Tài liệu Giải pháp nâng cao hiệu quả thu hồi nợ tồn đọng tại ngân hàng chính sách xã hội huyện hiệp hòa, tỉnh bắc giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ––––––––––––––––––––– TRỊNH VĂN KHÁNH GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THU HỒI NỢ TỒN ĐỌNG TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI HUYỆN HIỆP HÒA, TỈNH BẮC GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2013 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ––––––––––––––––––––– TRỊNH VĂN KHÁNH GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THU HỒI NỢ TỒN ĐỌNG TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI HUYỆN HIỆP HÒA, TỈNH BẮC GIANG Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Bùi Quang Tuấn THÁI NGUYÊN - 2013 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong luận văn hoàn toàn trung thực và chưa từng được sử dụng để bảo vệ cho một học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 12 năm 2013 Tác giả Trịnh Văn Khánh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài: “Giải pháp nâng cao hiệu quả thu hồi nợ tồn đọng tại Ngân hàng Chính sách Xã hội huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang”, tôi đã nhận được sự hướng dẫn giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể; tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với Ban giám hiệu nhà trường, các thầy cô giáo Khoa Sau đại học trường Đại học kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên và thầy giáo hướng dẫn PGS.TS. Bùi Quang Tuấn - người đã định hướng, chỉ bảo, dìu dắt tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu đề tài. Tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo Ngân hàng Chính sách Xã hội huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang, các đồng nghiệp đã cung cấp số liệu khách quan, có những ý kiến góp ý quý báu, tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài. Cuối cùng với lòng biết ơn sâu sắc nhất xin dành cho gia đình, bạn bè đã giúp đỡ rất nhiều về vật chất và tinh thần để bản thân hoàn thành chương trình học tập cũng như đề tài nghiên cứu. Thái Nguyên, tháng 12 năm 2013 Tác giả Trịnh Văn Khánh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................ vii DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................. viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................. 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................. 3 4. Đóng góp mới của đề tài ........................................................................... 3 5. Bố cục của luận văn .................................................................................. 4 Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ THU HỒI NỢ TỒN ĐỌNG CỦA NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI ........................................................ 5 1.1. Khái niệm, nội dung về thu hồi nợ tồn đọng ......................................... 5 1.1.1. Khái niệm ........................................................................................ 5 1.1.2. Các nguyên nhân dẫn đến nợ tồn đọng ........................................... 8 1.1.3. Một số nội dung về xử lý nợ tồn đọng .......................................... 11 1.2. Thu hồi nợ tồn đọng trong hệ thống NHCSXH. .................................. 18 1.2.1. Mô hình hoạt động của Ngân hàng Chính sách xã hội ................. 18 1.2.2. Thực trạng về nợ tồn đọng của Ngân hàng Chính sách xã hội ..... 33 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 36 2.1. Các câu hỏi đặt ra đối với đề tài ........................................................... 36 2.2. Phương pháp nghiên cứu...................................................................... 36 2.2.1. Luận văn áp dụng cách tiếp cận lý luận và sử dụng các phương pháp nghiên cứu truyền thống ................................................... 36 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ iv 2.2.2. Luận văn sử dụng các nguồn dữ liệu thứ cấp và những ấn phẩm đã được công bố, dự liệu dùng trong các báo cáo nội bộ không được công bố ................................................................................ 37 2.2.3. Luận văn sử dụng phương pháp phỏng vấn với chuyên gia. ........ 37 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ......................................................... 37 2.3.1. Dư nợ quá hạn ............................................................................... 37 2.3.2. Tỷ lệ nợ quá hạn ............................................................................ 38 2.3.3. Lãi tồn đọng .................................................................................. 38 2.3.4. Dư nợ tồn đọng lãi ........................................................................ 39 2.3.5. Dư nợ bị xâm tiêu, chiếm dụng ..................................................... 39 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả thu hồi nợ tồn đọng .................... 34 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ THU HỒI NỢ TỒN ĐỌNG TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI HUYỆN HIỆP HOÀ ............................................................................................ 41 3.1. Đặc điểm, tình hình hoạt động của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Hiệp Hoà ........................................................................................... 41 3.1.1. Tổng quan về tình hình kinh tế, xã hội huyện Hiệp Hoà .............. 41 3.1.2. Tình hình hoạt động tín dụng chính sách trên địa bàn huyện Hiệp Hoà ................................................................................................. 41 3.1.3. Một số hoạt động nghiệp vụ đặc trưng của Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Hiệp Hoà ................................................................... 42 3.2. Tình hình nợ tồn đọng tại Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Hiệp Hoà ..................................................................................................... 43 3.2.1. Nợ quá hạn .................................................................................... 43 3.2.2. Lãi tồn đọng .................................................................................. 44 3.2.3. Nợ bị xâm tiêu, chiếm dụng .......................................................... 45 3.3. Mô hình, nội dung thu hồi nợ tồn đọng được áp dụng tại NHCSXH huyện Hiệp Hoà ......................................................................... 46 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ v 3.3.1. Vai trò của Chính quyền các cấp .................................................. 46 3.3.2. Nội dung hoạt động của Ban chỉ đạo thu hồi nợ tồn đọng các cấp .................................................................................................... 48 3.4. Kết quả công tác thu hồi nợ tồn đọng theo mô hình ............................ 53 3.5. Đánh giá ............................................................................................... 54 3.5.1. Những mặt làm được và nguyên nhân .......................................... 54 3.5.2. Những tồn tại và nguyên nhân làm hạn chế chất lượng tín dụng ...... 58 Chƣơng 4: CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THU HỒI NỢ TỒN ĐỌNG TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI HUYỆN HIỆP HÒA ..................................................................................... 68 4.1. Bối cảnh................................................................................................ 68 4.1.1. Thuận lợi ....................................................................................... 68 4.1.2. Khó khăn ....................................................................................... 69 4.2. Quan điểm, phương hướng, mục tiêu .................................................. 69 4.2.1. Quan điểm về mô hình, tổ chức, biện pháp nâng cao chất lượng tín dụng; giảm thiểu nợ tồn đọng tại Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Hiệp Hòa ............................................................................ 69 4.2.2. Phương hướng thực hiện, phát triển mô hình trong thời gian tới .................................................................................................... 71 4.2.3. Mục tiêu của mô hình.................................................................... 72 4.3. Các giải pháp ........................................................................................ 73 4.3.1. Giải pháp về tăng cường sự lãnh, chỉ đạo của UBND huyện; UBND cấp xã .......................................................................................... 73 4.3.2. Giải pháp nâng cao chất lượng công tác uỷ thác, uỷ nhiệm cho vay .................................................................................................... 73 4.3.3. Nâng cao chất lượng hoạt động của Ban chỉ đạo thu hồi nợ tồn đọng ................................................................................................... 76 4.3.4. Đối với hoạt động của NHCSXH ................................................. 77 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vi 4.3.5. Một số biện pháp khác .................................................................. 81 4.4. Kiến nghị .............................................................................................. 82 4.4.1. Đối với Chính phủ ......................................................................... 82 4.4.2. Đối với NHCSXH Việt Nam ........................................................ 82 4.4.3. Đối với UBND tỉnh Bắc Giang ..................................................... 82 KẾT LUẬN .................................................................................................... 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 86 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nguyên nghĩa CSXH Chính sách xã hội HĐQT Hội đồng quản trị NHCSXH Ngân hàng chính sách xã hội NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn NHNo&PTNT Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn TK&VV Tiết kiệm và vay vốn TCTD Tổ chức tín dụng UBND Ủy ban nhân dân PGD Phòng giao dịch Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Kết quả hoat động tín dụng của các khu vực và trên toàn quốc ..... 33 Bảng 3.1: Diễn biến nợ quá hạn theo thời kỳ ................................................. 44 Bảng 3.2: Diễn biến lãi tồn đọng .................................................................... 45 Bảng 3.3: Diến biến nợ bị xâm tiêu, chiếm dụng ........................................... 46 Bảng 3.4: Diễn biến nợ quá hạn theo thời gian năm 2012 .............................. 54 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) là mô hình Ngân hàng phổ biến trên thế gới, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận mà hoạt động vì mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội của Chính phủ trong từng thời kỳ. NHCSXH tập trung cho vay để đạt được mục tiêu kinh tế của Chính phủ gắn với mục tiêu phát triển của xã hội. Đối với các nước phát triển, hoạt động của NHCSXH thường tập trung vào cho vay các lĩnh vực kinh tế được Chính phủ tập trung thúc đẩy trên phương diện nền kinh tế vỹ mô. Đối với Việt Nam, NHCSXH được thành lập và cho vay theo chỉ định của Chính phủ, cho vay hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác nhằm mục tiêu xoá đói, giảm nghèo, an sinh xã hội. Hoạt động cho vay của NHCSXH Việt Nam không vì mục tiêu lợi nhuận, được Chính phủ bù lỗ hàng năm. Lãi suất cho vay của NHCSXH luôn thấp hơn lãi suất huy động bình quân của thị trường. Đối tượng cho vay của NHCSXH là các thành phần yếu thế trong xã hội, thiếu tư liệu, kinh nghiệm và vốn sản xuất. Tỷ trọng các món cho vay không có tài sản đảm bảo của NHCSXH lớn; hoạt động sản xuất, kinh doanh của khách hàng nhỏ lẻ là những lý do khiến cho nguy cơ tăng nợ tồn đọng tiềm tàng. Hiện nay, việc cho vay của NHCSXH đã được tiến hành trong 10 năm, quá trình thu nợ đã bắt đầu vào giai đoạn làm cho hoạt động của Ngân hàng này cần tìm ra các giải pháp hữu hiệu. Thực tế cho thấy, năm 2011, 2012 Chính phủ Việt Nam đã phải thành lập 02 Ban chỉ đạo để tiến hành các nghiệp vụ thu hồi nợ ở các tình miền tây nam bộ và 10 chi nhánh NHCSXH có hoạt động yếu kém: Tỷ lệ nợ quá hạn cao, lãi tồn đọng lớn, nợ xâm tiêu chiếm dụng tồn tại cao. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, các chế tài để thực hiện thu hồi nợ tồn đọng tại NHCSXH chưa được cụ thể hoá; chưa mang tính chất xã hội hoá Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 2 ngân hàng làm cho tỷ lệ nợ quá hạn không ngừng tăng lên. Đối với các địa phương có tỷ lệ nợ tồn đọng cao, nếu không kịp thời có biện pháp ngăn chặn sẽ gây làn sóng tâm lý, các đối tượng chính sách chây ỳ trong việc thực hiện nghĩa vụ trả nợ đối với tín dụng chính sách, nguy cơ mất vốn, mất NHCSXH là có thể sảy ra. Công tác hạn chế rủi ro trong tín dụng thường được áp dụng ngay từ khâu thẩm định cho vay nhằm chọn lọc được khách hàng và dự án sản xuất kinh doanh tốt nhưng nó không phù hợp với NHCSXH bởi vì đối tượng cho vay của NHCSXH là có sẵn, mang tính bắt buộc và là những người yếu thế trong xã hội, đầy rủi ro tiềm tàng. Việc xây dựng những chế tài mang tính chất bắt buộc để cưỡng chế, thu hồi nợ của NHCSXH là không khả thi và có thể sẽ làm giảm, mất ý nghĩa của tín dụng chính sách bởi vì đối tượng cho vay, mục đích cho vay của NHCSXH là phát triển kinh tế của hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác nhằm xoá đói, giảm nghèo bền vững và thực hiện công tác an sinh xã hội. Nếu đưa ra các chế tài cứng nhắc sẽ làm cho tình hình xã hội phức tạp và có thể là con dao hai lưỡi trong mục tiêu thu nợ. Hơn nữa, việc thực hiện các quy trình thu hồi nợ theo biện pháp cưỡng chế mất rất nhiều thời gian, chi phí so với các món cho vay nhỏ lẻ của NHCSXH. Do đó, cần có một chế tài thống nhất nhằm hạn chế tối đa nợ tồn đọng tại NHCSXH dựa trên nguyên tắc xã hội hoá ngân hàng và bảo toàn vốn tín dụng ưu đãi của nhà nước. Đề tài này sẽ đưa ra các biện pháp được đúc kết từ thực tế nhằm thực hiện được mục tiêu giảm thiểu nợ tồn đọng tại đơn vị NHCSXH huyện Hiệp Hoà, tỉnh Bắc Giang gắn với việc đưa công tác thu hồi nợ tín dụng chính sách là việc làm của toàn thể các cơ quan, đơn vị, địa phương, các tổ chức chính trị, xã hội có liên quan. Công tác thu hồi nợ được nhân dân giám sát, đôn đốc và thực hiện. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 3 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung - Tìm hiểu hệ thống lý luận, cơ chế thu hồi nợ tồn đọng của Ngân hàng Chính sách xã hội và tình hình thu hồi nợ tồn đọng tại Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Hiệp Hoà; trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp để nâng cao chất lượng thu hồi nợ tồn đọng tại Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Hiệp Hoà nói riêng và các đơn vị cho vay của hệ thống Ngân hàng Chính sách xã hội nói chung. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và các quy định về công tác thu hồi nợ tồn đọng tại Ngân hàng Chính sách xã hội. - Đánh giá thực trạng tình hình thu hồi nợ tồn đọng tại Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Hiệp Hoà. - Đề xuất một số giải pháp để nâng cao chất lượng thu hồi nợ tồn đọng tại NHCSXH huyện Hiệp Hoà. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Chất lượng thu hồi nợ tồn đọng tại Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Hiệp Hoà, tỉnh Bắc Giang. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Được giới hạn trong huyện Hiệp Hoà, tỉnh Bắc Giang. - Về thời gian: Đề tài lấy mốc thời gian từ khi Ngân hàng Chính sách xã hội được thành lập (năm 2002) đến nay. - Về nội dung: Xem xét chất lượng thu hồi nợ quá hạn, lãi tồn đọng và nợ bị xâm tiêu, chiếm dụng. 4. Đóng góp mới của đề tài đối với công tác thu hồi nợ tồn đọng của hệ thống NHCSXH - Luận văn đóng góp một số giải pháp để nâng cao chất lượng thu hồi nợ tồn đọng của tín dụng dành cho các đối tượng chính sách. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 4 5. Bố cục của luận văn Chƣơng 1: Một số vấn đề về thu hồi nợ của Ngân hàng Chính sách xã hội Chƣơng 2: Phương pháp nghiên cứu Chƣơng 3: Thực trạng của chất lượng thu hồi nợ tồn đọng tại Ngân hàng Chính sách xã hội huyện Hiệp Hoà. Chƣơng 4: Các giải pháp, kiến nghị. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 5 Chƣơng 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ THU HỒI NỢ TỒN ĐỌNG CỦA NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI 1.1. Khái niệm, nội dung về thu hồi nợ tồn đọng 1.1.1. Khái niệm 1.1.1.1. Nợ quá hạn - Nợ quá hạn là món nợ mà khi đến hạn khách hàng không trả được nợ và không được ngân hàng thực hiện các biện pháp xử lý nợ như gia hạn nợ, cho vay lưu vụ ...; số nợ đến hạn phải chuyển sang nợ quá hạn và khách hàng phải chịu lãi suất nợ quá hạn đối với số tiền trả chậm. Nếu tỉ lệ nợ quá hạn của ngân hàng ở mức cao thì chứng tỏ hoạt động tín dụng của ngân hàng chưa hiệu quả, chất lượng tín dụng chưa được tốt và ngược lại. Việc phân loại nợ quá hạn sẽ giúp chúng ta đánh giá chất lượng tín dụng của ngân hàng theo các tiêu thức khác nhau. Phân loại nợ quá hạn: Nợ quá hạn được phân chia theo nhiều tiêu thức khác nhau để làm căn cứ xây dựng kế hoạch thu hồi vốn trong từng trường hợp cụ thể. Dưới đây là một số phương pháp phân chia thường được áp dụng nhất: * Căn cứ vào thời gian quá hạn: - Nợ quá hạn dưới 180 ngày - Nợ quá hạn từ 180 ngày đến 360 ngày - Nợ quá hạn trên 360 ngaỳ * Căn cứ theo chương trình cho vay: Là nợ quá hạn phát sinh trong từng chương trình cho vay cụ thể của đơn vị (Tại NHCSXH có 06 chương trình cho vay) nhằm đánh giá chất lượng tín dụng của từng nguồn vốn, đối tượng cho vay cụ thể. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 6 * Căn cứ theo khả năng thu hồi: - Nợ quá hạn có khả năng thu hồi 100% - Nợ quá hạn có khả năng thu hồi 1 phần - Nợ quá hạn không có khả năng thu hồi * Căn cứ theo loại nguyên tệ: - Nợ quá hạn bằng VNĐ - Nợ quá hạn bằng ngoại tệ * Căn cứ theo thời hạn của khoản vay: - Nợ quá hạn của các khoản vay ngắn hạn - Nợ quá hạn của các khoản vay trung và dài hạn * Căn cứ theo nguyên nhân phát sinh: - Nợ quá hạn do nguyên nhân chủ quan - Nợ quá hạn do nguyên nhân khách quan .... * Nợ quá hạn theo địa bàn xã, thị trấn: Nhằm mục đích tập trung các nguồn lực và sự chỉ đạo theo đơn vị hành chính cấp xã để có biện pháp xử lý cụ thể. * Nợ quá hạn theo đơn vị nhận ủy thác: Phân tích theo từng đơn vị nhận ủy thác cấp huyện, cấp xã để đánh giá; phối hợp thu hồi và đánh giá chất lượng nhận ủy thác, trả phí nhận ủy thác. 1.1.1.2. Nợ bị xâm tiêu, chiếm dụng trong hệ thống Ngân hàng Chính sách xã hội - Nợ bị xâm tiêu, chiếm dụng trong hệ thống Ngân hàng Chính sách xã hội là những món nợ của khách hàng bị người khác sử dụng sau khi nhận tiền vay của NHCSXH mà không được sự đồng ý của người vay. Việc sử dụng vốn diễn ra do người sử dụng vốn lợi dụng uy tín và lòng tin của người vay để chiếm dụng, sử dụng trong thời gian nhất định. - Người xâm tiêu, chiếm dụng vốn là những người có trách nhiệm nhất định trong hoạt động cho vay của Ngân hàng Chính sách xã hội, bao gồm một số thành phần thông thường như sau: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 7 + Cán bộ ngân hàng. + Cán bộ hội nhận ủy thác cho vay (Thường là cán bộ hội cấp xã, thôn). + Cán bộ cấp xã (Là các viên chức thuộc UBND cấp xã, có vai trò nhất định trong việc chỉ đạo, bình xét, xác nhận cho vay). + Thành viên Ban quản lý tổ tiết kiệm và vay vốn. - Việc xâm tiêu, chiếm dụng thường xảy ra trong quá trình hộ vay trả nợ ngân hàng nhưng không thực hiện trực tiếp với ngân hàng tại điểm giao dịch mà tin tưởng gửi tiền gốc các cá nhân có uy tín trả nợ hộ. Người được nhờ trả tiền không mang tiền đến Ngân hàng chính sách xã hội trả nợ giúp mà dùng số tiền này để sử dụng vào mục đích khác. 1.1.1.3. Lãi tồn đọng - Lãi tồn đọng là các khoản lãi đến hạn phải trả theo cam kết giữa Ngân hàng và khách hàng nhưng không được nộp vào ngân hàng theo quy định. - Có 02 loại lãi tồn đọng tại NHCSXH: + Lãi tồn đọng đối với các chương trình thu lãi thông thường được tính hàng tháng theo ngày giao dịch xã cố định. + Lãi tồn đọng đối với các chương trình có ân hạn như cho vay học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, cho vay hộ nghèo về nhà ở, cho vay nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn ... được tính bằng số tiền lãi hộ vay chậm trả theo kế hoạch được thỏa thuận trước với NHCSXH. - Lãi tồn đọng hàng tháng được cán bộ NHCSXH in, giao cho tổ trưởng các tổ tiết kiệm và vay vốn tại điểm giao dịch lưu động. Lãi tồn đọng và lãi tháng được Ngân hàng và khách hàng cùng xác nhận thông qua bảng kê lãi phải thu và biên lai thu lãi hàng tháng. Chỉ những hộ vay có lãi phải thu theo phân kỳ mới được Ngân hàng in biên lai bàn giao cho tổ trưởng tổ TK&VV. - Lãi tồn đọng được NHCSXH theo dõi theo số tuyệt đối để có biện pháp đôn đốc, thu hồi. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 8 1.1.2. Các nguyên nhân dẫn đến nợ tồn đọng 1.1.2.1. Nguyên nhân chủ quan * Do Ngân hàng: - Thông thường, Ngân hàng Chính sách xã hội nơi cho vay (Ngân hàng cấp huyện và một bộ phận của Ngân hàng cấp tỉnh phụ trách cho vay ở thành phố, thị xã nơi có Ngân hàng CSXH cấp tỉnh đóng trụ sở) cần bám sát địa bàn và tình hình nợ đến hạn, lãi phát sinh để phối hợp với các đơn vị nhận ủy thác, UBND cấp xã chỉ đạo, đôn đốc các tổ TK&VV thu lãi, đôn đốc nợ đến hạn đồng thời thường xuyên đối chiếu nợ vay để kịp thời phát hiện ra nợ bị xâm tiêu, chiếm dụng. Việc Ngân hàng Chính sách xã hội không sát sao phối hợp, đôn đốc, tham mưu là nguyên nhân chính làm phát sinh nợ tồn đọng. - Ngân hàng CSXH nơi cho vay cũng cần thường xuyên nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền đồng thời tăng cường công tác đối chiếu trực tiếp nợ vay, giám sát từ xa để ngăn ngừa, hạn chế tối đa việc xâm tiêu nợ gốc, nợ lãi. Đối với các món vay có hiện tượng bị xâm tiêu, chiếm dụng thì cần có biện pháp linh hoạt, phù hợp xử lý nhằm mục đích cuối cùng là thu hồi nợ, bảo toàn vốn. Đối với Ngân hàng Chính sách xã hội thực hiện cho vay không thường xuyên bám sát để sử lý nợ xâm tiêu, chiếm dụng thì việc để tồn đọng lãi, nợ quá hạn phát sinh chỉ là vấn đề thời gian và sẽ bùng phát trên diện rộng do bị xâm tiêu, chiếm dụng. - Buông lỏng quản lý, để tình trạng một hộ gia đình vay nhiều chương trình cho vay, sử dụng vốn tràn lan sẽ làm tăng nguy cơ phát sinh nợ tồn đọng. - Ngân hàng CSXH nơi cho vay không thường xuyên bám sát địa bàn và thực hiện tốt công tác xử lý nợ bị rủi ro do nguyên nhân khách quan. Bỏ qua các trường hợp nợ bị rủi ro do nguyên nhân khách quan, nợ tồn đọng của ngân hàng sẽ tăng cao bởi vì khách hàng đã bị rủi ro và không có khả năng trả nợ. Các nguyên nhân bị rủi ro khách quan có thể được xử lý xóa nợ, khoanh nợ, gia hạn nợ là thiên tai, địch họa, bênh tật, tai nạn, hỏa hoạn, do nhà nước thay đổi chính sách .... Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 9 - Do trình độ của cán bộ Ngân hàng: Đối với các món nợ cho vay trực tiếp, có tài sản đảm bảo cần có sự nhậy bén của cán bộ tín dụng và bộ phận thẩm định của Ngân hàng. Nếu việc thẩm định dự án vay vốn không tốt và hồ sơ, thủ tục về tài sản thế chấp không đảm bảo dễ dẫn đến tình trạng không thu hồi được nợ và không thể thanh lý tài sản thế chấp. - Do nhận bàn giao: Trong tổng số nợ tồn đọng của NHCSXH có một phần không nhỏ nợ quá hạn lâu ngày nhận bàn giao từ kho bạc nhà nước và ngân hàng NN&PTNT. Trong đó, nợ quá hạn nhận bàn giao từ kho bạc nhà nước là chương trình cho vay giải quyết việc làm; nợ quá hạn nhận bàn giao từ NHNo&PTNT chủ yếu là chương trình cho vay hộ nghèo. Những món nợ này tồn tại trong thời gian dài, ít khả năng thu hồi do không làm tốt quy trình cho vay, quản lý nợ không tốt, hộ vay bị đi tù, phá sản hoặc nợ bị xâm tiêu, chiếm dụng. - Việc đôn đốc kiểm tra sau khi cho vay không được tiến hành hiệu quả. Theo quy định, các cấp hội nhận ủy thác phải xây dựng kế hoạch và tổ chức kiểm tra, giám sát hàng năm. Nếu NHCSXH không có biện pháp đôn đốc đơn vị nhận ủy thác nâng cao chất lượng các cuộc kiểm tra sẽ làm cho nợ tồn đọng tăng cao. * Do các đơn vị nhận ủy thác, các tổ TK&VV - Công đoạn đôn đốc thu hồi nợ của hộ vay được NHCSXH nơi cho vay ủy thác qua 04 tổ chức chính trị, xã hội. Nếu các đơn vị nhận ủy thác các cấp không thường xuyên phối hợp, bám sát tình hình và chỉ đạo các tổ TK&VV thực hiện tốt việc đôn đốc nợ sẽ làm cho nợ tồn đọng tăng nhanh; cá biệt có những địa phương do không có sự vào cuộc tích cực của đơn vị nhận ủy thác để đôn đốc nợ dẫn tới tình trạng tâm lý tập thể, nợ quá hạn tăng vọt, hộ vay không có ý thức trả nợ. Nếu để tình trạng này diễn ra trên diện rộng, NHCSXH và các thành phần có liên quan sẽ bất lực trong việc bảo toàn vốn. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/ 10 - Một số nơi, cán bộ nhận ủy thác và thành viên Ban quản lý tổ TK&VV xâm tiêu, chiếm dụng vốn lamg gia tăng nợ quá hạn của NHCSXH. - Do mâu thuẫn cá nhân giữa cán bộ tổ chức hội hoặc thành viên Ban quản lý tổ với hộ vay dẫn đến tình trạng hộ vay không chịu trả nợ, trả lãi. - Một số tổ trưởng tổ TK&VV không thường xuyên đi giao dịch và giao ban với NHCSXH; không giao thông báo lãi tồn và tổ chức thu nợ, thu lãi. - Do công tác củng cố tổ TK&VV không được tiến hành thường xuyên đối với các tổ TK&VV hoạt động yếu, kém hoặc có biến động về nhân sự là tổ trưởng .... - Do đơn vị nhận ủy thác, tổ TK&VV không thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát sau khi cho vay để đôn đốc hộ vay sử dụng vốn vay đúng mục đích. Việc tăng cường kiểm tra, giám sát để yêu cầu hộ vay đầu tư vốn vào đúng mục đích xin vay sẽ làm cho dự án vay vốn có hiệu quả hơn, hộ vay có điều kiện trả nợ theo quy định. 1.1.2.2. Nguyên nhân khách quan - Do thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh, tai nạn, do tác động của thị trường .... Trên thực tế, những nguyên nhân khách quan dẫn đến nợ tồn đọng của NHCSXH trên diện rộng sẽ được nhà nước có các biện pháp hỗ trợ hộ vay như gia hạn nợ, khoanh nợ, xóa nợ. Một ví dụ lớn về nợ tồn đọng của NHCSXH do biến động của thị trường là chương trình cho vay đối tượng chính sách đi xuất khẩu lao động. Chương trình này hiện nay có tỷ lệ nợ quá hạn lớn nhất trong các chương trình cho vay do khủng hoẳng kinh tế toàn cầu từ 2008 đến nay, nhiều đối tượng đi xuất khẩu lao động phải về nước trước thời hạn, không có khả năng trả nợ cho ngân hàng. - Do khả năng tổ chức sản xuất của khách hàng: Phần lớn khách hàng của NHCSXH là hộ nghèo, khả năng sản xuất, kinh doanh hạn chế, không đủ tư liệu sản xuất, trình độ quản lý kinh tế yếu kém dẫn đến rủi ro trong sử dụng vốn cao. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/