Tài liệu Luận văn tổ chức công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại công ty vận tải ô tô số 3

LỜI MỞ ĐẦU Trong giai ®o¹n hiÖn nay nÒn kinh tÕ ®Êt níc lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng víi nhiÒu thµnh phÇn. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa ®Ó tõng bíc ph¸t triÓn, héi nhËp víi nÒn kinh tÕ ThÕ Giíi. Trong nÒn kinh tÕ nµy, c¸c ®¬n vÞ c¸ nh©n, doanh nghiÖp tæ chøc kinh tÕ kh¸c ®îc tù do s¶n xuÊt, tù do kinh doanh vµ tù do c¹nh tranh trong c¸c mÆt hµng ®· d¨ng ký. §Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn v÷ng m¹nh, mçi doanh nghiÖp ph¶i tu©n thñ ®óng c¸c quy luËt cung cÇu, gi¸ c¶ c¹nh tranh. §Æc biÖt ph¶i tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. §iÒu nµy buéc c¸c ®¬n vÞ ph¶i linh ho¹t chñ ®éng tÝnh to¸n ®Çu ra bao nhiªu, ®Çu vµo bao nhiªu. Tõ ®ã cã søc m¹nh c¹nh tranh trªn thÞ trêng mµ ph¶i ®¶m b¶o cã l·i. §Æc biÖt ngµnh Giao th«ng vËn t¶i vµ c¶ nh÷ng vËn t¶i t nh©n. V× vËy gi¸ cíc vËn chuyÓn lu«n biÕn ®éng. VËy muèn ®¶m b¶o kinh doanh cã l·i ®ßi hái ngêi l·nh ®¹o ph¶i n¨ng ®éng s¸ng t¹o, khai th¸c nguån vËn chuyÓn hµng ho¸ kÞp thêi ®óng thêi gian quy ®Þnh. C¸c c¸n bé nghiÖp vô qu¶n lý ph¶i ®i s©u, ®i s¸t th«ng tin chÝnh x¸c vµ kÞp thêi. Sau mét thêi gian thùc tËp vµ nghiªn cøu t«i ®· chän ®Ò tµi “Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty vËn t¶i « t« sè 3”. Néi dung cña chuyªn ®Ò ngoµi lêi më ®Çu vµ kÕt luËn bao gåm 3 ch¬ng: PhÇn I: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i DN kinh doanh vËn t¶i. PhÇn II: T×nh h×nh thùc tÕ vÒ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty vËn t¶i « t« sè 3. 1 PhÇn III: Mét sè ý kiÐn nh»m hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty vËn t¶i « t« sè 3. PhÇn I Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i doanh nghiÖp kinh doanh vËn t¶i. I.Sù cÇn thiÕt ph¶i tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë doanh nghiÖp kinh doanh nghiÖp vËn t¶i. 2 1: §Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng kinh doanh dÞch vô vËn tai vµ ¶nh h - ëng cña nã tíi c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Kh¸i niÖm: VËn t¶i ®îc hiÓu lµ nghµnh s¶n xuÊt vËt chÊt ®Æc biÖt, thùc hiÖn viÖc di chuyÓn hµng ho¸, hµnh kh¸ch tõ n¬i nµy ®Õn n¬i kh¸c vµ ®îc ®o b»ng tÊn, Tkm ®èi víi hµng ho¸ vËn chuyÓn vµ ngêi, ngêi km ®èi víi vËn t¶i hµnh kh¸ch. Tõ kh¸i niÖm trªn cña ngµnh vËn t¶i cã thÓ rót ra ®Æc ®iÓm sau trong lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh cña ngµnh nµy: - Doanh nghiÖp vËn t¶i qu¶n lý qu¸ tr×nh ho¹t ®éng theo nhiÒu kh©u kh¸c nhau nh giao dÞch hîp ®ång vËn chuyÓn hµng ho¸, hµnh kh¸ch._ KÕ ho¹ch t¸c nghiÖp cÇn ph¶i cô thÓ ho¸ cho tõng ngµy, tõng®Þnh kú ng¾n l¸i xe vµ ph¬ng tiÖn lµm chñ yÕu ë bªn ngoµi doanh nghiÖp. v× vËy qóa tr×nh qu¶n lý rÊt cô thÓ, ph¶i x©y dùng ®îc chÕ ®é vËt chÊt râ rµng vËn dông c¬ chÕ hîp lý. - Ph¬ng tiÖn vËn t¶i lµ nh÷ng TSC§ chñ yÕu vµ quan träng kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vËn t¶i . ViÖc khai th¸c vËn t¶i phô thuéc vµo c¬ së h¹ tÇng ®êng x¸, cÇu phµ vµ ®iÒu kiÖn ®Þa lý cña tõng vïng. * Anh hëng cña nã tíi c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Do tÝnh chÊt ®Æc thï cña doanh nghiÖp vËn t¶i vµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vËt chÊt ®Æc biÖt, v× vËy s¶n phÈm s¶n xuÊt ra kh«ng mang h×nh th¸i vËt chÊt nªn ®¬n vÞ ®o lêng cña s¶n phÈm v¹n t¶i kh¸c víi ®¬n vÞ ®o lêng th«ng thêng: TÊn, Tkm ®èi víi hµng ho¸ vËn chuyÓn vµ ngêi, ngêi km ®èi víi vËn t¶i hµnh kh¸c. Do ®Æc ®iÓm kinh doanh cña doanh nghiÖp vËn t¶i lµ kh«ng cã s¶n phÈm dë dang nªn gi¸ thµnh vËn t¶i lµ thÓ hiÖn b»ng toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng cÇn thiÕt vµ lao ®éng vËt ho¸ thùc tÕ ph¸t sinh tÝnh cho toµn bé s¶n lîng s¶n phÈm vËn t¶i hoµn thµnh trong kú. Tõ nh÷ng tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm trªn ta cã; gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm vËn t¶i lµ chi phÝ vËn t¶i tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm vËn t¶i hoµn thµnh. gi¸ thµnh vËnt¶i lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh c«ng t¸c qu¶n lý cña doanh nghiÖp vËn t¶i, th«ng qua chØ tiªu gi¸ thµnh cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông nh©n 3 tµi, vËt lùc tong doanh nghiÖp còng nh ®¸nh gi¸ mét c¸ch cã c¬ së c¸c biÖn ph¸p tæ chøc qu¶n lý, kü thuËt mµ doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh c¸c dÞch vô cho kh¸ch hµng. 2. NhiÖm vô cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt: §Ó qu¶n lý tèt chi phÝ vµ gi¸ thµnh dÞch vô vËn t¶i kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh vËn t¶i cÇn ph¶i thùc hÖn c¸c nhiÖm vô sau: - Ghi chÐp, tÝnh to¸n ph¶n ¸nh sè hiÖn cã vµ t×nh h×nh lu©n chuyÓn tµi s¶n, vËt t, tiÒn vèn, qu¸ tr×nh tËp hîp, tÝnh to¸n ph©n bæ chi phÝ vµ kÕt qu¶ kinh doanh tõng ho¹t ®äng vËn t¶i mét c¸ch hîp lý vµ chÝnh x¸c. - KiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch kinh tÕ, tµi chÝnh kÕ ho¹ch thu nép vµ thanh to¸n, kiÓm tra. kiÓm so¸t chi phÝ gi¸ thµnh vËn t¶i vµ kÕt qu¶ kinh doanh. - Cung cÊp th«ng tin phôc vô cho viÖc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh vËn t¶i, t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi qu¶n lý quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong kinh doanh. II. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm: 1. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt ë c¸c doanh nghiÖp: 1.1: Kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt: Chi phÝ s¶n xuÊt lµ toµn bé hao phÝ vÒ lao ®äng sèng vµ lao ®äng vËt ho¸ vµ c¸c chi phÝ cÇn thiÕt kh¸c mµ doanh nghiÖp ph¶i chi ra trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, biÓu hiÖn b»ng tiÒn. §Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®ongk cña m×nh, c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã ba yÕu tè c¬ b¶n: T liÖu lao ®éng, ®èi tëng lao ®éng vµ søc lao ®éng. C¸c yÕu tè nµy tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã sù kh¸c nhau vµ h×nh thµnh nªn c¸c chi phÝ t¬ng øng: chi phÝ khÊu hao t liÖu lao ®éng, chi phÝ nguyªn vËt liÖu, chi phÝ nh©n c«ng. Trong ®iÒu kiÖn tån t¹i nÒn kinh tÕ thÞ trêng th× nh÷ng chi phÝ nµy ®îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn tÖ. 4 Ho¹t ®éng trong doanh nghiÖp thêng bao gåm nhiÒu kh©u, nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau nh: - Ho¹t ®éng s¶n xuÊt, thùc hiÖn c«ng viÖc lao vô. - Ho¹t ®éng thu mua, dù tr÷ hµng ho¸ - Ho¹t ®éng b¸n hµng: Lu©n chuyÓn tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸, cung cÊp lao vô, dÞch vô - Ho¹t ®éng kh¸c nh ®Çu t tµi chÝnh, nghiÖp vô bÊt thêng…. Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt th× chi phÝ bá ra cho kh©u s¶n xuÊt ®îc gäi lµ chi phÝ s¶n xuÊt. Thùc chÊt chi phÝ s¶n xuÊt ë c¸c doanh nghiÖp lµ sù chuyÓn dÞch vèn cña c¸c doanh nghiÖp vµo ®èi tîng tÝnh gi¸ nhÊt ®Þnh, nã lµ vèn cña doanh nghiÖp bá vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ hµng ho¸ vµ c¬ chÕ h¹ch to¸n kinh doanh mäi chi phÝ ®Òu ®îc biÓu hiÖn díi h×nh th¸i tiÒn tÖ. V× v©y, chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp lµ chi phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ còng ®îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn, Chi phÝ tiÒn c«ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña hao phÝ lao ®éng s«ngs, chi phÝ khÊu hao TSC§, chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu, nhiªn liÖu lµ biÒu hiÖn bµng tiÒn cña hao phÝ vÒ lao ®éng vËt ho¸. Nh vËy, nÕu xÐt vÒ mÆt lîng th× chi phÝ s¶n xuÊt phô thuéc vµo hai yÕu tè lµ: + Khèi lîng lao ®éng vµ t liÖu s¶n xuÊt ®· chi ra trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh + Gi¸ c¶ cña c¸c t liÖu s¶n xuÊt ®· tiªu hao trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiÒn l¬ng cña ®¬n vÞ lao ®éng hao phÝ. Nh vËy, trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, viÖc ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c chi phÝ s¶n xu¸t kh«ng nh÷ng lµ tÊt yÕu kh¸ch quan mµ cßn lµ vÊn ®Ò ®îc coi träng gãp phÇn gióp doanh nghiÖp tÝnh to¸n ®óng gi¸ c¶ nh»m b¶o toµn vèn theo yªu cÇu cña chÐ ®ä qu¶n lý kinh tÕ míi hiÖn nay. Chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ph¸t sinh thêng xuyªn trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Nhng ®Ó phôc vô cho viÑc qu¶n lý vµ hach to¸n kinh doanh chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i ®îc tÝnh to¸n tËp hîp cho tõng thêi kú; hµng th¸ng, quý, n¨m phï hîp víi b¸o c¸o. 1.2 Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt: 5 Chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp bao nhiÒu kho¶n chi cã néi dung, c«ng dông vµ môc ®Ých sö dông kh«ng nh nhau, v× vËy ®Ó phôccho c«ng t¸c qu¶n lý nãi chung vµ kÕ to¸n nèi riªng, cÇn ph¶i ph©n lo¹i CPSX theo tiªu thøc thÝch hîp. * Ph©n lo¹i CPSX theo néi dung, tÝnh chÊt cña chi phÝ: theo c¸ch ph©n lo¹i, nh÷ng kho¶n chi phÝ cã tÝnh chÊt chung vµo mét yÕu tè, kh«ng ph©n biÖt chi phÝ ®ã ph¸t sinh ë ®©u vµ dïng vµo môc ®Ých g× trong s¶n xuÊt kinh doanh. Toµn bé CPSX kinh doanh cña doanh nghiÖp bao gåm c¸c yÕu tè sau: - Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu: bao gåm toµn bé c¸c nguyªn vËt liÖu (NVL) chÝnh, NVL phô, nhiªn liÖu… doanh nghiÖp sö dông cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. - Chi phÝ nh©n c«ng: Bao gåm toµn bé sè tiÒn c«ng ph¶i tr¶, tiÒn trÝch BHXH,BHYT, KPC§ cña c«ng nh©n vµ nh©n viªn ho¹t ®äng s¶n xuÊt kinh doanh trong doanh nghiÖp. - Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: Bao gåm toµn bé sè tiÒn trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Bao gåm toµn bé sè chi phÝ kh¸c dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. - Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: Bao gåm toµn bé sè chi phÝ kh¸c dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ngoµi bèn yÕu tè ®· nªu ë trªn. C¸ch ph©n laäi nµy cã t¸c dông quan träng ®èi víi viÖc qu¶n lý chi phÝ cña lÜnh vùc s¶n xuÊt: Cho phÐp hiÓu râ c¬ cÊu, tû träng tõng yÕu tè chi phÝ lµ c¬ së ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ s¶n xu¸t, lµm cë së cho viÖc dù trï hay x©y dùng kÕ ho¹ch cung øng vËt t tiÒn vèn, hu ®éng sö dông lao ®éng…. * Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo môc ®Ých c«ng dông cña chi phÝ C¨n cø vµo môc ®Ých, c«ng dông cña chi phÝ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, nh÷ng chi phÝ cã chung c«ng dông kinh tÕ ®ùoc xÕp vµo mét kho¶n môc chi phÝ. - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Bao gåm chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh, nguyªn vËt liÖu phô, nhiªn liÖu ®îc sö dông vµo môc ®Ých trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm, kh«ng tÝnh vµo khoabnr môc nµy sè tiÒn c«ng vµ sè tiÒn trÝch BHXH, BHYT, KPC§ cña c«ng nh©n qu¶n lý chung vµ nh©n viªn b¸n hµng. 6 - Chi phÝ s¶n xuÊt chung: Lµ chi phÝ dïng vµo viÖc qu¶n lý vµ phôc vô s¶n xuÊt chung t¹i bé phËn s¶n xuÊt ( Ph©n xëng, ®éi…) bao gåm : + Chi phÝ nh©n viªn ph©n xëng + Chi phÝ vËt liÖu + Chi phÝ dông cô s¶n xuÊt + Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh + Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi + Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c Ph©n lo¹i CPSX theo môc ®Ých vµ c«ng dông kinh tÕ cã t¸c dông phôc vô cho viÖc qu¶n lý chi phÝ theo ®Þnh møc lµ c¬ së cho kÕ to¸n tËp hîp CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo kho¶n môc, lµ c¨n cø ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÑn kÕ ho¹ch ®µu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh ë doanh nghiÖp. * Ph©n lo¹i CPSX theo môc ®Ých vµ c«ng dông kinh tÕ cã t¸c dông phôc vô cho viÖc qu¶n lý chi phÝ theo ®Þnh møc lµ c¬ së cho kÕ to¸n tËp hîp CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo kho¶n môc lµ c¨n cø ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®µu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh ë doanh nghiÖp. *Ph©n lo¹i CPSX theo ®µu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ë doanh nghiÖp: - Chi phÝ ban ®Çu: Lµ c¸c chi doanh nghiÖp ph¶i lo liÖu, mua s¾m, chuÈn bÞ tõ lóc ®Çu ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. - Chi phÝ lu©n chuyÓn néi bé: Lµ c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ph©n c«ng vµ hiÖp t¸c lao ®éng néi bé doanh nghiÖp, ch¼ng h¹n: Gi¸ trÞ lao vô s¶n xuÊt phô cung cÊp cho ph©n xëng chÝnh, gi¸ trÞ b¸n thµnh phÈm tù chÕ ®ùoc sö dông lµm vËt liÖu trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn. Ph©n lo¹i CPSX thµnh chi phÝ ban ®Çu theo yÕu tè vµ chi phÝ lu©n chuyÓn néi bé cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi qu¶n lý vÜ m« còng nh ®èi víi qu¶n trÞ doanh nghiÖp. CPSX kinh doanh ban ®Çu theo yÕu tè ;µ c¬ së ®Ó lËp vµ kiÓm tra viÖc thùc hiÖn dù to¸n CPSX kinh doanh theo yÕu tè lµ c¬ së ®Ó lËp c¸c kÕ ho¹ch c©n dèi trong ph¹m vi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n còng nh ë tõng doanh nghiÖp ( C©n ®èi dù to¸n chi phÝ víi kÕ ho¹ch cung cÊp vËt t, kÕ ho¹ch lao ®éng tiÒn l¬ng, kÕ hoach khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh…) 7 Lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh møc tiªu hao vËt chÊt vµ tÝnh thu nhËp quèc d©n cña doanh nghiÖp, ngµnh vµ toµn bé nÒn kinh tÕ. * Ph©n lo¹i CPSX c¨n cø vµo mèi quan hÖ cña chi phÝ víi quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ qu¸ tr×nh kinh doanh. - Chi phÝ c¬ b¶n: Lµ c¸c chi phÝ cã liªn quan trùc tiÕp quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm, nh chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng s¶n xuÊt s¶n phÈm: KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh dïng trùc tiÕp vµo s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm. - Chi phÝ chung: Lµ c¸c chi phÝ dïng vµo tæ chøc, qu¶n lý vµ phôc vô s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt chung. thuéc lo¹i nµy cã chi phÝ qu¶n lý ë c¸c ph©n xëng s¶n xuÊt vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®îc ph¬ng híng vµ c¸c biÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. §èi víi chi phÝ c¬ b¶n lµ c¸c chi phÝ liªn quan trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm, thiÕu chóng th× kh«ng thÓ s¶n xuÊt , chÕ t¹o ®îc s¶n phÈm, v× vËy kh«ng thÓ c¾t bá mét lo¹i chi phÝ c¬ b¶n vµo mµ ph¶i phÊn ®Êu gi¶m thÊp c¸c ®Þnh møc tiªu hao vËt liÖu, lao ®éng, khÊu hao… hoÆc c¶i tiÕn c«ng nghÖ, hîp lý ho¸ s¶n xuÊt, t×m kiÕm vËt liÖu thay thÕ…. Ngîc l¹i, ®ãi víi chi phÝ chung cÇn ph¶i triÖt ®Ó tiÕt kiÖm, h¹n chÕ vµ thËm chÝ lo¹i trõ c¸c chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt, t¨ng c êng qu¶n lý chi phÝ chung theo dù to¸n tiªu chuÈn vµ chÕ ®é chi tiªu. * Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo mèi quan hÖ vµ kh¶ n¨ng quy n¹p chi phÝvµo c¸c ®ãi tîng kÕ to¸n chi phÝ: - Chi phÝ trùc tiÕp: Lµ nhøng chi phÝ chie quan hÖ trùc tiÕp ®Õn viÖc s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm, mét c«ng viÖc, lao vô hoÆc mét ho¹t ®éng, mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh vµ hoµn toµn cã thÓ h¹ch to¸n, quy n¹p trùc tiÕp cho s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®ã. - Chi phÝ gi¸n tiÕp: Lµ chi phÝ cã liªn quan ®Õn nhiÒu s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô, nhiÒu ®èi tîng kh¸c nhau nªn ph¶i tËp hîp, quy n¹p cho tõng ®èi tîng b»ng ph¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp. C¸ch ph©n lo¹i nµy cã ý nghÜa thuÇn tuý ®èi víi kü thuËt h¹ch to¸n. 8 Trêng hîp cã ph¸t sinh chi phÝ gi¸n tiÕp, b¾t buéc ph¶i ¸p dông ph¬ng ph¸p ph©n bæ, lùa chän tiªu thøc ph©n bæ phï hîp. * Ph©n lo¹i chi phÝ trong mèi quan hÖ víi khèi lîng hoËt ®éng Chi phÝ s¶n xuÊt ®îc chia lµm 2 lo¹i: - Chi phÝ kh¶ biÕn ( biÕn phÝ ): Lµ nh÷ng chi phÝ thay ®æi vÒ tæng sè tû lÖ víi sù thay ®èi cña møc ®é ho¹t ®éng. Khèi lîng ( hay møc ®é) ho¹t déng cã thÓ lµ sè lîng s¶n phÈm hoµn thµnh, sè giê m¸y ho¹t ®éng…. - Chi phÝ bÊt biÕn: Lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng thay ®æi vÒ tæng sè dï cã sù thay ®«ñi trong møc ®é ho¹t ®éng cña s¶n xuÊt hoÆc khèi lîng s¶n phÈm, c«ng viÖc lao vô s¶n xuÊt trong kú. Ph©n lo¹i chi phÝ thµnh chi phÝ kh¶ biÕn vµ chi phÝ bÊt biÕn cã t¸c dôn lín ®èi víi qu¶n trÞ kinh doanh, ph©n tÝch ®iÓm hoµn vèn vµ phôc vô cho viÖc ra quyÕt ®Þnh qu¶n lý cÇn thiÕt ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm t¨ng hiªuk qu¶ kinh doanh. Ngoµi c¸c c¸ch ph©n lo¹i nh trªn cßn cã thÓ ph©n lo¹i chi phÝ theo thÈm quyÒn ra quyÕt ®Þnh. Nh vËy, mçi c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cã ý nghÜa riªng cña nã, ®ång thêi bæ xung nh»m qu¶n lý tèt, h¹ch to¸n ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c chi phÝ s¶n xuÊt gãp phÇn qu¶n lý tµi s¶n, vËt t lao ®éng, tiÒn vèn cña doanh nghiÑp cã hiÖu qu¶ vµ ®Ò ra ®îc nh÷ng biÖn ph¸p phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ c¸c lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm: 2.1 Kh¸i niÖm gi¸ thµnh s¶n phÈm: Gi¸ thµnh s¶n phÈm (c«ng viÖc, lao vô) lµ CPSX tÝnh cho mét khèi lîng hoÆc mét ®¬n vÞ s¶n phÈm (c«ng viÖc, lao vô) do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®· hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n phÈm (GTSP) lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh kÕt qu¶ sö dông tµi s¶n, vËt t , lao ®éng vµ tiÒn vèn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cóng nh tÝnh ®óng ®¾n cña c¸c gi¶i ph¸p tæ chøc, kinh tÕ ,kü thuËt vµ c«ng nghÖ mµ doanh nghiÖp ®· sö dông nh»m n¨ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, ch¸t lîng s¶n phÈm , h¹ thÊp chi phÝ vµ t¨ng lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. Gi¸ thµnh cßn lµ mét can cø quan träng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b¸n vµ x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt. §èi víi mçi lo¹i s¶n phÈm s¶n xuÊt ra nÕu gi¸ b¸n khång thay ®æi th× lîi nhu¹n thu ®îc cµng cao khi gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña nã cµng thÊp. V× vËy phÊn ®Êu h¹ gi¸ 9 thµnh s¶n phÈm lµ môc tiªu vµ cóng lµ nhiÖm vô quan träng cña c¸ doanh nghiÖp s¶n xuÊt. PhÊn ®Êu h¹ thÊp gi¸ thµnh còng lµ tiÒn ®Ò gióp cho c¸c doanh nghiÖp t¨ng tÝch luü, lµ c¬ së n©ng cao ®êi sèng c«ng nh©n viªn, t¨ng kho¶n ®ãng gãp cho Nhµ níc. 2.2 C¸c lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm: Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét tong nh÷ng chØ tiªu quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng SXKD cña doanh nghiÖp. ViÖc tÝnh to¸n gi¸ thµnh hîp lý lµ mét c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm nh»m b¶o ®¶m thu ®îc lîi nhuËn. §Ó gióp cho viÖc nghiªn cøu vµ qu¶n lý tèt gi¸ thµnh s¶n phÈm, kÕ to¸n cÇn ph¶i ph©n biÖt c¸c lo¹i gi¸ thµnh. cã 2 lo¹i gi¸ thµnh chñ yÕu sau: 2.2.1 Ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo c¬ së sè liÖu vµ thêi ®iÓm tÝnh gi¸ thµnh: C¨n cø vµo sè liÖu vµ thêi ®iÓm tÝnh gi¸ thµnh, gi¸ thµnh s¶n phÈm ®ùoc chia lµm 3 lo¹i: - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: Lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc tÝnh trªn c¬ së chi phÝ s¶n xuÊt kÕ ho¹ch vµ s¶n lîng kÕ ho¹ch. ViÖc tÝnh gi¸ thµnh kÕ ho¹ch do bé phËn kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp thùc hiÖn vµ ®îc tiÕn hµnh tríc khi b¾t ®Çu qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm. gi¸ thµnh kÐ ho¹ch lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp, lµ c¨n cø ®Ó so s¸nh, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch h¹ gi¸ thµnh cña doanh nghiÖp. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc: Gi¸ thµnh ®Þnh møc lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc tÝnh trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ hiÖn hµnh vµ chØ tÝnh cho ®¬n vÞ s¶n phÈm. ViÖc tÝnh gi¸ thµnh ®Þnh møc còng ®îc thùc hiÖn tríc khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm. Gi¸ thµnh ®Þnh møc lµ c«ng cô qu¶n lý ®Þnh møc cña doanh nghiÖp lµ thwocs ®o chÝnh x¸c ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ sö dông tµi s¶n, vËt t, lao ®éng trong s¶n xuÊt, gióp cho ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ kü thuËt mµ doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. - Gi¸ thµnh thùc tÕ: Gi¸ thµnh thùc tÕ lµ g¸ thµnh s¶n phÈm ®îc tÝnh tren c¬ së sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ ®· ph¸t sinh vµ tËp hîp ®îc trong kú còng nh s¶n lîng s¶n phÈm thùc tÕ, ®· s¶n xuÊt trong kú. Gi¸ thµnh thùc tÕ chØ cã thÓ tÝnh to¸n ®îc sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm vµ ®îc tÝnh to¸n cho c¶ chØ tiªu tæng gi¸ 10 thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ, gi¸ thµnh thùc tÕ lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh kÕt qu¶ phÊn ®Êu cña doanh nghiÖp trong viÖc tæ chøc vµ sö dông c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ kü thuËt tæ chøc vµ c«ng nghÖ… ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm, lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®èi víi Nhµ níc còng nh c¸c ®èi t¸c liªn doanh liªn kÕt. 2.2.2 Ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo ph¹m vi tÝnh to¸n: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, cã 2 lo¹i gi¸ thµnh: - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt: Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm bao gåm c¸c chi phÝ s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm ( chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung) tÝnh cho s¶n phÈm c«ng vô, lao vô ®· hoµn thµnh - Gi¸ thµnh toµn bé cña s¶n phÈm tiªu thô: Bao gåm gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp tÝnh cho s¶n phÈm tiªu thô. 3. Mèi quan hÖ gi÷a CPSX vµ tÝnh GTSP: Chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¬ së ®Ó tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. C¶ chi phÝ s¶n s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Òu lµ nh÷ng chi phÝ mµ doanh nghiÖp ®· bá ra. ViÖc sö dông tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tuy vËy gi÷a chóng cã sù kh¸c nhau: - Chi phÝ s¶n xuÊt g¾n liÒn víi kú ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. - Gi¸ thµnh s¶n phÈm lu«n g¾n liÒn víi mét lo¹i s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô, dÞch vô ®· hoµn thµnh. - chi phÝ s¶n xuÊt kh«ng chi liªn quan ®Õn s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô, dÞch vô ®· hoµn thµnh mµ cßn liªn quan ®Õn c¶ s¶n phÈm háng, s¶n phÈm lµm dë dang cuèi kú tríc ®îc chuyÓn sang kú hiÖn t¹i. Ta cã s¬ ®å mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm: CPSX dë dang ®Çu kú Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh CPSX ph¸t sinh trong kú CPSX dë dang cuèi kú Khi gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú vµ cuèi kú b»ng nhau hoÆc c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh«ng cã s¶n phÈm dë dang th× tæng s¶n phÈm b»ng tæng chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú. 11 4. §èi tîng tËp hîp CPSX vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh: §èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng trong c«ng t¸c h¹ch to¸n kinh doanh, nã ¶nh hëng ®Õn viÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. do ®ã viÖc x¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®èi tîng tËp hîp CPSX vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ vÊn ®Ò then chèt quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. 4.1 §èi tîng tËp hîp CPSX: §èi tîng tËp hîp CPSX ( hay ®èi tîng tËp hîp chi phÝ) lµ ph¹m vi, giíi h¹n ®Ó tËp hîp chi phÝ nh»m ®¸p øng kiÓm so¸t chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Giíi h¹n ( ph¹m vi) ®Ó tËp hîp CPSX cã thÓ lµ: + N¬i ph¸t sinh chi phÝ: Ph©n xëng, ®éi tr¹i s¶n xuÊt, bé pghËn chøc n¨ng. + N¬i g¸nh chÞu chi phÝ: S¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô do doanh nghiÖp ®ang s¶n xuÊt, c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, ®¬n ®Æt hµng…. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng kÕ to¸n CPSX thùc chÊt lµ x¸c ®Þnh n¬i g©y ra chi phÝ vµ ®èi tîng chÞu chi phÝ. §Ó x¸c ®Þnh ®îc ®óng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ ph¶i c¨n cø vµo yÕu tè sau: * Dùa vµo tÝnh chÊt s¶n xuÊt vµ quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm. Víi mçi doanh nghiÖp tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ, tÝnh chÊt s¶n xuÊt th× ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ kh¸c nhau: + Víi doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, kh«ng chia thµnh c¸c giai ®o¹n râ rµng th× ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ toµn bé quy tr×nh c«ng nghÖ + Víi doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt phøuc t¹p, liªn tôc th× ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ. + Víi doanh nghiÖp cã quy tr×nh s¶n xuÊt song song th× ®èi tîng t¹p hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ tõng chi tiÕt s¶n phÈm. * dùa vµo ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp hay cß gäi lµ lo¹i h×nh s¶n xuÊt. Mçi doanh nghiÖp tæ chøc s¶n xuÊt kh¸c nhau th× ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cóng kh¸c nhau: + NÕu doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng lo¹t th× ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ theo lo¹t hµng hay theo ®¬n ®Æt hµng. 12 + NÕu doanh nghiÖp s¶n xuÊt khèi lîng lín nh mÆt hµng cè ®Þnh, chu kú s¶n xuÊt lÆp ®i lÆp l¹i th× ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ tõng lo¹i s¶n phÈm. * Dùa vµo c¬ cÊu tæ chøc s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp nÕu doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo ph©n xëng, cßn kh«ng th× toµn doanh nghiÖp lµ mét ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xu¸t. * Dùa vµo yªu cÇu qu¶n lý, tr×nh ®é, kh¼ n¨ng qu¶n lý cña doanh nghiÖp. NÕu yªu cÇu qu¶n lý cµng cao, tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng cña nh©n viªn cµng tèt th× ®èi tîng tËp hîp chi phÝ cµng cô thÓ, chi tiÕt vµ ngîc l¹i. Nh vËy viÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt chØ cã trªn c¬ së ph©n tÝch c¨n cø nµy míi ®¶m b¶o tÝnh khoa häc vµ hîp lý. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng tËp hîp chi phÝ lµ kh©u ®Çu tiªn quan träng cña c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng kÕ to¸n CPSX theo ®óng ®èi tîng quy ®Þnh cã t¸c dông tÝch cùc cho viÖc t¨ng cêng qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh vµ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, cho c«ng t¸c h¹ch to¸n kinh tÕ( Néi bé vµ toµn ®¬n vÞ), phôc vô kÞp thêi cho c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô. 4.2 §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ c¸c lo¹i s¶n phÈm, cc«ng viÖc, lao vô doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chÕ t¹o vµ thùc hiÖn tÝnh ®îc tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh ë tõng doanh nghiÖpcô thÓ ph¶i dùa vµo rÊt nhiÒu nh©n tè cô thÓ: - §Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt vµ c¬ cÊu s¶n xuÊt - Quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm - §Æc ®iÓm sö dông s¶n phÈm, nöa thµnh phÈm - C¸c yªu cÇu qu¶n lý, yªu cÇu cung cÊp th«ng tin cho viÖc ra quyÕt ®Þnh trong doanh nghiÖp - Kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é qu¶n lý, h¹ch to¸n Kú tÝnh gi¸ thµnh lµ thêi kú bé phËn kÕ to¸n cÇn tiÕn hµnh c«ng viÖc tÝnh gi¸ thµnh cho c¸c ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. X¸c ®Þnh kú tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp sÏ gióp cho c«ng viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm khoa häc, hîp lý h¬n, ®¶m b¶o cung cÊp th«ng tin sè liÖu vÒ gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm thùc tÕ s¶n phÈm lao vô trung thùc, kÞp thêi. Tuú tõng ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt vµ quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp lùa chän cho m×nh mét kú tÝnh gi¸ thµnh kh¸c nhau. 13 Doanh nghiÖp tæ chøc s¶n xuÊt nhiÒu chu kú s¶n xuÊt ng¾n xen kÏ liªn tôc th× kú tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp lµ cuèi mèi th¸ng. Doanh nghiÖp tæ chøc ®¬n chiÕc hoÆc lo¹t theo ®¬n ®¹t hµng th× kú tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp lµ cuèi mçi th¸ng C¸c lo¹i s¶n phÈm n«ng nghiÖp do tÝnh chÊt thêi vô vµ chu kú s¶n xuÊt dµi cho nªn kú tÝnh gi¸ thµnh hµng n¨m. Nh vËy x¸c ®Þnh ®óng kú tÝnh gi¸ thµnh vµ lùa chän ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp víi tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp gióp cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh ®îc chÝnh x¸c, hîp lý h¬n. 4.3 Mèi quan hÖ gi÷a ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh: Gi÷a ®èi tîng kÕ to¸n chi phÝ vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cã mèi quan hÖ thËt chÆt chÏ víi nhau, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn sè liÖu CPSX ®· tËp hîp ®îc trong kú theo ®èi tîng lµ c¬ së vµ lµ c¨n cø ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cho tõng ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cã liªn quan. Chóng gièng nhau ë b¶n chÊt chung v× ®Òu lµ ph¹m vi giíi h¹n ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ cïng phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý, ph©n tÝch kiÓm tra chi phÝ vµ gi¸ thµnh. Song gi÷a chóng cã ®iÓm kh¸c nhau. X¸c ®Þnh ®èi tîng tËp hîp chi phÝ lµ x¸c ®Þnh ph¹m vi, n¬i ph¸t sinh chi phÝ ®Ó tËp hîp chi phÝ ph¸t sinh trong kú (nh ph©n xëng, c«ng viÖc). X¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ x¸c ®Þnh n¬i g¸nh chÞu chi phÝ tøc lµ cã liªn quan ®Õn kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt( nh s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô hoµn thµnh) Mét ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ bao gåm nhiÒu ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh vµ ngîc l¹i mét ®ãi tîng tÝnh gi¸ thµnh l¹i cã thÓ bao gåm nhiÒu ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. 5. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm 5.1:Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ vËn t¶i: Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ vËn t¶i lµ ph¬ng ph¸p hay hÖ thèng c¸c ph¬ng ph¸p dïng ®Ó tËp hîp chi phÝ vËn t¶i ph¸t sinh trong ph¹m vi, giíi h¹n cña ®èi tîng tËp hîp chi phÝ ®· lùa chän. Néi dung chñ yÕu cña ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ vËn t¶i lµ c¨n cø vµo ®èi tîng tËp hîp chi phÝ ®· x¸c ®Þnh ®Ó më c¸c sæ hoÆc thÎ chi 14 tiÕt ph¶n ¸nh c¸c kho¶n chi phÝ vËn t¶i ph¸t sinh ®· ®îc ph©n lo¹i tæng hîp theo tõng ®èi tîng cô thÓ. C¨n cø vµo néi dung chi phÝ vËn t¶i, kÕ to¸n x¸c ®Þnh ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ gåm: 5.1.1: Ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ trùc tiÕp: chi phÝ trùc tiÕp lµ c¸c kho¶n chi phÝ cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn tõng ®èi tîng. v× vËy, hµng ngµy khi c¸c kho¶n chi phÝ trùc tiÕp ph¸t sinh liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®èi tîng nµo th× kÕ to¸n ph¶i c¨n cø vµo chøng tõ chøng minh cô thÓ tõng kho¶n kÕ to¸n hoÆc sæ kÕ to¸n chi tiÕt. 5.1.2: Ph¬ng ph¸p tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung: Chi phÝ s¶n xuÊt chung lµ nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi tîng, cÇn ph¶i tËp hîp ®Ó phan bæ cho c¸c ®èi tîng theo tiªu chuÈn hîp lý. Ngoµi ra, chi phÝ s¶n xuÊt chung kh«ng ®¬n thuÇn lµ chi phÝ qu¶n lý, phôc vô mµ ®ã lµ nhòng chi phÝ cÊu thµnh nªn gi¸ thµnh dÞch vô. theo ph¬ng ph¸p nµy, hµng ngµy khi kÕ to¸n nhËn ®îc c¸c chøng tõ vÒ c¸c kh¶on chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi tîng chÞu chi phÝ, ph¶i tËp hîp sè liÑu vµo sæ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung, cuèi th¸ng ph©n bæ cho c¸c ®èi tîng chÞu chi phÝ theo tiªu chuÈn thÝch hîp. Tøc lµ: Tr×nh tù tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung nh sau: Bíc 1: TËp hîp c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi tîng  C¨n cø vµo c¸c chøng tõ ph¸t sinh chi phÝ, kÕ to¸n ghi sæ chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt chung.  Cuèi thn¸g tËp hîp sè liÖu tõ sæ chi tiÕt chi phÝ s¶n xu¸t chung theo tæng sè vµ cã ph©n tÝch theo tõng néi dung chi phÝ. Bíc 2: Lùa chän tiªu chuÈn oh©n bæ hîp lý vµ ph©n bæ tõng néi dung chi phÝ  Dùa vµo ®Æc ®iÓm cô thÓ vÒ tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô, tæ chøc qu¶n lý vµ tÝnh chÊt s¶n phÈm ®Ó lùa chän tiªu chuÈn ph©n bæ.  TÝnh to¸n ph©n bæ chi phÝ chung theo c«ng thøc sau: Chi phÝ chung Tæng chi phÝ cÇn ph©n bæ ph©n bæ cho tõng = ®èi tîng Tæng tiªu chuÈn ph©n bæ Tiªu chuÈn x ph©n bæ tõng ®èi tîng 15 5.2 Ph¬ng ph¸p gi¸ thµnh vËn t¶i: Ph¬ng ph¸p gi¸ thµnh vËn t¶i lµ ph¬ng ph¸p sö dông sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt, dÞch vô ®· tËp hîp ®îc trong kú ®Ó tÝnh to¸n tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ theo tõng kho¶n môc chi phÝ quy ®Þnh cho c¸c ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh doanh nghiÖp c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt, quy tr×nh c«ng nghÖ, ®Æc ®iÓm s¶n phÈm, yªu cµu qu¶n lý s¶n xuÊt vµ qu¶n lý gi¸ thµnh, mèi quan hÖ gi÷a ®èi tîng tËp hîp chi phÝ víi ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh ®Ó lùa chän ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp cho tõng ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. Trong kinh doanh vËn t¶i thêng ¸p dông c¸c ph¬ng ph¸ptÝnh gi¸ thµnh sau: 5.2.1: Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh gi¶n ®¬n( Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh trùc tiÕp) Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông réng r·i trong c¸c doanh nghiÖp kinh doanh vËn t¶i cã quy tr×nh c«ng nghÖ gi¶n ®¬n nh vËnt¶i « t«, vËn t¶i thuû ®êng kh«ng. Cuèi cïng, trªn c¬ së sè liÖu vÒ chi phÝ vËn t¶i ®· ®îc tÝnh trong kú vµ trÞ gi¸ nhiªn liÖu cßn ë ph¬ng tiÖn v¹n t¶i ®Çu vµ cuèi kú ®Ó tÝnh gi¸ thµnh theo c«ng thøc: Chi phÝ nhiªn liÖu Chi phÝ vËn chi phÝ nhiªn Gi¸ thµnh = liÖu cßn ë + t¶i ph¸t sinh liÖu cßn ë s¶n phÈm ph¬ng tiÖn ®Çu kú trong kú ph¬ng tiÖn cuèi kú Gi¸ thµnh ®¬n vÞ = Tæng gi¸ thµnh Khèi lîng vËnt¶i hoµn thµnh Trêng hîp nhiªn liÖu giao kho¸n cho l¸i xe, cuèi kú kh«ng x¸c ®Þnh trÞ gi¸ nhiªn liÖu cßn ë ph¬ng tiÖn gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ toµn bé chi phÝ vËn t¶i tËp hîp ®îc trong kú. 16 5.2.2Ph¬ng ph¸p tÝnh gia thµnh ®Þnh møc Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông víi nh÷ng doanh nghiÖp ®· cã c¸c ®Þnh møc ®· ®îc kiÖn toµn vµ cã nÒn nÕp tr×nh ®é tæ chøc vµ nghiÖp vô chuyªn m«n kÕ to¸n t¬ng ®èi cao ®Æc biÖt lµ thùc hiÖn tèt chÕ ®é h¹ch to¸n ban ®Çu. * Néi dung c¬ b¶n cña ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ®inhj møc bao gåm: - C¨n cø vµo ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt hiÖn hµnh vµ dù to¸n chi phÝ ®îc duyÖt ®Ó tÝnh gi¸ thµnh cña ho¹t ®éngvËn t¶i. - Tæ chøc h¹ch to¸n mét c¸ch riªng biÖt sè chi phÝ thùc tÕ phï hîp víi ®Þnh møc vµ sè chi phÝ chenh lÖch tho¸t ly ®Þnh møc ®Ó cã biÖn ph¸p kh¾c phôc. - Khi cã sù thay ®æi ®Þnh møc ph¶i kÞp thêi tÝnh to¸n l¹i gi¸ thµnh ®Þnh møc vµ sè chªnh lÖch do tho¸t ly ®Þnh møc. C«ng thøc x¸c ®Þnh gi¸ thµnh ®Þnh møc lµ: Gi¸ thµnh thùc tÕ cña = vËn t¶i gi¸ thµnh ®Þnh møc + - Chªnh lÖch do thay ®æi + - Chªnh lÖch tho¸t ly 5.2.3 Ph¬ng ph¸p gi¸ thµnh theo ®¬n ®Æt hµng: Ph¬ng ph¸p nµy ¸p dông víi nh÷ng doanh nghiÖp vËn t¶i hµng ho¸ vµ vËn tØa hµnh kh¸ch trong trênghîp nhËn vËn chuyÓn chän l« hµng theo hîp ®ång cña kh¸ch hµng hoÆc vËn chuyÓn kh¸ch du lÞch. * Néi dung c¬ b¶n cña ph¬ng ph¸p nµy: - C¨n cø vµo ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ dÞch vô vËn t¶i theo tõng ®¬n ®¹t hµng hoÆc hµng lo¹t hîp ®ång cña kh¸ch hµng. - Kú tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi kú cung cÊp dÞch vô - Khi nµo thùc hiÖn dÞch vô hoµn thµnh tõng hîp ®ång ®Æt hµng hoÆc hµng lo¹t hîp ®ång kÕ to¸n míi tÝnh gi¸ thµnh tõng hîp ®ång hoÆc hµng lo¹t hîp ®ång ®ã. Khi cã kh¸ch hµng hîp ®ång ®Æt hµng, kÕ to¸n ph¶i trªn c¬ së hîp ®ång ®Ó më b¶ng tÝnh gi¸ thµnh cho hîp ®ång ®Æt hµng ®ã. 17 - Cuèi th¸ng hoÆc kÕt thóc hîp ®ång kÕ to¸n tÝnh to¸n, tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh c¨n cø vµo sè liÖu chi phÝ ®· tËp hîp ®wocj tõ c¸c ®éi vËn t¶i. 5.3 Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú: Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt s¶n phÈm dë dang cuèi kú lµ nh÷ng s¶n phÈm cßn ®ang s¶n xuÊt chÕ biÕn hoÆc n»m trªn day chuyÒn quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt cha ®Õn kú thu ho¹ch, cha hoµn thµnh cha bµn giao tÝnh vµo khèi lîng bµn giao thanh to¸n. ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh mét c¸ch chÝnh x¸c th× mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng lµ ph¶i ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c s¶n ph©m rdë dang cuãi kú, viÖc ®¸nh gi¸ nµy thùc chÊt lµ viÑc tÝnh to¸n ph©n phèi s¶n xuÊt trong kú cho s¶n phÈm lµm dë cuèi kú vµ møc ®é hoµn thµnh cña chóng. C«ng viÖc nµy hÕt søc phøc t¹p nªn kÕ to¸n ph¶i tËp hîp víi bé phËn kü thuËt, tæ chøc lao ®äng ®Ó x¸c ®Þnh ®Þnh møc hoµn thµnh cho chÝnh x¸c. Khi ®· cã sè liÖu kiÓm kª s¶n phÈm dë dang tËp hîp th× kÕ to¸n ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú. ViÖc ®¸nh gi¸ s¶n phÈm cuèi kú ë mçi doanh nghiÖp lµ kh¸c nhau, c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm t×nh h×nh cô thÓ vÒ tæ chøc s¶n xuÊt, tû träng vµ møc ®é thêi gian cña c¸c chi phÝ vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tuú thuéc vµo tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp vËn dông ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm cuèi kú cho thÝch hîp. * C¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë: - §¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë cuèi kú theo chi phÝ nguyen vËt liÖu trùc tiÕp hoÆc theo chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. - §¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë cuèi kú s¶n lwongj s¶n phÈm hoµn thµnh t¬ng ®¬ng. - §¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë cuèi kú theo chi phÝ s¶n xuÊt ®Þnh møc. Trong doanh nghiÖp vËn t¶i do ®Æc ®iÓm ®Æc thï cña ngµnh lµ c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt vËt chÊt ®Æc biÖt, nã kh¸c víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt ë chç s¶n xuÊt kinh doanh vËn t¶i kh«ng t¹o ra s¶n phÈm vËt chÊt cho xa héi hng lµm gi¸ trÞ sö dông cña hµng hãa ®îc thùc hiÖn vµ lµm tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch hµng. §iÓm ®Æc biÖt n÷a lµ trong c¸c yÕu tè: søc lao ®éng, t liÖu lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng trong qua str×nh vËn t¶i nã kh«ng lµm thay ®æi tÝnh chÊt lý, ho¸, sinh häc ®Ó t¹o thµnh s¶n phÈm do vËy trong ngµnh vËn t¶i kh«ng cã nguyªn vËt liÖu chÝnh lµm c¬ së vËt chÊt cÊu thµnh nªn s¶n phÈm vµ ®èi tîng lao ®éng kh«ng tÝnh lµ mét yÕu tè chi phÝ còng ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm vËn t¶i chóng lu«n lu«n g¾n 18 liÒn kh«ng t¸ch rêi nhau. Víi c¸c ®Æc thï mµ trong c¸c doanh nghiÖp kinh doanh vËn tØa kh«ng cã s¶n phÈm lµm dë cuèi kú. III. Tæ chøc kÕ to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp dÞch vô vËn t¶i. 1> Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n CPSX theo ph ¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn. 1.1: KÕ to¸n tËp hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp9 CPNVLTT) lµ c¸c chi phÝ vÒ NVL chÝnh, nöa thµnh phÈm mua ngoµi, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu, sö dông trùc tiÕp cho viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm, hoÆc thùc hiÖn c¸c lao vô, dÞch vô cña doanh nghiÖp trong c¸c doanh nghiÖp c«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ng nghiÖp, giao th«ng, vËn t¶i, bu chÝnh viÔn th«ng…. - TK sö dông: TK 621 - chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó tËp hîp toµn bé chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp dïng cho s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm ph¸t sinh trong kú. Cuèi kú kÕt chuyÓn sang tµi kh¶on 154 ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh. KÕt cÊu: Bªn nî: Gi¸ thùc tÕ NVL xuÊt dïng trùc tiÕp cho s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm Bªn cã: TrÞ gi¸ NVL trùc tiÐp sö dông kh«ng hÕt nhËp l¹i kho - Gi¸ trÞ phÕ liÖu thu håi - KÕt chuyÓn hoÆc ph©n bæ chi phÝ NVLTT ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm TK 621 cuèi kú kh«ng cã sè d vµ TK nµy cã thÓ ®îc më chi tiÕt theo tõng ®èi tîng CPSX ®Ó phôc vô cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh theo tõng ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. - C¸c nghiÖp vô kÕ to¸n chñ yÕu: - §èi víi c¸c doanh nghiÖp nép thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ: 19 1. XuÊt kho NVL sö dông trùc tiÕp ®Ó s¶n xuÊt trong kú, c¨n cø vµo bÈng ph©n bæ vËt liÖu - dông cô kÕ to¸n ghi. Nî TK 621 - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp( gi¸ mua cha cã thuÕ GTGT) cã TK 152 Nguyªn liÖu, vËt liÖu. 2. Trêng hîp mua vËt liÖu sö dông ngay cho s¶n xuÊt, kh«ng nhËp kho, c¨n cø c¸c chøng tõ liªn quan ( Chøng tõ thanh to¸n, hîp ®ång kiªm phiÕu xuÊt kho cña ngêi b¸n, b¶ng kª t¹m øng…) kÕ to¸n ghi Nî Tk 621: Chi phÝ nguyªn vËtliÑu trùc tiÕp ( Gi¸ mua cha cã thuÕ GTGT) Nî TK 133: ThuÕ GTGT ®îc khÊu trõ Cã TK 111.112 ( Tæng gi¸ thanh to¸n) cã TK 141 Cã TK 331 - Trêng hîp thuÕ GTGT kh«ng ®îc khÊu trõ hoÆc doanh nghiÖp nép thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp, sè tiÒn tÝnh vµo CPNVLTT lµ tæng gi¸ thanh to¸n. 3. Cuèi th¸ng, nÕu cã NVL sö dông kh«ng hÕt nhËp kho, kÕ to¸n c¨n cø c¸c phiÕu nhËp kho ghi: Nî TK 152: NVL Cã TK: CPNVLTT 4. Cuèi th¸ng, kÕt chuyÓn ( hoÆc ph©n bæ) CPNVLTT cho c¸ ®èi tîng chÞu chi phÝ, kÕ to¸n ghi: Nî TK 154: chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh Cã TK 621: CPNVLTT Ta cã thÓ kh¸i qu¸t b»ng s¬ ®å h¹ch to¸n sau: TK 152 TK 621 TK 152 20