Tài liệu Phát triển kinh tế trang trại ở thị xã hương thủy, tỉnh thừa thiên huế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ tế H uế NGUYÃÙN THË HAÌ in TRAÛI h PHAÏT TRIÃØN KINH TÃÚ TRANG cK ÅÍ THË XAÎ HÆÅNG THUÍY, họ TÈNH THÆÌA THIÃN HUÃÚ Chuyên ngành: Kinh tế chính trị Đ ại Mã số : 60 31 01 02 Tr ườ ng LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ Giáo viên hướng dẫn: PGS.TS. NGUYỄN XUÂN KHOÁT HUẾ, NĂM 2013 LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của bản thân dưới sự hướng dẫn khoa học của giáo viên hướng dẫn. Toàn bộ số liệu trong luận văn là uế kết quả của quá trình điều tra thực tế, trung thực, chính xác và chưa được sử dụng trong trong bất kỳ luận văn nào. tế H Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cám ơn và mọi thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. tháng năm 2013 h Huế, ngày Nguyễn Thị Hà Tr ườ ng Đ ại họ cK in Người cam đoan i Tr ườ ng Đ ại họ cK in h tế H uế Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn này tôi đã nhận được được sự giúp đỡ tận tình của rất nhiều thầy cô giáo, các cơ quan, địa phương và đồng chí đồng nghiệp đã quan tâm giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho tôi hoàn thành bản luận văn này. Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Nguyễn Xuân Khoát đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế, lãnh đạo và các thầy cô giáo bộ phận sau Đại học, các thầy cô giáo và Khoa Kinh tế Chính trị đã giúp đỡ tôi nhiều mặt trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn Phòng Kinh tế, phòng Thống kê của Ủy ban Nhân dân thị xã Hương Thủy, các chủ trang trại đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra thực tế, cung cấp thông tin, số liệu để tôi thực hiện luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo các xã: Phú Sơn, Dương Hòa, Thủy Phù, Thủy Phương, Thủy Bằng đã giúp đỡ tôi tận tình trong quá trình nghiên cứu thực tế, thu thập số liệu các trang trại trên địa bàn các xã. Tôi xin chân thành cám ơn. Huế, tháng năm 2013 Tác giả Nguyễn Thị Hà ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN 1. Tính cấp thiết của đề tài Kinh tế trang trại được hình thành và phát triển từ rất lâu ở một số nước trên thế giới. Nó là sản phẩm tất yếu của quá trình phát triển kinh tế hàng hóa trong sản xuất nông – lâm – ngư nghiệp. Hầu hết các nước trên thế giới, giá trị sản xuất của uế các trang trại chiếm một tỷ trọng khá cao trong tổng giá trị sản xuất của các ngành nông - lâm – ngư nghiệp, đã tạo ra khối lượng công ăn việc làm và thu nhập lớn tế H cho lao động ở nông thôn. Cùng với xu thế phát triển chung của cả nước, kinh tế trang trại ở tỉnh Thừa Thiên Huế nói chung và thị xã Hương Thủy nói riêng từng bước được hình thành và phát triển. Bước đầu đã đạt được những kết quả nhất định, khai thác được tiềm h năng, thế mạnh, cải thiện thu nhập và giải quyết một phần việc làm cho người lao in động. Tuy nhiên, những kết qủa đạt được chưa tương xứng với tiềm năng thế mạnh cK của địa phương. Sự phát triển của kinh tế trang trại còn mang tính tự phát, thiếu bền vững. Thực tiễn đã và đang đặt ra nhiều vấn đề đòi hỏi phải có sự nghiên cứu, phân tích, đánh giá đúng thực trạng kinh tế trang trại để đề xuất những giải pháp hữu hiệu xã trong giai đoạn mới. họ nhằm tháo gỡ khó khăn vướng mắc thúc đẩy sự phát triển kinh tế trang trại của thị Đ ại Xuất phát từ những lý do trên, tác giả mạnh dạn chọn đề tài: “Phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế” làm luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế của mình. ng 2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng lý luận của Chủ nghĩa Mác – Lênin, và những quan điểm chủ ườ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về trang trại và phát triển kinh tế trang trại. Đồng thời kế thừa những vấn đề lý luận về trang trại, phát triển kinh tế trang trại,… của Tr các công trình khoa học đã công bố. - Phương pháp nghiên cứu. Trên cơ sở lý luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin, luận văn sử dụng các phương pháp cụ thể: Phương pháp điều tra, thu thập số liệu; Phương pháp thống kê so sánh; Phương pháp phân tích, tổng hợp; Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo; Phương pháp kế thừa có chọn lọc các kết quả nghiên cứu có liên quan đến đề tài. iii 3. Những đóng góp về mặt khoa học của đề tài Phát triển kinh tế trang trại là vấn đề đang được quan tâm nhằm đẩy nhanh công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn của thị xã Hương Thủy, góp phần xóa đói giảm nghèo, phủ xanh đất trống đồi núi trọc, phát triển kinh tế thị xã theo hướng phát triển bền vững. uế Vì vậy, nghiên cứu thành công đề tài này, luận văn sẽ góp phần làm rõ: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại trên tế H địa bàn thị xã. - Đánh giá đúng thực trạng phát triển và phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến việc phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy. - Tìm ra mô hình phát triển kinh tế trang trại phù hợp đối với thị xã Hương h Thủy nói riêng và và tỉnh Thừa Thiên Huế nói chung. in - Đề xuất những giải pháp phù hợp, có tính khả thi cho quá trình phát triển Tr ườ ng Đ ại họ cK kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy nói riêng và tỉnh Thừa Thiên Huế nói chung. iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Tổng giá trị sản xuất (Gross Output) VA Giá trị gia tăng (Value Added) IC Chi phí trung gian (Intemediate Expenditure) BVTV Bảo vệ thực vật CLN Cây lâu năm CLNg Cây lâm nghiệp CN Chăn nuôi CSCB Cơ sở chế biến CSHT Cơ sở hạ tầng ĐVT Đơn vị tính GDP Tổng sản phẩm quốc nội KDTH Kinh doanh tổng hợp KHKT Khoa học kỹ thuật LĐ Lao động LN Lâm nghiệp NN tế H h in cK Nông lâm kết hợp Nông nghiệp Nông nghiệp và phát triển nông thôn NQ Nghị quyết NXB Nhà xuất bản SL Số lượng ng Đ ại NN&PTNT SXKD Sản xuất kinh doanh TLSX Tư liệu sản xuất ườ Tr họ NLKH uế GO V Vốn VACR Vườn ao chuồng rừng XK Xuất khẩu v DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1: Quy mô diện tích của các trang trại điều tra................................................48 Bảng 2: Tình hình sử dụng đất đai của các trang trại ...............................................50 Bảng 3: Tình hình sử dụng lao động của các trang trại ............................................51 uế Bảng 4: Khía cạnh xã hội của các chủ trang trại......................................................52 tế H Bảng 5: Trình độ văn hóa và chuyên môn của các chủ trang trại .............................53 Bảng 6: Mức vốn đầu tư bình quân của các trang trại ..............................................55 Bảng 7: Tình hình huy động và sử dụng vốn của các trang trại ...............................57 Bảng 8: Tình hình trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật của các trang trại ......................58 h Bảng 9: Kết quả kinh doanh của các trang trại .........................................................59 in Bảng 10: Quy mô giá trị gia tăng của các trang trại điều tra ....................................61 cK Bảng 11:Tỷ suất hàng hóa của các loại hình trang trại .............................................62 Bảng12: Một số chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh tế của trang trại............................63 Bảng13: Hiệu quả một số cây trồng vật nuôi chủ yếu của trang trại tổng hợp VAC ......66 họ Bảng 14: Hiệu quả một số cây trồng vật nuôi chủ yếu của trang trại nông lâm nghiệp.....66 Bảng 15: Hiệu quả một số cây trồng vật nuôi chủ yếu của trang trại .......................67 Tr ườ ng Đ ại nông lâm kết hợp sinh thái. .......................................................................................67 vi MỤC LỤC Trang TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i TÓM LƯỢC LUẬN VĂN ...................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.......................................................................v uế DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................... vi tế H MỤC LỤC............................................................................................................... vii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI.......................................................................1 2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI .......................................................2 h 3. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI ............................3 in 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ....................................................4 cK 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................................................4 6. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI VỀ MẶT KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI ..................6 7. KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI ....................................................................................7 họ Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI. ..........................................................................................................8 Đ ại 1.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI............8 1.1.1.Quan niệm về trang trại và kinh tế trang trại ..............................................8 Quan niệm về trang trại....................................................................8 1.1.1.2. Quan niệm về kinh tế trang trại........................................................9 ng 1.1.1.1. 1.1.2. Tiêu chí xác định và phân loại kinh tế trang trại .....................................11 ườ 1.1.2.1.Tiêu chí xác định kinh tế trang trại ....................................................11 1.1.2.2. Phân loại kinh tế trang trại ................................................................11 Tr 1.1.3.Đặc trưng và vai trò của kinh tế trang trại ................................................14 1.1.3.1. Đặc trưng của kinh tế trang trại ........................................................14 1.1.3.2. Vai trò của kinh tế trang trại .............................................................14 1.1.4.Xu hướng phát triển của kinh tế trang trại................................................16 1.1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang trại .........................17 1.2. ĐIỀU KIỆN ĐỊNH HƯỚNG VÀ CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở VIỆT NAM...............................................................................21 vii 1.2.1. Những điều kiện khách quan ...................................................................21 1.2.2. Những điều kiện chủ quan .......................................................................22 1.2.3. Định hướng các chính sách của Đảng và Nhà nước về phát triển kinh tế trang trại ở nước ta.............................................................................................23 1.2.3.1. Định hướng của Đảng về phát triển kinh tế trang trại ......................23 uế 1.2.3.2.Chính sách của Chính phủ về phát triển kinh tế trang trại.................24 1.3. KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở MỘT SỐ tế H NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ ĐỊA PHƯƠNG TRONG NƯỚC..........................26 1.3.1. Kinh nghiệm phát triển kinh tế trang trại của một số nước trên thế giới ...........................................................................................................................26 1.3.1.1. Kinh nghiệm của các nước Châu Âu và Bắc Mỹ..............................26 h 1.3.1.2. Kinh nghiệm của các nước Bắc Á (Nhật Bản, Đài Loan, Hàn Quốc) ..27 in 1.3.1.3. Kinh nghiệm của các nước đang phát triển và khu vực ASEAN .....27 cK 1.3.1.4. Một số vấn đề rút ra trong phát triển kinh tế trang trại ở các quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới ........................................................................28 1.3.2. Kinh nghiệm phát triển kinh tế trang trại ở một số địa phương ở Việt họ Nam....................................................................................................................29 1.3.2.1. Kinh nghiệm phát triển kinh tế trang trại ở huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Đ ại Nghệ An .........................................................................................................29 1.3.2.2. Kinh nghiệm phát triển kinh tế trang trại ở huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế .............................................................................................30 ng 1.3.3. Một số bài học rút ra cho việc phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy ...................................................................................................................31 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở THỊ ườ XÃ HƯƠNG THỦY, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ ...............................................33 Tr 2.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ...............................................33 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên....................................................................................33 2.1.1.1. Vị trí địa lý ........................................................................................33 2.1.1.2. Địa hình, thổ nhưỡng ........................................................................33 2.1.1.3. Khí hậu ..............................................................................................37 2.1.1.4. Thủy văn ...........................................................................................38 2.1.2. Đặc điểm về kinh tế - xã hội ....................................................................38 viii 2.1.2.1. Dân số, lao động và việc làm ............................................................38 2.1.2.2. Kết cấu hạ tầng:.................................................................................39 2.1.2.3.Tình phát triển kinh tế trên địa bàn ....................................................43 2.1.3. Nhận xét chung về đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của thị xã Hương Thủy ...................................................................................................................44 uế 2.1.3.1. Thuận lợi ...........................................................................................44 2.2.3.2. Khó khăn ...........................................................................................45 tế H 2.2. QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở THỊ XÃ HƯƠNG THỦY ....................................................................................................................46 2.2.1. Quy mô, năng lực sản xuất của các trang trại..........................................46 2.2.1.1. Quy mô, diện tích và tình hình sử dụng đất đai trong sản xuất ........46 h 2.2.1.2. Tình hình sử dụng lao động trong các trang trại ...............................50 in 2.2.1.4. Tình hình trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật và ứng dụng tiến bộ khoa cK học kỹ thuật vào sản xuất của các trang trại ..................................................57 2.3. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA CÁC TRANG TRẠI .......................................................................................................58 họ 2.3.1. Kết quả sản xuất kinh doanh của các trang trại .......................................58 2.3.1.1. Quy mô tổng giá trị sản xuất.............................................................58 Đ ại 2.3.1.2. Quy mô giá trị gia tăng của các trang trại .........................................60 2.3.1.3. Tình hình sản xuất hàng hóa của các trang trại.................................62 2.3.2. Hiệu quả kinh tế, xã hội của các trang trại ..............................................63 ng 2.3.2.1. Hiệu quả kinh tế ................................................................................63 2.3.2.2. Hiệu quả một số cây trồng, vật nuôi của các trang trại.....................66 ườ 2.3.2.3. Hiệu quả xã hội .................................................................................67 2.3.3. Đánh giá chung về thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Tr Thủy ...................................................................................................................69 2.3.3.1. Những kết quả đạt được ....................................................................69 2.3.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân........................................................70 2.3.3.3. Những vấn đề đặt ra cần giải quyết để phát triển kinh tế trang trại ..71 Chương 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ NHỮNG GIẢI PHÁP ĐẨY NHANH SỰ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở THỊ XÃ HƯƠNG THỦY .........................72 ix 3.1. QUAN ĐIỂM VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở THỊ XÃ HƯƠNG THỦY ..................................................................................72 3.1.1. Quan điểm phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy .................72 3.1.2. Mục tiêu và định hướng phát triển kinh tế trang trại của thị xã Hương Thủy ...................................................................................................................75 uế 3.1.2.1.Mục tiêu phát triển kinh tế trang trại của thị xã Hương Thủy ...........75 3.1.2.2. Định hướng phát triển kinh tế trang trại của thị xã Hương Thủy .....75 tế H 3.2. CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở THỊ XÃ HƯƠNG THỦY ....................................................................................................76 3.2.1. Xây dựng quy hoạch và kế hoạch phát triển kinh tế trang trại gắn với xây dựng cơ sở hạ tầng ở thị xã Hương Thủy ..........................................................76 h 3.2.2. Tiến hành giao đất, giao rừng, cho thuê và sử dụng có hiệu quả nguồn in lực đất đai trên địa bàn.......................................................................................78 cK 3.2.3. Thực hiện các chính sách hỗ trợ đầu tư, vốn tín dụng và thuế cho kinh tế trang trại .............................................................................................................79 3.2.4. Tạo lập thị trường ổn định cho kinh tế trang trại phát triển ....................80 họ 3.2.5. Nâng cao năng lực trình độ quản lý, trình độ tay nghề cho các chủ trang trại và người lao động và tăng cường công tác khuyến nông, ứng dụng tiến bộ Đ ại khoa học kỹ thuật cho các trang trại ..................................................................81 3.2.6. Hình thành và phát triển các hình thức hợp tác, các mô hình kinh tế liên kết có hiệu quả ở nông thôn...............................................................................81 3.2.7. Tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với kinh tế trang trại...........82 ng KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................83 ườ 1. KẾT LUẬN .......................................................................................................83 2. KIẾN NGHỊ.......................................................................................................84 Tr 2.1. Đối với nhà nước ............................................................................................84 2.2. Đối với địa phương.........................................................................................85 2.3. Đối với chủ trang trại......................................................................................85 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................87 PHỤ LỤC PHẢN BIỆN 1 PHẢN BIỆN 2 x MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Kinh tế trang trại được hình thành và phát triển từ rất lâu ở một số nước trên thế giới. Nó là sản phẩm tất yếu của quá trình phát triển kinh tế hàng hóa trong sản uế xuất nông – lâm – ngư nghiệp. Hầu hết các nước trên thế giới, giá trị sản xuất của các trang trại chiếm một tỷ trọng khá cao trong tổng giá trị sản xuất của các ngành tế H nông - lâm – ngư nghiệp, đã tạo ra khối lượng công ăn việc làm và thu nhập lớn cho lao động ở nông thôn. Ở Việt Nam, từ sau Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị hộ nông dân mới thật sự trở thành đơn vị tự chủ trong sản xuất kinh doanh. Tiếp theo đó, Đảng và Nhà nước h ta đã ban hành nhiều chính sách đổi mới trong hoạt động quản lý nhà nước nói in chung và quản lý kinh tế trong hoạt động sản xuất nông - lâm – ngư nghiệp nói cK riêng, tạo mọi điều kiện để kinh tế nông hộ phát triển lên một trình độ sản xuất mới. Kết qủa của công cuộc đổi mới trong sản xuất nông nghiệp, nông thôn là các loại hình kinh tế trang trại ra đời. Xét trên bình diện chung, có thể nói kinh tế trang trại ở họ nước ta trong những năm qua có những bước phát triển mạnh mẽ, đã khai thác được những tiềm năng, thế mạnh về kinh tế của đất nước, tạo ra nhiều sản phẩm không Đ ại những đáp ứng được nhu cầu lương thực, thực phẩm trong nước mà còn tạo ra khối lượng lớn sản phẩm để xuất khẩu. Kinh tế trang trại ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng công nghiệp ng hóa, hiện đại hóa. Chính vì vậy, phát triển kinh tế trang trại là một trong những hướng đi phù hợp với điều kiện kinh tế hiện nay của đất nước, nhằm nâng cao thu ườ nhập, tạo công ăn việc làm cho người lao động, góp phần thực hiện tốt công tác xóa đói, giảm nghèo ở nông thôn. Tr Cùng với xu thế phát triển chung của cả nước, kinh tế trang trại ở tỉnh Thừa Thiên Huế nói chung và thị xã Hương Thủy nói riêng từng bước được hình thành và phát triển. Bước đầu đã đạt được những kết quả nhất định, khai thác được tiềm năng, thế mạnh, cải thiện thu nhập và giải quyết một phần việc làm cho người lao động. Tuy nhiên, những kết qủa đạt được chưa tương xứng với tiềm năng thế mạnh của địa phương. Sự phát triển của kinh tế trang trại còn mang tính tự phát, thiếu bền vững.. Việc giao đất, cho thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất còn 1 chậm, gây khó khăn cho công tác quản lý đất đai nói chung và trang trại nói riêng. Bên cạnh đó trình độ quản lý của chủ trang trại và tay nghề của người lao động còn nhiều hạn chế, tỷ lệ lao động chưa qua đào tạo còn rất cao, sản phẩm của trang trại vẫn còn ở dạng thô, chưa qua chế biến, tiêu thụ khó khăn, tỷ suất hàng hóa thấp và chưa mang tính đột phá cho sản xuất nông nghiệp. Nhiều chủ trang trại chưa nắm uế bắt được nhu cầu thị trường nên sản xuất còn mang tính thụ động, do đó hiệu quả kinh tế thấp. Thực tiễn đã và đang đặt ra nhiều vấn đề đòi hỏi phải có sự nghiên tế H cứu, phân tích, đánh giá đúng thực trạng kinh tế trang trại để đề xuất những giải pháp hữu hiệu nhằm tháo gỡ khó khăn vướng mắc thúc đẩy sự phát triển kinh tế trang trại của thị xã trong giai đoạn mới. Xuất phát từ những lý do trên, tác giả mạnh dạn chọn đề tài: “Phát triển in thạc sĩ khoa học kinh tế của mình. h kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế” làm luận văn cK 2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI Trên phạm vi quốc gia và tỉnh Thừa Thiên Huế đã có nhiều tác giả có công trình nghiên cứu về kinh tế trang trại. Các công trình đó đã được in thành sách hoặc đăng tải họ trên các báo, tạp chí và mạng internet. Đáng chú ý như: - Nguyễn Điền (1999), “Kinh tế hộ nông dân và mô hình kinh tế trang trại ở Đ ại Việt Nam” Những vấn đề kinh tế thế giới, số 57. - Nguyễn Đình Điền (2000), trang trại gia đình, bước phát triển của kinh tế hộ nông dân, NXB Nông nghiệp, Hà Nội. ng - Trần Đức (1995), Trang trại gia đình ở Việt Nam và trên thế giới, NXB chính trị quốc gia, Hà Nội. ườ - Trần Đức (1998), Mô hình kinh tế trang trại vùng đồi núi, Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nội. Tr - Nguyễn Điền, Trần Đức, Trần Huy Năng (1993), Kinh tế trang trại gia đình trên thế giới và Châu Á, Nhà xuất bản thống kê, Hà Nội. - Frank Ellis (Tài liệu dịch) (1993): Kinh tế hộ gia đình nông dân và phát triển nông nghiệp, NXB Nông nghiệp. - Nguyễn Đình Hương (2000), Thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế trang trại thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 2 - Nguyễn Xuân Khoát (2012), Phát triển kinh tế trang trại ở Việt Nam hiện nay, Tạp chí sinh hoạt lý luận, số 5 (114) / 2012. - Trần Kiên (2000), Làm giàu bằng kinh tế trang trại, NXB Thanh niên. - Trần Tác, “Tìm hiểu thêm về kinh tế trang trại”, Tạp chí nghiên cứu kinh tế - số 258 tháng 11/1999 uế - Lê Trọng (2000) Phát triển và quản lý trang trại trong kinh tế thị trường, NXB Nông nghiệp, Hà Nội tế trang trại, đề xuất định hướng và các giải pháp”. tế H - Nguyễn Đình Đấu (2000), Báo cáo đề tài cấp tỉnh “Đánh giá tình hình kinh Những công trình trên là những tư liệu rất quý báu cả về lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên các nghiên cứu này là những nghiên cứu chung của tình hình kinh tế xã h hội nông nghiệp, nông thôn, hoặc là nghiên cứu chung của vấn đề phát triển kinh tế in trang trại cho tất cả các loại hình trên địa bàn tỉnh. Còn nghiên cứu về kinh tế trang cK trại trên địa bàn thị xã Hương Thủy, cho đến nay chưa có ai thực hiện. Vì vậy, tôi mạnh dạn chọn đề tài này để nghiên cứu. 3. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI họ - Mục đích của đề tài: Nghiên cứu, đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Đ ại Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế trang trại ở vùng này, nhằm khai thác có hiệu quả các nguồn lực, tạo việc ng làm, nâng cao thu nhập cho người lao động trên địa bàn. - Nhiệm vụ của đề tài: ườ + Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về kinh tế trang trại trong nông nghiệp, nông thôn để vận dụng vào phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy. Tr + Phân tích đánh giá đúng thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế, từ đó tìm ra những vấn đề vướng mắc, chỉ ra những nguyên nhân ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy. + Đề xuất phương hướng và những giải pháp chủ yếu, có tính khả thi nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy trong thời gian tới. 3 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU - Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu quá trình phát triển các mô hình kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế. - Phạm vi nghiên cứu: uế Về nội dung: Tập trung nghiên cứu điều kiện, đặc điểm cách thức tổ chức, hiệu quả sản xuất kinh doanh và những vấn đề đặt ra trong quá trình phát triển của tế H kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy, từ đó đề xuất những giải pháp khả thi cho sự phát triển các giai đoạn tiếp theo. Về không gian: Tập trung nghiên cứu kinh tế trang trại trên địa bàn thị xã Hương Thủy. h Về thời gian: Nghiên cứu sự phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương in Thủy từ năm 2006 đến năm 2012 và định hướng đến năm 2020. cK 5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 5.1. Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử Các sự vật và hiện tượng luôn biến động, phát triển và tác động qua lại lẫn họ nhau. Trong phát triển kinh tế nói chung và kinh tế trang trại nói riêng, ngoài chịu sự tác động của quy luật chung đó, còn chịu tác động của thiên nhiên, thời tiết, Đ ại chính sách phát triển kinh tế, chủ trương và các đòn bẫy kinh tế khác. Kinh tế trang trại phát triển trong mối quan hệ tác động qua lại, hỗ trợ và thúc đẩy lẫn nhau của các ngành sản xuất trong nông nghiệp. các mối quan hệ này được xem xét đánh giá ng dựa trên cơ sở của phép duy vật biện chứng. Theo quan điểm thông dụng nhất, mọi vấn đề nghiên cứu kinh tế - xã hội đều ườ được xem xét trên quan điểm của chủ nghĩa Duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Do đó, phương pháp duy vật biện chứng và phương pháp duy vật lịch sử là phương Tr pháp luận cơ bản, có tính xuyên suốt trong quá trình nghiên cứu từ việc thu thập tài liệu đến việc phân tích, xử lý thông tin. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể được thể hiện qua các bước thu thập, xử lý và phân tích thông tin. 5.2. Phương pháp điều tra, thu thập số liệu - Căn cứ vào tiêu chí xác định kinh tế trang trại của Bộ Nông nghiệp Phát triển Nông thôn và thực tế trên địa bàn thị xã Hương Thủy; Các loại hình trang trại 4 được đưa vào nghiên cứu bao gồm: Trang trại tổng hợp VAC, trang trại Nông lâm nghiệp, trang trại nông lâm kết hợp sinh thái, trang trại chăn nuôi thủy sản. - Chọn điểm nghiên cứu: Căn cứ vào đặc điểm địa bàn, quy mô và số lượng trang trại, đề tài tập trung điều tra thu thập số liệu ở 15 trang trại trong trên địa bàn thị xã Hương Thủy. uế - Chọn mẫu điều tra: Theo số liệu của chi cục quản lý hợp tác xã và phát triển nông nghiệp thuộc tế H Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thừa Thiên Huế và Phòng Kinh tế thị xã Hương Thủy, toàn thị xã có 15 trang trại . Các trang trại của thị xã Hương thủy được phân bố như sau: Loại hình trang trại Toàn thị xã in TT h Tình hình phân bố trang trại của thị xã Hương Thủy. 11 cK 1 Trang trại tổng hợp VAC Trong đó Vùng gò đồi Tỷ lệ 7 46,7 1 1 6,7 3 Trang trại nuôi trồng thủy sản 1 0 0,00 4 Trang trại Nông lâm kết hợp sinh thái 2 2 13,4 15 11 73,3 họ 2 T Trang trại Nông lâm nghiệp Tổng cộng Nguồn: Niên giám thống kê thị xã Hương thủy Đ ại Theo số liệu trên, các trang trại đặc trưng của thị xã Hương Thủy là: Trang trại tổng hợp VAC, trang trại Nông lâm nghiệp, trang trại nuôi trồng thủy sản, trang trại Nông lâm kết hợp sinh thái. Trang trại chăn nuôi ở vùng gò đồi bắt đầu phát ng triển, tuy nhiên trong thời gian qua, do tình hình dịch bệnh (lở mồm long móng và dịch cúm gia cầm nên số lượng các trang trại chăn nuôi bị giảm sút, thậm chí có ườ trang trại không còn kinh doanh nữa. Do đó trong nghiên cứu này chúng tôi chỉ đưa ra một số trang trại điển hình sau quá trình dịch bệnh nhưng đã được khôi phục lại. Tr -Thu thập số liệu, tài liệu: -Số liệu thứ cấp: Thu thập tài liệu từ các cơ quan liên quan: UBND thị xã Hương Thủy, Phòng Kinh tế, Phòng Thống kê. Chi cục quản lý Hợp tác xã – Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Ngoài ra còn thu thập tài liệu từ các cơ quan quản lý và sách báo, tài liệu có liên quan khác. - Số liệu sơ cấp: Tiến hành thu thập bằng phương pháp phỏng vấn trực tiếp theo bảng câu hỏi đã được lập sẵn. 5 5.3. Phương pháp Thống kê, so sánh: - Phương pháp thống kê: Sử dụng hệ thống các phương pháp thống kê kinh tế (điều tra, chọn mẫu, phân tổ để tiến hành các hoạt động điều tra, thu thập số liệu, tổng hợp và phân tích số liệu một cách khoa học nhằm đánh giá đúng tình hình, phân tích các mối liên hệ của các nhân tố nghiên cứu. uế - Phương pháp so sánh: Phương pháp này sử dụng để so sánh các chỉ tiêu tương ứng giữa các loại mô trang trại với kinh tế nông hộ, giữa thị xã với tỉnh. 5.4. Phương pháp phân tích, tổng hợp (SWOT) h - Phương pháp phân tích: tế H hình kinh tế trang trại trong thị xã, giữa các trang trại có mô hình sản xuất hoặc giữa in Sử dụng phương pháp phân tích SWOT để tìm ra điểm mạnh, điểm yếu, thời cơ và thách thức mà thị xã Hương Thủy đang gặp phải trong quá trình phát triển triển trang trại. cK kinh tế trang trại, từ đó đề ra chiến lược và giải pháp sát với thực tế cho việc phát - Phương pháp tổng hợp: họ Việc tổng hợp tài liệu được tiến hành bằng phương pháp phân tổ thống kê theo các tiêu thức khác nhau như loại hình trang trại, quy mô trang trại, vốn sản Đ ại xuất, trình độ văn hóa chuyên môn, tình hình trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật, kết quả kinh doanh của các trang trại… 5.5. Phương pháp chuyên gia, chuyên khảo: Trong quá trình tiến hành đề tài, chúng tôi sử dụng phương pháp thu thập ng rộng rãi ý kiến của các chuyên gia về kinh tế trang trại, cũng như tham khảo kinh nghiệm của một số chủ trang trại trong quá trình phát triển kinh tế trang trại của họ ườ góp phần đưa ra các kết luận xác đáng. Tr 6. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI VỀ MẶT KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI Phát triển kinh tế trang trại là vấn đề đang được quan tâm nhằm đẩy nhanh công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn của thị xã Hương Thủy, góp phần xóa đói giảm nghèo, phủ xanh đất trống đồi núi trọc, phát triển kinh tế thị xã theo hướng phát triển bền vững. Vì vậy, nghiên cứu thành công đề tài này, luận văn sẽ góp phần làm rõ: 6 - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn thị xã. - Đánh giá đúng thực trạng phát triển và phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến việc phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy. - Tìm ra mô hình phát triển kinh tế trang trại phù hợp đối với thị xã Hương Thủy nói riêng và và tỉnh Thừa Thiên Huế nói chung. uế - Đề xuất những giải pháp phù hợp, có tính khả thi cho quá trình phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy nói riêng và tỉnh Thừa Thiên Huế nói chung. tế H 7. KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và phần phụ lục, luận văn gồm 3 chương h Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại. in Chương 2: Thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế. Tr ườ ng Đ ại họ trại ở thị xã Hương Thủy. cK Chương 3: Định hướng và những giải pháp chủ yếu phát triển kinh tế trang 7 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI. 1.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI 1.1.1.Quan niệm về trang trại và kinh tế trang trại uế 1.1.1.1. Quan niệm về trang trại tế H Về thực chất “trang trại” và “kinh tế trang trại” là những khái niệm không đồng nhất, nó là hai cụm từ ghép để phản ánh hai nội dung kinh tế hoàn toàn khác nhau. Khi nói đến “trang trại” là nói đến cơ sở sản xuất kinh doanh nông nghiệp, là một loại hình tổ chức sản xuất kinh doanh nhất định. Còn khi nói “kinh tế trang h trại” là đề cập đến mặt kinh tế của trang trại. Kinh tế trang trại là tổng thể các yếu tố in vật chất của sản xuất và các quan hệ kinh tế nảy sinh trong quá trình tồn tại và hoạt cK động của trang trại, quan hệ giữa các trang trại với nhau, giữa các trang trại và tổ chức kinh tế khác, với nhà nước, với thị trường, với môi trường sinh thái tự nhiên. Việc phân biệt sự khác nhau giữa “trang trại” và “kinh tế trang trại” cũng họ như việc có thể dùng thay thế cho nhau từng trường hợp cụ thể có ý nghĩa quan trọng, tránh nhầm lẫn khi phân tích các khái niệm, đánh giá những hiện tượng và Đ ại những vấn đề thuộc bản chất của trang trại và kinh tế trang trại. Trong ngôn ngữ tiếng Việt hiện nay, hai thuật ngữ này được nhìn nhận dưới những gốc độ khác nhau, nhưng trong một số trường hợp cụ thể được sử dụng như là ng thuật ngữ đồng nghĩa, có thể thay thế cho nhau mà ý nghĩa không bị thay đổi. Cũng có thể do sự phong phú và phức tạp của ngôn ngữ nên hai cụm từ “trang trại” và “kinh tế ườ trang trại” đã được sử dụng một cách không phân biệt. Theo Lê nin: “Ấp trại tuy vẫn là nhỏ nếu tính theo diện tích, nhưng lại hóa Tr thành ấp trại lớn khi xét theo quy mô sản xuất”. Theo Từ điển tiếng Việt trang trại được hiểu một cách khái quát là “ Trại lớn sản xuất nông nghiệp”. Theo NQTW6 ngày 10/1/1998 của Ban Kinh tế Trung ương :“Trang trại là một hình thức tổ chức kinh tế trong nông – lâm – ngư nghiệp phổ biến được hình thành và phát triển trên cơ sở phát triển kinh tế hộ nhưng mang tính sản xuất hàng hóa rõ rệt”. 8 Theo GS.TS. Nguyễn Điền: “Trang trại giai đình là loại hình cơ sở sản xuất nông nghiệp trong điều kiện của nền kinh tế thị trường từ khi phương thức sản xuất tư bản thay thế phương thức sản xuất phong kiến, khi bắt đầu cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất ở một số nước châu Âu”. Theo GS. Nguyễn Thế Nhã: “Trang trại là loại hình tổ chức sản xuất thuộc sở hữu hoặc thuộc quyền sử dụng đất của uế một chủ độc lập, sản xuất được tiến hành trên quy mô ruộng đất và các yếu tố sản xuất tiến bộ và trình độ kỹ thuật cao, hoạt động tự chủ là luôn gắn với thị trường”. tế H Từ những cách tiếp cận trên, Có thể khái quát trang trại như sau: Trang trại là một hình thức tổ chức kinh tế trong nông, lâm, ngư nghiệp được hình thành trên cơ sở kinh tế hộ mang tính sản xuất hàng hóa, các yếu tố sản xuất được tập trung và ruộng đất được tích tụ cao hơn, có nhu cầu cao về thị trường, về khoa học công h nghệ , vốn, và có giá trị hàng hóa cao hơn kinh tế hộ, cách thức tổ chức quản ký in tiến bộ, có trình độ áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ mới vào cK sản xuất để mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội cao hơn so với kinh tế hộ, hoạt động tự chủ và luôn gắn với thị trường. Điểm chung của những khái niệm trên cho thấy trang trại là kinh tế hộ dựa họ trên cơ sở lao động, đất đai, tư liệu sản xuất của hộ gia đình nhưng mức độ tổ chức cao hơn, mang tính sản xuất hàng hóa và tỷ suất hàng hóa càng cao càng tốt, sản Đ ại xuất gắn với kinh doanh và hướng đến thị trường. 1.1.1.2. Quan niệm về kinh tế trang trại Cho đến nay, quan niệm về kinh tế trang trại ở Việt Nam vẫn là một vấn đề ng mới, phức tạp và chưa thống nhất. Theo tác giả Nguyễn Phượng Vỹ: “Kinh tế trang trại là một hình thức tổ chức sản xuất kinh tế nông lâm ngư nghiệp, phổ biến được hình thành trên cơ sở ườ kinh tế hộ nhưng mang tính sản xuất hàng hóa”. [49] Tr Theo GS. Lê Trọng:“Kinh tế trang trại bao gồm kinh tế nông trại, lâm trại, ngư trại, là hình thức tổ chức kinh tế cơ sở của nền sản xuất nông nghiệp xã hội, dựa trên cơ sở hiệp tác và phân công lao động xã hội, bao gồm một số người lao động nhất định, được trang bị những tư liệu sản xuất nhất định để tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh phù hợp với yêu cầu của nền kinh tế thị trường, được nhà nước bảo hộ” [46] 9