Tài liệu Lập quy trình công nghệ ,khuôn và đồ gá để sản xuất ra tai sau xe yaz

§å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 Lêi nãi ®Çu Gia c«ng ¸p lùc lµ ngµnh s¶n xuÊt ®· cã tõ rÊt l©u ®êi. Tõ ®ã cho ®Õn nay nã ®· kh«ng ngõng ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c. Ngµy nay Gia c«ng ¸p lùc lµ mét trong nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt tiªn tiÕn: TiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu, s¶n phÈm ®a d¹ng vµ phong phó, n¨ng suÊt cao, chÊt l−îng s¶n phÈm tèt... Trong nÒn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt «t« Gia c«ng ¸p lùc cã vai trß hÕt søc quan träng. HÇu hÕt c¸c chi tiÕt vá «t« ®Òu ®−îc chÕ t¹o b»ng ph−¬ng ph¸p gia c«ng ¸p lùc, cô thÓ lµ c«ng nghÖ t¹o h×nh vËt liÖu tÊm. T¹i nh÷ng chç cÇn ®é cøng v÷ng th× sÏ ®−îc ghÐp tõ 2 hoÆc 3 líp víi nhau, c¸c líp nµy ®−îc ghÐp víi nhau b»ng ph−¬ng ph¸p hµn hoÆc gÊp mÐp. Trªn c¸c chi tiÕt ng−êi ta lµm thªm c¸c g©n, gê ®Ó t¨ng ®é cøng v÷ng cña chi tiÕt mµ kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn mÜ quan cña nã. §èi víi chi tiÕt cã h×nh d¹ng phøc t¹p cã thÓ ®−îc chia ra c¸c phÇn ®¬n gi¶n ®Ó thuËn tiÖn trong qu¸ tr×nh dËp vuèt, råi sau ®ã sÏ ®−îc hµn l¹i víi nhau. Ngoµi chi tiÕt vá ra c¸c trang bÞ néi thÊt trong xe cã rÊt nhiÒu chi tiÕt ®−îc t¹o ra b»ng ph−¬ng ph¸p Gia c«ng ¸p ùc. Trong t−¬ng lai Gia c«ng ¸p lùc sÏ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cïng víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh s¶n xuÊt «t«, xe m¸y t¹i ViÖt Nam. Ngµnh Gia c«ng ¸p lùc ë n−íc ta tõ tr−íc tíi nay ch−a thùc sù ph¸t triÓn nh− ®óng víi tÇm quan träng cña nã trong c«ng nghiÖp . Tuy nhiªn , viÖc nhµ n−íc ®−a ra ®Ò tµi cÊp quèc gia vÒ dËp vá xe « t« YAZ ®· cho thÊy ®−îc sù nhËn ®Þnh ®óng ®¾n vÒ thÕ m¹nh cña ph−¬ng ph¸p Gia c«ng ¸p lùc. “LËp quy tr×nh c«ng nghÖ ,khu«n vµ ®å g¸ ®Ó s¶n xuÊt ra tai sau xe YAZ” lµ mét ®Ò tµi trong chïm ®Ò tµi vÒ vá xe « t« do bé m«n Gia c«ng ¸p lùc giao cho sinh viªn kho¸ 42 lµm ®å ¸n tèt nghiÖp . §å ¸n ®−îc thùc hiÖn víi sù h−íng dÉn cña thÇy NguyÔn MËu §»ng vµ thÇy Lª Gia B¶o gi¶ng viªn bé m«n gia c«ng ¸p lùc vµ mét sè c¸c thÇy gi¸o kh¸c. §©y lµ mét ®Ò tµi míi v× vËy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt . v× vËy rÊt mong cã ®−îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp ®Ó ®Ò tµi ®−îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy gi¸o ,c¸c b¹n bÌ ®· gióp ®ì em hoµn thµnh b¶n ®å ¸n nµy. Hµ néi , Ngµy Th¸ng 05 N¨m 2002 Sinh viªn TiÕn http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 Ch−¬ng 1 – Giíi thiÖu ®«i nÐt vÒ c«ng nghÖ dËp chi tiÕt vá xe «t« 1.1 §Þnh nghÜa chi tiÕt vá «t«. Chi tiÕt vá xe «t« (gäi t¾t lµ vá «t«) lµ nh÷ng chi tiÕt dÞ h×nh vµ máng t¹o nªn bÒ mÆt vµ bªn trong cña «t« nh− n¾p ®Ëy ®éng c¬ , gÇm , cabin vµ th©n xe. MÆt tr−íc vµ cabin cña xe t¶i mÆt tr−íc vµ vá cña xe du lÞch ®Òu lµ nh÷ng chi tiÕt dËp tÊm t¹o nªn. C¸c bÒ mÆt cã thÓ nh×n thÊy ®−îc cña vá xe nãi chung ®Òu cã tÝnh trang trÝ , ngoµi nh÷ng yªu cÇu vÒ sö dông tèt dÔ söa ch÷a , dÔ chÕ t¹o th× cßn ph¶i cã tÝnh thÈm mü . So víi nh÷ng chi tiÕt dËp tÊm th«ng th−êng th× c¸c chi tiÕt vá xe cã ®Æc ®iÓm lµ vËt liÖu máng , ®a phÇn lµ nh÷ng chi tiÕt cã h×nh d¹ng kh«ng gian phøc t¹p, yªu cÇu bÒ mÆt cã chÊt l−îng cao. Bëi vËy khi thiÕt kÕ c«ng nghÖ dËp c¸c chi tiÕt vá, thiÕt kÕ khu«n vµ c«ng nghÖ chÕ t¹o khu«n ®Òu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng, v× thÕ c¸c khu«n dËp vá «t« ph¶i ®−îc xem xÐt nh− mét vÊn ®Ò mang tÝnh ®Æc thï. C¨n cø vµo t¸c dông vµ yªu cÇu cña chóng vá cã thÓ chia lµm 3 lo¹i lµ vá ngoµi , vá trong vµ c¸c chi tiÕt gia cè . Vá ngoµi , vá trong ®−îc dËp tõ c¸c lo¹i thÐp tÊm 08 ÷ 09 KΠ cã chiÒu dµy 0.7 ÷ 1 mm cßn c¸c chi tiÕt gia cè th× dËp b»ng thÐp tÊm 08 ÷ 09 KΠ cã chiÒu ®µy 1 ÷ 2 mm 1.2 Yªu cÇu ®èi víi c¸c chi tiÕt vá «t« 1.2.1 ChÊt l−îng bÒ mÆt tèt. C¸c chi tiÕt vá ®Æc biÖt lµ nh÷ng bÒ mÆt nh×n thÊy cña vá ngoµi kh«ng ®−îc phÐp cã vÕt nh¨n, x−íc, cã v©n, mÊp m« vµ nh÷ng khuyÕt tËt kh¸c ¶nh h−ëng ®Õn mü quan cña bÒ mÆt. Nh÷ng ®−êng nÐt trang trÝ, g©n trang trÝ trªn vá ph¶i râ nÐt, ph¶i tr¸i ph¶i ®èi xøng vµ chuyÓn tiÕp ®Òu ®Æn . Nh÷ng ®−êng nÐt trang trÝ trªn vá t¹i chç tiÕp gi¸p gi÷a hai chi tiÕt ph¶i khíp víi nhau kh«ng ®−îc phÐp lÖch . ChÊt l−îng bÒ mÆt ®èi víi vá cña xe du lÞch cµng quan träng h¬n , nh÷ng khuyÕt tËt bÒ mÆt cho dï nhá ®Òu cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn mü quan sau khi s¬n g©y ra hiÖn t−îng t¸n x¹ ¸nh s¸ng. 1.2.2 KÝch th−íc h×nh häc vµ h×nh d¹ng phï hîp yªu cÇu. Vá cã h×nh ®¹ng phøc t¹p nhiÒu mÆt cong kh«ng gian, kÝch th−íc h×nh häc vµ h×nh d¹ng cña chóng nhÊt thiÕt ph¶i phï hîp víi b¶n vÏ vµ m« h×nh ( HoÆc m« h×nh khi m« pháng sè ) . BÒ mÆt kh«ng gian cã lo¹i lµ do yªu cÇu t¹o h×nh vµ mü quan cña b¶n th©n chi tiÕt ; cã lo¹i do hai hoÆc nhiÒu http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 chi tiÕt vá l¾p r¸p víi nhau mµ t¹o thµnh . Nh÷ng chç tiÕp gi¸p cña c¸c bÒ mÆt kh«ng gian th× ph¶i trïng khíp. B¶n vÏ chi tiÕt vá chØ cã thÓ biÓu thÞ ®−îc mét sè kÝch th−íc h×nh chiÕu chñ yÕu , kh«ng thÓ thÓ hiÖn hÕt tÊt c¶ c¸c vÞ trÝ kh«ng gian cña c¸c ®iÓm t−¬ng quan trªn vá , cho dï ®· thÓ hiÖn ®−îc hÕt tÊt c¶ c¸c vÞ trÝ kh«ng gian cña c¸c ®iÓm t−¬ng quan th× còng khã sö dông do b¶n vÏ qu¸ phøc t¹p , qu¸ nhiÒu ®−êng kÝch th−íc, qu¸ rèi r¾m . Bëi vËy trªn b¶n vÏ chi tiÕt chØ ghi c¸c kÝch th−íc ngo¹i h×nh vµ kÝch th−íc giao ®iÓm cña c¸c ®−êng 100 (tøc lµ to¹ ®é cã kháng c¸ch lµ 100 mm ) , c¸c kÝch th−íc qu¸ ®é th× c¨n cø vµo m« h×nh. 1.2.3 TÝnh c«ng nghÖ tèt TÝnh c«ng nghÖ cña chi tiÕt vá chñ yÕu thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng dËp , tÝnh l¾p r¸p b»ng hµn, an toµn khi thao t¸c , hÖ sè sö dông vËt liÖu vµ nh÷ng yªu cÇu ®èi víi vËt liÖu . Kh¶ n¨ng dËp cña chi tiÕt vá mÊu chèt ®−îc thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng vµ ®é ch¾c ch¾n khi dËp vuèt mµ tÝnh c«ng nghÖ khi dËp vuèt tèt hay xÊu l¹i chñ yÕu ®−îc quyÕt ®Þnh bëi h×nh d¹ng cña chi tiÕt . NÕu chi tiÕt vá cã thÓ dËp vuèt th× ®èi víi c¸c nguyªn c«ng sau dËp vuèt chØ cßn lµ vÊn ®Ò x¸c ®Þnh sè l−îng nguyªn c«ng vµ s¾p xÕp tr×nh tù tr−íc sau cña c¸c nguyªn c«ng. Nãi chung c¸c chi tiÕt vá ®Òu dËp vuèt mét lÇn , ®Ó thùc hiÖn ®−îc viÖc t¹o h×nh b»ng ,mét lÇn dËp vuèt th× cÇn ph¶i khai riÓn nh÷ng chç lªn vµnh , ®iÒn ®Çy c¸c lç céng thªm phÇn bæ sung do c«ng nghÖ yªu cÇu , sau khi dËp vuèt sÏ c¾t bá phÇn bæ sung c«ng nghÖ ë nh÷ng nguyªn c«ng sau , v× thÕ phÇn bæ sung c«ng nghÖ lµ phÇn vËt liÖu tiªu hao nhÊt thiÕt ph¶i cã do c«ng nghÖ yªu cÇu . PhÇn bæ sung c«ng nghÖ nhiÒu hay Ýt tr−íc hÕt ®−îc quyÕt ®Þnh bëi møc ®é phøc t¹p cña chi tiÕt vá .Møc ®é phøc t¹p cña chi tiÕt vá cßn ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu nhÊt ®Þnh ®èi víi tÝnh n¨ng cña vËt liÖu vÝ dô nh÷ng chi tiÕt vá cã ®é s©u lín, bÒ mÆt kh«ng gian phøc t¹p th× ph¶i dïng thÐp tÊm cã tÝnh n¨ng dËp vuèt s©u t−¬ng ®èi nh− 08KΠ. 1.2.4 Ph¶i cã ®ñ ®é cøng v÷ng Trong qu¸ tr×nh dËp vuèt do cã chç møc ®é biÕn d¹ng ®èi víi vËt liÖu qu¸ nhá lµm cho ®é cøng v÷ng cña chi tiÕt kh«ng ®−îc ®¶m b¶o g©y tiÕng ån khi bÞ chÊn ®éng. Ph−¬ng ph¸p kiÓm tra ®é cøng v÷ng cña vá lµ dïng tay gâ vµo bÒ mÆt nghe ©m thanh xem cã gièng nhau ë mäi chç hay kh«ng . Chç nµo ©m thanh thÊp th× chøng tá ®é cøng v÷ng ë chç ®ã kÐm. Khi dïng tay Ên nÕu chi tiÕt cã chç bËp bïng th× chøng tá chi tiÕt kh«ng ®¹t yªu cÇu .NÕu dïng nh÷ng chi tiÕt nµy l¾p r¸p «t« th× khi «t« ch¹y ph¸t sinh chÊn ®éng sÏ g©y tiÕng ån lín vµ lµm cho chi tiÕt chãng háng . Ngoµi ra nh÷ng chi tiÕt dËp vuèt kh«ng ®ñ ®é biÕn d¹ng cÇn thiÕt, ®é cøng v÷ng kÐm th× sau khi c¾t biªn http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 sÏ g©y nªn sai lÖch vÒ h×nh d¹ng . NÕu sau khi c¾t biªn cßn gÊp mÐp th× cã thÓ nhê gÊp mÐp mµ c¶i thiÖn ®é cøng v÷ng. 1.3 Ph©n lo¹i c«ng nghÖ ®èi víi chi tiÕt vá §Ó tiÖn cho viÖc x¸c lËp qui tr×nh c«ng nghÖ vµ thiÕt kÕ khu«n cÇn ph¶i ph©n lo¹i c«ng nghÖ ®èi víi c¸c chi tiÕt vá tuú theo møc ®é phøc t¹p cña nguyªn c«ng dËp vuèt vµ ®Æc ®iÓm cña b¶n th©n chi tiÕt . Møc ®é phøc t¹p cña dËp vuèt ®−îc ®¸nh gi¸ bëi ®é s©u khi dËp vuèt vµ sù phøc t¹p vÒ h×nh d¹ng, cßn ®Æc ®iÓm cña chi tiÕt lµ muèn nãi chóng cã mÆt ®èi xøng hay kh«ng. C¨n cø vµo sù ph©n tÝch ®èi víi tÊt c¶ c¸c chi tiÕt vá cã thÓ ph©n lo¹i nh− sau : 1. C¸c chi tiÕt cã mét mÆt ®èi xøng vÝ dô n¾p thïng n−íc , n¾p bé t¶n nhiÖt , tÊm che mÆt tr−íc , capo , n¾p thïng hµnh lý… Nh÷ng chi tiÕt nµy l¹i cã thÓ ph©n thµnh: - N«ng h×nh d¹ng cong vµ lâm . - §é s©u ®ång ®Òu , h×nh d¹ng t−¬ng ®èi phøc t¹p. - §é s©u kh¸c nhau , h×nh d¹ng phøc t¹p. - §é s©u lín. 2. c¸c chi tiÕt kh«ng ®èi xøng vÝ dô nh− : mÆt ngoµi c¸nh cöa , mÆt trong c¸nh cöa , c¸c tai tr−íc , tai sau. Lo¹i nµy l¹i cã thÓ chia thµnh: - N«ng vµ ph¼ng. - ®é s©u ®ång ®Òu h×nh d¹ng t−¬ng ®èi phøc t¹p. - §é s©u lín. 3. C¸c chi tiÕt cã thÓ dËp ®«i vÝ dô nh− tÊm che bªn c¹nh ph¶i vµ tr¸i , dÇm tr¸i vµ ph¶i ë nãc…. 4. Nh÷ng chi tiÕt cã mÆt bÝch nh− tÊm c¸nh cöa ngoµi. 5. Nh÷ng chi tiÕt uèn. 1.4 ThiÕt kÕ c«ng nghÖ dËp c¸c chi tiÕt vá C«ng nghÖ dËp c¸c chi tiÕt vá bao gåm 3 nguyªn c«ng c¬ b¶n lµ dËp vuèt , c¾t biªn vµ gÊp mÐp . Trªn c¬ së cña 3 nguyªn c«ng c¬ b¶n nµy vµ c¨n cø vµo h×nh d¹ng vµ kÝch th−íccô thÓ cña c¸c chi tiÕt mµ x©y dùng c«ng nghÖ dËp cña chóng . ThiÕt kÕ c«ng nghÖ bao gåm nh÷ng néi dung chñ yÕu sau ®©y. 1.4.1. X¸c ®Þnh ph−¬ng dËp. C«ng nghÖ dËp c¸c chi tiÕt vá «t« nãi chung gåm 2 hoÆc tõ hai nguyªn c«ng trë lªn. Ph−¬ng dËp trong mçi nguyªn c«ng ®−îc x¸c ®Þnh dùa vµo t×nh h×nh cô thÓ cña nguyªn c«ng ®ã. X¸c ®Þnh ph−¬ng dËp th−êng b¾t ®Çu tõ nguyªn c«ng t¹o h×nh sau ®ã míi x¸c ®Þnh ph−¬ng dËp ë c¸c nguyªn c«ng http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 sau. CÇn cè g¾ng thiÕt kÕ ph−¬ng dËp trong c¸c nguyªn c«ng gièng nhau. §iÒu ®ã cã −u ®iÓm lµ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt theo d©y chuyÒn kh«ng cÇn ph¶i lËt chi tiÕt nhê ®ã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong thao t¸c d©y chuyÒn, gi¶m nhÑ c−êng ®é lao ®éng cña c«ng nh©n. D−íi gãc ®é chÕ t¹o khu«n cã thÓ gi¶m thiÓu sè l−îng mÉu chÐp h×nh vµ d−ìng kiÓm tra , rót ng¾n chu k× chÕ t¹o n©ng cao ®é chÝnh x¸c cña khu«n. Mét sè chi tiÕt tr¸i ph¶i ®èi xøng víi nhau vµ kÝch th−íc bao kh«ng lín nÕu x¸c ®Þnh ph−¬ng dËp cho mét chi tiÕt kh«ng nh÷ng kh«ng tiÖn mµ cßn bÊt lîi cho nghuyªn c«ng dËp t¹o h×nh. Do ®ã nªn dËp hai chi tiÕt ghÐp l¹i víi nhau. D−íi ®©y sÏ giíi thiÖu viÖc x¸c ®Þnh ph−¬ng dËp ®èi víi c¸c nguyªn c«ng c¬ b¶n 1.4.1.1 . X¸c ®Þnh ph−¬ng dËp vuèt. X¸c ®Þnh ph−¬ng dËp vuèt lµ vÊn ®Ò ®Çu tiªn khi x©y dùng ph−¬ng ¸n dËp vuèt . Nã kh«ng nh÷ng quyÕt ®Þnh cã thÓ dËp ra chi tiÕt ®¹t yªu cÇu hay kh«ng mµ cßn ¶nh h−ëng tíi phÇn bï c«ng nghÖ nhiÒu hay Ýt vµ ph−¬ng ¸n cña c¸c nguyªn c«ng sau dËp vuèt nh− tinh chØnh , c¾t biªn , gÊp mÐp. Bëi vËy cÇn ph¶i suy nghÜ mét c¸ch cÈn träng khi x¸c ®Þnh ph−¬ng dËp vuèt. §èi víi nh÷ng chi tiÕt vá cã mÆt ®èi xøng th× viÖc x¸c ®Þnh ph−¬ng dËp vuèt cña nã cÇn ph¶i xoay quanh trôc vu«ng gãc víi mÆt ®èi xøng. Víi lo¹i chi tiÕt mµ ®−êng to¹ ®é song song víi mÆt ®èi xøng kh«ng thay ®æi , viÖc x¸c ®Þnh ph−¬ng dËp vuèt t−¬ng ®èi dÔ dµng. §èi víi lo¹i chi tiÕt kh«ng ®èi xøng viÖc x¸c ®Þnh ph−¬ng dËp vuèt b»ng c¸ch xoay chi tiÕt quanh hai mÆt to¹ ®é vu«ng gãc víi nhau theo vÞ trÝ cña xe.§èi víi lo¹i chi tiÕt nµy sau khi x¸c ®Þnh ph−¬ng dËp vuèt mµ quan hÖ h×nh chiÕu cña nã hoµn toµn kh«ng thay ®æi th× gäi lµ n»m ë vÞ trÝ cña xe; nÕu quan hÖ cña nã thay ®æi th× gäi lµ kh«ng n»m ë vÞ trÝ cña xe Ph−¬ng Ph−¬ng dËp dËp §−êng c¾t §−êng mÐp c¾t mÐp §−êng α §−êng c¾t c¾t mÐp mÐp a/ Ph−¬ng dËp kh«ng hîp lÝ http://www.ebook.edu.vn b/ Ph−¬ng dËp hîp lÝ §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 Khi x¸c ®Þnh ph−¬ng dËp vuèt cÇn ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn sau : - KÕt thóc qu¸ tr×nh dËp vuèt , chµy cã thÓ Ðp ph«i vµo mäi ®iÓm cña bÒ mÆt cèi mµ kh«ng cã nh÷ng gãc chÕt , hoÆc vïng chÕt (nh− ë ph−¬ng ¸n b ) - Khi b¾t ®Çu qu¸ tr×nh dËp vuèt bÒ mÆt tiÕp xóc gi÷a ph«i vµ chµy cè g¾ng cµng lín cµng tèt vµ nªn ë vïng trung t©m khu«n. - Cè g¾ng gi¶m chiÒu s©u dËp vuèt nh−ng ph¶i ®ñ møc ®é biÕn d¹ng vµ trë lùc kÐo ph«i vµo trong cèi ®ång ®Òu , gãc kÐo ph«i ë hai phÝa cña chµy b»ng nhau. - Ph−¬ng dËp vuèt ph¶i tho¶ m·n cho viÖc dËp nh÷ng hèc lâm (trªn chµy) hoÆc cã phÇn dËp vuèt ng−îc. Tãm l¹i tuú thuéc vµo h×nh d¹ng cña chi tiÕt mµ xem xÐt c©n nh¾c vµ chän ph−¬ng dËp vuèt sao cho hîp lÝ. NÕu cÇn cã thÓ thay ®æi h×nh d¹ng chi tiÕt ®Ó cã ph−¬ng dËp vuèt hîp lÝ . Sau ®ã t¹o h×nh l¹i ë nh÷ng nguyªn c«ng sau. 1.4.1.2 X¸c ®Þnh ph−¬ng c¾t mÐp vµ h×nh thøc c¾t mÐp. 1.X¸c ®Þnh ph−¬ng c¾t mÐp Chi tiÕt sau khi dËp t¹o h×nh b»ng dËp vuèt do vÞ trÝ c¾t mÐp vµ ®ét lç kh¸c nhau nªn khu«n dËp ë c¸c nguyªn c«ng c¾t mÐp vµ ®ét lç kh¸c nhau . Do chi tiÕt sau nguyªn c«ng dËp vuèt ®−îc ®Æt vµo khu«n c¾t mÐp víi vÞ trÝ nh− nhau cho nªn ph−¬ng dËp trong nguyªn c«ng c¾t mÐp ®ét lç phèi hîp cã thÓ 2 hoÆc nhiÒu h¬n . Ph−¬ng c¾t mÐp lÝ t−ëng lµ ph−¬ng sao cho chuyÓn ®éng cña l−ìi c¾t vu«ng gãc víi bÒ mÆt c¾t ®iªï ®ã cã nghÜa lµ ®iÒu kiÖn dËp tèi −u lµ ph¸p tuyÕn cña bÒ mÆt c¾t trïng víi ph−¬ng c¾t mÐp. NÕu c¾t mÐp ë trªn bÒ mÆt cong cña chi tiÕt dËp vuèt th× ph−¬ng dËp lÝ t−ëng sÏ cã v« sè, ®iÒu nµy kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc trong cïng mét nguyªn c«ng. V× thÕ cho phÐp ph−¬ng dËp vµ bÒ mÆt c¾t mÐp cã mét gãc ®é nµo ®ã . §é lín cña gãc ®ã nãi chung kh«ng nªn nhá h¬n 10° , nÕu nh− qu¸ nhá th× vËt liÖu sÏ kh«ng bÞ b¾t c¾t mµ bÞ “nhay” ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng cña bÒ mÆt c¾t mÐp. Khi mÆt c¾t mÐp song song víi ph−¬ng c¾t th× cã thÓ dïng l−ìi dao nghiªng ®Ó c¾t nh−ng ph¶i t¨ng hµnh tr×nh c¾t , khi ®ã l−ìi c¾t sÏ bÞ mµi mßn rÊt nhanh . c¨n cø vµo ph−¬ng c¾t mÐp cã thÓ chia thµnh mÊy h×nh thøc c¾t mÐp nh− sau : 2. H×nh thøc c¾t mÐp (1) C¾t mÐp vu«ng gãc : Khi tiÕp tuyÕn t¹i bÊt k× ®iÓm nµo trªn ®−êng c¾t mÐp hîp víi mÆt ph¼ng n»m ngang mét gãc nhá h¬n 30° th× dïng ph−¬ng ph¸p c¾t mÐp vu«ng gãc . Ph−¬ng c¾t mÐp cña ph−¬ng ph¸p nµy chÝnh lµ ph−¬ng chuyÓn ®éng cña ®Çu tr−ît m¸y Ðp. Do kÕt cÊu cña khu«n http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 c¾t mÐp vu«ng gãc ®¬n gi¶n nhÊt nªn th−êng −u tiªn lùa chän khi thiÕt kÕ c«ng nghÖ a ) C¾t mÐp vu«ng gãc Khi c¸c nh©n tè ¶nh h−ëng tíi c¾t biªn t−¬ng ®èi thuËn lîi th× gãc ∝ cã thÓ më réng tíi 45° (2) C¾t biªn n»m ngang : Khi vÞ trÝ c¾t biªn n»m ë thµnh bªn , do gãc gi÷a thµnh bªn vµ mÆt ngang lín nªn sö dông h×nh thøc c¾t biªn nµy ®Ó tiÕp cËn víi ®iÒu kiÖn dËp lÝ t−ëng. V× ph−¬ng dËp n»m ngang nªn kÕt cÊu cña khu«n c¾t biªn ph¶i cã c¬ cÊu chuyÓn dæi ph−¬ng chuyÓn ®éng cña ®Çu tr−ît m¸y Ðp do ®ã kÕt cÊu cña khu«n t−¬ng ®èi phøc t¹p b ) C¾t mÐp n»m ngang http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 (3) C¾t mÐp nghiªng : Do nh÷ng h¹n chÕ vÒ bÒ mÆt c¾t mÐp mµ ph−¬ng dËp trong nguyªn c«ng c¾t mÐp ph¶i nghiªng ®i mét gãc nhÊt ®Þnh , tr−êng hîp nµy gäi lµ c¾t mÐp nghiªng . C¾t mÐp nghiªng còng ®ßi hái khu«n c¾t mÐp ph¶i cã c¬ cÊu chuyÓn ®æi ph−¬ng chuyÓn ®éng cña ®Çu tr−ît m¸y Ðp nªn kÕt cÊu khu«n còng t−¬ng ®èi phøc t¹p. c ) C¾t mÐp nghiªng 1.4.1.3. X¸c ®Þnh ph−¬ng gÊp mÐp : GÊp mÐp ®èi víi chi tiÕt vá nãi chung lµ nguyªn c«ng t¹o h×nh cuèi cïng trong c«ng nghÖ dËp . ChÊt l−îng gÊp mÐp vµ ®é chÝnh x¸c vÒ vÞ trÝ ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l−îng l¾p r¸p cña toµn bé xe. Bëi vËy muèn x¸c ®Þnh ®óng ®¾n ph−¬ng gÊp mÐp th× tr−íc hÕt ph¶i ph©n tÝch h×nh d¹ng gÊp mÐp vµ tr¹ng th¸i øng suÊt. GÊp mÐp c¸c chi tiÕt vá ®èi víi biªn d¹ng ngoµi nãi cung ®Òu lµ kh«ng khÐp kÝn , ph−¬ng gÊp mÐp cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l−îng gÊp mÐp . Ph−¬ng gÊp mÐp hîp lÝ cÇn tho¶ m·n 2 ®iÒu kiÖn sau : (1) Ph−¬ng chuyÓn ®éng cña cèi gÊp mÐp trïng víi thµnh ®øng vµ phÇn låi gÊp mÐp cña chi tiÕt . (2) Ph−¬ng chuyÓn ®éng cña cèi gÊp mÐp vu«ng gãc víi mÆt chuÈn gÊp mÐp hoÆc b»ng víi gãc hîp bëi c¸c mÆt chuÈn gÊp mÐp. §èi víi tr−êng hîp gÊp mÐp kÝn vÝ dô nh− gÊp mÐp lç th× ph−¬ng gÊp mÐp chØ cã thÓ tho¶ m·n ®iªï kiÖn 1 , ngoµi ra kh«ng thÓ cã c¸ch lùa chän nµo kh¸c bëi h×nh d¹ng cña chi tiÕt ®· rµng buéc ph−¬ng gÊp mÐp. §èi víi gÊp mÐp ph¼ng th× chØ cÇn ph−¬ng gÊp mÐp tho¶ m·n nh÷ng ®iÒu kiÖn (2) lµ cã thÓ tho¶ m·n ®iÒu kiÖn (1) bëi vËy còng sÏ dÔ dµng x¸c ®Þnh ®−îc ph−¬ng gÊp mÐp. http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 §èi víi gÊp mÐp mÆt cong ph¶i ®ång thêi tho¶ mnh÷ng c¶ hai ®iÒu kiÖn nãi trªn vÒ mÆt lÝ thuyÕt lµ kh«ng thÓ ®−îc . §Ó chän ph−¬ng gÊp mÐp t−¬ng ®èi hîp lÝ th× khi c¸c ®Þnh ph−¬ng gÊp mÐp ®èi víi mÆt cong cÇn xem xÐt hai vÊn ®Ò sau : 1) Khi gÊp mÐp th× tiÕp tuyÕn t¹i bÊt k× ®iÓm nµo trªn ®−êng gÊp mÐp nªn cè g¾ng vu«ng gãc víi ph−¬ng gÊp mÐp chØ cã nh− vËy míi tiÕn gÇn ®Õn ph−¬ng gÊp mÐp hîp lÝ theo ®iÒu kiÖn (2). 2) Khi gÊp mÐp th× ph©n lùc trªn ®−êng nèi hai ®Çu cña ®−êng gÊp mÐp ph¶i c©n b»ng . GÊp mÐp nh− thÕ míi ®Òu , æn ®Þnh vµ tiÕn gÇn tíi ph−¬ng gÊp mÐp hîp lÝ theo ®iÒu kiÖn (1). Bëi vËy ®èi víi gÊp mÐp c¸c ®−êng cong th× ph−¬ng gÊp mÐp nãi chung nªn chän ®−êng ph©n gi¸c cña gãc hîp bëi mÆt c¾t t¹i hai ®Çu cña ®−êng gÊp mÐp mµ kh«ng chän ph−¬ng vu«ng gãc víi ®−êng nèi hai ®Çu cña ®−êng gÊp mÐp nh− thÓ hiÖn ë h×nh sau. PH¦¥NG gÊp mÐp N£N CHäN 1.5. Xö lÝ c«ng nghÖ trong nguyªn c«ng dËp vuèt . §Ó thùc hiÖn dËp vuèt ®èi víi chi tiÕt vá th× ph¶i c¶i t¹o chóng thµnh vËt dËp vuèt. Nh÷ng gi¶i ph¸p kÜ thuËt nh»m c¶i t¹o chi tiÊt vá gäi lµ xö lÝ c«ng nghÖ . X¸c ®Þnh h×nh d¹ng cña mÆt chÆn ph«i lµ mét néi dung quan träng trong xö lÝ c«ng nghÖ. Ngoµi ra viÖc khai triÓn gÊp mÐp, nh÷ng phÇn bï c«ng nghÖ , bè trÝ c¸c g©n vuèt vµ nh÷ng phÇn bï c¾t më ®Òu thuéc vÒ néi dung cña xö lÝ c«ng nghÖ. http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 Xö lÝ c«ng nghÖ trong nguyªn c«ng dËp vuèt c¸c chi tiÕt vá kh«ng nh÷ng ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn biªn d¹ng thuËn lîi cho nguyªn c«ng dËp vuèt mµ cßn t¹o thuËn lîi cho c¸c nguyªn c«ng sau . VÝ dô viÖc khai triÓn gÊp mÐp kh«ng nh÷ng ®Ó thùc hiÖn t¹o h×nh trong dËp vuèt mµ cßn t¹o ph−¬ng dËp hîp lÝ cho c¸c nguyªn c«ng c¾t biªn vµ gÊp mÐp sau nµy. 1.5.1.X¸c ®Þnh h×nh d¹ng mÆt chÆn ph«i cho nguyªn c«ng dËp vuèt MÆt chÆn ph«i lµ mét bé phËn quan träng cÊu thµnh phÇn bï c«ng nghÖ , nã chÝnh lµ phÇn n»m ngoµi b¸n kÝnh gãc l−în cña cèi . Khi chµy b¾t ®Çu tiÕp xóc víi ph«i th× vµnh chÆn ®· Ðp chÆt ph«i trªn vµnh chÆn cña cèi . H×nh d¹ng cña mÆt chÆn ph«i kh«ng nh÷ng ph¶i b¶o ®¶m cho ph«i trªn mÆt chÆn kh«ng bÞ nh¨n mµ cßn ph¶i t¹o thuËn lîi cho phÇn ph«i n»m d−íi chµy ®i vµo cèi ®Ó gi¶m bít chiÒu s©u dËp vuèt cña chi tiÕt , cµng quan träng h¬n lµ ph¶i b¶o ®¶m phÇn ph«i kÐo vµo trong cèi kh«ng nh¨n, r¸ch . MÆt chÆn ph«i cã hai lo¹i, lo¹i thø nhÊt lµ b¶n th©n mÆt chÆn ph«i chÝnh lµ mÆt bÝch cña chi tiÕt , bëi vËy mÆt chÆn ph«i cña chi tiÕt nµy ®−¬ng nhiªn ®−îc x¸c ®Þnh. §Ó dÔ dËp vuèt ®«i khi còng cÇn ph¶i söa ®æi côc bé nh−ng nhÊt thiÕt ph¶i chØnh l¹i nh÷ng nguyªn c«ng sau ®Ó ®¹t ®−îc yªu cÇu ®èi víi mÆt bÝch cña chi tiÕt . Lo¹i thø hai mÆt chÆn ph«i do phÇn bï t¹o nªn vµ h×nh d¹ng cña c¸c mÆt chÆn ®a phÇn lµ c¸c mÆt cong. §Ó tho¶ m·n nh÷ng yªu cÇu ®èi víi mÆt chÆn ph«i ®· tr×nh bµy ë trªn th× h×nh d¹ng cña mÆt chÆn ph«i ®−îc cÊu thµnh bëi c¸c mÆt ph¼ng , mÆt trô, mÆt c«n vµ nh÷ng mÆt cã thÓ khai triÓn kh¸c. Khi x¸c ®Þnh h×nh d¹ng cña mÆt chÆn ph«i cÇn ph¶i xÐt ®Õn mÊy ®iÓm sau: (1) Cè g¾ng sö dông mÆt chÆn ph«i ph¼ng . NÕu mÆt chÆn ph«i kh«ng ph¶i lµ mÆt bÝch cña chi tiÕt vá th× tr−íc hÕt nªn chän mÆt chÆn ph«i ph¼ng . chän mÆt chÆn ph«i ph¼ng kh«ng nh÷ng thuËn tiÖn cho viÖc ®Þnh vÞ vµ ®Æt ph«i vuèt mµ ®iÒu kiÖn vuèt còng lµ tèi −u nhÊt . §èi víi phÇn mÆt bÝch cña chi tiÕt vá nÕu chän lµ mÆt chÆn ph«i th× tr−íc hÕt nªn xem xÐt liÖu cã thÓ lµm ph¼ng phÇn mÆt bÝch vèn cã c¶i t¹o thµnh mÆt chÆn ph«i ph¼ng hay kh«ng . NÕu lîi dông mÆt bÝch lµm mÆt chÆn ph«i th× mét khi xuÊt hiÖn hiÖn t−îng nh¨n sÏ trë thµnh khuyÕt tËt kh«ng thÓ kh¾c phôc ®−îc ë trªn chi tiÕt. Cßn tr−êng hîp c¶i t¹o mÆt bÝch thµnh mÆt chÆn ph«i ph¼ng kh«ng nh÷ng cã thÓ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn dËp vuèt mµ cßn cã thÓ n©ng cao ®é chÝnh x¸c vµ ®é cøng v÷ng cña chi tiÕt ®èi víi tr−êng hîp sau khi c¾t mÐp vµ gÊp mÐp. (2) Gi¶m ®é s©u dËp vuèt. XuÊt ph¸t tõ gãc ®é thiÕt kÕ c«ng nghÖ ®èi víi nguyªn c«ng dËp vuèt ,®Ó b¶o ®¶m cho vËt dËp vuèt kh«ng nh¨n vµ r¸ch cÇn cè g¾ng gi¶m chiÒu s©u dËp vuèt. http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 Sö dông mÆt chÆn ph«i cong ®Ó gi¶m chiÒu s©u dËp vuèt (3) Chµy nhÊt ®Þnh ph¶i cã t¸c dông vuèt ®èi víi ph«i vuèt . §©y lµ mét nh©n tè quan träng cÇn ph¶i c©n nh¾c kü l−ìng khi x¸c ®Þnh h×nh d¹ng cña mÆt chÆn ph«i. Nãi ®Õn t¸c dông dËp vuèt cã nghÜa lµ chiÒu dµi khai triÓn cña mÆt chÆn ph«i ph¶i nhá h¬n bÒ mÆt khai triÓn cña bÒ mÆt chµy. α β H×nh vÏ trªn cho thÊy chiÒu dµi khai triÓn cña mÆt chÆn ph«i lµ A ' B ' C ' D ' E ' nhÊt ®Þnh ph¶i nhá h¬n chiÒu dµi khai triÓn cña chµy ABCDE, nh− thÕ míi cã t¸c dông dËp vuèt . Cã mét sè chi tiÕt dËp vuèt mÆc dï chiÒu dµi khai triÓn cña mÆt chÆn ph«i nhá h¬n chiÒu dµi khai triÓn cña http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 bÒ mÆt chµy nh−ng kh«ng nhÊt thiÕt cã thÓ b¶o ®¶m lµ kh«ng s¶n sinh nh¨n hoÆc nøt bëi lÏ trong toµn bé qu¸ tr×nh kÓ tõ khi chµy tiÕp xóc ®Õn khi ph«i b¾t ®Çu dËp vuèt cho ®Õn kho kÕt thóc dËp th× chiÒu dµi khai triÓn cña bÒ mÆt chÆn ph«i t¹i mçi vÞ trÝ tøc thêi cã lóc nhá h¬n, cã lóc lín h¬n chiÒu dµi khai triÓn cña bÒ mÆt chµy, nÕu nhá h¬n th× chµy sÏ cã t¸c dông vuèt ®èi víi ph«i vuèt, nÕu lín h¬n sÏ h×nh thµnh nh¨n hoÆc r¸ch. Bëi vËy khi x¸c ®Þnh h×nh d¹ng cña bÒ mÆt chÆn ph«i cßn ph¶i ®Æc biÖt chó ý ®Õn gãc β cña mÆt chÆn ph«i nhÊt thiÕt ph¶i lín h¬n gãc α cña bÒ mÆt chµy nh− thÕ míi cã thÓ tr¸nh xuÊt hiÖn nÕp nh¨n hoÆc vÕt nøt. Còng ph¶i nãi râ r»ng c¶ hai gãc nµy ®Òu nhá h¬n 180°. 1.5.2 Khai triÓn gÊp mÐp. GÊp mÐp ®èi víi c¸c chi tiÕt vá ®a phÇn lµ nh»m phôc vô cho viÖc l¾p ghÐp b»ng hµn. §ång thêi còng nh»m n©ng cao ®é cøng v÷ng cña b¶n th©n chi tiÕt, bëi vËy gÊp mÐp lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng b¶o ®¶m ®é chÝnh x¸c khi l¾p r¸p xe. Do c¸c chi tiÕt vá sau khi dËp t¹o h×nh ®Òu ph¶i c¾t mÐp (c¾t bá phÇn bæ xung c«ng nghÖ) nªn sau khi c¾t mÐp chi tiÕt cã thÓ bÞ biÕn d¹ng. §ång thêi ®é cøng v÷ng còng gi¶m ®i ®¸ng kÓ v× thÕ c¸c chi tiÕt sau khi c¾t mÐp xong th−êng ph¶i gÊp mÐp. Nguyªn c«ng gÊp mÐp ®a phÇn ®Òu kÌm theo tinh chØnh, nh− vËy kh«ng nh÷ng cã thÓ kh¾c phôc biÕn d¹ng sau khi c¾t mÐp mµ cßn cã thÓ n©ng cao ®é cøng v÷ng cña chi tiÕt. Nãi chung khai triÓn gÊp mÐp cã hai h×nh thøc, hay dïng nhÊt lµ kiÓu sau: a) b) S¬ ®å khai triÓn thuËn Theo ®ã khai triÓn phÇn gÊp mÐp t¹o nªn víi phÇn kh«ng gÊp mÐp thµnh mét mÆt ph¼ng tr−êng hîp nµy gäi lµ khai triÓn thuËn. Khai triÓn http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 thuËn th−êng dïng ®èi víi nh÷ng chi tiÕt dËp vuèt cã mÆt chÆn ph«i n»m trªn phÇn bï c«ng nghÖ . H×nh thøc hai gäi lµ khai triÓn gãc nh− h×nh sau: a) b) S¬ ®å khai triÓn gãc Theo ®ã thay ®æi gãc gi÷a phÇn gÊp mÐp vµ phÇn tiÕp gi¸p. H×nh thøc nµy th−êng dïng ®èi víi nh÷ng vËt dËp vuèt mµ mÆt chÆn ph«i lµ phÇn gÊp mÐp. Khi quyÕt ®Þnh ®é lín cña gãc khai triÓn gÊp mÐp th× ngoµi viÖc ®¶m b¶o nh÷ng nguyªn t¾c ph−¬ng dËp vuèt ph¶i hîp lý, chiÒu s©u dËp vuèt ph¶i võa ph¶i, gãc kÐo ph«i ®ång ®Òu vµ t«n träng nguyªn t¾c x¸c ®Þnh mÆt chÆn ph«i mµ cßn ph¶i xem xÐt ph−¬ng dËp trong nguyªn c«ng c¾t mÐp vµ gÊp mÐp, cã g¾ng ®¹t ®−îc c¾t mÐp vu«ng gãc vµ gÊp mÐp vu«ng gãc. Nh− vËy cã thÓ ®¬n gi¶n kÕt cÊu cña khu«n 1.5.3. PhÇn bï c«ng nghÖ: §Ó thùc hiÖn dËp vuèt c¸c chi tiÕt vá th× tÊt c¶ c¸c lç vµ nh÷ng phÇn c¾t trÝch trªn chi tiÕt ph¶i lµm kÝn , nh÷ng chi tiÕt cã cã mÆt bÝch chÆn ph«i th× ph¶i lµm mÆt chÆn ph«i ph¼ng , nh÷ng chi tiÕt kh«ng cã mÆt bÝch chÆn ph«i th× ph¶i bï thªm mÆt chÆn ph«i vµ nh÷ng gi¶i ph¸p c«ng nghÖ kh¸c. TÊt c¶ phÇn vËt liÖu bï thªm do nh÷ng gi¶i ph¸p xö lÝ c«ng nghÖ nãi trªn yªu cÇu gäi lµ phÇn bï c«ng nghÖ. PhÇn bï c«ng nghÖ lµ bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®−îc ®èi víi vËt dËp vuèt , sau khi dËp vuèt xong sÏ ®−îc c¾t ®i . Bëi vËy khi x¸c ®Þnh phÇn http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 bï c«ng nghÖ nªn cè g¾ng gi¶m thiÓu ®Ó n©ng cao hÖ sè sö dông vËt liÖu nh−ng vÉn tho¶ m·n ®iÒu kiÖn dËp vuèt. XÐt tõ mét gãc ®é kh¸c phÇn bï c«ng nghÖ chÝnh lµ phÇn “ ®ê xª” sÏ ®−îc c¾t ®i trong nguyªn c«ng c¾t mÐp. Do vÞ trÝ c¾t mÐp kh¸c nhau nªn ph©n bï c«ng nghÖ cã thÓ chia thµnh 3 lo¹i: 1/ PhÇn bï c«ng nghÖ c¾t mÐp vu«ng gãc ; Do sö dông phÇn bï c«ng nghÖ lo¹i nµy nªn c¾t mÐp sÏ ®¬n g¶n nhÊt , bëi thÕ nªn øng dông còng réng r·i nhÊt , nã cã thÓ c¾t mÐp trªn phÇn mÆt bÝch chÆn ph«i , phÇn thµnh vµ phÇn ®¸y cña vËt dËp vuèt. Trong tr−êng hîp ®−êng c¾t mÐp n»m trªn phÇn mÆt bÝch chÆn ph«i cña vËt dËp vuèt th× kho¶ng s tõ ®−êng c¾t mÐp tíi g©n vuèt th−êng lÊy 15 ®Õn 25mm. §ã lµ do yªu cÇu khi mµi söa g©n vµ r·nh vuèt kh«ng lµm ¶nh h−ëng tíi l−ìi c¾t mÐp . QuyÕt ®Þnh kho¶ng c¸ch ®ã b»ng bao nhiªu th× ph¶i c¨n c− vµo chiÒu réng cña g©n vuèt. §èi víi g©n vuèt réng th× lÊy gi¸ trÞ lín cßn ®èi víi g©n vuèt hÑp th× lÊy gi¸ trÞ nhá. §−êng c¾t mÐp §−êng c¾t mÐp S¬ ®å phÇn bï c«ng nghÖ khi c¾t mÐp vu«ng gãc H×nh vÏ trªn lµ s¬ ®å c¾t mÐp vu«ng gãc vµ kho¶ng c¸ch s . Khi ®−êng c¾t mÐp n»m trªn thµnh bªn cña vËt dËp vuèt mµ gãc gi÷a thµnh bªn vµ mÆt ph¼ng n»m ngang rÊt nhá hoÆc ®−êng c¾t mÐp n»m trªn phÇn ®¸y cña vËt dËp vuèt vµ gãc nghiªng cña phÇn ®¸y kh«ng http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 lín th× kho¶ng c¸ch tõ ®−êng c¾t mÐp ®Õn gãc l−în cña chµy ®Ëp vuèt ®−îc chia lµm 2 tr−êng hîp ®Ó xem xÐt: 1) Khi dïng thµnh bªn cña vËt dËp vuèt lµm ®Þnh vÞ ®Ó c¾t mÐp th× kho¶ng c¸ch tõ ®−êng c¾t mÐp ®Õn gãc l−în cña chµy s > 5mm. §ã lµ do kÝch th−íc kÕt cÊu cña chi tiÕt ®Þnh vÞ yªu cÇu . 2) Khi dïng g©n vuèt cña vËt dËp vuèt lµm ®Þnh vÞ th× kho¶ng c¸ch tõ ®−êng c¾t mÐp tíi gãc l−în cña chµy s > 8mm. §ã lµ do ®é bÒn cña cèi c¾t mÐp yªu cÇu . Khi ®−êng c¾t mÐp n»m trªn mÆt ph¼ng n»m ngang cña phÇn ®¸y vËt dËp vuèt th× kho¶ng c¸ch tõ ®−êng c¾t mÐp ®Õn gãc l−în cña chµy nãi chung lÊy b»ng s = 3÷ 5 mm. B¸n kÝnh gãc l−în cña chµy lÊy b»ng 3 ÷ 10mm, cßn gi¸ trÞ s th× c¨n cø vµo chiÒu s©u dËp vuèt ®Ó chän nÕu s©u th× lÊy gi¸ trÞ lín cßn ®èi víi n«ng th× lÊy gi¸ trÞ nhá. 2. PhÇn bï c«ng nghÖ khi c¾t mÐp ngang hoÆc nghiªng : PhÇn bï c«ng nghÖ lo¹i nµy chñ yÕu ®−îc ¸p dông trong tr−êng hîp ®−êng c¾t mÐp n»m trªn thµnh bªn cña vËt dËp vuèt , khi gãc gi÷a thµnh bªn vµ vËt n»m ngang gÇn b»ng hoÆc b»ng gãc vu«ng th× ¸p dông c¾t mÐp ngang. Khi gãc gi÷a thµnh bªn vµ mÆt ngang t−¬ng ®èi lín th× ¸p dông c¾t biªn nghiªng. §−êng c¾t mÐp §−êng c¾t mÐp S¬ ®å phÇn bï c«ng nghÖ khi c¾t mÐp n»m ngang hoÆc nghiªng 1.5.4 C¾t trÝch c«ng nghÖ vµ lç c«ng nghÖ. Khi chi tiÕt cã chç dËp vuèt ng−îc côc bé th× ®Ó t¹o ra ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho dËp vuèt ng−îc ng−êi ta hay t¨ng gãc l−în ë chç ®ã vµ biÕn thµnh bªn thµnh mÆt nghiªng ®Ó tr¸nh nøt ë chç gãc l−în khi dËp vuèt http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 ng−îc, ë nh÷ng nguyªn c«ng thÝch hîp sau ®ã sÏ chØnh l¹i gãc l−în hoÆc thµnh bªn. Trong tr−êng hîp dËp vuèt ng−îc cã ®é s©u lín khi t¨ng gãc l−în bÒ vµ mÆt nghiªng thµnh bªn mµ vÉn bÞ nøt th× ph¶i sö dông c¸c lç c«ng nghÖ hoÆc c¾t trÝch c«ng nghÖ ®Ó kh¾c phôc. Lç c«ng nghÖ hoÆc c¾t trÝch c«ng nghÖ lµ nh÷ng chç thñng ë phÇn vuèt ng−îc s©u nhÊt trong qu¸ tr×nh dËp vuèt ®−îc dËp ra hoÆc c¾t ra khi s¶n sinh nøt. Khi ®ã vËt liÖu kh«ng thÓ ®−îc bæ sung tõ ngoµi vµo, tiÕp tôc dËp vuèt ng−îc th× vËt liÖu ë chç lç hoÆc c¾t trÝch sÏ ch¶y tõ trong ra ngoµi ®Ó tho¶ m·n ®iÒu kiÖn t¹o h×nh b»ng dËp vuèt ng−îc . C¨n cø vµo chiÒu s©u vµ h×nh d¹ng cña phÇn dËp vuèt ng−îc mµ dËp hoÆc c¾t ra mét, hai hoÆc nhiÒu h¬n c¸c lç c«ng nghÖ hoÆc c¾t trÝch c«ng nghÖ. VÞ trÝ, ®é lín vµ h×nh d¹ng cña c¸c lç c«ng nghÖ hoÆc c¾t trÝch c«ng nghÖ ph¶i b¶o ®¶m kh«ng g©y nªn c¸c vÕt nøt, vÕt nh¨n h−íng kÝnh do øng xuÊt kÐo qu¸ lín, mÆt kh¸c bÒ mÆt cña chi tiÕt còng kh«ng dd−îc t¹o thµnh vÕt nh¨n do øng suÊt kÐo qu¸ nhá. Lç c«ng nghÖ hoÆc c¾t trÝch c«ng nghÖ ph¶i bè trÝ ë nh÷ng gãc l−în cã øng suÊt kÐo lín nhÊt , bëi vËy thêi ®iÓm t¹o ra c¸c lç c«ng nghÖ hoÆc c¾t trÝch c«ng nghÖ, vÞ trÝ, ®é lín vµ h×nh d¹ng cña chóng rÊt khã x¸c ®Þnh tr−íc, ®iÒu ®ã ®−îc quyÕt ®Þnh khi ®iÒu chØnh khu«n dËp vuèt vµ dËp thö t¹i hiÖn tr−êng. 1.5.4. Quan hÖ gi÷a c¸c nguyªn c«ng dËp vuèt, c¾t mÐp vµ gÊp mÐp. Khi thiÕt kÕ c«ng nghÖ dËp c¸c chi tiÕt vá nhÊt thiÕt ph¶i xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a c¸c nguyªn c«ng dËp vuèt, c¾t mÐp vµ gÊp mÐp. Nh− trªn ®· tr×nh bµy khi quyÕt ®Þnh ph−¬ng dËp vµ phÇn bï c«ng nghÖ th× kh«ng nh÷ng ph¶i ®ång thêi chó ý ®Õn ph−¬ng dËp trong c¸c nguyªn c«ng dËp vuèt, c¾t mÐp gÊp mÐp mµ cßn ph¶i xem xÐt ®Õn vÊn ®Ò ®Þnh vÞ vËt dËp trong c¸c nguyªn c«ng c¾t mÐp vµ gÊp mÐp vµ nh÷ng vÊn ®Ò quan hÖ t−¬ng hç kh¸c vÒ mÆt c«ng nghÖ dËp cña vËt dËp vuèt, vËt c¾t mÐp vµ vËt gÊp mÐp. 1.5.4.1. §Þnh vÞ vËt dËp vuèt khi c¾t mÐp vµ sau c¾t mÐp. VÊn ®Ò ®Þnh vÞ vËt dËp vuèt khi c¾t mÐp vµ sau c¾t mÐp.ph¶i ®−îc xem xÐt ngay khi x¸c ®Þnh vËt dËp vuèt. 1. §Þnh vÞ vËt dËp vuèt trong nguyªn c«ng c¾t mÐp: cã 3 c¸ch ®Þnh vÞ sau (1) §Þnh vÞ b»ng h×nh d¹ng thµnh bªn cña vËt dËp vuèt: do bëi vËt dËp vuèt nãi chung ®Òu lµ nh÷ng chi tiÕt vá cã mÆt cong kh«ng gian thay ®æi t−¬ng ®«Ý lín cho nªn ngo¹i h×nh cña nã tho¶ m·n yªu cÇu ®Þnh vÞ. (2) §Þnh vÞ b»ng h×nh d¹ng cña g©n vuèt: lo¹i ®Þnh vÞ nµy nãi chung ®−îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng vËt dËp vuèt n«ng cã bÒ mÆt kh«ng gian Ýt thay ®æi, −u ®iÓm lµ thuËn tiÖn, ch¾c ch¾n vµ an toµn; nh−îc ®iÓm lµ t¨ng tiªu hao vËt liÖu ë phÇn bï c«ng nghÖ do ph¶i tÝnh ®Õn kÝch th−íc kÕt http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 cÊu cña phÇn ®Þnh vÞ, ®é bÒn cña khèi c¾t biªn, ®iÒu kiÖn dËp vuèt cña chµy ®èi víi ph«i vuèt vµ nh÷ng nh©n tè b¶o ®¶m ®Þnh vÞ æn ®Þnh, ch¾c ch¾n. (3) §Þnh vÞ b»ng c¸c lç c«ng nghÖ t¹o ra khi dËp vuèt: trong tr−êng hîp c¾t mÐp mµ kh«ng thÓ ®Þnh vÞ b»ng h×nh d¹ng thµnh bªn cña vËt d©p vuèt vµ còng kh«ng cã g©n vuèt ®Ó ®Þnh vÞ th× dïng lç c«ng nghÖ ®Ó ®Þnh vÞ. §Þnh vÞ b»ng c¸ch nµy cã −u ®iÓm lµ chÝnh x¸c, ch¾c ch¾n. Nh−îc ®iÓm lµ c«ng nh©n thao t¸c t−¬ng ®èi phøc t¹p, trªn khu«n dËp vuèt t¨ng thªm kÕt cÊu ®Ó t¹o ra lç c«ng nghÖ lµm phøc t¹p ho¸ qu¸ tr×nh chÕ t¹o khu«n mÉu, cè g¾ng Ýt dïng. 2. §Þnh vÞ vËt c¾t biªn trong nguyªn c«ng c¾t mÐp. §Ó ®Þnh vÞ vËt c¾t biªn trong nguyªn c«ng c¾t mÐp nãi chung ®Òu dïng ngo¹i h×nh, thµnh bªn hoÆc lç trªn chi tiÕt. 1.5.4.2. VÞ trÝ cña vËt dËp trong khu«n cña c¸c nguyªn c«ng. §Ó n©ng cao ®é chÝnh x¸c chÕ t¹o cña chi tiÕt, rót ng¾n chu kú chÕ t¹o khu«n dËp th× vÞ trÝ ®Æt vËt dËp trong khu«n cña c¸c nguyªn c«ng nªn cè g¾ng gièng nhau. NÕu vÞ trÝ cña vËt dËp trong khu«n cña c¸c nguyªn c«ng kh«ng gièng nhau th× ®ßi hái trong c«ng t¸c chuÈn bÞ chÕ t¹o khu«n dËp ph¶i thay ®æi ph−¬ng dËp cña m« h×nh chÝnh khiÕn cho nã phï hîp víi nh÷ng yªu cÇu gia c«ng trªn m¸y phay chÐp h×nh v× thÕ lµm t¨ng thªm thêi gian chuÈn bÞ vµ c¸c chi phÝ. V× vËy trong ®iÒu kiÖn cã thÓ th× vÞ trÝ cña vËt dËp trong khu«n nªn gièng nhau Ch−¬ng 2 - TÝnh to¸n c«ng nghÖ 2.1 Ph©n tÝch h×nh d¸ng h×nh häc cña chi tiÕt HiÖn nay trªn thÕ giíi ph−¬ng tiÖn giao th«ng phæ biÕn nhÊt vÉn lµ «t«. §Ó ®¸nh gi¸ møc ®é ph¸t triÓn cña mét ®Êt n−íc th× mét chØ tiªu mµ ng−êi ta cã thÓ c¨n cø vµo lµ tr×nh ®é, c«ng nghÖ s¶n xuÊt «t« cña ®Êt n−íc ®ã cã ph¸t triÓn hay kh«ng. C¸c lo¹i xe trªn thÞ tr−êng cã rÊt nhiÒu mÉu m·, kiÓu d¸ng kh¸c nhau, nh−ng chóng cã mét ®iÓm chung vÒ c«ng nghÖ chÕ t¹o lµ: hÇu hÕt c¸c chi tiÕt vá ®Òu ®−îc chÕ t¹o b»ng ph−¬ng ph¸p dËp tÊm, lµ mét trong nh÷ng ph−¬ng ph¸p cña ngµnh Gia c«ng ¸p lùc. C¸c chi tiÕt vá «t« th−êng lµ c¸c chi tiÕt cã kÝch th−íc lín, cã h×nh d¹ng kh«ng gian phøc t¹p mµ nÕu chØ cã riªng 3 h×nh chiÕu th× rÊt khã, thËm chÝ kh«ng thÓ h×nh dung hÕt ®−îc h×nh d¹ng, kÝch th−íc cña c¸c chi tiÕt nµy. C¸c http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 chi tiÕt vá «t« th−êng ®−îc chÕ t¹o tõ vËt liÖu lµ thÐp th−êng (hay sö dông nhÊt lµ thÐp 08KΠ). C¸c chi tiÕt vá th−êng cã ®é dÇy 0,8 ; 0,9 ; 1... mm, ë c¸c chi tiÕt gia cè th× sö dông thÐp cã ®é dÇy 1,6 ; 2 ; 2,2...mm . C¸c chi tiÕt vá th−êng ®ßi hái rÊt cao vÒ chÊt l−îng bÒ mÆt, ®Æc biÖt lµ nh÷ng chi tiÕt vá ngoµi, chi tiÕt dËp ra kh«ng ®−îc r¸ch, nh¨n, cã vÕt låi, lâm vµ c¸c khuyÕt tËt kh¸c cã liªn quan ®Õn mü quan cña bÒ mÆt. Th−êng th× phÇn bªn tr¸i vµ phÇn bªn ph¶i cña vá xe ®èi xøng nhau. C¸c chi tiÕt vá ngoµi yÕu tè mÜ quan cßn ph¶i tÝnh ®Õn yÕu tè ®éng häc sao cho søc c¶n cña kh«ng khÝ ®èi víi xe khi ch¹y lµ nhá nhÊt, l−îng nhiªn liÖu tiªu thô cña xe do ®ã còng gi¶m ®i. Nh÷ng ®−êng nÐt trang trÝ trªn vá xe t¹i nh÷ng chç tiÕp gi¸p gi÷a hai chi tiÕt ph¶i khíp nhau, kh«ng ®−îc phÐp lÖch. §Æc biÖt chi tiÕt vá «t« kh«ng ®−îc phÐp cã c¸c vÕt låi, lâm dï lµ rÊt nhá bëi sau khi s¬n xong c¸c chç låi lâm nµy sÏ thÓ hiÖn rÊt râ do hiÖn t−îng ph¶n x¹ ¸nh s¸ng. C¸c chi tiÕt vá «t« cßn ph¶i ®¶m b¶o ®é cøng v÷ng: kh«ng rung, kªu trong qu¸ tr×nh xe ch¹y. “Tai sau” xe YAZ lµ mét chi tiÕt cña vá «t« nªn còng ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu chung ®èi víi chi tiÕt vá «t«. “Tai sau” lµ mét chi tiÕt lín ®iÓn h×nh cña c¸c chi tiÕt vá «t«, kÝch th−íc lín nhÊt cña nã lµ: 1165 mm. §©y lµ mét chi tiÕt cã h×nh d¹ng kh«ng gian phøc t¹p, møc ®é biÕn d¹ng kh«ng ®ång ®Òu, còng nh− c¸c chi tiÕt vá «t« kh¸c “Tai sau” còng sÏ ®−îc t¹o ra sau mét nguyªn c«ng dËp t¹o h×nh, c¸c nguyªn c«ng sau ®ã chØ dïng ®Ó c¾t mÐp, gÊp mÐp, ®ét lç... “ Tai sau” cã hai phÇn ph¶i t¹o h×nh chÝnh ®ã lµ phÇn låi ra ë phÝa bªn thµnh xe vµ phÇn hèc lâm cña ®Ìn hËu ë phÝa sau xe do ®ã qu¸ tr×nh dËp vuèt chØ cã thÓ thùc hiÖn ®èi víi phÇn låi ë bªn thµnh xe cßn phÇn phÝa sau cã thÓ ®−îc uèn cong vµ t¹o h×nh ë nh÷ng nguyªn c«ng sau. Tuy nhiªn, do chi tiÕt cã phÇn gÊp mÐp gi÷a thµnh bªn vµ phÇn phÝa sau lµ mét ®−êng cong liªn tôc nªn kh«ng thÓ t¸ch riªng thµnh 2 nguyªn c«ng mµ ph¶i tiÕn hµnh dËp vuèt ®Ó t¹o ra c¶ phÇn phÝa sau víi ph−¬ng dËp vuèt nh− sau : Ph−¬ng dËp vuèt http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 ViÖc lùa chän ph−¬ng dËp vuèt nh− trªn vµ do kÝch th−íc khu«n lín, lùc dËp lín nªn kh«ng thÓ tiÕn hµnh dËp ghÐp 2 chi tiÕt tai xe bªn ph¶i vµ bªn tr¸i trªn cïng mét khu«n. H¬n n÷a khi ®ã kÕt cÊu khu«n sÏ rÊt phøc t¹p vµ cång kÒnh. Víi ph−¬ng dËp vuèt nh− vËy viÖc t¹o ra hèc ®Ìn hËu sÏ ®−îc thùc hiÖn ë nguyªn c«ng sau. 2.2 Lùa chän ph−¬ng ¸n c«ng nghÖ 2.2.1 C¸c ph−¬ng ¸n c«ng nghÖ a. Ph−¬ng ¸n 1: 1) C¾t ph«i 2) DËp t¹o h×nh 3) Uèn cong t¹o ra phÇn sau 4) DËp hèc ®Ìn 5) C¾t biªn 6) §ét lç hèc ®Ìn + Lç φ18 7) §ét c¸c lç phÝa thµnh trªn 8) GÊp mÐp phÝa d−íi. 9) GÊp mÐp phÝa bªn tr¸i gÊp mÐp phÝa sau. 10) GÊp mÐp phÝa trªn lÇn 1 11) GÊp mÐp phÝa trªn lÇn 2 b. Ph−¬ng ¸n 2: 1) C¾t ph«i 2) DËp t¹o h×nh 3) DËp hèc ®Ìn hËu 4) C¾t biªn 5) §ét lç ®Ìn hËu 6) GÊp mÐp phÝa sau 7) §ét c¸c lç phÝa trªn 8) §ét lç φ18 phÝa sau. 9) GÊp t¹o mÐp trªn lÇn 1 10)GÊp t¹o mÐp trªn lÇn 2 http://www.ebook.edu.vn §å ¸n tèt nghiÖp Mai TiÕn GCAL - K42 c) Ph−¬ng ¸n 3: 1) C¾t ph«i 2) DËp t¹o h×nh 3) C¾t mÐp ph¶i + mÐp tr¸i + ®ét lç ∅18. 4) C¾t mÐp trªn. 5) C¾t mÐp d−íi. 6) DËp hèc ®Ìn + gÊp mÐp sau. 7) §ét c¸c lç thµnh trªn. 8) §ét lç ®Òn hËu. 9) GÊp mÐp thµnh trªn lÇn 1. 10)GÊp mÐp thµnh trªn lÇn 2. 2.2.2 NhËn xÐt vµ chän ph−¬ng ¸n c«ng nghÖ • Trong ph−¬ng ¸n 1: Trong ph−¬ng ¸n nµy ta ph¶i sö dông 11 nguyªn c«ng, nguyªn c«ng 11(gÊp mÐp phÝa trªn) Do chi tiÕt cã phÇn uèn cong ra phÝa sau v× khi gÊp mÐp thµnh trªn kh«ng thÓ tr¸nh khái bÞ nh¨n á phÇn cã gãc l−în. MÆt kh¸c viÖc t¸ch riªng hai nguyªn c«ng 2 vµ 3 sÏ g©y khã kh¨n cho qu¸ tr×nh t¹o h×nh vµ rÊt khã thùc hiÖn.Víi viÖc dïng ph−¬ng ¸n nµy ë mét sè nguyªn c«ng ®ßi hái kÕt cÊu khu«n phøc t¹p, cång kÒnh, kÝch th−íc bµn m¸y lín. • Trong ph−¬ng ¸n 2: do viÖc chän ph−¬ng dËp vuèt phï ta cã thÓ dÔ dµng t¹o h×nh s¶n mét c¸ch chÝnh x¸c. MÆt kh¸c sau khi c¾t mÐp ta cã thÓ t¹o ra ngay biªn d¹ng cña phÇn gÊp phÝa trªn mµ kh«ng cÇn thªm nguyªn c«ng gÊp mÐp. Còng t−¬ng tù nh− vËy ta cã phÇn gÊp mÐp phÝa d−íi mµ chÊt l−îng phÇn gÊp tèt kh«ng bÞ nh¨n. ViÖc t¸ch nguyªn c«ng ®ét lç ®Ìn hËu víi nguyªn c«ng ®ét lç Φ18 ra sÏ gióp lµm gi¶m sù cång kÒnh vµ phøc t¹p cña khu«n. • Trong ph−¬ng ¸n 3 mÆc dï còng ph¶i tiÕn hµnh qua 10 nguyªn c«ng nh− PA 2 nh−ng ta thÊy sö dông ph−¬ng ¸n nµy vÉn tèi −u nhÊt . V× NÕu sö dông PA2 viÖc c¾t mÐp 4 phÝa mét lóc lµ rÊt khã kh¨n. V× vËy ta chän ph−¬ng ¸n 3 ®Ó chÕ t¹o chi tiÕt 2.3 TÝnh to¸n ph«i Do chi tiÕt dËp t¹o h×nh víi sù biÕn máng vËt liÖu lµ kh«ng ®¸ng kÓ nªn cã thÓ tÝnh to¸n ph«i dùa vµo sù c©n b»ng diÖn tÝch bÒ mÆt gi÷a ph«i vµ chi tiÕt. Tuy nhiªn, do chi tiÕt cã h×nh d¹ng kh«ng gian phøc t¹p nªn viÖc x¸c ®Þnh diÖn tÝch bÒ mÆt cña chi tiÕt sÏ khã kh¨n, v× vËy chØ cã thÓ x¸c ®Þnh kÝch http://www.ebook.edu.vn