Tài liệu Phát triển doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố huế, tỉnh thừa thiên huế

LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài luận văn thạc sĩ kinh tế “Phát triển doanh nghiệp uế thương mại nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế” là công trình nghiên cứu một cách nghiêm túc của riêng bản thân tôi và chưa được ai tế H công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Các số liệu và thông tin được nêu trong luận văn này đều có nguồn góc rõ ràng, trung thực và được phép công bố. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được h cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. cK in Tác giả Tr ườ ng Đ ại họ NGUYỄN THỊ THANH TÂM i LỜI CẢM ƠN Để thực hiện và hoàn thiện đề tài này, tôi đã nhận được sự quan tâm giúp đỡ tận tình về nhiều mặt của các cá nhân và tổ chức. Cho phép tôi được bày tỏ lòng cảm ơn uế sâu sắc tới: suốt quá trình, nghiên cứu và hoàn thiện đề tài này. tế H - PGS.TS. BÙI THỊ TÁM – Người đã trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong - Ban giám hiệu, phòng KHCN - HTQT – ĐTSĐH Trường Đại học Kinh tế Huế cùng toàn thể quý thầy giáo,cô giáo đã giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình h học tập và nghiên cứu. in - Cục Thống kê tỉnh TT Huế đã giúp đỡ và cung cấp những tài liệu cần thiết để tôi có thể hoàn thiện luận văn này. cK Tuy đã có nhiều cố gắng, nhưng luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Kính mong Quý Thầy cô giáo, các chuyên gia, các nhà khoa học, đồng nghiệp họ và những người quan tâm tiếp tục giúp đỡ, đóng góp để đề tại được hoàn thiện hơn! Tác giả NGUYỄN THỊ THANH TÂM Tr ườ ng Đ ại Một lần nữa xin trân trọng cảm ơn! ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC Họ và tên học viên: Nguyễn Thị Thanh Tâm Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Niên khóa: 2011 - 2013 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. BÙI THỊ TÁM uế Tên đề tài:PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI VỪA VÀ NHỎ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HUẾ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ tế H 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Thành phố Huế có 820 doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa, tuy nhiên sự phát triển của các DNTMVVN ở thành phố Huế chưa tương xứng với điều kiện và tiềm năng hiện có, sự phát triển còn thiếu bền vững; nhiều DN hoạt động kinh doanh không hiệu quả. Việc h tìm ra hướng đi và biện pháp nhằm thúc đẩy sự phát triển của các DNTMVVN rất cấp in thiết, có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của kinh tế của thành phố nói riêng và của cK tỉnh Thừa Thiên Huế nói chung. 2. Phương pháp nghiên cứu: Đề tài đã sử dụng các phương pháp sau: Phương pháp duy vật biện chứng; Phương pháp duy vật lịch sử; Phương pháp điều tra, thu thập số liệu; họ Phương pháp chuyên gia và chuyên khảo... 3.Kết cấu đề tài gồm có: - Phần mở đầu Đ ại - Chương 1: Cơ sở khoa học về DNTMVVN - Chương 2: Thực trạng của DNTMVVN trên địa bàn thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế - Chương 3: Định hướng và giải pháp phát triển DNTMVVN trên địa bàn thành phố ng Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế - Kết luận và kiến nghị ườ 4. Kết quả nghiên cứu của đề tài - Đề tài đã hệ thống hóa những vấn đề mang tính lý luận về phát triển doanh nghiệp Tr thương mại nhỏ và vừa. - Đề tài đã điều tra, khảo sát về quy mô, kết quả kinh doanh của 185 DN hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh thương mại, từ đó đánh giá đúng thực trạng và năng lực cạnh tranh của các DNTMVVN trên địa bàn thành phố Huế. - Đề tài đã đề xuất các giải pháp, cơ chế chính sách cụ thể, phù hợp với đặc thù của thành phố Huế nhằm phát triển bền vững các loại hình doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa. iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Bình quân CT TNHH: Công ty trách nhiệm hữu hạn CTCP: Công ty cổ phần DN: Doanh nghiệp DNN&V: Doanh nghiệp nhỏ và vừa DNTM: Doanh nghiệp thương mại DNTMN&V: Doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa HTX: Hợp tác xã SXKD: Sản xuất kinh doanh Tr.đ: triệu đồng VLXD: Vật liệu xây dựng Tr ườ ng Đ ại họ cK in h tế H uế BQ: iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii uế TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC ................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... iv tế H MỤC LỤC...................................................................................................................v DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... ix DANH MỤC BIỂU ĐỒ ............................................................................................ xi h PHẦN MỞ ĐẦU....................................................................................................... xi in 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn ..........................................................................2 cK 2.1 Mục tiêu tổng quát ................................................................................................2 2.2 Mục tiêu cụ thể......................................................................................................2 họ 3. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................2 3.1. Phương pháp luận.................................................................................................2 3.2. Phương pháp điều tra, thu thập số liệu.................................................................2 Đ ại 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................4 4.1 Đối tượng nghiên cứu............................................................................................4 4.2 Phạm vi nghiên cứu...............................................................................................4 ng 4.2.1 Về không gian.............................................................................................4 4.2.2 Về thời gian ................................................................................................4 ườ 5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................5 Chương 1.CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI NHỎ VÀ Tr VỪA ............................................................................................................................6 1.1 CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN ................................................................................6 1.1.1.Khái niệm về doanh nghiệp và doanh nghiệp thương mại..........................6 1.1.2. Khái niệm về doanh nghiệp nhỏ và vừa .....................................................7 1.1.3. Khái niệm về phát triển ..............................................................................9 v 1.1.4 Phát triển doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa.......................................10 1.1.5.Vai trò của doanh nghiệp thương mại trong nền kinh tế quốc dân ...........11 1.1.6. Những ưu điểm và hạn chế của các doanh nghiệp nhỏ và vừa so với doanh nghiệp lớn..................................................................................................................12 uế 1.2.ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ CỦA DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI NHỎ VÀ VỪA ...17 1.3.NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN CỦA tế H DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI NHỎ VÀ VỪA ...............................................19 1.3.1.Nhân tố vi mô ............................................................................................19 1.3.2.Nhân tố vĩ mô ............................................................................................21 1.4.NHỮNG BÀI HỌC KINH NGHIỆM VỀ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP in h NHỎ VÀ VỪA NÓI CHUNG VÀ DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI NHỎ VÀ VỪA NÓI RIÊNG Ở MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI ......................................24 cK 1.4.1.Kinh nghiệm của Thái Lan........................................................................25 1.4.2.Kinh nghiệm của Trung Quốc ...................................................................25 1.4.3.Kinh nghiệm của Đài Loan .......................................................................26 họ 1.4.4.Kinh nghiệm phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa nói chung và doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa nói riêng của APEC.................................................27 Đ ại 1.4.5.Những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam...............................................30 CHƯƠNG 2.THỰC TRẠNG CỦA DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN TP HUẾ, TỈNH TT-HUẾ...................................................32 ng 2.1 ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU .............................................................32 2.1.1 Đặc điểm điều kiện tự nhiên......................................................................32 ườ 2.1.2 Đặc điểm về lịch sử ...................................................................................33 2.1.3 Đặc điểm về cơ sở hạ tầng.........................................................................34 Tr 2.1.4 Đặc điểm về tình hình Kinh tế - Xã hội ....................................................35 2.2 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CỦA DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI NHỎ VÀ VỪA Ở THÀNH PHỔ HUẾ..........................36 2.2.1. Thực trạng về số lượng, cơ cấu DTMN&V đang hoạt động, kinh doanh trên địa bàn thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2009 - 2011 ...............36 vi 2.2.2. Số lượng doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa kinh doanh có lãi trên địa bàn thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2009 – 2011 ............................42 2.2.3. Tình hình lao động trong các DNTMN&V trên địa bàn thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế, giai đoạn 2009 - 2011 ............................................................43 uế 2.2.4. Tình hình vốn kinh doanh của các DNTMN&V......................................47 2.2.5. Kết quả và đóng góp của các DNTMN&V vào sự phát triển của thành phố tế H Huế giai đoạn 2009 - 2011 ........................................................................................51 2.2.6. Đánh giá chung về DNTMN&V của thành phố Huế giai đoạn 2009 – 201152 2.3 THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CỦA DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI NHỎ VÀ VỪA ĐƯỢC ĐIỀU TRA ...................................................................................53 in h 2.3.1. Tổng quan về doanh nghiệp được điều tra ...............................................53 2.3.2. Đặc điểm tình hình lao động tại các DN được điều tra ............................54 cK 2.3.3 Trình độ quản lý tại các DNTMN&V được điều tra .................................56 2.3.4. Tình hình vốn đầu tư của các DNTMN&V được điều tra .......................59 2.3.5. Ứng dụng khoa học công nghệ.................................................................61 họ 2.3.6. Một số chỉ tiêu kết quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp 63 2.4 TÌNH HÌNH THỊ TRƯỜNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI Đ ại NHỎ VÀ VỪA ĐƯỢC ĐIỀU TRA .........................................................................70 2.4.1 Thị trường yếu tố đầu vào .........................................................................70 2.4.2. Thị trường các yếu tố đầu ra.....................................................................73 ng 2.5. MỘT SỐ NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CÁC DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH ườ PHỐ HUẾ, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ ...................................................................74 2.5.1. Các nhân tố bên ngoài ..............................................................................78 Tr 2.5.2 Các nhân tố bên trong................................................................................82 CHƯƠNG 3.ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HUẾ ................88 3.1 QUAN ĐIỂM PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI NHỎ VÀ VỪA TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HUẾ............................................................88 vii 3.1.1. Phát triển DNTMN&V nhằm giảm tỷ lệ thất nghiệp, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người lao động.....................................................................................88 3.1.2. Phát triển DNN&V nhằm thúc đẩy khả năng cạnh tranh trên thị trường.88 3.1.3. Phát triển DNTMN&V nhằm thúc đẩy ngành thương mại phát triển và uế nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh ..................................................................89 3.2. PHƯƠNG HƯỚNG PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRÊN tế H ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HUẾ .................................................................................90 3.2.1. Căn cứ chủ yếu để đề xuất phương hướng ...............................................90 3.2.2. Phương hướng phát triển DNTMN&V của thành phố Huế .....................92 3.3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI NHỎ VÀ VỪA in h TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HUẾ .....................................................................95 3.3.1. Đổi mới quan điểm và lựa chọn phương thức hỗ trợ thích hợp cho việc cK phát triển DNTMN&V ở thành phố Huế ..................................................................95 3.3.2. Hoàn thiện các chính sách phát triển đối với các DNTMN&V ở thành phố Huế ............................................................................................................................96 họ 3.3.3. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của DNTMN&V ở thành phố Huế ...........................................................................................................98 Đ ại KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................................104 1. Kết luận ...............................................................................................................104 2. Kiến nghị .............................................................................................................105 ng 2.1 Đối với Nhà nước..............................................................................................105 2.2 Đối với chính quyền địa phương.......................................................................105 ườ 2.3 Đối với doanh nghiệp........................................................................................105 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................108 Tr PHỤ LỤC................................................................................................................110 viii DANH MỤC BẢNG BIỂU Số hiệu bảng Trang Định nghĩa doanh nghiệp nhỏ và vừa theo Nghị định số uế Bảng 1.1: Tên bảng 56/2009/NĐ-CP ngày 30 tháng 06 năm 2009..................................8 Số lượng DNTMN&V hoạt động kinh doanh ở thành phố Huế giai tế H Bảng 2.1: đoạn 2009 – 2011 ...........................................................................40 Bảng 2.2: Số lượng DNTMN&V kinh doanh có lãi trên địa bàn thành phố h Huế giai đoạn 2009 – 2011 ............................................................42 Tình hình thu hút lao động trong các DNTMN&V trên địa bàn in Bảng 2.3: thành phố Huế giai đoạn 2009 – 2011 ...........................................44 Tình hình vốn SXKD của DNTMN&V trên địa bàn thành phố Huế cK Bảng 2.4: giai đoạn 2009 – 2011....................................................................48 Bảng 2.5: Qui mô vốn SXKD của DNTMN&V năm 2011 trên địa bàn thành họ phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế năm 2011 .....................................49 Đóng góp của các DNTMN&V vào sự phát triển của thành phố..51 Bảng 2.7: Số lượng DN điều tra phân bổ theo loại hình và ngành hàng........53 Bảng 2.8: Bảng 2.9: Đ ại Bảng 2.6: Đặc điểm về lao động của các DN được điều tra...........................55 Bảng đặc điểm của chủ doanh nghiệp điều tra phân theo ngành ng hàng ................................................................................................57 ườ Bảng 2.10: Tr Bảng 2.11 : Bảng 2.12: Qui mô và cơ cấu vốn SXKD bình quân của các DNTMN&V được điều tra năm 2011...........................................................................59 Tình hình ứng dụng khoa học công nghệ của các DNTMN&V được phân theo ngành hàng trên địa bàn thành phố Huế,.tỉnh Thừa Thiên Huế năm 2011 ................................................................................62 Kết quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp điều tra phân theo loại hình doanh nghiệp năm 2011 (Tính bình quân trên một DN điều tra) ............................................................................63 ix Bảng 2.13: Kết quả, hiệu quả SXKD của DNTM có qui mô nhỏ theo ngành hàng trên địa bàn thành phố Huế năm 2011 (Tính bình quân trên 1 DN điều tra) ...................................................................................66 Bảng 2.14: Kết quả, hiệu quả SXKD của DNTM có qui mô vừa theo ngành uế hàng trên địa bàn thành phố Huế năm 2011 (Tính bình quân trên 1 DN điều tra) ...................................................................................67 Thu nhập của người lao động trong các DNTMN&V được điều tra tế H Bảng 2.15: ........................................................................................................69 Bảng 2.16: Thị trường hàng hóa mua vào của các DNTMN&V điều tra (Tính bình quân cho một doanh nghiệp)..................................................71 h Đánh giá mức độ khó khăn và tình hình giải quyết các vấn đề của in Bảng 2.17: Tr ườ ng Đ ại họ cK doanh nghiệp điều tra.....................................................................75 x DANH MỤC BIỂU ĐỒ Số hiệu biểu đồ Trang Qui mô kinh doanh theo số lượng lao động của các DNTMN&V uế Biểu đồ 2.1: Tên biểu đồ năm 2011 trên địa bàn thành phố Huế .............................................46 Tỷ lệ số lượng DMTMN&V thành phố Huế năm 2011 ..................50 Biểu đồ 2.3: Tỷ trọng GO của DNTMN&V trong GO toàn thành phố. ..............52 Tr ườ ng Đ ại họ cK in h tế H Biểu đồ 2.2: xi PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII có viết “. . . Phát triển các loại uế hình doanh nghiệp quy mô nhỏ và vừa là chính, với công nghệ thích hợp, vốn đầu tư ít, tạo nhiều việc làm, thời gian thu hồi vốn nhanh. Chú trọng đầu tư chiều sâu, đổi mới tế H trang thiết bị nhằm khai thác có hiệu quả năng lực thiết bị hiện có…”(Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII, 1996, tr23). Và điều đó đã được thể hiện qua việc các doanh nghiệp nhỏ và vừa đã phát triển mạnh mẽ. Từ năm 1997 đến nay, số lượng DN quy mô nhỏ và vừa tăng nhanh, chiếm hơn 97% số doanh nghiệp cả nước. Đóng vai trò h quan trọng trong tạo việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, giúp huy động các cK cực cho sự phát triển của Doanh nghiệp lớn. in nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển, xóa đói, giảm nghèo ở địa phương, hỗ trợ tích Theo nguồn của Cục Thống kê tỉnh Thừa Thiên Huế, đến thời điểm ngày 31/12/2011, trên địa bàn tỉnh có 3.294 doanh nghiệp, trong đó doanh nghiệp thương họ mại nhỏ và vừa chiếm 967 doanh nghiệp tương đương với 29,36% trong tổng cơ cấu doanh nghiệp nhỏ và vừa của tỉnh. Riêng thành phố Huế có đến 820 doanh Đ ại nghiệp thương mại nhỏ và vừa (theo Nghị định số 56/2009/NĐ-CP ngày 30 tháng 06 năm 2009). Điều này chứng tỏ sự phát triển nhanh và mạnh của doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa trong các năm qua. ng Mặc dù vậy, trên con đường phát triển của các doanh nghiệp nhỏ và vừa còn gặp rất nhiều khó khăn trở ngại, như thiếu vốn, công nghệ lạc hậu, năng suất lao ườ động thấp, giá thành cao, sức cạnh tranh còn hạn chế, trình độ quản lý yếu kém, khó khăn trong việc tiếp cận với các nguồn vốn đầu tư... Tr Trong lúc đó, Thành phố Huế được xem là một trong những trung tâm thương mại và giao dịch của miền Trung và Tây nguyên và là cửa ngõ cho phát triển hành lang kinh tế Đông – Tây. Tuy có nhiều điều kiện để phát triển kinh tế, nhưng việc phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở đây cũng đang gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. 1 Từ các lý do trên, tôi quyết định lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Phát triển Doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. ” để làm luận văn thạc sỹ khoa học kinh tế. 2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn uế 2.1 Mục tiêu tổng quát Trên cơ sở đánh giá thực trạng, xác định các yếu tố ảnh hưởng đến việc phát tế H triển các doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên – Huế làm căn cứ để đề xuất các giải pháp nhằm phát triển các doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố. 2.2 Mục tiêu cụ thể h Để giải quyết mục tiêu tổng quát trên, tác giả tập trung 3 mục tiêu cụ thể sau: in - Hệ thống hóa những vấn đề mang tính lý luận về phát triển doanh nghiệp cK thương mại nhỏ và vừa. - Đánh giá thực trạng của các doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố Huế. họ - Đề xuất các giải pháp phù hợp với đặc thù của thành phố Huế nhằm phát triển các loại hình doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa. 3. Phương pháp nghiên cứu Đ ại 3.1. Phương pháp luận Phương pháp luận được áp dụng trong quá trình nghiên cứu đề tài là phương pháp duy vật biện chứng và phương pháp duy vật lịch sử. Theo các phương pháp này, việc ng nghiên cứu các hiện tượng tự nhiên, kinh tế - xã hội không thực hiện trong trạng thái rời rạc, đơn lẽ mà luôn đặt trong mối liên hệ ràng buột của các hiện tượng và trong sự ườ vận động phát triển từ thấp đến cao trong sự chuyển hóa từ lượng sang chất. 3.2. Phương pháp điều tra, thu thập số liệu Tr 3.2.1 Thu thập số liệu thứ cấp Chủ yếu dựa vào các tài liệu đã được công bố như niên giám thống kê của tỉnh Thừa Thiên Huế từ năm 2009 đến 2011; Báo cáo Kinh tế - Xã hội thành phố Huế qua các năm; Báo cáo của sở Kế hoạch Đầu tư tỉnh Thừa Thiên Huế và một số tài liệu khác có liên quan từ các sách báo, tạp chí… 2 3.2.2. Thu thập số liệu sơ cấp: Được thu thập bằng phương pháp phỏng vấn định hướng (semistrucutre interview) và phỏng vấn sâu thông qua bảng hỏi (structured questionnaire). - Đối tượng điều tra: Là các doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa đang hoạt uế động trên địa bàn thành phố. - Mẫu điều tra và tiêu chí chọn mẫu: Phân loại theo Nghị định số 56/2009/NĐ-CP tế H ngày 30 tháng 06 năm 2009, thì trên địa bàn thành phố Huế có 820 DNTMN&V. Tuy nhiên, DNTM siêu nhỏ chiếm đến 635 DN, DNTM nhỏ và vừa chỉ có 185 DN. Do vậy, tác giả tiến hành điều tra phỏng vấn 100% các DNTM nhỏ và vừa bao gồm: Doanh nghiệp tư nhân, Công ty trách nhiệm hữu hạn, Công ty cổ phần và Hợp tác xã đang hoạt h động trên địa bàn thành phố Huế có số lao động trên 10 người đến 100 người. in - Phiếu điều tra: Bảng câu hỏi (phụ lục) có sẵn được dùng cho cuộc điều tra về năng lực sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát cK triển của các doanh nghiệp trên địa bàn năm 2011 - Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia và chuyên khảo: sử dụng để tham khảo các họ ý kiến của các chuyên gia, lãnh đạo các địa phương, cán bộ các cơ quan quản lý, các doanh nghiệp. Phương pháp chuyên khảo vận dụng nhằm nghiên cứu trường hợp điển hình, từ đó có thể rút ra kết luận cho các hiện tượng tương tự thuộc đối tượng Đ ại nghiên cứu. 3.2.3 Phương pháp xử lý, phân tích số liệu Luận văn sử dụng phương pháp phân tích thống kê bao gồm: phương pháp mô tả, ng so sánh, phân tích số liệu - Phương pháp thống kê mô tả. Nhằm mô tả thực trạng các vấn đề trong việc ườ phát triển các doanh nghiệp trên địa bàn. Luận văn sử dụng các phương pháp phân tích thống kê bao gồm: phương pháp số tương đối, phương pháp so sánh, tốc độ phát Tr triển, phương pháp phân tổ, phương pháp phân tích biến động quan hệ tỷ lệ là chủ yếu từ đó rút ra quy luật vận động và phát triển của các vấn đề nghiên cứu. - Phương pháp so sánh: Dùng để so sánh giữa các loại hình doanh nghiệp và quy mô doanh nghiệp được áp dụng cũng như hiệu quả sản xuất kinh doanh giữa các điểm nghiên cứu. Số liệu được phân tổ và xử lý trên phần mềm Microsoft Excel 2007 và SPSS 16.0 3 3.2.5 Hệ thống chỉ tiêu sử dụng trong phân tích Trong quá quá trình thực hiện luận văn, tác giả sử dụng các chỉ tiêu sau: - Nhóm chỉ tiêu phản ánh sự biến động về số lượng, cơ cấu các loại DNTMN&V; uế - Nhóm chỉ tiêu phản ánh quy mô, năng lực sản xuất của DNTMN&V: quy mô lao động, vốn, trình độ công nghệ, trình độ quản lý... tế H - Nhóm chỉ tiêu phản ánh đặc điểm của quản lý DN: Tuổi đời, giới tính; Trình độ văn hoá, nghiệp vụ chuyên môn; - Nhóm chỉ tiêu phản ánh kết quả và hiệu quả SXKD: Tỷ trọng lãi/lỗ; Doanh thu; h Lợi nhuận; Tỷ suất lợi nhuận vốn; Tỷ suất lợi nhuận doanh thu; Doanh thu/lao động;... in Do tính phức tạp và đa dụng của các chỉ tiêu, nên mỗi một chỉ tiêu dù là chỉ tiêu cơ bản cũng chỉ đánh giá được một hoặc một số khía cạnh của vấn đề cần nghiên cứu. Do cK vậy, sử dụng hệ thống các chỉ tiêu đảm bảo khắc phục được sự phiến diện trong nghiên cứu; vì các chỉ tiêu sẽ bổ sung cho nhau, giúp cho việc đánh giá các vấn đề nghiên cứu họ được đầy đủ, toàn diện hơn. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đ ại 4.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là sự phát triển (cả về lượng và chất) của các doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa trên địa bàn thành phố. 4.2 Phạm vi nghiên cứu ng 4.2.1 Về không gian ườ Bao gồm: Doanh nghiệp tư nhân, Công ty trách nhiệm hữu hạn, Công ty cổ phần và Hợp tác xã đang hoạt động trong lĩnh vực thương mại trên địa bàn thành Tr phố Huế, tỉnh TT-Huế. 4.2.2 Về thời gian Luận văn nghiên cứu thực trạng hoạt động của các doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa từ năm 2009 đến năm 2011; trên cơ sở đó đề xuất phương hướng và những giải pháp chủ yếu để phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa từ nay đến năm 2015 4 5. Kết cấu của luận văn Luận văn gồm 3 chương Chương 1: Cơ sở khoa học về doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa Chương 2: Thực trạng của doanh nghiệp thương mại nhỏ và vừa trên địa bàn uế thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế Chương 3: Định hướng và giải pháp phát triển doanh nghiệp thương mại nhỏ Tr ườ ng Đ ại họ cK in h tế H và vừa trên địa bàn thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế 5 PHẦN NỘI DUNG Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ DOANH NGHIỆP uế THƯƠNG MẠI NHỎ VÀ VỪA tế H 1.1 CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN 1.1.1 Khái niệm về doanh nghiệp và doanh nghiệp thương mại Theo Luật DN Việt Nam năm 2005: h “Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn in định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh”[5]. cK Cũng theo cơ sở trên, ta có thể phân loại các doanh nghiệp thành: - Công ty trách nhiệm hữu hạn là doanh nghiệp mà các thành viên trong công họ ty (có thể là một tổ chức hay một cá nhân đối với công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên) chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong phạm vi số vốn ñiều lệ của công ty. Đ ại - Công ty cổ phần là doanh nghiệp mà vốn điều lệ của công ty được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần. Cá nhân hay tổ chức sở hữu cổ phần của doanh nghiệp được gọi là cổ đông và chịu trách nhiệm về các khoản nợ ng và các nghĩa vụ tài sản khác trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp. - Công ty hợp danh là doanh nghiệp trong đó có ít nhất hai thành viên là chủ sở ườ hữu của công ty, cùng kinh doanh dưới một cái tên chung (gọi là thành viên hợp danh). Thành viên hợp doanh phải là cá nhân và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài Tr sản của mình về các nghĩa vụ của công ty. Ngoài ra trong công ty hợp danh còn có các thành viên góp vốn. - Doanh nghiệp tư nhân: doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ và tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về mọi hoạt động của doanh nghiệp. Mỗi cá nhân chỉ được quyền thành lập một doanh nghiệp tư nhân. 6 Ngoài ra còn có các thuật ngữ sau: - Nhóm công ty là tập hợp các công ty có mối quan hệ gắn bó lâu dài với nhau về lợi ích kinh tế, công nghệ, thị trường và các dịch vụ kinh doanh khác. Nó gồm có các hình thức sau: công ty mẹ - công ty con, tập đoàn kinh tế... uế - Doanh nghiệp Nhà nước là doanh nghiệp trong đó Nhà nước sở hữu trên 50% vốn điều lệ. tế H - Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài là doanh nghiệp do nhà ñầu tư nước ngoài thành lập ñể thực hiện hoạt ñộng ñầu tư tại Việt Nam hoặc doanh nghiệp Việt Nam do nhà ñầu tư nước ngoài mua cổ phần, sáp nhập, mua lại. Đối với lĩnh vực thương mại, doanh nghiệp thương mại được khái niệm: in h Doanh nghiệp thương mại là doanh nghiệp chủ yếu được thực hiện các hoạt động thương mại [6]; hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lời; hoạt động sinh lời khác.[22] cK bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư xúc tiến thương mại và các Doanh nghiệp thương mại ra đời do sự phân công lao động xã hội, một bộ phận họ sản xuất được tách ra và được chuyên môn hóa trong việc trao đổi và mua bán. Từ đó bộ phận này có chức năng riêng biệt, độc lập với bộ phận sản xuất. Chức năng Đ ại này chính là tổ chức lưu thông hàng hóa thông qua trao đổi, mua bán. 1.1.2. Khái niệm về doanh nghiệp nhỏ và vừa Nhiều chuyên gia kinh tế và pháp luật của Việt Nam cho rằng khái niệm ng doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNN&V) và sau đó khái niệm doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ được du nhập từ bên ngoài vào Việt Nam. Vấn đề tiêu chí doanh ườ nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ là trung tâm của nhiều cuộc tranh luận về sự phát triển của khu vực này trong nhiều năm qua. Định nghĩa về doanh nghiệp nhỏ và Tr vừa, doanh nghiệp nhỏ và cực nhỏ rõ ràng phải dựa trước tiên vào quy mô doanh nghiệp. Thông thường đó là tiêu chí về số nhân công, vốn đăng kí, doanh thu..., các tiêu chí này thay đổi theo từng quốc gia, từng chương tŕnh phát triển khác nhau. Theo quy định của Việt Nam thì doanh nghiệp nhỏ và vừa là doanh nghiệp có số công nhân dưới 200 người và số vốn kinh doanh dưới 5 tỷ đồng[1] 7 (tương đương 378.000 USD[2]). Tiêu chí này đặt ra nhằm xây dựng một bức tranh chung về các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam phục vụ cho việc hoạch định chính sách. Trên thực tế tiêu chí này không cho phép phân biệt các doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ. Vì vậy, tiếp theo đó định nghĩa chính thức về doanh nghiệp uế nhỏ và vừa như sau: “Doanh nghiệp nhỏ và vừa là cơ sở sản xuất, kinh doanh độc lập, đã đăng ký kinh doanh theo pháp luật hiện hành, có vốn đăng ký không quá 10 tỷ tế H đồng hoặc số lao động trung bình hàng năm không quá 300 người”[3]. Các doanh nghiệp siêu nhỏ được quy định là có từ 1 đến 9 nhân công, doanh nghiệp có từ 10 đến 49 nhân công được coi là doanh nghiệp nhỏ. Còn theo quy định tại Nghị định số 56/2009/NĐ-CP ngày 30 tháng 6 năm 2009 thì việc xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa in h còn phụ thuộc vào lĩnh vực ngành nghề mà doanh nghiệp đang hoạt động, quy mô vốn và số lao động đang làm việc tại doanh nghiệp: cK “Doanh nghiệp nhỏ và vừa là cơ sở kinh doanh đã đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật, được chia thành ba cấp: siêu nhỏ, nhỏ, vừa theo quy mô tổng nguồn vốn (tổng nguồn vốn tương đương tổng tài sản được xác định trong bảng cân họ đối kế toán của doanh nghiệp) hoặc số lao động bình quân năm (tổng nguồn vốn là tiêu chí ưu tiên)”[4], cụ thể như sau: Đ ại Bảng 1.1: Định nghĩa doanh nghiệp nhỏ và vừa theo Nghị định số 56/2009/NĐ-CP ngày 30 tháng 06 năm 2009 ng Quy mô Doanh nghiệp siêu nhỏ Doanh nghiệp nhỏ Số lao động I. Nông, lâm nghiệp và thủy sản 10 người trở xuống Tổng nguồn vốn 20 tỷ đồng trở xuống II.Công nghiệp và xây dựng 10 người trở xuống III.Thương mại và dịch vụ 10 người trở xuống Tr ườ Khu vực Doanh nghiệp vừa từ trên 10 người đến 200 người Tổng nguồn Số lao vốn động từ trên 20 tỷ từ trên 200 đồng đến người đến 100 tỷ đồng 300 người 20 tỷ đồng trở xuống từ trên 10 người đến 200 người từ trên 20 tỷ đồng đến 100 tỷ đồng từ trên 200 người đến 300 người 10 tỷ đồng trở xuống từ trên 10 người đến 50 người từ trên 10 tỷ đồng đến 50 tỷ đồng từ trên 50 người đến 100 người Số lao động Nguồn: Nghị định số 56/2009/NĐ-CP ngày 30 tháng 6 năm 2009 8 1.1.3. Khái niệm về phát triển Phạm trù phát triển rất khó định nghĩa một cách chính xác, theo từ điển Larousse[6] thì khái niệm chung về phát triển là “tổng hoà những hiện tượng được quan niệm như một chuỗi nhân quả diễn tiến kế tiếp nhau”. Nhưng khi nghiên cứu uế từng lĩnh vực khác nhau thì khái niệm phát triển được định nghĩa theo những khía cạnh khác nhau. Chẳng hạn ta có định nghĩa về phát triển nông thôn được Ngân tế H hàng thế giới đưa ra năm 1975: “Phát triển nông thôn là một quá trình nhằm cải thiện đời sống kinh tế- xã hội của một nhóm người cụ thể - đó là những người nông dân nghèo”. Khi đề cập đến sự phát triển kinh tế Norton (1993) đã nêu “Khái niệm phát triển rất khó định nghĩa một cách chính xác nhưng về cơ bản nó in h đề cập tới việc cải thiện mức sống của toàn bộ dân cư trong một quốc gia hoặc một vùng. Phát triển là một quá trình liên quan tới phạm vi kinh tế- xã hội, trong đó ít cK nhất cũng đi hỏi một số tiêu chí cơ bản như tăng thu nhập trên một đầu người, xoá nghèo tuyệt đối và giảm bất công bằng một cách lâu dài. Đây là một quá tŕnh năng động, bao gồm không chỉ những thay đổi trong cơ cấu và mức độ hoạt động kinh tế họ mà còn tăng những cơ hội cho việc lựa chọn của từng cá nhân”. Vấn đề môi trường xuống cấp đang nảy sinh ở các nước đang phát triển, Đ ại thì có ý kiến cho rằng ý nghĩa đầy đủ của sự phát triển là nó phải “bền vững.” Ủy ban về môi trường và phát triển thế giới định nghĩa phát triển bền vững là “phát triển mà đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không tổn thương đến khả năng của thế hệ ng tương lai để họ tự đáp ứng nhu cầu của mình”. Vì vậy “khái niệm ‘phát triển’ bao hàm không chỉ tăng trưởng kinh tế, mà còn hàm chứa hợp phần phân bổ, cho cả dân ườ cư hiện tại và những thế hệ tương lai”.Mặc dù phạm trù phát triển rất khó định nghĩa, nhưng lại rất cần thiết phải đo đếm sự phát triển để làm cơ sở đánh giá Tr ảnh hưởng của những chương trình cụ thể hoặc để xây dựng những tiêu chí cho sự trợ giúp của nước ngoài và cho những mục tiêu khác nhau. Tương ứng với mục tiêu nâng cao mức sống của toàn bộ dân cư, thì thu nhập trên một đầu người thường được dùng để đo sự phát triển. Tất nhiên thu nhập trên một đầu người không là một chỉ tiêu hoàn hảo bởi nhiều lý do khác nhau, nhưng tìm ra một chỉ tiêu 9