Tài liệu Giáo án tích hợp liên môn lịch sử 7 bài 15 sự phát triển kinh tế và văn hóa thời trần

Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 PHÒNG GD VÀ ĐÀO TẠO QUẬN LONG BIÊN TRƯỜNG THCS NGỌC LÂM PHIẾU THÔNG TIN VỀ GIÁO VIÊN DỰ THI Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố Hà Nội Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Long Biên Trường THCS Ngọc Lâm Địa chỉ: Số 6, ngõ 370- Nguyễn Văn Cừ- Bồ Đề- Long Biên- Hà Nội Điện thoại:043.8271485 Email : [email protected] - Thông tin về giáo viên: Họ và tên: Nguyễn Thị Thảo Ngày sinh: 04/09/1990 Môn: Lịch sử Điện thoại: 0988953533 Email :[email protected] PHIẾU MÔ TẢ HỒ SƠ DẠY HỌC DỰ THI CỦA GIÁO VIÊN 1. Tên hồ sơ dạy học SỰ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA THỜI TRẦN Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 1 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 2. Mục tiêu dạy học: - Nêu được những thành tựu văn hóa thời Trần, những thành tựu chính về đời sống văn hóa, văn học, giáo dục, khoa học kĩ thuật, kiến trúc điêu khắc ( Ngữ Văn 8: tiết 97 “Nước Đại Việt Ta”- trích Bình Ngô Đại cáo- Nguyễn Trãi; Ngữ Văn 7: Bài 5: Nam Quốc Sơn Hà- Lý Thường Kiệt, Phò giá về kinh- Trần Quang Khải; Bài 6: Bài Ca Côn Sơn- Nguyễn Trãi: Giáo dục công dân 6: Bài 6: Bài học về lòng biết ơn; Giáo dục công dân 8: Lao động tự giác và sáng tạo; Mĩ thuật 7 :Bài 1: Sơ lược mĩ thuật thời Trần; Âm nhạc lớp 8 tiết 13: Một số nhạc cụ dân tộc: Toán 7 Bài 8: Các trường hợp bằng nhau của tam giác; Lịch sử 7: Bài 15: Sự phát - triển Kinh tế và văn hóa thời Trần). Hiểu và biết được một số danh nhân văn hóa lớn của dân tộc.(Lịch sử 7: Bài 20: - Nước Đại VIệt thời Lê Sơ; Tài liệu Thanh lịch- Văn Minh 8, 9). Phát triển cho học sinh năng lực làm việc độc lập hoặc hợp tác nhóm, năng lực - sáng tạo, biết phát triển ý, thảo luận cùng giải quyết vấn đề. Biết thu thập thông tin và xử lí thông tin từ nhiều nguồn tư liệu khác nhau. Học sinh có ý thức hơn trong việc bảo vệ, giữ gìn những thành tựu văn hóa của cha ông, bảo vệ tuyên truyền cho mọi người cùng tham gia bảo vệ thành tựu văn - hóa, không bài trừ, xuyên tạc, lãng quên văn hóa dân tộc. Học sinh có ý thức bảo vệ văn hóa của địa phương mình, văn hóa của bản thân, gia đình và ứng xử với những người xung quanh. 3. Đối tượng dạy học của bài học - Đối tượng học sinh: Áp dụng cho học sinh trung học cơ sở. 4. Ý nghĩa của bài học - Đáp ứng được xu hướng đổi mới và những yêu cầu của ngành giáo dục trong giai - đoạn hiện nay. Học sinh được tiếp cận với kiến thức một cách tổng quát và gắn liền với thực tiễn - hơn. Giúp học sinh hứng thú và được hoạt động tích cực hơn, chủ động hơn trong việc - tiếp thu, nắm bắt kiến thức. Góp một phần nhỏ vào việc thay đổi thói quen, gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa của dân tộc, duy trì nền văn hóa truyền thống. 5. Thiết bị dạy học, học liệu - Các thiết bị, dồ dùng, học liệu đã sử dụng: Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 2 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 Nghiên cứu chương trình sách giáo khoa hiện nay, các văn bản về đổi mới dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, phát triển năng lực nhận thức của học sinh. Hình thành kế hoạch dạy học Tìm kiếm thông tin từ nhiều nguồn khác nhau: sách báo, thư viện, internet... - Các ứng dụng CNTT trong việc dạy và học của bài học. Sử dụng phần mềm powerpoint trình chiếu, các phần mềm tải phim, biên tập ảnh... 6. Hoạt động dạy học và tiến trình dạy học: TIẾT 29- BÀI 15: SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ VĂN HÓA THỜI TRẦN I. Môc tiªu bµi häc 1. Kiến thức - §êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn nh©n d©n ta dưíi thêi TrÇn rÊt phong phó, ®a d¹ng. - Mét nÒn v¨n häc phong phó ®a d¹ng mang ®Ëm b¶n s¾c d©n téc lµm r¹ng rì cho nÒn v¨n ho¸ §¹i ViÖt. -Gi¸o dôc khoa häc kü thuËt thêi TrÇn ®¹t tíi tr×nh ®é cao, nhiÒu c«ng tr×nh nghÖ thuËt tiªu biÓu. 2. Tư tưởng -Båi dưỡng ý thøc d©n téc vµ niÒm tù hµo vÒ mét thêi kú lÞch sö cã nÒn v¨n hãa riªng mang ®Ëm b¶n s¾c d©n téc. - Trân trọng những giá trị văn hóa mà ông cha ta xây dựng, có ý thức bảo tồn và phát huy những giá trị đó. 3. Kỹ năng -Gióp häc sinh nh×n nhËn sù ph¸t triÓn vÒ x· héi vµ v¨n ho¸ qua phư¬ng ph¸p so s¸nh víi thêi kú tríc. Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ nhËn xÐt thµnh tùu v¨n ho¸ ®Æc s¾c Kỹ năng sống - Hình thành các kĩ năng cảm thụ, lắng nhe và trân trọng những gía trị văn hóa của dân tộc. - Kĩ năng tư duy, phê phán những thói hư tật xấu làm suy đồi đạo đức, văn hóa dân tộc. - Hợp tác, lắng nghe tích cực khi hoạt động nhóm Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 3 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 - Tự tin phát biểu ý kiến trước tổ, nhóm, lớp II. ThiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc 1. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh *Chuẩn bị của giáo viên Tranh ¶nh c¸c thµnh tùu v¨n ho¸ thêi TrÇn. Nội dung các chủ đề liên quan đến kiến thức của bài Sö dông c¸c H 37, 38 –SGK *Chuẩn bị của học sinh - Sưu tầm tư liệu, bài viết, tranh ảnh về văn hóa thời Trần - Ôn lại kiến thức về nhà Trần, tình hình kinh tế nhà Trần 2. Phương - pháp dạy và học Đồ dùng trực quan, vấn đáp Làm việc theo nhóm Thuyết trình, củng cố III. TiÕn tr×nh giê d¹y 1. Tæ chøc líp: 1p: kiểm tra sĩ số 2. KiÓm tra :1p: sự chuẩn bị của học sinh 3. Gi¶ng bµi míi a) Giới thiệu bài:2p Sau chiến tranh chống xâm lược Mông-Nguyên, nền kinh tế thời Trần phát triển mạnh mẽ. Xã hội ngày càng phân hoá giai cấp, tầng lớp sâu sắc. cùng với nó đời sống văn hoá, đời sống tinh thần của nhân dân ta cũng ngày càng phong phú hơn. Để thấy rõ sự phát triển văn hoá thời Trần. Hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu bài học... - Sau khi giáo viên giới thiệu bài các nhóm chuẩn bị lên báo cáo nội dung chuẩn bị của nhóm mình. Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 4 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 b) Các hoạt động dạy – học: Hoạt động của thầy- trò Nội dung bài học- ghi bảng minh họa Hoạt động 1(7p): Tìm hiểu đời sống văn II. SỰ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA hóa của nước ta dưới thời Trần. 1.Đời sống văn hoá. Học sinh nghe giảng 1.Đời sống văn hoá. (Lòng biết ơn GDCD lớp 6 bài 6) - Tín ngưỡng: Phần tìm hiểu của nhóm 1- đại diện nhóm Thờ tổ tiên. trình bày. Thờ anh hùng. - Đại diện nhóm 1 trình bày tìm hiểu của Thờ người có công. mình về đời sống văn hóa nước ta dưới thời - Đạo phật, nho giáo phát triển mạnh. Trần. - Các nhóm khác nghe, theo dõi, bổ sung hoặc phản biện nếu cần. - Thời Trần đời sống văn hóa rất phát triển + Phật giáo phát triển nhưng không bẳng thời Trần, Trong nước nhiều người đi tu, có cả vua và quan lại. + Nho giáo phát triển mạnh, được triều đình quan tâm, thực hiện tuyển quan lại, thi cử + Các tín ngưỡng cổ truyền phát triển, các lễ hội dân gian diễn ra khắp nơi + Nhân dân xây dựng nên một nền văn hóa đa dạng, đậm tính dân tộc. - Học sinh khác nhận xét, bổ sung - Học sinh có thể phản biện nếu cần *GV kết luận Ở giai đoạn này nhà Trần đã quan tâm đến sự phát triển chung của đất nước, kinh tế phát triển tạo cơ sở cho một nền văn hóa rực rỡ. - Tập quán: Nhân dân đi chân đất, quần đen, áo tứ thân, cạo trọc đầu. Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 5 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 Đời sống văn hóa của nhân dân ta phong phú, - Hình thức sinh hoạt: đa dạng, mang đậm tính dân tộc. + Nhân dân thích ca hát, nhảy múa. - Thời Trần các tín ngưỡng cổ truyền vẫn phổ + Tập võ nghệ. biến trong nhân dân đạo phật không trở thành + Đấu vật... quốc giáo và không ảnh hưởng đến chính trị,chùa triền trở thành nơi sinh hoạt văn hoá giai đoạn này nho giáo rất phát triển, được nâng cao,chú ý hơn do nhu cầu xây dựng bộ máy nhà nước của giai cấp thống trị - Các nhà nho giữ vị trí cao trong bộ máy nhà nước được trọng dụng(Trương Hán Siêu, Chu Văn An)... - Nhân dân bên ngoài giản dị song bên trong chứa đựng lòng yêu nước sâu sắc,tinh thần thượng võ,đậm đà bản sắc văn hoá dân tộc. Đây là cơ sở cho nền văn hóa dân tộc ta phát triển và lưu truyền ở các thế hệ sau. Hoạt động 2: Tìm hiểu văn học thời Trần (7p) 2.Văn học - Giáo viêm mời đại diện nhóm 2 lên trình bày tìm hiểu của nhóm mình về văn học nước ta dưới thời Trần. - Các Nhóm còn lại nghe, nhận xét, bổ sung. - Văn học nước ta dưới thời Trần có nhiều điểm nổi bật. 2.Văn học. + Văn học chữ Hán Và chữ Nôm được sử -Văn học gồm chữ Hán và chữ Nôm. dụng + Có nhiều tác giả và tác phẩm nổi tiếng Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 6 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 + Văn học hình thành trên cơ sở các cuộc - Chứa đựng nhiều nội dung phong phú kháng chiến chống quân xâm lược. làm rạng rỡ văn hoá Đại Việt - Học sinh khác phản biện, đặt câu hỏi nếu có *Giáo viên nhận xét, chốt ý - So với thời Lý thời Trần văn học đạt được nhiều thành tựu. - Các thể loại văn học rất phong phú mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc - Tiêu biểu như tác phẩm: Hịch tướng sĩ, Phò giá về kinh, Phú sông Bạch Đằng... “Ta thường tới bữa quên ăn nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa...”. - Học sinh nghe giảng, nhớ kiến thức -Cũng thời kì này giáo dục- khoa học kĩ thuật cũng đạt được nhiều thành tựu. Hoạt động 3: Tìm Hiểu giáo dục- khoa học kĩ thuật thời Trần( 10p) GDCD(lớp 8- Lao động tự giác và sáng tạo). - Giáo viên mời đại diện nhóm 3 trình bày phần tìm hiểu của nhóm mình. - Đại diện nhóm trình bày, học sinh quan sát, các nhóm khác quan sát, nghe, bổ sung và đặt câu hỏi cho nhóm, lĩnh hội kiến thức. - Học sinh nêu một số thành tựu mà các em biết. - Giáo dục-khoa học kĩ thuật nước ta dưới thời Trần đạt được nhiều thành tựu + Mở trường học nhiều nơi. Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 7 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 + Tổ chức thi thường xuyên. + Lập cơ quan “Quốc sử viện”. 3.Giáo dục và khoa học, kĩ thuật. + 1272 “Đại Việt sử kí” 30 quyển của Lê Văn - Giáo dục:được trú trọng phát triển, góp Hưu. phần nân cao trình độ của nhà Trần + Trần Hưng Đạo đã viết "Binh thư yếu lược" - Tạo tiền đề cho sự phát triển của giáo - Các nhóm khác nghe, bổ sung và đặt câu hỏi dục nước ta sau này phản biện -Giáo viên nhận xét, bổ sung trả lời các câu hỏi -Để tăng cường đội ngũ trí thức cho dân tộc nhà Trần thường xuyên tổ chức các kì thi định lệ lấy Thái học sinh, Tam - Quân sự, y học, khoa học, kĩ thuật đạt nhiều thành tựu. Nguyên...các trường học được dựng lên khắp nơi, mở rộng quốc Tử Giám để dạy học( Giáo viên nêu tấm gương Thầy giáo Chu Văn An để giáo dục tinh thần tự học, yêu nước của ông, nêu tấm gương Hồ Nguyên Trừng, Tuệ Tĩnh...hướng học sinh đến sự khâm phục, lòng quyết tâm và sự cố gắng, sáng tạo trong học tập, lao động...). Giáo viên có thể cho học sinh xem đoạn video nói về Quốc tử Giám(nếu có thời gian). - Giáo viên chốt kiến thức: tất cả những thành tựu về văn hóa, văn học, khoa học kĩ thuật thời Trần đã minh chứng cho sự nỗ lực của giai cấp thống trị cũng như toàn dân tộc ta, là nền tảng vững chắc để xây dựng một đất nước hùng mạnh. Thời Trần còn có nhiều công trình kiến trúc tiêu biểu, còn lưu đến ngày nay. Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 8 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 - Phát triển mạnh trên mọi lĩnh vực và có nhiều đóng góp cho nền văn hoá dân tộc. Tạo bước phát triển cao cho nền văn minh Đại Việt. Hoạt động 4: Tìm hiểu nghệ thuật kiến trúc điêu khắc thời Trần(7p).( mĩ thuật7- sơ lược về Mĩ thuật thời Trần; Âm nhạc lớp 8 ( tiết 13- 1 số nhạc cụ dân tộc; Toán 7 bài 8) Giáo viên mời đại diện nhóm 4 lên trình bày phần chuẩn bị của nhóm mình. - Nhệ thuật kiến trúc- điêu khắc thời Trần cơ bản theo hình mẫu thời Lý + Nhưng có sự hoàn thiện hơn cả về kiểu dáng và chất liệu + Tinh xảo, rõ nét hơn có sừng vảy bệ vệ, uy nghi hơn Lý + Tháp phổ Minh, chùa thành Tây Đô. -Nhóm khác theo dõi, bổ sung, đặt câu hỏi phản biện *Giáo viên nhận xét, bổ sung, chốt ý kiến. Kiến trúc và điêu khắc thời Trần thể hiện một giai đoạn lịch sử của dân tộc. Đặc biệt hình tượng rồng thể hiện uy quyền của giai cấp thống trị đã phát triển cao hơn thời Lý Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 9 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 4.Nghệ thuật, kiến trúc và điêu khắc. - Nhiều công trình có giá trị - Nghệ thuật chạm khắc trau chuốt, tinh tế... 4. Đánh Giá kết quả giờ học(1p) - Nhận xét hoạt động chung của học sinh - Nhận xét, đánh giá chung giờ học của cả lớp 5. Dặn dò, nhắc nhở - Ôn lại bài học - Làm đáp án trả lời các câu hỏi trong SGK - Chuẩn bị bài: Đọc trước bài 16 SGK 6. Rút kinh nghiệm - Học sinh có kết quả thực hành tốt, phù hợp với khả năng của các em. - Học sinh tích cực tham gia nhận xét, đánh giá, hăng hái tham gia xây dựng bài. - Biết vận dụng những kiến thức đã học một cách hiệu quả, giúp giờ học sôi nổi - Đồ dùng trực quan đẹp, sinh động giúp khơi gợi được tinh thần yêu thích môn học. 7. Kiểm tra đánh giá kết quả học tập (10p) Cho học sinh làm phiếu đánh giá kết quả học tập của giáo viên chuẩn bị trước 8. Các sản phẩm của học sinh Các sản phẩm minh chứng kết quả học tập của học sinh thông qua bài học (file đính kèm) Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 10 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 Họ và tên lớp Trường PHIẾU ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Thời gian làm bài: 10 phút ( Dự án dự thi dạy học tích hợp liên môn) Phần I: Trắc nghiệm: (5điểm) Lựa chọn các câu trả lời đúng bằng cách đánh dấu vào phương án em chọn Câu 1: Trong văn học thời Trần sử dụng chữ viết phổ biến nào ? A. Chữ hán B. Chữ Nôm C. Chữ Quốc Ngữ D. Cả chữ Hán và chữ Nôm Câu 2: Tác phẩm Phò Giá về kinh do ai sáng tác? A. Trần Quốc Tuấn B. Trần Quang Khải C .Trần Cảnh D. Trần Thủ Độ Câu 3 :Tháp phổ Minh là công trình kiến trúc nổi tiếng thời nào? A. Thời Lý B. Thời Lê C .Thời Trần D. Thời Nguyễn Câu 4: Nhà Trần định lệ thi Thái học sinh (tiến sĩ) vào năm nào? A. 1246 B. 1247 C .1248 D. 1249 Câu 5: Ai là vị tổ sư thứ nhất của thiền phái Trúc Lâm? A. Trần Thái Tông C .Trần Nhân Tông B. Trần Minh Tông D. Trần Anh Tông Phần II: Câu hỏi tự luận: (5điểm) Em hãy viết một đoạn văn ngắn khoảng 10 dòng nêu nhận xét của em về những thành tựu văn hóa của dân tộc ta dưới thời Trần, qua đó để lại cho em bài học gì ? ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 11 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... .................................................................. Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 12 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 Nhóm 1: Đời sống văn hóa của nhân dân ta dưới thời Trần như thế nào? - Thời Trần, các tín ngưỡng cổ truyền trong nhân dân vẫn phát triển như tục thờ cúng tổ tiên, thờ các anh hùng dân tộc, người có công với nước.. . Trong phạm vi gia đình, người Việt Nam thường giữ đạo hiếu. Theo đạo hiếu, con cháu nhớ công ơn sinh thành dưỡng dục của cha mẹ, ông bà, tổ tiên cho nên hết lòng phụng dưỡng khi các ngài còn sống. Khi các ngài khuất núi, trong niềm tin hương hồn các ngài vẫn hiện diện gần gũi đâu đây trong cõi vô hình thì con cháu cúng giỗ để tưởng nhớ các ngài đồng thời dâng hiến những lễ vật để các ngài hưởng dùng. Việc thờ cúng các danh nhân, anh hùng chẳng những do lòng biết ơn các ngài mà còn do thành tâm cầu xin các ngài phù giúp dân làng hoặc xin các ngài tiếp tục góp công bảo vệ đất nước. Ở thời Trần dù Phật giáo không phát triển như thời Lý nhưng “nhân dân vẫn quá nửa làm sư”, chùa chiền mọc lên khắp nơi, đâu đâu cũng có chùa, thu hút nhiều tầng lớp đi tu trong đó có cả giai cấp thống trị và nhân dân. Trong đó có vua Trần Nhân Tông- về cuối đời ông đã tu ở núi Yên tử trở thành vị tổ sư thứ nhất của thiền phái Trúc Lâm. Nho giáo có đóng góp lớn trong sự phát triển của nhà Trần, do nhu cầu xây dựng bộ máy thống trị, thi cử...Nho giáo ngày càng được chú trọng và có vị trí cao hơn, nhiều nhà Nho được trọng dụng như Chu Văn An.. Phạm Sư Mạnh.... Trong văn hóa dân gian không thể không nhắc đến lễ hội, đó là 1 phần không thể thiếu trong sinh hoạt của cư dân Đại Việt. Lễ hội là một sự kiện văn hóa được tổ chức mang tính cộng đồng. Chính vì vậy dưới thời nhà Trần các lễ hội dân gian được tiếp thu và phát triển. Lễ hội thời Trần giúp con người nhớ về nguồn cội, hướng thiện, nhằm tạo dựng cuộc sống tốt lành, an vui... Qua phần trình bày của nhóm mình xin mời các bạn nhận xét, bổ sung Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 13 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 Học sinh1: nhóm bạn trình bày tốt, mình có 1 câu hỏi như sau: “bạn kể tên một số lễ hội dân gian được tổ chức dưới thời Trần” Học sinh trả lời: Lễ hội Trọi Trâu, đua thuyền, đấu vật, múa rối nước.... Học sinh hỏi: Lễ hội thời Trần thể hiện điều gì? Học sinh trả lời: Lễ hội thể hiện 1 dân tộc có lối sống giản dị, giàu lòng yêu nước, có tinh thần thượng võ, trọng nhân nghĩa. Nhóm 2: Tìm hiểu những nét nổi bật của văn học thời Trần Nhắc đến nhà Trần chúng ta không chỉ nhắc đến các cuộc kháng chiến chống quân xâm lược với nhiều nhà thiên tài quân sự, tạo nên những chiến công sáng chói tronga lịch sử giữ nước. Tuy nhiên, nhân tài đời Trần không chỉ giới hạn trong lãnh vực quân sự, mà còn có nhiều nhân vật kiệt xuất trong lãnh vực văn học. Nếu thi ca và văn chương là nền tảng của tư tưởng Việt, tư tưởng từ đó được hệ thống hóa thành nhân sinh quan và triết lý Việt, thì đóng góp của đời Trần rất quan trọng trong việc phát huy một nền văn hóa thuần túy Việt Nam. Bắt nguồn từ một nhân vật gốc gác ngư dân thuyền chài, không biết gì về văn học, các triều đại nhà Trần đã để lại một nền văn học Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 14 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 có phần vượt trội, hơn hẳn đời nhà Lý. Không những thế, dưới các triều đại này việc phổ biến chữ Nôm vàQuốc ngữ thi cho ta thấy người Việt đã bắt đầu phát huy một nền văn hóa đầy tự tin và ý thức độc lập, vượt lên khỏi ảnh hưởng sâu đậm của Trung Quốc(chữ Hán). Một trong những lý do văn học đời Trần có những thành tựu tốt đẹp là do việc học được khuyến khích không ngừng qua suốt các đời vua văn học đời Trần có những thành công tốt đẹp là do từ đời Thuận Tông trở về trước, việc học chú trọng về kinh thuật, đào tạo cho người học có bản lĩnh suy luận cơ bản, không chú trọng lối học từ chương. Do đó, nhà Trần có những học giả kiệt xuất như Chu Văn An, Trương Hán Siêu, và những nhà tư tưởng độc lập như Hồ Quý Ly. Trên đây là những tìm hiểu của nhóm 2 về văn học nước ta dưới thời Trần. Qua phần trình bày của nhóm tôi xin mời các bạn nhận xét, bổ sung. ( Học sinh hỏi: Cảm ơn phần trình bày của nhóm bạn, tôi thấy nhóm bạn chuẩn bị chu đáo, tìm hiểu kĩ nội dung, trình bày lưu loát. Tuy nhiên tôi có một thắc mắc xin nhóm bạn giải đáp: “ Bạn hãy cho biết nội dung chủ đạo của văn học thời Trần”? - Học sinh Trả lời: Xin cảm ơn bạn, sau đây nhóm tôi xin trả lời câu hỏi của bạn: Nội dung chủ đạo của văn học thời Trần: Như các bạn đã biết từ khi nhà Trần thành lập cho tới thế kỉ XV thì luôn gắn liền với các cuộc chiến tranh, chính vì vậy văn học chịu ảnh hưởng sâu sắc của các cuộc chiến tranh. Nội dung chủ đạo là ca ngợi tình yêu quê hương, đất nước, ca ngợi lòng yêu nước,lòng tự hào dân tộc... - Học sinh hỏi: Tôi có một câu hỏi cho nhóm bạn: “ bạn nói thời Trần có nhiều tác giả và tác phẩm văn học nổi tiếng vậy bạn có thể kể tên một số tác giả và tác phẩm nổi tiếng, bạn hãy đọc một bài thơ tiêu biểu” - Các tác giả nổi tiếng như Trần Quốc Tuấn với tác Phẩm Hịch Tướng Sĩ, Binh thư yếu lược. Trần Quang Khải với Phúc Hưng Viên, Tòng Giá Hoàn Kinh( tụng giá hoàn kinh sư). Trần Thánh Tông với Đệ Huyền Thiên Động, Chu Văn An với Thẩm Chảm Sớ, Trương Hán Siêu với Bạch Đằng Giang Phú, Linh Tế Tháp Kí...sau đây tôi xin đọc bài thơ Phò Giá về Kinh của tác giả Trần Quang Khải Chương Dương cướp giáo giặc, Hàm Tử bắt quân thù. Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 15 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 Thái bình nên gắng sức, Non nước ấy nghìn thu Nhóm 3: tìm hiểu giáo dục và khoa học –kĩ thuật thời Trần Giáo dục và khoa cử thời Trần trong lịch sử Việt Nam phản ánh hệ thống trường học và chế độ khoa cử nước Đại Việt từ năm 1226 đến năm 1400. Khi Phật giáo được nhà Trần coi trọng và thịnh hành, Nho giáo đóng vai trò thứ yếu. Tuy nhiên Nho học cũng từng bước thâm nhập vào xã hội qua hệ thống giáo dục. Sách học chính được quy định gồm có Ngũ Kinh,Tứ Thư, Bắc sử Ban đầu chỉ có nhà chùa,là nơi dạy chữ Nho và các sách sử. Sau này, nhiều nhà nho và thái học sinh không làm quan, về nhà dạy học. Hệ thống trường lớp tại các địa phương được hình thành. Một trong những người thầy xuất sắc nhất là Chu Văn An. Sau khi thành lập không lâu, nhà Trần.bắt đầu thực hiện chế độ khoa cử để chọn người tài giúp nước. Năm 1232, nhà Trần mở khoa thi đầu tiên. Năm 1247, triều đình đặt lệ thi lấy Tam khôi gồm 3 người đỗ đầu là trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa và quy định cứ 7 năm mở 1 khoa thi. Năm 1255, nhà Trần đặt lệ lấy 2 trạng nguyên: 1 kinh trạng nguyên dành cho các lộ phía bắc và 1 trại trạng nguyên dành choThanh Hóa và Nghệ An để khuyến khích việc học của phương nam. Năm 1275 lệ này bãi bỏ vì không cần thiết nữa. Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 16 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 Sau đó triều đình mở kỳ thi Đình để phân hạng cao thấp cho thái học sinh Năm 1396, Trần Thuận Tông ban chiếu quy định cách thức thi Hương, thi Hội bằng thể văn 4 kỳ, và định rõ: "Cứ năm trước thi Hương thì năm sau thi Hội, người đỗ thì vua ra một bài văn sách để xếp bục". Những người đỗ đạt được bổ nhiệm vào chức vụ ở viện Hàn lâm, các cơ quan hành khiển, sung vào các phái bộ sứ thần hoặc tiếp sứ phương Bắc. Họ trở thành bộ phận quan trọng trong bộ máy nhà nước, có những đóng góp quan trọng trọng lĩnh vực chính trị, ngoại giao như Nguyễn Hiền, Mạc Đĩnh Chi, Nguyễn Trung Ngạn Phạm Sư Mạnh, Lê Quát… Học sinh hỏi: Nhà Trần có một nhà giáo nổi tiếng, bạn cho biết đó là ai, nêu hiểu biết của nhóm bạn về nhà giáo đó? Học sinh trả lời: Chu Văn An (1292–1370), tên thật là Chu An, hiệu là Tiều Ẩn tên chữ là Linh Triệt, là mộtnhà giáo, thầy thuốc, đại quan nhà Trần trong lịch sử Việt Nam, được phong tước Văn Trinh Công nên đời sau quen gọi là Chu Văn An. Quê ông ở làng Văn Thôn, xã Quang Liệt, huyện Thanh Đàm (nay thuộc xóm Văn, xã Thanh Liệt, huyện Thanh Trì, Hà Nội. Là người chính trực, đã từng đỗ Thái học sinh, nhưng không ra làm quan mà mở trường dạy học ở làng Huỳnh Cung, bên kia sông Tô Lịch, ông có công lớn trong việc truyền bá, giáo dục tư tưởng đạo đức Khổng giáo vào Việt Nam. Vua Trần Minh Tông(1300–1357) mời ông ra làm tư nghiệp Quốc tử giám, dạy cho Thái tử Trần Vượng, tức là vua Trần Hiến Tông tương lai. Đến đời Dụ Tông, ông thấy quyền thần làm nhiều điều vô đạo, ông dâng Thất trảm sớ xin chém 7 tên gian nịnh, nhưng vua không nghe. Ông chán nản từ quan về ở núi Phượng Hoàng (Chí Linh, Hải Dương), lấy hiệu là Tiều ẩn (người đi ẩn hái củi), dạy học, viết sách cho tới khi mất. *Khoa học kĩ thuật - Trên cơ sở những thành tựu khoa học kĩ thuật thời Lý, thời Trần đã đạ được nhiều thành tựu và có nhiều cống hiến lớn. Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 17 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 - Về khoa học có sự đón góp của - Lịch sử: với sự thành lập của Quốc sử Viện, sử học đón vai trò quan trọn trong giáo dục với tác phẩm “ Đại Việt Sử kí – 30 tập” do Lê Văn Hưu soạn. Viết từ thời Triệu Vũ cho đến Lý Chiêu Hoàng. Thời kì này cũng có nhiều nhà sử học như Hồ Tôn Thốc, Nguyễn Trung Ngạn.. - Khoa học quân sự đạt đỉnh cao với hai tác Phẩm nổi tiếng của Trần Hưng Đạo: Binh Thư Yếu Lược, Vạn Kiếp Tông Bí Truyền thư - Toán học: Hình học và số học được sử dụng trong đo đạc ruộng đất và xây dựng - Thiên văn học. Trở thành 1 bộ môn được quan tâm,với những cột đồng hồ ở cung vua, các nhà Thiên văn học như đặng Lộ, Trần Nguyên Đán... - Y học: Có sự đóng góp của các danh y, trong đó phải kể đến danh y Tuệ Tĩnh - Kinh tế: Kĩ thuật làm ruộng sử dụng sức kéo trâu bò và công cụ lao động bằng sắt phổ biến. Trình độ sản xuất của thủ công nghiệp cũng được nâng cao. Đặc biệt là kĩ thuật đúc đồng và công nghệ làm giấy. - Học sinh hỏi: Theo tôi được biết thời Trần đã sử dụng súng nhưng không thấy nhóm bạn đề cập tới. Vậy bạn có thể nói cho tôi và cả lớp biết được không? Học sinh trả lời: Hồ Nguyên Trừng, trước để họ Lê, tự là Mạnh Nguyên, hiệu Nam Ông là người huyện Vĩnh Phúc, lộ Thanh Hoa (nay thuộc tỉnh Thanh Hóa. Ông là con trai cả của vua Hồ Quý Ly và là anh của vua Hồ Hán Thương Dưới triều nhà Trần Hồ Nguyên Trừng từng giữ chức Thượng Lân tự, Tư đồ. Đầu năm 1400 cha ông truất ngôi Trần Thiếu Đế tự lên ngôi vua, lập nên nhà Hồ. Sau đó, Hồ Nguyên Trừng được cử làm Tả tướng quốc. Năm 1406, lấy cớ "Phù Trần diệt Hồ", vua nhà Minh sai Trương Phụ và Mộc Thạnh mang 80 vạn quân sang đánh nước Việt. Nhiều lần, Hồ Nguyên Trừng được giao nhiệm vụ cầm quân chống lại.Việc ông lập một phòng tuyến chống giặc bắt đầu bằng cứ điểm then chốt Đa Bang (Ba Vì) kéo dài theo bờ Nam Sông Đà, sông Hồng cho đến sông Ninh Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 18 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 (Nam Hà) rồi lại tiếp tục theo bờ sông Luộc, sông Thái Bình đến Bình Than dài trên 400 km, đã tỏ rõ ông là nhà quân sự kiệt xuất. Hồ Nguyên Trừng cũng sáng tạo ra cách đánh độc đáo: ông cho đúc nhiều dây xích lớn chăng qua những khúc sông hiểm trở, kết hợp với quân mai phục trang bị bằng hỏa lực mạnh, từng khiến cho thủy binh giặc nhiều phen khiếp đảm. Thời ấy, do yêu cầu chống giặc ngoại xâm, muốn có nhiều súng trang bị cho các thành trì và các hạm đội, Hồ Nguyên Trừng đã phải gấp tổ chức những xưởng đúc súng lớn. Nhờ thông minh tuyệt vời và khả năng suy nghĩ phi thường, Hồ Nguyên Trừng đã đúc kết những kinh nghiệm cổ truyền, trên cơ sở đo, phát minh, chế tạo ra nhiều loại súng có sức công phá sấm sét. Từ việc cải tiến súng, chế thuốc súng, hiểu rõ sức nổ của thuốc đạn Nguyên Trừng phát minh ra phương pháp đúc súng mới gọi là súng "thần cơ Nhóm 4: tìm hiểu nghệ thuật kiến trúc điêu khắc thời Trần Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 19 Hồ sơ dự thi dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn- Năm học 2014-2015 Nghệ thuật Đại Việt thời Trần phản ánh các các loại hình nghệ thuật của nước Đại Việt thời nhà Trần, chủ yếu trên lĩnh vực điêu khắc và âm nhạc. Sự phát triển của nghệ thuật phong phú, đa dạng thời Trần tạo nên bộ phận quan trọng trong nền văn minh Đại Việt đương thời. Nghệ thuật điêu khắc thời Trần là sự nối tiếp thời Lý nhưng cách tạo hình hiện thực khoáng đạt, khỏe khoắn hơn. Yếu tố tạo nên nét đặc trưng đó là sự giao lưu văn hóa rộng rãi, tinh thần thượng võ được phát huy mạnh mẽ qua các cuộc chiến. Điêu khắc và trang trí luôn gắn với công trình kiến trúc. Những công trình điêu khắc thể hiện tại cung điện, chùa chiền, dinh thự các quan lại, lăng mộ vua chúa. Điêu khắc thời Trần được đánh giá là có bước tiến bộ, chắc khỏe hơn so với thời Lý. trong đó có một số phù điêu khắc hình nhạc công biểu diễn mang phong cách Chiêm Thành. Chân các bệ, cột thường có hình hoa sen. Cách trang trí hoa dựa trên nghệ thuật dân dụng. Chạm khắc để trang trí, làm tôn thêm vẻ đẹp cho các công trình kiến trúc. Tuy nhiên, nhiều bức chạm có chủ đề và bố cục độc lập được coi như tác phẩm hoàn chỉnh, như: cảnh Dâng hoa - Tấu nhạc (chùa Thái Lạc, Hưng Yên), Vũ nữ múa (bệ đá chùa Hoa Long, Thanh Hóa), Rồng (chùa Dâu, Bắc Ninh)... Hình Rồng thời Trần có thân hình mập mạp, uốn khúc mạnh mẽ hơn Rồng thời Lý. Hình rồng được chạm nổi trên bia và bệ đá, cả trên gạch rất nhiều, nhưng đã có nhiều tượng rồng được làm thành những cặp thành bậc cửa ở một số chùa và trước cung điện. Những cặp tượng rồng này hoàn toàn đúng nghĩa là tác phẩm tạo hình trong không gian ba chiều, vượt qua tính chất trang trí cho một vật phẩm khác như đế bia thời Lý, nó là tác phẩm điêu khắc độc lập tự thân tồn tại Những công trình tiêu biểu thời kỳ này gồm có những công trình chạm khắc trên gỗ đá như cánh cửa chùa Phổ Minh (Nam Định), chùa Thái Lạc (Hưng Yên), hổ đá trên lăng Trần Thủ Đ ộ(Thái Bình). Ngoài ra, còn có tượng trâu, ngựa ở lăng Trần Hiến Tông một số hương án đá như ở chùa Đậu - Thường Tín - Hà Tây, chùa Thầy - Quốc Oai - Hà tây, Chùa Ngọc Đình (Hồng Dương - Thanh Oai - Hà Tây), chùa Bối Khê (Tam Hưng - Giáo Viên: Nguyễn Thị Thảo- Tổ Xã hội- Trường THCS Ngọc Lâm Page 20