Lêi nãi ®Çu
Cïng víi viÖc chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang ho¹t
®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc, kiÓm to¸n ®· ra ®êi vµ ph¸t
triÓn ë ViÖt Nam. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp
trong nh÷ng n¨m qua ë níc ta ®· chøng minh cho sù cÇn thiÕt cña ho¹t ®éng nµy.
Mét trong nh÷ng ho¹t ®éng nghiÖp vô chñ yÕu mµ c«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp
cung cÊp cho kh¸ch hµng lµ kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, ®ã lµ sù kiÓm tra vµ
tr×nh bµy ý kiÕn nhËn xÐt vÒ b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp.
B¸o c¸o tµi chÝnh lµ tÊm g¬ng ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp
nãi chung trªn mäi khÝa c¹nh cña qu¸ tr×nh kinh doanh. Mét tËp hîp c¸c th«ng
tin cã ®îc tõ viÖc xö lý giao dÞch cuèi cïng sÏ ®îc ph¶n ¸nh thµnh c¸c bé phËn,
c¸c kho¶n môc trªn b¸o c¸o tµi chÝnh. V× vËy, ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých kiÓm to¸n
toµn diÖn c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh th× cÇn ph¶i kiÓm tra riªng biÖt c¸c bé phËn cña
chóng.
KiÓm to¸n kho¶n môc hµng tån kho lµ mét trong nh÷ng c«ng viÖc quan
träng cÇn ph¶i tiÕn hµnh trong mçi cuéc kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh. V× sè d
kho¶n môc hµng tån kho lu«n mang tÝnh träng yÕu vµ liªn quan tíi rÊt nhiÒu chØ
tiªu quan träng trªn b¸o c¸o tµi chÝnh. MÆt kh¸c, c¸c chØ tiªu vÒ hµng tån kho
trªn b¸o c¸o tµi chÝnh lµ mét trong nh÷ng tiªu thøc ®¸nh gi¸ t×nh h×nh tµi chÝnh
vµ t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. NhËn thøc ®îc ®iÒu nµy nªn
trong thêi gian thùc tËp tèt nghiÖp t¹i c«ng ty KiÓm to¸n vµ t vÊn (A&C) em ®·
chän ®Ò tµi “KiÓm to¸n chu tr×nh hµng tån kho trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi
chÝnh do c«ng ty KiÓm to¸n vµ t vÊn (A&C) thùc hiÖn” ®Ó nghiªn cøu.
Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ vËn dông lý thuyÕt vÒ kÕ to¸n, kiÓm to¸n
vµ kiÓm to¸n chu tr×nh hµng tån kho trong kiÓm to¸n tµi chÝnh trong viÖc xem xÐt
thùc tiÔn ho¹t ®éng cña c«ng ty, tõ ®ã rót ra bµi häc kinh nghiÖm vµ nh÷ng ý kiÕn
nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n chu tr×nh hµng tån kho do c«ng ty KiÓm
to¸n vµ t vÊn A&C thùc hiÖn.
Néi dung cña chuyªn ®Ò bao gåm:
- Ch¬ng I: C¬ së lý luËn vÒ kiÓm to¸n chu tr×nh hµng tån kho trong kiÓm
to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh.
1
- Ch¬ng II: Thùc tr¹ng kiÓm to¸n chu tr×nh hµng tån kho trong kiÓm
to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cña c«ng ty KiÓm to¸n vµ t vÊn (A&C) thùc hiÖn t¹i c¸c
doanh nghiÖp.
- Ch¬ng III: Bµi häc kinh nghiÖm vµ ý kiÕn ®ãng gãp hoµn thiÖn tõ thùc
tÕ kiÓm to¸n hµng tån kho trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh t¹i c«ng ty kiÓm
to¸n A&C
Do kiÓm to¸n cßn lµ mét lÜnh vùc kh¸ míi mÎ ë ViÖt Nam c¶ vÒ lý luËn
còng nh vÒ thùc tÕ, ®ång thêi do h¹n chÕ vÒ kinh nghiÖm vµ chuyªn m«n nªn
luËn v¨n kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt, em mong nhËn ®îc sù gãp ý cña thÇy c«
gi¸o.
2
Ch¬ng I
C¬ së lý luËn vÒ kiÓm to¸n chu tr×nh hµng tån
kho trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh
1- §Æc ®iÓm, chøc n¨ng cña chu tr×nh HTK vµ ¶nh hëng cña ®Æc
®iÓm, chøc n¨ng ®ã tíi c«ng t¸c KiÓm to¸n HTK
1.1. Kh¸i niÖm HTK
Theo chuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ vÒ hµng tån kho (IAS2) vµ theo chuÈn
mùc kÕ to¸n ViÖt Nam sè 02- Hµng tån kho th× hµng tån kho lµ hµng ho¸, tµi s¶n
vµ c¸c dÞch vô kh¸c :
§îc gi÷ ®Ó b¸n trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh th«ng thêng,
hoÆc
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó b¸n hoÆc
Díi d¹ng nguyªn liÖu hoÆc vËt liÖu, c«ng cô, dông cô ®îc tiªu dïng
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hoÆc cung cÊp dÞch vô.
Nh vËy, theo c¸ch hiÓu nµy hµng tån kho bao gåm rÊt nhiÒu lo¹i víi h×nh
th¸i vËt chÊt kh¸c nhau, ®Æc ®iÓm kh¸c nhau tuú thuéc vµo lÜnh vùc ho¹t ®éng
cña doanh nghiÖp: th¬ng m¹i, s¶n xuÊt, kinh doanh kh¸ch s¹n, du lÞch hay trong
c¸c lÜnh vùc cung cÊp dÞch vô, t vÊn.... MÆt kh¸c, víi nhu cÇu s¶n xuÊt kinh
doanh cña mçi doanh nghiÖp, hµng tån kho tån t¹i trong mçi doanh nghiÖp l¹i
bao gåm rÊt nhiÒu lo¹i ®¸p øng tõng giai ®o¹n s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau. VÝ
dô: víi mét doanh nghiÖp s¶n xuÊt linh kiÖn ®iÖn tö th× hµng tån kho cã thÓ lµ c¸c
IC, b¶ng m¹ch ®iÖn tö, c¸c b¸n thµnh phÈm trªn d©y chuyÒn s¶n xuÊt... còng nh
vËy nhng víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ®iÖn tö sö dông c¸c linh kiÖn ®iÖn tö
cña doanh nghiÖp trªn th× lîng hµng tån kho cßn lín h¬n nhiÒu: lµ IC, b¶ng m¹ch
®iÖn tö, vá m¸y, c¸c c«ng cô dông cô sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, c¸c m¸y
mÉu, c¸c bé linh kiÖn l¾p dë dang...
Trªn gãc ®é h¹ch to¸n kÕ to¸n hµng tån kho trong mét sè lo¹i h×nh doanh
nghiÖp cô thÓ nh sau:
- Trong ®¬n vÞ s¶n xuÊt, hµng tån kho thêng gåm: thµnh phÈm tån kho
(TK155), hµng göi b¸n (TK157), nguyªn vËt liÖu (TK152), c«ng cô dông cô
(TK153) vµ s¶n phÈm dë dang (TK154); vµ cã thÓ cã hµng ho¸ dù tr÷ ®Ó b¸n.
Trong doanh nghiÖp th¬ng m¹i, hµng tån kho chñ yÕu lµ hµng ho¸
dù tr÷ ®Ó b¸n (TK156), thµnh phÈm trong kho (TK155), hµng göi b¸n vµ göi gia
c«ng chÕ biÕn (TK157) vµ hµng ®ang ®i ®êng (TK151)
Trong doanh nghiÖp x©y l¾p, hµng tån kho chiÕm tû träng lín l¹i lµ
s¶n phÈm dë dang ®Ó h×nh thµnh tµi s¶n cè ®Þnh (TK154)
3
Hµng tån kho ë nhiÒu doanh nghiÖp thuéc c¸c lÜnh vùc kh¸c còng
rÊt ®a d¹ng. Víi c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc nhµ hµng kh¸ch
s¹n thêng tæ chøc c¸c kho hµng rÊt lín (kho rîu, kho thùc phÈm, kho c¸c trang
thiÕt bÞ cña nhµ hµng, kh¸ch s¹n...). Cßn t¹i c¸c doanh nghiÖp cung cÊp dÞch vô
nh dÞch vô t vÊn luËt, dÞch vô t vÊn kÕ to¸n- kiÓm to¸n... th× hµng tån kho hÇu nh
kh«ng cã.
Nh vËy, trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n HTK bao gåm:
Nguyªn vËt liÖu, c«ng cô dông cô ®· mua ®ang ®i trªn ®êng, ®ang
tån trong kho hoÆc ®· göi ®i chÕ biÕn.
Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang: s¶n phÈm cha hoµn thµnh hoÆc
s¶n phÈm hoµn thµnh cha lµm thñ tôc nhËp kho thµnh phÈm.
Thµnh phÈm tån kho, thµnh phÈm göi ®i b¸n;
Hµng ho¸ mua vÒ ®Ó b¸n: hµng ho¸ tån kho, hµng mua ®ang ®i trªn
®êng, hµng ho¸ göi b¸n, hµng ho¸ göi gia c«ng chÕ biÕn.
Víi quan niÖm nh trªn th× hµng tån kho chiÕm mét vÞ trÝ v« cïng quan
träng trong doanh nghiÖp, nã gãp phÇn quyÕt ®Þnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
trong doanh nghiÖp còng nh quyÕt ®Þnh h×nh thøc kiÓm so¸t mµ doanh nghiÖp cÇn
¸p dông ®Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao nhÊt khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh. Do vËy
trong néi dung tiÕp theo chóng ta ®i nghiªn cøu nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña hµng
tån kho vµ nh÷ng ¶nh hëng cña ®Æc ®iÓm ®ã tíi c«ng t¸c kÕ to¸n hµng tån kho.
1.2. §Æc ®iÓm cña HTK vµ kÕ to¸n HTK
a)
§Æc ®iÓm HTK
Hµng tån kho thêng chiÕm mét tû träng lín nhÊt trong tæng sè tµi
s¶n lu ®éng cña mét doanh nghiÖp vµ rÊt dÔ bÞ x¶y ra c¸c sai sãt hoÆc gian lËn
lín.
Trong kÕ to¸n, cã rÊt nhiÒu ph¬ng ph¸p lùa chän ®Ó ®Þnh gi¸ hµng
tån kho, vµ ®èi víi mçi lo¹i hµng tån kho, doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c nhau. Tuy nhiªn, doanh nghiÖp ph¶i b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt
trong viÖc sö dông ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ hµng tån kho gi÷a c¸c kú.
ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng tån kho ¶nh hëng trùc tiÕp tíi gi¸ vèn
hµng b¸n vµ do vËy cã ¶nh hëng träng yÕu tíi lîi nhuËn thuÇn trong n¨m.
C«ng viÖc x¸c ®Þnh chÊt lîng, t×nh tr¹ng vµ gi¸ trÞ hµng tån kho lu«n
lµ c«ng viÖc khã kh¨n vµ phøc t¹p h¬n hÇu hÕt c¸c tµi s¶n kh¸c. Cã rÊt nhiÒu
kho¶n môc hµng tån kho rÊt khã ph©n lo¹i vµ ®Þnh gi¸ ch¼ng h¹n nh c¸c linh kiÖn
®iÖn tö phøc t¹p, c¸c c«ng tr×nh x©y dùng dë dang, hay c¸c t¸c phÈm nghÖ thuËt,
hoÆc kim khÝ, ®¸ quÝ...
Hµng tån kho ®îc b¶o qu¶n vµ cÊt tr÷ ë nhiÒu n¬i kh¸c nhau, l¹i do
nhiÒu ngêi qu¶n lý. MÆt kh¸c do tÝnh ®a d¹ng cña hµng tån kho nªn ®iÒu kiÖn
4
b¶o qu¶n còng rÊt kh¸c nhau tuú thuéc vµo yªu cÇu b¶o qu¶n cña tõng lo¹i hµng
tån kho. V× thÕ c«ng viÖc kiÓm so¸t vËt chÊt, kiÓm kª, qu¶n lý vµ sö dông hµng
tån kho sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n, ®«i khi cã sù nhÇm lÉn, sai sãt vµ dÔ bÞ gian lËn.
b)
C«ng t¸c kÕ to¸n HTK vµ ¶nh hëng tíi c«ng t¸c kiÓm to¸n HTK
HÖ thèng sæ s¸ch kÕ to¸n hµng tån kho ®ãng vai trß quan träng nhÊt trong
hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña kh¸ch hµng ®èi víi hµng tån kho. HÖ thèng nµy
cung cÊp nh÷ng th«ng tin vÒ lîng hµng tån kho cã trong tay, nh÷ng th«ng tin vÒ
mua, b¸n hµng tån kho còng nh t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu, c«ng cô dông
cô; gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm nhËp kho. HÖ thèng nµy bao
gåm tÊt c¶ c¸c chøng tõ, sæ chi tiÕt, sæ phô, sæ c¸i, vµ c¸c b¸o biÓu liªn quan ®Ó
theo dâi hµng tån kho kÓ tõ khi mua, ®em nhËp kho, råi qua chÕ biÕn trë thµnh
thµnh phÈm vµ ®em ®i tiªu thô.
Trong h¹ch to¸n hµng tån kho, doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän ph¬ng ph¸p
kiÓm kª ®Þnh kú hoÆc kª khai thêng xuyªn tuú thuéc vµo ®Æc thï kinh doanh cña
m×nh. Tuy nhiªn, víi sù ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh mÏ cña c«ng nghÖ th«ng tin
th× viÖc ¸p dông ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn trong h¹ch to¸n hµng tån kho
cµng trë nªn dÔ dµng. Do vËy phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ®Òu ¸p dông ph¬ng
ph¸p nµy trong h¹ch to¸n hµng tån kho.
ViÖc sö dông ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n kª khai thêng xuyªn ®èi víi hµng tån
kho cho phÐp c¸c doanh nghiÖp kiÓm so¸t t×nh h×nh hµng tån kho mét c¸ch chÆt
chÏ, tr¸nh dù tr÷ thõa kh«ng cÇn thiÕt lµm t¨ng chi phÝ lu kho vµ gi¶m hiÖu qu¶
s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc h¹n chÕ viÖc dù tr÷ thiÕu hµng tån kho cã thÓ g©y ¸ch
t¾c s¶n xuÊt, thiÕu hµng tån kho cho tiªu thô còng lµm gi¶m hiÖu qu¶ s¶n xuÊt
kinh doanh.
Mét hÖ thèng sæ s¸ch kÕ to¸n ®¬n gi¶n cã thÓ chØ theo dâi hµng tån kho vÒ
mÆt sè lîng. Cßn ®èi víi hÖ thèng kÕ to¸n phøc t¹p h¬n ®ßi hái ph¶i theo dâi
hµng tån kho c¶ vÒ mÆt sè lîng vµ gi¸ trÞ ®èi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng tån kho;
ph¶i cã ®Çy ®ñ hÖ thèng sæ chi tiÕt, sæ tæng hîp vµ ph¶i thêng xuyªn ®îc ®èi
chiÕu ®Þnh kú gi÷a sæ s¸ch chi tiÕt víi sæ tæng hîp còng nh gi÷a sæ s¸ch thùc tÕ
víi thùc tÕ kiÓm kª.
Trong hÖ thèng kÕ to¸n hµng tån kho, kÕ to¸n chi phÝ còng lµ mét bé phËn
cña hÖ thèng ®ã. §èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, mét hÖ thèng kÕ to¸n chi phÝ
®Çy ®ñ vµ thÝch hîp lµ tèi cÇn thiÕt ®Ó theo dâi t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu,
c«ng cô dông cô; ®Ó x¸c ®Þnh néi dung vµ gi¸ trÞ cña s¶n phÈm dë dang; vµ ®Ó
tÝnh to¸n x¸c ®Þnh gi¸ thµnh cña s¶n phÈm hoµn thµnh nhËp kho. HÖ thèng nµy
ph¶i lµm nhiÖm vô cô thÓ nh:
X¸c ®Þnh gi¸ phÝ nguyªn vËt liÖu ®îc sö dông trong s¶n xuÊt theo
ph¬ng ph¸p ®· thiÕt lËp;
5
X¸c ®Þnh chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp ®îc ph©n bæ cho s¶n phÈm dë
dang vµ s¶n phÈm hoµn thµnh;
Theo dâi c¸c kho¶n phÕ liÖu vµ nh÷ng thiÖt h¹i trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt;
TÝnh chi phÝ s¶n xuÊt chung vµ ph©n bæ chóng cho c¸c ®èi tîng chÞu
phÝ theo mét tû lÖ hîp lý;
§¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang vµ x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn
thµnh dùa trªn c¸c c¨n cø phï hîp;
X¸c ®Þnh ®îc gi¸ vèn hµng b¸n theo ph¬ng ph¸p ®· ®îc ®Þnh tríc.
RÊt nhiÒu doanh nghiÖp thiÕt lËp mét hÖ thèng c¸c chi phÝ ®Þnh møc nh»m
ph¸t hiÖn c¸c nguyªn nh©n cña sù thiÕu hiÖu qu¶ còng nh thÊt tho¸t th«ng qua
viÖc so s¸nh gi÷a chi phÝ ®Þnh møc víi chi phÝ thùc tÕ. HÖ thèng nµy lµm t¨ng
tÝnh hiÖu lùc cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ lµm cho th«ng tin vÒ hµng tån kho
®¸ng tin cËy h¬n còng nh b¶o ®¶m ®îc tµi s¶n cña doanh nghiÖp khái bÞ l·ng phÝ.
Ph¬ng ph¸p tiÕp cËn kiÓm to¸n cña kiÓm to¸n viªn ®èi víi hµng tån kho
phô thuéc vµo sù tån t¹i vµ ®é tin cËy cña hÖ thèng kÕ to¸n ®èi víi hµng tån kho.
ViÖc ®¸nh gi¸ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé liªn quan tíi kÕ to¸n hµng tån kho chØ
®îc thùc hiÖn khi hÖ thèng ®ã tån t¹i. Trong tÊt c¶ c¸c cuéc kiÓm to¸n viÖc ®¹t ®îc sù hiÓu biÕt vÒ hÖ thèng kÕ to¸n hµng tån kho cña kh¸ch hµng chiÕm vÞ trÝ
quan träng trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n cña kiÓm to¸n viªn. §Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã
kiÓm to¸n viªn cÇn plh¶i x¸c ®Þnh râ c¸c chÝnh s¸ch kÕ to¸n mµ c«ng ty ¸p dung
trong khi h¹ch to¸n hµng tån kho cã tu©n thñ c¸c chÝnh s¸ch ®ã kh«ng. Còng nh
cÇn thiÕt ph¶i kiÓm tra tÝnh nhÊt qu¸n cña c¸c chÝnh s¸ch ®ã víi c¸c yªu cÇu cña
chuÈn mùc kÕ to¸n chung ®îc thõa nhËn vÒ hµng tån kho.
1.3. Chøc n¨ng cña chu tr×nh HTK vµ ¶nh hëng cña nã tíi c«ng t¸c
KiÓm to¸n HTK
1.3.1. Chøc n¨ng mua hµng vµ nhËn hµng
a)
Chøc n¨ng mua hµng vµ nhËn hµng:
NghiÖp vô mua hµng b¾t ®Çu b»ng viÖc bé phËn kho hoÆc bé phËn cã nhu
cÇu hµng ho¸ hoÆc dÞch vô viÕt phiÕu yªu cÇu mua. PhiÕu yªu cÇu mua ph¶i qua
sù phª duyÖt cña cÊp cã thÈm quyÒn. Sau ®ã phiÕu yªu cÇu mua nµy ®îc chuyÓn
tíi phßng thu mua ®Ó cã c¨n cø xem xÐt hµng mua vµ c¸c tiªu chuÈn ®èi víi hµng
mua. Sau ®ã bé phËn thu mua tiÕn hµnh t×m kiÕm nguån hµng, nhµ cung cÊp vµ
tæ chøc ®Êu thÇu. Sau khi chän ®îc nhµ cung cÊp, bé phËn thu mua c¨n cø vµo
phiÕu yªu cÇu sö dông vËt t chuÈn bÞ lËp ®¬n ®Æt mua hµng. Sau khi ®¬n ®Æt mua
®îc lËp, bé phËn thu mua sÏ c¨n cø vµo ®¬n ®Æt mua ®Ó tiÕn hµnh tho¶ thuËn hîp
®ång mua hµng vµ tæ chøc nhËn hµng mua sau khi ®¹t ®îc hîp ®ång mua hµng.
Hµng ho¸ sau khi ®îc vËn chuyÓn tõ n¬i b¸n vÒ tíi ®¬n vÞ sÏ ®îc bé phËn
nhËn hµng tiÕn hµnh kiÓm tra chÊt lîng, mÉu m· vµ c¸c tiªu chuÈn kü thuËt kh¸c
6
phï hîp víi yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ ®· ghi trong ®¬n ®Æt hµng.
Sau khi ®· ®îc kiÓm tra vµ ®¶m b¶o ®óng tiªu chuÈn bé phËn nhËn hµng sÏ lËp
biªn b¶n nhËn hµng vµ hµng ho¸ sÏ ®îc chuyÓn vµo lu t¹i kho cña ®¬n vÞ.
b)
Thùc hiÖn kiÓm so¸t viÖc mua hµng vµ nhËn hµng:
- ViÖc thiÕt lËp kÕ ho¹ch mua hµng cÇn ®îc lËp trªn c¬ së nhu cÇu thùc tÕ
s¶n xuÊt, lÞch tr×nh s¶n xuÊt vµ xu híng ph¸t triÓn cña mÆt hµng s¶n xuÊt.
- T¸ch ly tr¸ch nhiÖm gi÷a viÖc viÕt phiÕu yªu cÇu mua hµng, viÖc quyÕt
®Þnh mua hµng, viÖc thùc hiÖn mua hµng vµ viÖc nhËn hµng cho c¸c phßng ban
kh¸c nhau.
C¸c ®¬n ®Æt mua hµng ph¶i ®îc ®¸nh sè thø tù tríc. Trong ®¬n ®Æt
mua hµng ph¶i nªu râ sè lîng, chñng lo¹i, quy c¸ch s¶n phÈm hµng ho¸ hoÆc
dÞch vô yªu cÇu. Mét liªn ®Æt mua hµng cÇn ®îc göi tíi phßng kÕ to¸n; cßn mét
liªn cÇn ®îc chuyÓn tíi phßng nhËn hµng ®Ó lµm c¨n cø cho viÖc ®èi chiÕu.
Khi tiÕn hµnh xem xÐt kh¶ n¨ng mua hµng, t×m nguån cung cÊp
hµng ho¸, dÞch vô th× cÇn tiÕn hµnh mêi thÇu ®óng theo qui ®Þnh ®èi víi nh÷ng
kho¶n cã gi¸ trÞ lín ®Ó ®¶m b¶o tÝnh c¹nh tranh vµ ®¶m b¶o chÊt lîng hµng ho¸
cung cÊp ®ång thêi gióp cho ®¬n vÞ mua ®îc hµng víi chi phÝ thÊp nhÊt.
Bé phËn nhËn hµng cÇn ®éc lËp víi bé phËn thu mua hµng ho¸ vµ bé
phËn lu kho.
1.3.2. Chøc n¨ng lu kho vËt t, hµng ho¸:
a) Chøc n¨ng nhËn hµng vµ lu kho:
Hµng ho¸ khi chuyÓn tíi kho sÏ ®îc thñ kho kiÓm tra l¹i mét lÇn n÷a vÒ
chÊt lîng vµ sè lîng tríc khi cho nhËp kho. Sau ®ã thñ kho lËp phiÕu nhËp kho vµ
th«ng b¸o cho bé phËn kÕ to¸n cña ®¬n vÞ vÒ sè lîng hµng nhËn vµ cho nhËp kho.
b) KiÓm so¸t qu¸ tr×nh lu kho hµng ho¸
Ph¶i cã sù t¸ch ly tr¸ch nhiÖm gi÷a thñ kho vµ ngêi ghi sæ kÕ to¸n;
thñ kho ph¶i lµ ngêi cã tr¸ch nhiÖm, hiÓu biÕt vÒ c«ng t¸c b¶o qu¶n hµng ho¸,
phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt.
Sæ s¸ch cña kÕ to¸n vµ cña thñ kho cÇn ®îc ®èi chiÕu thêng xuyªn
®Ó ®¶m b¶o sù khíp ®óng, ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi hµng tån kho.
Hµng ho¸ nhËp kho cÇn ®îc b¶o qu¶n tu©n theo yªu cÇu kü thuËt cña
tõng lo¹i riªng biÖt, chó ý tíi sù thay ®æi ®iÒu kiÖn m«i trêng vµ c¸c nh©n tè
kh¸ch quan kh¸c.
1.3.3. Chøc n¨ng xuÊt kho- s¶n xuÊt vµ lu kho thµnh phÈm
a) Chøc n¨ng xuÊt kho- s¶n xuÊt vµ lu kho thµnh phÈm:
Dùa vµo phiÕu yªu cÇu sö dông vËt t, hµng ho¸ ®· ®îc cÊp cã thÈm quyÒn
th«ng qua, thñ kho sÏ viÕt phiÕu xuÊt kho giao hµng ho¸, vËt t cho bé phËn cã yªu
cÇu sö dông. §èi víi ®¬n vÞ s¶n xuÊt, vËt t xuÊt kho sÏ ®îc ®a vµo s¶n xuÊt c¨n cø
7
trªn kÕ ho¹ch vµ lÞch tr×nh s¶n xuÊt díi sù gi¸m s¸t cña ®èc c«ng, qu¶n lý ph©n xëng.... Trong qu¸ tr×nh nµy, c¸c chøng tõ, sæ s¸ch ®îc sö dông chñ yÕu ®Ó ghi
chÐp theo dâi bao gåm c¸c phiÕu xuÊt kho, b¶ng chÊm c«ng, c¸c b¶ng kª, b¶ng
ph©n bæ... vµ hÖ thèng sæ s¸ch chi phÝ. S¶n phÈm sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt lu«n ®îc qua kh©u kiÓm ®Þnh chÊt lîng tríc khi cho nhËp kho thµnh phÈm
hoÆc chuyÓn ®i tiªu thô. Qu¸ tr×nh kiÓm so¸t thµnh phÈm thêng ®îc xem nh mét
phÇn cña chu tr×nh b¸n hµng vµ thu tiÒn.
b)
KiÓm so¸t viÖc xuÊt kho- s¶n xuÊt vµ lu kho thµnh phÈm.
KiÓm so¸t viÖc xuÊt kho- s¶n xuÊt chÝnh lµ mét phÇn trong c«ng t¸c
kiÓm so¸t chi phÝ s¶n xuÊt. Trong ®ã sÏ tËp trung vµo viÖc kiÓm so¸t ho¹t ®éng
xuÊt kho- s¶n xuÊt vµ kiÓm so¸t ho¹t ®éng lu kho thµnh phÈm.
§èi víi nghiÖp vô xuÊt kho: thñ kho ph¶i kiÓm tra chÆt chÏ c¸c
phiÕu yªu cÇu sö dông vËt t cã sù phª duyÖt cña cÊp cã thÈm quyÒn hay kh«ng
sau ®ã míi xuÊt kho vËt t, hµng hãa. Khi xuÊt kho, thñ kho ph¶i ghi thÎ kho ®ång
thêi lËp chøng tõ hµng tån kho göi phßng kÕ to¸n ®Ó kÕ to¸n ghi sæ hµng tån kho.
Thñ kho ®ång thêi còng ph¶i thêng xuyªn ®èi chiÕu sæ s¸ch víi kÕ to¸n ®Ó ®¶m
b¶o sù khíp ®óng vÒ sè liÖu víi sæ s¸ch kÕ to¸n.
KiÓm so¸t ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt sÏ tËp trung vµo : viÖc sö dông
cã hiÖu qu¶ nguyªn vËt liÖu, lao ®éng, nh÷ng dÞch vô trî gióp vµ kiÓm so¸t chi
phÝ mét c¸ch hîp lý.
i)
Khi xem xÐt viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ nguyªn vËt
liÖu thêng sÏ tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò nh: b¶o qu¶n nguyªn vËt liÖu trong qu¸
tr×nh s¶n xuÊt, b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh sö dông nguyªn vËt liÖu trong s¶n xuÊt, b¸o
c¸o vÒ t×nh h×nh phÕ liÖu vµ háng hãc trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ c¸c nguyªn
nh©n ho¹t ®éng kh¸c.
ii)
KiÓm so¸t viÖc sö dông lao ®éng cã hiÖu qu¶ thêng
cÇn chó ý tíi nhu cÇu lao ®éng, ®iÒu kiÖn lµm viÖc, ph¬ng tiÖn lao ®éng cña c¸n
bé c«ng nh©n viªn vµ vÊn ®Ò khen thëng... Thùc hiÖn chÊm c«ng mét c¸ch chÝnh
x¸c vµ ®óng chÕ ®é.
iii)
§èi víi viÖc sö dông c¸c dÞch vô trî gióp th× cÇn
gi¸m s¸t sao cho viÖc sö dông ®¹t ®îc lîi Ých tèi ®a, tr¸nh nh÷ng chi phÝ kh«ng
cÇn thiÕt
iv)
KiÓm so¸t chi phÝ ph¸t sinh: thiÕt lËp nh÷ng tiªu
chuÈn chi phÝ ®èi víi tõng s¶n phÈm, tõng giai ®o¹n s¶n xuÊt mét c¸ch thÝch hîp;
thùc hiÖn viÖc b¸o c¸o nhanh chãng vµ chÝnh x¸c nh÷ng kÕt qu¶ thùc tÕ ®èi víi
c¸c lo¹i chi phÝ; ph©n tÝch nh÷ng sai biÖt ®Ó t×m c¸ch kh¾c phôc lµm c¬ së thiÕt
lËp tiªu chuÈn thùc tÕ...
8
- Thµnh phÈm cÇn ®îc kiÓm tra kü vÒ sè lîng, chÊt lîng theo c¸c tiªu
chuÈn kü thuËt ®Þnh tríc sau ®ã míi ®a vµo kho hoÆc xuÊt ®i tiªu thô.
1.3.4. Chøc n¨ng xuÊt thµnh phÈm ®i tiªu thô
a) Chøc n¨ng xuÊt thµnh phÈm ®i tiªu thô
ViÖc xuÊt kho thµnh phÈm chØ ®îc tiÕn hµnh trªn c¬ së PhiÕu yªu cÇu xuÊt
kho ®· ®îc phª duyÖt bëi ngêi cã thÈm quyÒn cña bé phËn yªu cÇu; ®¬n ®Æt hµng
cã sù phª duyÖt cña n¬i lËp vµ xÐt duyÖt c¸c hîp ®ång mua b¸n hµng hãa. Khi
xuÊt kho, thñ kho tiÕn hµnh ghi sæ theo dâi kho, ®ång thêi göi b¶n chøng tõ ®Õn
kÕ to¸n ®Ó kÕ to¸n cã c¨n cø ghi sæ kÕ to¸n. Khi ®ã, kÕ to¸n hµng tån kho ph¶i
ph©n lo¹i chøng tõ xuÊt kho ®ã lµ phiÕu xuÊt kho, phiÕu xuÊt kho kiªm vËn
chuyÓn néi bé, hay phiÕu xuÊt kho hµng göi b¸n ®¹i lý.
b) KiÓm so¸t néi bé ®èi víi chøc n¨ng nµy liªn quan trùc tiÕp ®Õn chu
tr×nh b¸n hµng- thanh to¸n. kiÓm so¸t néi bé ®îc thiÕt kÕ: sö dông c¸c chøng tõ
vËn chuyÓn, c¸c ho¸ ®¬n b¸n hµng ®îc ®¸nh sè tríc; so¸t xÐt viÖc thÈm ®Þnh víi
c¸c chøng tõ xuÊt kho; quy ®Þnh viÖc kÕ to¸n ph¶n ¸nh hµng xuÊt kho trªn phiÕu
xuÊt kho, sæ kÕ to¸n hµng tån kho.
Nh vËy, víi nh÷ng chøc n¨ng c¬ b¶n ®· nªu vµ ho¹t ®éng kiÓm so¸t néi bé t¬ng øng víi tõng chøc n¨ng chóng ta cã thÓ nh×n mét c¸ch tæng qu¸t c¸c nghiÖp
vô trong chu tr×nh vµ nh÷ng ho¹t ®éng kiÓm so¸t chñ yÕu thêng thùc hiÖn ®Ó ®¶m
b¶o cho ho¹t ®éng cña chu tr×nh hiÖu qu¶. KiÓm to¸n viªn víi nh÷ng hiÓu biÕt
cña m×nh vÒ chøc n¨ng vµ ho¹t ®éng kiÓm so¸t trong chu tr×nh sÏ tiÕn hµnh c¸c
thö nghiÖm kiÓm so¸t ®Ó x¸c ®Þnh sù cã mÆt vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng
nµy. Trªn c¬ së ®ã ®¸nh gi¸ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé víi hµng tån kho cña ®¬n
vÞ vµ tõ ®ã ®a ra quyÕt ®Þnh hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña doanh nghiÖp cã hiÖu
qu¶ hay kh«ng. §©y lµ mét bíc quan träng trong giai ®o¹n chuÈn bÞ kiÓm to¸n.
Nã quyÕt ®Þnh lîng c¸c thö nghiÖm c¬ b¶n cÇn ®îc thùc hiÖn ®Ó ®¶m b¶o thu
thËp ®îc c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n cã chÊt lîng cao nhÊt víi chi phÝ kiÓm to¸n
thÊp nhÊt.
2- Thùc hiÖn KiÓm to¸n HTK trong KiÓm to¸n BCTC
2.1. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ kiÓm to¸n HTK
2.1.1. Môc tiªu chung khi kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh vµ môc tiªu ®Æc
thï cña KiÓm to¸n chu tr×nh HTK
a) Môc tiªu chung cña kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh
Theo chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 200 th×: “Môc tiªu cña kiÓm
to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh lµ gióp cho kiÓm to¸n viªn vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®a ra
ý kiÕn x¸c nhËn r»ng b¸o c¸o tµi chÝnh cã ®îc lËp trªn c¬ së chuÈn mùc vµ
chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh (hoÆc ®îc chÊp nhËn), cã tu©n thñ ph¸p luËt liªn
quan vµ cã ph¶n ¸nh trung thùc vµ hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu hay
kh«ng?
9
Môc tiªu cña kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cßn gióp cho ®¬n vÞ ®îc kiÓm to¸n
thÊy râ nh÷ng tån t¹i, sai sãt ®Ó kh¾c phôc nh»m n©ng cao chÊt lîng th«ng
tin tµi chÝnh cña ®¬n vÞ.”
Trong ®ã mét sè kh¸i niÖm còng ®îc nªu râ trong chuÈn mùc :
- §¶m b¶o: Lµ sù hµi lßng cña kiÓm to¸n viªn vÒ ®é tin cËy cña c¸c kÕt luËn
hoÆc b»ng chøng kiÓm to¸n thu thËp ®îc, hoÆc do ®¬n vÞ ®a ra cho ngêi sö
dông.
§Ó cã ®îc sù ®¶m b¶o nµy, kiÓm to¸n viªn cÇn ®¸nh gi¸ c¸c b»ng chøng thu
thËp ®îc khi thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ h×nh thµnh kÕt luËn. Møc ®é hµi lßng cã
®îc dÉn ®Õn møc ®é ®¶m b¶o tuú thuéc vµo viÖc thùc hiÖn vµ kÕt qu¶ thùc
hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm to¸n.
- §¶m b¶o hîp lý: Lµ trong mét cuéc kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn ®a ra mét
møc ®é ®¶m b¶o cao nhng kh«ng ph¶i lµ tuyÖt ®èi. Cã nghÜa lµ b¸o c¸o tµi
chÝnh ®· ®îc kiÓm to¸n kh«ng cßn chøa ®ùng nh÷ng sai sãt träng yÕu so víi
ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn trong b¸o c¸o kiÓm to¸n.
- Trung thùc: Lµ th«ng tin tµi chÝnh vµ tµi liÖu kÕ to¸n ph¶n ¸nh ®óng sù thËt
néi dung, b¶n chÊt vµ gi¸ trÞ cña nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh.
- Hîp lý: Lµ th«ng tin tµi chÝnh vµ tµi liÖu kÕ to¸n ph¶n ¸nh trung thùc, cÇn
thiÕt vµ phï hîp vÒ kh«ng gian, thêi gian vµ sù kiÖn ®îc nhiÒu ngêi thõa
nhËn.
- Hîp ph¸p: Lµ th«ng tin tµi chÝnh vµ tµi liÖu kÕ to¸n ph¶n ¸nh ®óng ph¸p
luËt, ®óng chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh (hoÆc ®îc chÊp nhËn).
Trong thùc tÕ khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n c¨n cø trªn c¸c yÕu tè cña hÖ thèng kÕ
to¸n (ph¬ng ph¸p kÕ to¸n) kiÓm to¸n viªn cÇn ®i s©u vµo x¸c ®Þnh nh÷ng
môc tiªu sau:
- Môc tiªu hiÖu lùc : lµ x¸c minh tÝnh cã thËt cña sè tiÒn trªn c¸c kho¶n
môc. Cã thÓ xem môc tiªu nµy lµ híng tíi tÝnh ®óng ®¾n vÒ néi dung kinh tÕ
cña kho¶n môc trong quan hÖ víi c¸c nghiÖp vô, c¸c bé phËn cÊu thµnh
kho¶n môc ®ã. Tõ ®ã, sè tiÒn ghi vµo B¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i lµ con sè thùc
tÕ. NÕu ghi mét nghiÖp vô b¸n hµng kh«ng cã thùc vµo nhËt ký vµ tõ ®ã vµo
sæ c¸i ®Ó chuyÓn vµo B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh lµ vi ph¹m môc tiªu hiÖu
lùc...
- Môc tiªu trän vÑn: Môc tiªu nµy ®Ò cËp tíi liÖu tÊt c¶ c¸c sè tiÒn ph¶i ghi
vµo cã ®îc ghi thùc sù hay kh«ng? Ch¼ng h¹n kh«ng ghi mét kho¶n b¸n
hµng thùc tÕ ®· x¶y ra vµo nhËt ký vµ sæ c¸i tæng hîp lµ mét vi ph¹m cña
môc tiªu vÒ tÝnh trän vÑn hay kh«ng ghi mét kho¶n chi thùc tÕ ®· x¶y ra vµo
nhËt ký vµ sæ c¸i tæng hîp còng lµ mét vi ph¹m cña môc tiªu trän vÑn...
10
- Môc tiªu quyÒn vµ nghÜa vô: Môc tiªu nµy híng tíi viÖc x¸c minh tµi s¶n
ghi trong b¶ng c©n ®èi ph¶i thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp vµ nh÷ng
kho¶n nî ph¶i tr¶... thuéc nghÜa vô ph¸p lý cña doanh nghiÖp.
- Môc tiªu ®Þnh gi¸: môc tiªu nµy híng tíi viÖc x¸c minh c¸c sè tiÒn ®îc
ghi ph¶i ®îc ®Þnh gi¸ trÞ ®óng ®¾n. Nh vËy, môc tiªu nµy nghiªng vÒ thÈm
tra gi¸ trÞ thùc kÓ c¶ c¸ch thøc ®¸nh gi¸ theo nguyªn t¾c kÕ to¸n, thùc hiÖn
c¸c phÐp tÝnh theo ph¬ng ph¸p to¸n häc.
- Môc tiªu ph©n lo¹i: Môc tiªu nµy híng tíi viÖc x¸c ®Þnh xem liÖu c¸c
kho¶n môc cã ®îc ghi vµo ®óng tµi kho¶n vµ c¸c tµi kho¶n cã ®îc tr×nh bµy
®óng ®¾n trªn b¸o c¸o tµi chÝnh kh«ng. ThÝ dô, tµi s¶n ph¶i ®îc ph©n lo¹i
thµnh tµi s¶n h÷u h×nh vµ tµi s¶n v« h×nh, nguån vèn ph¶i ®îc ph©n lo¹i
thµnh vèn chñ së h÷u vµ nî ph¶i tr¶....
- Môc tiªu chÝnh x¸c c¬ häc: Môc tiªu nµy híng tíi viÖc x¸c minh tÝnh
chÝnh x¸c vµ khíp ®óng cña c¸c sè d tµi kho¶n, kho¶n môc víi sè tiÒn trªn
c¸c sæ phô liªn quan, viÖc céng sæ vµ chuyÓn sæ ph¶i chÝnh x¸c. VÝ dô: c¸c
kho¶n ph¶i thu c¸ biÖt trªn b¶ng kª c¸c kho¶n ph¶i thu ph¶i trïng hîp víi sæ
phô c¸c kho¶n ph¶i thu vµ sè tæng céng ph¶i thèng nhÊt víi tµi kho¶n t¬ng
øng trªn sæ c¸i.
- Môc tiªu tr×nh bµy: Khi theo ®uæi môc tiªu nµy, kiÓm to¸n viªn cÇn x¸c
minh tÊt c¶ c¸c tµi kho¶n thuéc b¶ng c©n ®èi tµi s¶n vµ b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh
doanh cïng c¸c th«ng tin cã liªn quan ®· ®îc tr×nh bµy ®óng vµ thuyÕt minh
râ trong c¸c b¶ng vµ c¸c gi¶i tr×nh kÌm theo.
Theo quan niÖm kiÓm to¸n cña mét sè níc kh¸c th× cßn cã thªm môc tiªu
giíi h¹n: nh»m x¸c ®Þnh liÖu c¸c nghiÖp vô kinh tÕ cã ®îc ghi sæ ®óng kú
hay kh«ng. C¸c nghiÖp vô kinh tÕ dÔ bÞ sai nhÊt lµ c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ®îc
ghi sæ gÇn cuèi kú kiÓm to¸n.
C¨n cø vµo nh÷ng môc tiªu kiÓm to¸n chung nµy vµ dùa vµo ®Æc trng riªng
cña tõng chu tr×nh, tõng kho¶n môc ta sÏ cã ®îc môc tiªu ®Æc thï cña tõng
chu tr×nh kiÓm to¸n ¸p dông trong thùc tÕ. Díi ®©y ta sÏ ®i vµo nghiªn cøu
cô thÓ môc tiªu cña kiÓm to¸n chu tr×nh hµng tån kho.
b) Môc tiªu ®Æc thï cña kiÓm to¸n chu tr×nh HTK
11
C¬ së dÉn
Môc tiªu ®èi víi nghiÖp vô
Môc tiªu ®èi víi sè d
liÖu
Sù hiÖn
- C¸c nghiÖp vô mua hµng ®· ghi sæ thÓ hiÖn sè - Hµng tån kho ®îc ph¶n
h÷u hoÆc hµng ho¸ ®îc mua trong kú.
¸nh trªn b¶ng c©n ®èi kÕ
ph¸t sinh - C¸c nghiÖp vô kÕt chuyÓn hµng ®· ghi sæ ®¹i to¸n lµ thùc sù tån t¹i.
diÖn cho sè hµng tån kho ®îc chuyÓn tõ n¬i nµy
sang n¬i kh¸c hoÆc tõ lo¹i nµy sang lo¹i kh¸c.
- C¸c nghiÖp vô tiªu thô hµng ho¸ ®· ghi sæ ®¹i
diÖn cho sè hµng tån kho ®· xuÊt b¸n trong kú.
TÝnh trän
vÑn
QuyÒn vµ
nghÜa vô
§o lêng
vµ tÝnh
gi¸
- TÊt c¶ c¸c nghiÖp vô mua, kÕt chuyÓn vµ tiªu - Sè d tµi kho¶n “Hµng tån
thô hµng tån kho x¶y ra trong kú ®Çu ®· ®îc kho” ®· bao hµm tÊt c¶
ph¶n ¸nh trªn sæ s¸ch, b¸o c¸o kÕ to¸n.
nguyªn vËt liÖu, c«ng cô
dông cô, s¶n phÈm, hµng
ho¸ hiÖn cã t¹i thêi ®iÓm
lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n.
Trong kú, doanh nghiÖp cã quyÒn ®èi víi sè Doanh nghiÖp cã quyÒn ®èi
hµng tån kho ®· ghi sæ
víi sè d hµng tån kho t¹i
thêi ®iÓm lËp b¶ng c©n ®èi
kÕ to¸n.
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu vµ hµng ho¸ thu mua, Sè d hµng tån kho ph¶i ®îc
gi¸ thµnh s¶n phÈm, s¶n phÈm dë dang ph¶i ®îc ph¶n ¸nh ®óng gi¸ trÞ thùc
x¸c ®Þnh chÝnh x¸c vµ phï hîp víi qui ®Þnh cña hoÆc gi¸ trÞ thuÇn cña nã vµ
chÕ ®é kÕ to¸n vµ nguyªn t¾c kÕ to¸n chung ®îc tu©n theo c¸c nguyªn t¾c
thõa nhËn
chung ®îc thõa nhËn
Tr×nh bµy C¸c nghiÖp vô liªn quan tíi hµng tån kho ph¶i Sè d hµng tån kho ph¶i ®îc
vµ khai ®îc x¸c ®Þnh vµ ph©n lo¹i ®óng ®¾n trªn hÖ ph©n lo¹i vµ s¾p xÕp ®óng
b¸o
thèng b¸o c¸o tµi chÝnh.
vÞ trÝ trªn b¶ng c©n ®èi kÕ
to¸n. Nh÷ng khai b¸o cã
liªn quan tíi sù ph©n lo¹i
c¨n cø ®Ó tÝnh gi¸ vµ ph©n
bæ hµng tån kho ph¶i thÝch
®¸ng.
So s¸nh víi môc tiªu kiÓm to¸n chung ta cã b¶ng sau:
12
TÝnh tiªu
Môc
hiÖukiÓm
lùc
to¸n chung
Môc tiªu
TÝnh
trän vÒ
vÑn
tÝnh hîp lý
chung
QuyÒn vµ nghÜa
vô
TÊt c¶ hµng tån kho ghi trªnC¸c
sæ ®Òu
t¹ikh¸c
thùc tÕ vµo
môctån
tiªu
Môc
tiªu
kiÓm
to¸n
®Æc
thï
¸p
dông
cho
hµng
tån kho
ngµy lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n.
Mäi hµng ho¸, tµi s¶n tån kho ®Òu bao hµm trong b¶ng
c©nToµn
®èi bé
kÕ to¸n.
hµng tån kho vµ gi¸ vèn hµng b¸n lµ hîp lý
§Þnh gi¸ vµ
ph©n bæ
Gi¸ trÞ hµng tån kho phï hîp víi hiÖn vËt.
Gi¸ c¶ hµng ho¸ ®îc tÝnh theo gi¸ thùc tÕ. C¸c lÇn ®iÒu
chØnh gi¸ ph¶n ¸nh ®óng vµ hµng ho¸ mÊt gi¸ ®îc ®iÒu
chØnh
Sè tæng céng c¸c kho¶n môc hµng tån kho nhÊt trÝ víi
Sæ c¸i
ChÝnh x¸c c¬
häc
Ph©n lo¹i vµ
tr×nh bµy
C¸c tµi s¶n ghi trong môc hµng tån kho thuéc së h÷u
cña ®¬n vÞ vµ kh«ng thuéc tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè hoÆc
t¹m vay.
Ph©n lo¹i ®óng hµng tån kho theo c¸c nhãm: nguyªn
liÖu vµ vËt liÖu, c«ng tr×nh dë dang, thµnh phÈm vµ chi
tiÕt theo quy ®Þnh.
ThuyÕt tr×nh râ c¸c hµng ho¸ cÇm cè, chuyÓn nhîng,
t¹m göi gi÷ hoÆc t¹m gi÷ hé.
2.1.2. Ph¬ng ph¸p KiÓm to¸n c¬ b¶n ¸p dông trong KiÓm to¸n chu tr×nh
HTK
a) Ph¬ng ph¸p kiÓm to¸n c¬ b¶n ¸p dông trong kiÓm to¸n tµi chÝnh
Theo chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ ISA500- B»ng chøng kiÓm to¸n:
Chuyªn gia kiÓm to¸n ¸p dông mét hoÆc nhiÒu trong sè c¸c thñ tôc sau ®Ó
thu thËp c¸c b»ng chøng: kiÓm tra, quan s¸t, hái th«ng tin hoÆc x¸c nhËn, tÝnh
to¸n vµ thñ tôc ph©n tÝch. LÞch tr×nh cña c¸c thñ tôc nµy tuú thuéc mét phÇn vµo
nh÷ng kho¶ng thêi gian trong ®ã c¸c th«ng tin t×m kiÕm lµ s½n cã.
KiÓm tra: lµ ho¹t ®éng kiÓm tra c¸c sæ s¸ch kÕ to¸n, c¸c tµi liÖu
hay chÝnh c¸c tµi s¶n. ViÖc kiÓm tra sæ s¸ch vµ tµi liÖu cung cÊp c¸c b»ng
chøng cã ®é tin cËy cao hay thÊp tuú thuéc vµo tÝnh chÊt vµ nguån gèc cña
c¸c b»ng chøng, còng nh tuú thuéc vµo hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé xö lý th«ng
13
tin ®ã. Ba nhãm tµi liÖu chÝnh sau cho ta c¸c b»ng chøng víi ®é tin cËy kh¸c
nhau:
+ Tµi liÖu lËp vµ lu gi÷ bëi mét bªn thø ba;
+ Tµi liÖu lËp bëi bªn thø ba vµ do ®¬n vÞ gi÷; vµ
+ Tµi liÖu lËp vµ gi÷ bëi ®¬n vÞ.
ViÖc kiÓm tra c¸c tµi s¶n cung cÊp cho ta c¸c b»ng chøng tin cËy vÒ tÝnh
hiÖn h÷u cña tµi s¶n, nhng kh«ng nhÊt thiÕt cho ta b»ng chøng ®ñ tin cËy vÒ
quyÒn së h÷u vµ gi¸ trÞ cña tµi s¶n.
Quan s¸t: Lµ ho¹t ®éng kiÓm tra mét chu tr×nh hoÆc mét thñ tôc do
nh÷ng ngêi kh¸c thùc hiÖn, vÝ dô: chuyªn gia kiÓm to¸n quan s¸t viÖc kiÓm kª
thùc tÕ do nh©n viªn cña ®¬n vÞ thùc hiÖn hoÆc quan s¸t c¸c thñ tôc kiÓm so¸t
kh«ng ®Ó l¹i dÊu vÕt.
Yªu cÇu th«ng tin hay x¸c nhËn: yªu cÇu th«ng tin lµ viÖc thu thËp
th«ng tin tõ mét ngwêi cã thÈm quyÒn, ë bªn trong còng nh bªn ngoµi ®¬n vÞ.
Yªu cÇu th«ng tin bao gåm c¶ nh÷ng yªu cÇu chÝnh thøc b»ng v¨n b¶n göi bªn
thø ba vµ nh÷ng yªu cÇu kh«ng chÝnh thøc b»ng miÖng ®èi víi nh©n viªn trong
®¬n vÞ. C©u tr¶ lêi cho c¸c yªu cÇu th«ng tin nµy cã thÓ cung cÊp cho c¸c chuyªn
gia kiÓm to¸n nh÷ng th«ng tin cha cã hoÆc nh÷ng b»ng chøng x¸c nhËn.
+ X¸c nhËn lµ c©u tr¶ lêi cho yªu cÇu th«ng tin nh»m x¸c ®Þnh l¹i nh÷ng
th«ng tin ®· n»m trong c¸c tµi liÖu kÕ to¸n. VÝ dô: chuyªn gia kiÓm to¸n thêng
thùc hiÖn yªu cÇu kh¸ch hµng cña ®¬n vÞ x¸c nhËn trùc tiÕp c¸c kho¶n ph¶i thu
kh¸ch hµng.
TÝnh to¸n: lµ viÖc kiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c to¸n häc cña c¸c tµi
liÖu chøng tõ vµ c¸c tµi liÖu kÕ to¸n, hay viÖc thùc hiÖn c¸c tÝnh to¸n riªng
biÖt.
- Thñ tôc ph©n tÝch: Bao gåm ph©n tÝch xu híng vµ ph©n tÝch c¸c tû
suÊt quan träng, bao gåm viÖc kiÓm tra c¸c biÕn ®éng vµ kiÓm tra tÝnh hîp lý
víi c¸c th«ng tin thÝch ®¸ng kh¸c hay kiÓm tra c¸c biÕn ®éng cã chªnh lÖch
qu¸ lín víi gi¸ trÞ dù kiÕn.
b) Ph¬ng ph¸p kiÓm to¸n c¬ b¶n ¸p dông trong kiÓm to¸n chu tr×nh
hµng tån kho.
KiÓm to¸n chu tr×nh hµng tån kho lµ mét trong nh÷ng phÇn hµnh quan
träng khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh. Víi nh÷ng ®Æc trng cña chu
tr×nh hµng tån kho, khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n kiÓm to¸n viªn còng sö dông c¸c
ph¬ng ph¸p kiÓm to¸n c¬ b¶n thêng ¸p dông trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi
chÝnh ®Ó thu thËp b»ng chøng nhng sÏ chó träng nhiÒu h¬n viÖc sö dông c¸c
ph¬ng ph¸p: ph©n tÝch, quan s¸t vËt chÊt (kiÓm kª, ®iÒu tra) vµ ph¬ng ph¸p
kiÓm tra c©n ®èi. Theo ®ã c¸c ph¬ng ph¸p cÇn chó ý:
14
- Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch: kiÓm to¸n viªn thiÕt kÕ c¸c thñ tôc ph©n tÝch ®Ó
kiÓm tra tÝnh hîp lý chung cña c¸c con sè, tõ ®ã ®a ra nh÷ng nhËn xÐt chung
vÒ t×nh h×nh biÕn ®éng hµng tån kho trong kú kiÓm to¸n vµ lu ý nh÷ng biÕn
®éng bÊt thêng cÇn kiÓm tra.
- Trong qu¸ tr×nh quan s¸t vËt chÊt hµng tån kho, kiÓm to¸n viªn sö
dông ph¬ng ph¸p kiÓm kª vµ ®iÒu tra nh»m ®¸nh gi¸ tÝnh chÝnh x¸c cña cuéc
kiÓm kª, nhËn ®Þnh vÒ ph¬ng diÖn vËt chÊt hµng tån kho.
i)
Ph¬ng ph¸p kiÓm kª lµ ph¬ng ph¸p chñ yÕu ®îc sö dông
khi kiÓm to¸n viªn kiÓm kª mÉu (víi kho hµng, chñng lo¹i hµng tån kho ®îc
lùa chän lµm mÉu)
ii)
Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra ®îc chi tiÕt thµnh ph¬ng ph¸p quan
s¸t víi hµng tån kho ®îc ®¸nh dÊu kh«ng ph¶i cña ®¬n vÞ, hµng tån kho ®· bÞ
lçi thêi, gi¶m gi¸ trÞ, quan s¸t dÞch chuyÓn hµng tån kho trong qu¸ tr×nh kiÓm
kª. Cßn ph¬ng ph¸p pháng vÊn vµ göi x¸c nhËn vÒ hµng tån kho ®îc sö dông
®Ó kiÓm to¸n viªn ghi c¸c lu ý kh¸c vÒ hµng tån kho.
- Trong qu¸ tr×nh kiÓm tra kÕ to¸n chi phÝ hµng tån kho, ph¬ng ph¸p
kiÓm tra c©n ®èi ®îc sö dông lµ c©n ®èi cô thÓ víi hµng tån kho. Ph¬ng ph¸p
nµy ®îc sö dông ®Ó so s¸nh c¸c sè liÖu trong chu tr×nh hµng tån kho gi÷a sæ
s¸ch vµ thùc tÕ, gi÷a c¸c lo¹i sæ kÕ to¸n tæng hîp vµ chi tiÕt...
2.2. Quy tr×nh KiÓm to¸n HTK (c¸c bíc thùc hiÖn)
Còng gièng nh c¸c chu tr×nh kiÓm to¸n c¬ b¶n kh¸c trong kiÓm to¸n b¸o
c¸o tµi chÝnh, kiÓm to¸n chu tr×nh hµng tån kho còng tu©n theo c¸c bíc c¬ b¶n lµ:
lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ kÕt thóc kiÓm to¸n. Cô thÓ c¸c bíc thùc hiÖn ®îc tiÕn hµnh:
2.2.1. LËp kÕ ho¹ch KiÓm to¸n
Khi tiÕn hµnh lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n chu tr×nh hµng tån kho, chóng ta
ph¶i c¨n cø vµo toµn bé kÕ ho¹ch cuéc kiÓm to¸n tµi chÝnh trong ®ã chu tr×nh
hµng tån kho chØ lµ mét bé phËn, tõ ®ã ®a ra kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cho chu tr×nh
mét c¸ch thÝch hîp, ®¶m b¶o c©n ®èi gi÷a thêi gian thùc hiÖn hiÖu qu¶ kiÓm to¸n
chu tr×nh võa ®¶m b¶o tiÕn ®é chung cña toµn bé cuéc kiÓm to¸n.
Trong bíc nµy, sau khi nghiªn cøu ®Æc ®iÓm chung vÒ t×nh h×nh kinh doanh
cña kh¸ch hµng, xem xÐt toµn bé kÕ ho¹ch cuéc kiÓm to¸n, ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t
kh¶ n¨ng thùc hiÖn kiÓm to¸n chu tr×nh, lªn kÕ ho¹ch cô thÓ cho tõng c¸ nh©n
thùc hiÖn, kiÓm to¸n viªn sÏ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu vµ rñi ro tiÒm tµng
hµng tån kho, thu thËp th«ng tin vÒ ho¹t ®éng kiÓm so¸t néi bé víi hµng tån kho,
®¸nh gi¸ ban ®Çu vÒ rñi ro kiÓm so¸t vµ thùc hiÖn c¸c thö nghiÖm kiÓm so¸t bæ
sung ®èi víi hµng tån kho.
a)
§¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu vµ rñi ro tiÒm tµng hµng tån kho
15
Theo chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 200, kh¸i niÖm “träng yÕu”: lµ
thuËt ng÷ dïng ®Ó thÓ hiÖn tÇm quan träng cña mét th«ng tin (mét sè liÖu kÕ
to¸n) trong b¸o c¸o tµi chÝnh. Th«ng tin ®îc coi lµ träng yÕu cã nghÜa lµ nÕu
thiÕu th«ng tin ®ã hay thiÕu chÝnh x¸c cña th«ng tin ®ã sÏ ¶nh hëng ®Õn c¸c
quyÕt ®Þnh cña ngêi sö dông b¸o c¸o tµi chÝnh. Møc ®é träng yÕu tuú thuéc vµo
tÇm quan träng cña th«ng tin hay cña sai sãt ®îc ®¸nh gi¸ trong hoµn c¶nh cô
thÓ. TÝnh träng yÕu cña th«ng tin ph¶i xem xÐt c¶ trªn tiªu chuÈn ®Þnh lîng vµ
®Þnh tÝnh.
§èi víi mét sè lo¹i h×nh doanh nghiÖp hµng tån kho hÇu nh kh«ng cã hay
rÊt ®¬n gi¶n do vËy khi tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ tÝnh träng yÕu chóng ta dÔ dµng thÊy
kho¶n môc hµng tån kho sÏ kh«ng cã tÝnh träng yÕu trong b¸o c¸o tµi chÝnh cña
doanh nghiÖp. Cßn ®èi víi lo¹i h×nh doanh nghiÖp s¶n xuÊt, th¬ng m¹i, x©y dùng
c¬ b¶n... th× hµng tån kho lu«n ¶nh hëng träng yÕu ®èi víi t×nh h×nh tµi chÝnh vµ
kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. Hµng tån kho chiÕm tØ träng lín trong
tæng tµi s¶n lu ®éng cña ®¬n vÞ trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cßn gi¸ vèn hµng b¸n lµ
mét kho¶n môc quyÕt ®Þnh tíi lîi nhuËn thuÇn cña ®¬n vÞ. Ngoµi ra cßn rÊt nhiÒu
yÕu tè kh¸c lµm t¨ng kh¶ n¨ng x¶y ra c¸c sai ph¹m liªn quan tíi hµng tån kho
lµm cho kho¶n môc hµng tån kho trë thµnh mét kho¶n môc cã tÝnh träng yÕu vµ
nhÊt thiÕt ph¶i tiÕn hµnh kiÓm to¸n.
Theo chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 400, kh¸i niÖm rñi ro tiÒm tµng:
lµ rñi ro tiÒm Èn, vèn cã do kh¶ n¨ng tõng nghiÖp vô, tõng kho¶n môc trong b¸o
c¸o tµi chÝnh chøa ®ùng sai sãt träng yÕu khi tÝnh riªng rÏ hoÆc tÝnh gép, mÆc dï
cã hay kh«ng cã hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé.
Khi lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cho chu tr×nh hµng tån kho, kiÓm to¸n viªn
cÇn lu ý r»ng rñi ro tiÒm tµng thêng x¶y ra nhiÒu ®èi víi c¬ së dÉn liÖu vÒ sù hiÖn
h÷u hoÆc ph¸t sinh vµ ®o lêng, tÝnh gi¸. Do vËy, khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n chu tr×nh
hµng tån kho cÇn thu thËp ®Çy ®ñ b»ng chøng vÒ c¸c c¬ së dÉn liÖu nµy.
b) Thu thËp th«ng tin vÒ ho¹t ®éng kiÓm so¸t néi bé víi hµng tån kho
Theo chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 400: kiÓm to¸n viªn ph¶i cã ®ñ
hiÓu biÕt vÒ hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña kh¸ch hµng ®Ó lËp
kÕ ho¹ch kiÓm to¸n tæng thÓ vµ ch¬ng tr×nh kiÓm to¸n thÝch hîp, cã hiÖu qu¶.
- HÖ thèng kiÓm so¸t néi bé: lµ c¸c quy ®Þnh vµ c¸c thñ tôc kiÓm so¸t do
®¬n vÞ ®îc kiÓm to¸n x©y dùng vµ ¸p dông nh»m b¶o ®¶m cho ®¬n vÞ tu©n thñ
ph¸p luËt vµ c¸c quy ®Þnh, ®Ó kiÓm tra, kiÓm so¸t, ng¨n ngõa vµ ph¸t hiÖn gian
lËn, sai sãt; ®Ó lËp b¸o c¸o tµi chÝnh trung thùc vµ hîp lý; nh»m b¶o vÖ, qu¶n lý
vµ sö dông cã hiÖu qu¶ tµi s¶n cña ®¬n vÞ. HÖ thèng kiÓm so¸t néi bé bao gåm
m«i trêng kiÓm so¸t, hÖ thèng kÕ to¸n vµ c¸c thñ tôc kiÓm so¸t.
16
- HÖ thèng kÕ to¸n: lµ c¸c quy ®Þnh vÒ kÕ to¸n vµ c¸c thñ tôc kÕ to¸n mµ
®¬n vÞ ®îc kiÓm to¸n ¸p dông ®Ó thùc hiÖn ghi chÐp kÕ to¸n vµ lËp b¸o c¸o tµi
chÝnh.
- M«i trêng kiÓm so¸t: lµ nh÷ng nhËn thøc, quan ®iÓm, sù quan t©m vµ
ho¹t ®éng cña thµnh viªn héi ®ång qu¶n trÞ, ban gi¸m ®èc ®èi víi hÖ thèng kiÓm
so¸t néi bé vµ vai trß cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé trong ®¬n vÞ.
- Thñ tôc kiÓm so¸t: lµ c¸c quy chÕ vµ thñ tôc do ban l·nh ®¹o ®¬n vÞ thiÕt
lËp vµ chØ ®¹o thùc hiÖn trong ®¬n vÞ nh»m ®¹t ®îc môc tiªu qu¶n lý cô thÓ.
Khi t×m hiÓu hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®Ó lËp kÕ
ho¹ch kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn sÏ hiÓu biÕt ®îc viÖc thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn cña hÖ
thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña kh¸ch hµng. §iÒu ®ã gióp cho
kiÓm to¸n viªn x¸c ®Þnh ®îc khèi lîng c¸c nghiÖp vô kinh tÕ tµi chÝnh cÇn ®îc
kiÓm tra còng nh viÖc thiÕt lËp c¸c thñ tôc kiÓm tra cÇn thiÕt.
Cô thÓ chuÈn mùc kiÓm to¸n vµo kiÓm to¸n chu tr×nh hµng tån kho, khi t×m
hiÓu vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®èi víi hµng tån kho, kiÓm to¸n viªn cÇn t×m
hiÓu c¸c thñ tôc vµ quy tr×nh ®èi víi c¸c chøc n¨ng cña chu tr×nh còng nh viÖc
kiÓm so¸t ®èi víi s¶n xuÊt, ®ång thêi ph¶i t×m hiÓu vÒ hÖ thèng kÕ to¸n hµng tån
kho vµ chi phÝ. KiÓm to¸n viªn còng ph¶i t×m hiÓu vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t vËt chÊt
®èi víi hµng tån kho nh kho tµng, bÕn b·i, nhµ xëng vµ c¸c ®iÒu kiÖn kü thuËt
kh¸c. §Ó thùc hiÖn ®îc nh÷ng c«ng viÖc ®ã kiÓm to¸n viªn thêng: lËp c¸c b¶ng
c©u hái vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé hay pháng vÊn c¸c nh©n sù cña c«ng ty vµ
tiÕn hµnh kiÓm tra c¸c tµi liÖu trong c«ng ty.
- B¶ng c©u hái thêng gåm c¸c c©u hái nh:
+ HÖ thèng kÕ to¸n hµng tån kho cã theo dâi chi tiÕt cho tõng lo¹i hµng tån
kho hay kh«ng?
+ HÖ thèng sæ s¸ch kÕ to¸n cã ®îc ®èi chiÕu Ýt nhÊt mét lÇn víi kÕt qu¶
kiÓm kª hµng tån kho trong n¨m hay kh«ng?
+ Hµng tån kho cã ®îc ®¸nh dÊu theo mét d·y sè ®îc x©y dùng tríc
kh«ng?
+ Sù kh¸c biÖt gi÷a sè thùc tÕ kiÓm kª víi sè theo dâi trªn sæ s¸ch khi ph¸t
hiÖn cã ®îc gi¶i quyÕt døt ®iÓm hay kh«ng?
+ Cã tån t¹i mét phßng nhËn hµng riªng biÖt chuyªn thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm
nhËn hµng ®Õn kh«ng?
+ C¸c vËt t vµ hµng ho¸ cã ®îc kiÓm so¸t vµ cÊt tr÷ bëi mét bé phËn kho
®éc lËp kh«ng vµ chóng cã ®îc kiÓm so¸t chÆt chÏ trong viÖc xuÊt dïng kh«ng?
- TiÕn hµnh kiÓm tra c¸c tµi liÖu trong c«ng ty, kiÓm to¸n viªn tËp trung
vµo kiÓm tra:
+ PhiÕu yªu cÇu mua hµng
+ §¬n ®Æt mua hµng
17
+ PhiÕu yªu cÇu sö dông vËt t, hµng ho¸
+ PhiÕu vËn chuyÓn hµng
+ PhiÕu nhËp kho
+ PhiÕu xuÊt kho vµ c¸c sæ s¸ch kÕ to¸n vÒ hµng tån kho vµ chi phÝ.
Ngoµi ra kiÓm to¸n viªn cã thÓ th«ng qua viÖc pháng vÊn nh©n sù cña c«ng
ty hay quan s¸t viÖc t¸ch ly tr¸ch nhiÖm trong viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña
chu tr×nh ®Ó kh¼ng ®Þnh thªm vÒ c¸c ho¹t ®éng cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé
cña ®¬n vÞ.
c) §¸nh gi¸ ban ®Çu vÒ rñi ro kiÓm so¸t
- Rñi ro kiÓm so¸t: lµ rñi ro x¶y ra sai sãt träng yÕu trong tõng nghiÖp vô,
tõng kho¶n môc trong b¸o c¸o tµi chÝnh khi tÝnh riªng rÏ hoÆc tÝnh gép mµ hÖ
thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé kh«ng ng¨n ngõa hÕt hoÆc kh«ng
ph¸t hiÖn vµ söa ch÷a kÞp thêi.
- §¸nh gi¸ ban ®Çu vÒ rñi ro kiÓm so¸t lµ viÖc ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ hÖ thèng
kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña ®¬n vÞ trong viÖc ng¨n ngõa hoÆc ph¸t
hiÖn vµ söa ch÷a c¸c sai sãt träng yÕu. Rñi ro kiÓm so¸t thêng kh«ng hoµn toµn
®îc lo¹i trõ do sù h¹n chÕ tiÒm tµng cña hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t
néi bé. (ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 400 - §¸nh gi¸ rñi ro vµ kiÓm so¸t
néi bé)
§èi víi chu tr×nh hµng tån kho th× rñi ro kiÓm so¸t víi hµng tån kho chÝnh
lµ kh¶ n¨ng x¶y ra c¸c sai ph¹m träng yÕu vÒ hµng tån kho mµ hÖ thèng kiÓm
so¸t néi bé cña kh¸ch hµng ®· kh«ng ng¨n chÆn vµ ph¸t hiÖn ®îc. Sau khi tiÕn
hµnh ®¸nh gi¸ s¬ bé vÒ rñi ro kiÓm so¸t ®èi víi hµng tån kho, kiÓm to¸n viªn sÏ
ph¶i thu thËp c¸c b»ng chøng bæ sung vÒ ho¹t ®éng h÷u hiÖu cña hÖ thèng kiÓm
so¸t néi bé b»ng viÖc thiÕt kÕ c¸c thö nghiÖm kiÓm so¸t bæ sung ®Ó kh¼ng ®Þnh
®èi víi ®¸nh gi¸ ban ®Çu nµy. SÏ cã hai trêng hîp ®èi víi ®¸nh gi¸ ban ®Çu cña
kiÓm to¸n viªn vÒ rñi ro kiÓm so¸t ®èi víi chu tr×nh hµng tån kho:
- KiÓm to¸n viªn sÏ ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t ë møc ®é cao ®èi víi hµng
tån kho khi:
+ HÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®èi víi hµng tån kho
kh«ng ®Çy ®ñ;
+ HÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®èi víi hµng tån kho
kh«ng hiÖu qu¶;
+ Hay kiÓm to¸n viªn kh«ng ®îc cung cÊp ®Çy ®ñ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ sù ®Çy
®ñ vµ hiÖu qu¶ cña hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vÒ chu tr×nh
hµng tån kho cña kh¸ch hµng.
- KiÓm to¸n viªn sÏ ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t ë møc ®é kh«ng cao ®èi víi
chu tr×nh hµng tån kho khi:
18
+ KiÓm to¸n viªn cã ®ñ c¬ së ®Ó kÕt luËn hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng
kiÓm so¸t néi bé ®îc thiÕt kÕ ®èi víi chu tr×nh hµng tån kho cã thÓ ng¨n ngõa,
ph¸t hiÖn vµ söa ch÷a c¸c sai sãt träng yÕu;
+ KiÓm to¸n viªn cã kÕ ho¹ch thùc hiÖn thö nghiÖm kiÓm so¸t ®èi víi chu
tr×nh lµm c¬ së cho viÖc ®¸nh gi¸ møc ®é rñi ro kiÓm so¸t.
Nh vËy, nÕu nh kiÓm to¸n viªn ®¸nh gi¸ møc ®é rñi ro kiÓm so¸t cña chu
tr×nh hµng tån kho cña ®¬n vÞ kh¸ch hµng ë møc ®é kh«ng cao th× kiÓm to¸n viªn
sÏ tiÕp tôc thùc hiÖn bíc tiÕp theo lµ thùc hiÖn c¸c thö nghiÖm kiÓm so¸t bæ sung
®èi víi chu tr×nh hµng tån kho.
d) Thùc hiÖn c¸c thö nghiÖm kiÓm so¸t bæ sung víi hµng tån kho
Thö nghiÖm kiÓm so¸t lµ viÖc kiÓm tra ®Ó thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n
vÒ sù thiÕt kÕ phï hîp vµ sù vËn hµnh h÷u hiÖu cña hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng
kiÓm so¸t néi bé (theo chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam sè 500). Theo ®ã, thö
nghiÖm kiÓm so¸t sÏ híng tíi hai ph¬ng diÖn cña hÖ thèng kiÓm to¸n vµ hÖ thèng
kiÓm so¸t néi bé cña chu tr×nh:
- ThiÕt kÕ: hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña ®¬n vÞ ®èi
víi chu tr×nh hµng tån kho ®îc thiÕt kÕ sao cho cã ®ñ kh¶ n¨ng ng¨n ngõa, ph¸t
hiÖn vµ söa ch÷a c¸c sai sãt träng yÕu vÒ hµng tån kho;
- Thùc hiÖn: hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®èi víi chu
tr×nh hµng tån kho tån t¹i vµ ho¹t ®éng mét c¸ch h÷u hiÖu trong suèt thêi kú xem
xÐt.
§Ó ®¹t ®îc môc tiªu, c¸c thö nghiÖm kiÓm so¸t ®îc tiÕn hµnh theo tõng
chøc n¨ng cña chu tr×nh hµng tån kho trong ®ã chó träng vµo c¸c chøc n¨ng
chÝnh nh chøc n¨ng lu kho vËt t, hµng ho¸, chøc n¨ng xuÊt kho vËt t hµng ho¸ vµ
s¶n xuÊt. Cßn ®èi víi chøc n¨ng mua vµ nhËn vËt t, hµng ho¸ sÏ ®îc nghiªn cøu
kü h¬n khi thùc hiÖn kiÓm to¸n chu tr×nh mua hµng vµ thanh to¸n; cßn víi chøc
n¨ng xuÊt thµnh phÈm ®i tiªu thô sÏ ®îc nghiªn cøu kü h¬n khi kiÓm to¸n chu
tr×nh b¸n hµng thu tiÒn.
- §èi víi chøc n¨ng lu kho vËt t, hµng ho¸
NghiÖp vô lu kho lµ mét trong nh÷ng nghiÖp vô träng t©m cña chu tr×nh
hµng tån kho do vËy viÖc ®¸nh gi¸ hÖ thèng kiÓm so¸t ®èi víi nghiÖp vô lu kho
ph¶i ®îc thùc hiÖn víi møc ®é quan t©m thÝch ®¸ng.
+ Quan s¸t vµ ®iÒu tra viÖc sö dông kho b·i vµ nh©n viªn b¶o vÖ, viÖc kiÓm
kª hµng tån kho vµ viÖc thùc hiÖn kiÓm kª l¹i vµ viÖc ®¸nh dÊu riªng tõng lo¹i
hµng tån kho.
+ Quan s¸t vµ pháng vÊn vÒ vÊn ®Ò ph©n li tr¸ch nhiÖm.
+ Thùc hiÖn viÖc kiÓm tra dÊu vÕt cña kiÓm so¸t néi bé
+ §èi víi chøng tõ hµng tån kho: quan s¸t vµ kiÓm tra tÝnh liªn tôc cña
chøng tõ, tiÕn hµnh kiÓm tra c¸c phiÕu nhËp kho, b¸o c¸o giao nhËn hµng ho¸,
19
kiÓm tra sù ®Ýnh kÌm gi÷a phiÕu xuÊt kho víi c¸c lÖnh xuÊt, phiÕu xin lÜnh vËt t ,
hµng ho¸ vµ c¸c lÖnh s¶n xuÊt; tiÕn hµnh ®iÒu tra, pháng vÊn vµ so s¸nh chi phÝ
hµng tån kho víi chi phÝ ®Þnh møc...
- §èi víi chøc n¨ng xuÊt kho vËt t, hµng ho¸ vµ s¶n xuÊt
i) §èi víi c¸c nghiÖp vô xuÊt kho vËt t, hµng ho¸
Khi kiÓm to¸n nghiÖp vô nµy kiÓm to¸n viªn cÇn chó ý kiÓm tra vÒ tÝnh cã
thËt cña c¸c yªu cÇu sö dông vËt t, hµng ho¸ b»ng viÖc kiÓm tra l¹i c¸c phiÕu yªu
cÇu vµ sù phª duyÖt ®èi víi c¸c yªu cÇu ®ã (kiÓm tra ch÷ ký). §ång thêi kiÓm
to¸n viªn ph¶i kiÓm tra c¸c chøng tõ, sæ s¸ch cã liªn quan tíi nghiÖp vô xuÊt kho
vËt t, hµng ho¸ nh lÖnh s¶n xuÊt, ®¬n ®Æt mua hµng, phiÕu xuÊt kho vµ c¸c sæ chi
tiÕt, sæ phô nh»m kh¼ng ®Þnh ®é tin cËy ®èi víi c¸c th«ng tin vÒ nghiÖp vô xuÊt
kho vËt t, hµng ho¸. KiÓm to¸n viªn cã thÓ kiÓm tra c¸c ch÷ kÝ nhËn trªn phiÕu
xuÊt kho vËt t, hµng ho¸ hoÆc kiÓm tra c¸c dÊu vÕt cña c«ng t¸c kiÓm tra ®èi
chiÕu gi÷a c¸c sæ s¸ch kÕ to¸n cña ®¬n vÞ.
ii) §èi víi c¸c nghiÖp vô s¶n xuÊt
Khi tiÕn hµnh thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn c¸c thö nghiÖm kiÓm so¸t ®èi víi c¸c
nghiÖp vô s¶n xuÊt, kiÓm to¸n viªn cÇn chó ý bëi tÝnh chÊt quan träng cña c¸c
nghiÖp vô nµy ®èi víi chu tr×nh hµng tån kho.
+ KiÓm tra dÊu hiÖu cña viÖc kiÓm so¸t néi bé ®èi víi c¸c nghiÖp vô s¶n
xuÊt.
+ §iÒu tra vµ quan s¸t viÖc sö dông c¸c phiÕu xin lÜnh vËt t, ®¬n ®Æt hµng
s¶n xuÊt, c¸c b¶ng tËp hîp chi phÝ vµ c¸c b¸o c¸o kiÓm ®Þnh s¶n phÈm cã ®¸nh sè
tríc vµ ®îc phª chuÈn, ®ång thêi kiÓm tra tÝnh liªn tôc cña chóng còng nh kiÓm
tra c¸c ch÷ ký phª duyÖt liªn quan
+ Pháng vÊn, quan s¸t vµ ®iÒu tra vÒ viÖc kiÓm tra ®èi chiÕu chi phÝ nh©n
c«ng s¶n xuÊt, chi phÝ s¶n xuÊt chung víi b¶ng tÝnh l¬ng vµ chi phÝ chung ®· x¶y
ra; ®ång thêi kiÓm tra viÖc ®Ýnh kÌm c¸c tµi liÖu, chøng tõ s¶n xuÊt víi sæ s¸ch kÕ
to¸n.
+ Pháng vÊn vÒ viÖc sö dông hÖ thèng ®Þnh møc chi phÝ, kiÓm tra c¸c b¸o
c¸o vÒ sù chªnh lÖch; ®ång thêi pháng vÊn vÒ viÖc cËp nhËt th«ng tin hµng tån
kho ®Ó x¸c ®Þnh ®Þnh møc s¶n xuÊt hoÆc sè lîng s¶n xuÊt vµ kiÓm tra dÊu hiÖu
cña viÖc sö dông hµng tån kho...
Tuú theo kÕt qu¶ cña viÖc kiÓm tra c¸c thñ tôc kiÓm so¸t, kiÓm to¸n viªn
ph¶i x¸c ®Þnh xem kiÓm so¸t néi bé cã ®îc x©y dùng vµ ho¹t ®éng phï hîp víi
®¸nh gi¸ ban ®Çu vÒ rñi ro kiÓm so¸t hay kh«ng. ViÖc kiÓm tra chªnh lÖch cã thÓ
khiÕn kiÓm to¸n viªn ®Õn viÖc xem xÐt l¹i møc ®é rñi ro kiÓm so¸t. §ã sÏ lµ c¨n
cø ®Ó kiÓm to¸n viªn ®iÒu chØnh c¸c thö nghiÖm c¬ b¶n trong kÕ ho¹ch kiÓm to¸n
nÕu cÇn thiÕt cho phï hîp víi møc rñi ro kiÓm so¸t.
2.2.2. Thùc hiÖn kiÓm to¸n
20
- Xem thêm -
.DOC 
63 
38 
114 
