mặt thực tiễn: Với kết quả khảo sát và nghiên cứu sẽ giúp doanh nghiệp đánh giá được các khía cạnh của việc tuân thủ, nâng cao ý thức trách nhiệm trong vấn đề tuân thủ nghĩa vụ thuế thu nhập. Nghiên cứu cũng giúp cơ quan quản lý thuế mà cụ thể là Chi cục Thuế thành phố Thủ Dầu Một có cái nhìn khách quan trong quản lý, kiểm soát, cải thiện mô hình quản lý, giúp doanh nghiệp tuân thủ, gia tăng ý thức trách nhiệm và hiệu quả công tác kiểm tra giám sát tuân thủ thuế, cải thiện gia tăng nguồn thu thuế thu nhập tại chi cục thuế. 1.7. Cấu trúc của luận văn Chương 1: Giới thiệu Xác định vấn đề nghiên cứu; mục tiêu nghiên cứu; câu hỏinghiên cứu; phạm vi; phương pháp nghiên cứu; ý nghĩa khoa học và thực tiễn, bố cục luận văn. Chương 2: Cơ sở lý thuyết về hành vi tuân thủ thuế của doanh nghiệp 8 Trình bày các khái niệm có liên quan đến đề tài nghiên cứu, các lý thuyết, nghiên cứu liên quan và thực tiễn về tính tuân thủ thuế nói chung và thuế thu nhập doanh nghiệp nói riêng. Chương 3: Dữ liệu, phương pháp và mô hình nghiên cứu. Trình bày quy trình nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, mô hình nghiên cứu, xác định kích thước mẫu, phương pháp chọn mẫu và thu thập dữ liệu. Chương 4: Kết quả nghiên cứu và thảo luận Trình bày các kết quả rút ra từ nghiên cứu như thống kê mô tả dữ liệu thu thập được, tiến hành đánh giá và kiểm định thang đo, kiểm định sự phù hợp của mô hình, và các giả thuyết nghiên cứu. Chương 5: Các kết luận và hàm ý quản trị Trình bày kết luận và gợi ý giải pháp, hàm ý quản trị nhằm nâng cao tính tuân thủ thuế thu nhập 9 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ HÀNH VI TUÂN THỦ THUẾ CỦA DOANH NGHIỆP Trong chương 2 tác giả tập trung giới thiệu về các khái niệm về hành vi tuân thủ thuế của người nộp thuế nói chung và của doanh nghiệp nói riêng. Tác giả trình bày các khung lý thuyết nền tảng chính được sử dụng trong bài và cuối cùng là lược khảo các nghiên cứu về các yếu tố tác động lên hành vi tuân thủ thuế 2.1 Khái niệm về hành vi tuân thủ thuế Hành vi tuân thủ thuế được định nghĩa theo nhiều cách khác nhau, từ những khái niệm chung đến cụ thể, từ phạm vi hẹp đến phạm vi rộng. Theo Hamm (1995), TTT được xác định theo cách sau: “Người nộp thuế khai báo hồ sơ khai thuế cần thiết tại thời điểm thích hợp và thực hiện chính xác nghĩa vụ thuế theo quy định của các luật thuế, các quyết định của tòa án”. Còn James & Alley (1999): “TTT theo cách hiểu đơn giản nhất là mức độ người nộp thuế chấp hành nghĩa vụ thuế được quy định trong luật thuế” Theo OECD (2004) thì TTT được xét theo phạm vi nghĩa vụ của người nộp thuế. Nhìn chung, TTT được xác định dựa trên 3 nghĩa vụ cơ bản: (1) Khai báo đúng hạn; (2) Khai báo chính xác; (3) Thực hiện nghĩa vụ đúng hạn Khái niệm TTT vẫn được các nhà nghiên cứu tiếp tục tranh luận theo hướng nghiên cứu tính tự nguyện hay không tự nguyện chấp hành nghĩa vụ thuế. Quan điểm nghiên cứu hiện nay tập trung chủ yếu vào tính tự nguyện của việc chấp hành nghĩa vụ thuế. James & Alley (1999) đặt ra câu hỏi: Sự “tuân thủ” có được là do hành vi tự nguyện hay bắt buộc? Nếu người nộp thuế “tuân thủ” chỉ vì sự đe dọa hoặc do các biện pháp hành chính, hoặc do cả hai, thì điều này không được cho là hoàn toàn tuân thủ ngay cả khi khoản thu từ thuế đạt đến 100% so với mức phải nộp theo luật định. Andreoni và cộng sự (1998) cho rằng sự tuân thủ tự nguyện của người nộp thuế mà không cần dùng đến các hình thức kiểm tra, thẩm tra, nhắc nhở hoặc lo sợ bị áp dụng các biện pháp hành chính cũng là một thành phần trong định nghĩa về TTT của người nộp. Theo tác giả, trong định nghĩa về TTT nên đưa yếu tố thời gian vào như là một tiêu chí thể hiện sự tuân thủ tự nguyện. Một DN cuối cùng cũng thanh toán đầy đủ nghĩa vụ thuế nhưng 10 nếu nghĩa vụ thuế đó được thanh toán muộn thì cũng không phải sự tuân thủ hoàn toàn. Và ngay cả khi lãi suất nộp muộn bị tính thì khoản thu đó cũng không phải là sự tuân thủ hoàn toàn tự nguyện. Vì vậy trong nghiên cứu này, tác giả sử dụng định nghĩa TTT theo OECD (2004): “Sự TTT của Doanh nghiệp là hành vi chấp hành nghĩa vụ thuế một cách đầy đủ, tự nguyện và đúng thời gian”. Tuân thủ đúng các quy định về chính sách thuế, về quản lý thuế, các nghĩa vụ thuế và các quy định về thuế. Việc không tuân thủ sẽ xảy ra khi một trong các yếu tố nêu trên không được đáp ứng, bất kể lý do gì. 2.2 Các lý thuyết nền Các lý thuyết và nghiên cứu thực nghiệm đã giải thích về cách cải thiện việc tuân thủ thuế. Điều này cho thấy cần phải nâng cao mức độ tuân thủ của người nộp thuế. Theo Devos (2014), thì hầu hết các công trình nghiên cứu nhằm tìm hiểu việc tuân thủ thuế đã không đạt được sự đồng thuận do cách tiếp cận được sử dụng bởi các nhóm nghiên cứu khác nhau. Hầu hết các cá nhân và doanh nghiệp sẽ không nộp thuế trừ khi có điều gì đó thúc đẩy họ làm. Theo (Feld & Frey, 2007), họ cho rằng động lực tốt nhất là tăng cường khuyến khích, trong khi những người khác tin rằng có thể đạt được hành vi tuân thủ thông qua việc tăng tiền phạt. Các lý thuyết về tuân thủ thuế có thể được phân thành các lý thuyết sau: các lý thuyết dựa trên các học thuyết kinh tế và các lý thuyết dựa trên tâm lý và tài khóa và thêm vào đó là khuôn khổ thực nghiệm. Hầu hết các lý thuyết về tuân thủ đều tập trung vào thái độ và mối quan hệ giữa chính phủ và người nộp thuế. 2.2.1. Lý thuyết dựa trên các học thuyết kinh tế (Economic Based Theory): Lý thuyết dựa trên các học thuyết kinh tế đã được đưa ra bởi các công trình của Becker (1968) và được phát triển trong một khoảng thời gian nhiều năm với các nhà nghiên cứu khác nhau nhằm xem xét các biến số và thách thức các kết quả do những người nghiên cứu đi trước đưa ra. Theo Becker, ông đã xem lý thuyết kinh tế dưới góc độ lý thuyết trong mối quan hệ với tội phạm học. Điều này quy định rằng các cá nhân được thúc đẩy bởi tư lợi thuần túy. Lý thuyết dựa 11