Tài liệu Quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại cục thuế tỉnh bắc ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LÊ THỊ MÃO QUẢN LÝ THUẾ ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP CÓ VỐN ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI TẠI CỤC THUẾ TỈNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LÊ THỊ MÃO QUẢN LÝ THUẾ ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP CÓ VỐN ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI TẠI CỤC THUẾ TỈNH BẮC NINH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. VŨ THANH LIÊM THÁI NGUYÊN - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và hình ảnh trong luận văn hoàn toàn trung thực và chƣa từng đƣợc sử dụng để bảo vệ cho một học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã đƣợc cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 5 năm 2015 Tác giả Lê Thị Mão Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài: “Quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh”, tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể; tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với Ban giám hiệu nhà trƣờng, các thầy cô giáo Phòng Đào tạo, bộ phận Sau đại học trƣờng Đại học kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên và thầy giáo hƣớng dẫn TS. Vũ Thanh Liêm - Phó Tổng cục Trƣởng - Tổng cục Thống Kê - ngƣời đã định hƣớng, chỉ bảo, dìu dắt tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu đề tài. Tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo Cục thuế tỉnh Bắc Ninh, các đồng nghiệp, các doanh nghiệp, ngƣời nộp thuế đã cung cấp số liệu khách quan, có những ý kiến góp ý kiến quý báu, tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài. Cuối cùng với lòng biết ơn sâu sắc nhất xin dành cho gia đình, bạn bè đã giúp đỡ rất nhiều về vật chất và tinh thần để bản thân hoàn thành chƣơng trình học tập cũng nhƣ đề tài nghiên cứu. Thái Nguyên, tháng 5 năm 2015 Tác giả Lê Thị Mão Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ .......................................................... viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 2 4. Ý nghĩa khoa học, thực tiễn của đề tài nghiên cứu ....................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 3 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ THUẾ VỚI CÁC DOANH NGHIỆP CÓ VỐN ĐẦU TƢ NƢỚC NGOÀI ......................................................................................... 4 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài .............................................................................................. 4 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm về thuế ........................................................ 4 1.1.2. Phân loại thuế ................................................................................... 4 1.1.3. Vai trò của thuế ................................................................................. 6 1.1.4. Quản lý thuế ...................................................................................... 9 1.1.5. Quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài ................................................................................................ 17 1.1.6. Các nhân tố ảnh hƣởng đến công tác quản lý thuế đối với doanh nghiệp có vốn ĐTNN ..................................................................... 29 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iv 1.2. Kinh nghiệm quản lý thuế của một số nƣớc trên thế giới và ở một số tỉnh ở Việt Nam .......................................................................................... 34 1.2.1. Kinh nghiệm quản lý thuế của các nƣớc trên thế giới .................... 34 1.2.2. Kinh nghiệm quản lý thuế ở Việt Nam........................................... 36 1.2.3. Bài học cho công tác quản lý thuế đối với doanh nghiệp ĐTNN tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh .......................................................... 39 Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 40 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 40 2.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu ................................................................... 40 2.3. Phƣơng pháp xử lý số liệu........................................................................ 41 2.4. Phƣơng pháp phân tích ............................................................................. 42 2.5. Hệ thống chỉ tiêu trong phân tích ............................................................. 43 Chƣơng 3. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THUẾ ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP CÓ VỐN ĐẦU TƢ NƢỚC NGOÀI TẠI TỈNH BẮC NINH ..................................................................................................... 45 3.1. Khái quát tình hình tự nhiên - kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Ninh ........... 45 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên .......................................................................... 45 3.1.2. Vị trí địa lý...................................................................................... 45 3.1.3. Điều kiện, đặc điểm kinh tế - xã hội............................................... 46 3.2. Đặc điểm Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh .......................................................... 47 3.2.1. Tổ chức bộ máy của Văn phòng Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh ............ 47 3.2.2. Đội ngũ cán bộ công chức Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh ...................... 48 3.2.3. Cơ cấu tổ chức bộ phận quản lý thu thuế ....................................... 50 3.3. Thực trạng quản lý thuế đối với các DN có vốn ĐTNN tại tỉnh Bắc Ninh ....... 52 3.3.1. Thực trạng thu thuế của các DN có vốn ĐTNN tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh ................................................................................. 52 3.3.2. Tình hình thu ngân sách từ khối DN có vốn ĐTNN ...................... 55 3.3.3. Thực trạng quản lý thuế đối với các DN có vốn ĐTNN tại tỉnh Bắc Ninh ................................................................................................... 57 3.3.4. Tổ chức quản lý thuế đối với DN có vốn ĐTNN tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh................................................................................... 61 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn v 3.4. Đánh giá chung về công tác quản lý thuế đối với các DN có vốn ĐTNN tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh ................................................................ 81 3.4.1. Những kết qủa đạt đƣợc ................................................................. 81 3.4.2. Tồn tại, hạn chế và nguyên nhân .................................................... 83 Chƣơng 4. MỘT SỐ ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THUẾ ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP CÓ VỐN ĐẦU TƢ NƢỚC NGOÀI TẠI TỈNH BẮC NINH........ 90 4.1. Mục tiêu, yêu cầu đặt ra về công tác quản lý thuế đối với các DN có vốn ĐTNN tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh ..................................................... 90 4.1.1. Mục tiêu ......................................................................................... 90 4.1.2. Yêu cầu .......................................................................................... 91 4.2. Định hƣớng và giải pháp hoàn thiện quản lý thuế đối với các DN có vốn ĐTNN tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh ..................................................... 91 4.2.1. Định hƣớng .................................................................................... 91 4.2.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý thuế đối với DN có vốn ĐTNN tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh ......................................................... 92 4.3. Kiến nghị ................................................................................................ 105 4.3.1. Kiến nghị với Bộ Tài Chính và Tổng cục Thuế .......................... 105 4.3.2. Đối với Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh ................................................. 108 4.3.4. Kiến nghị với UBND tỉnh Bắc Ninh ........................................... 108 KẾT LUẬN .................................................................................................. 110 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 112 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBCC : Cán bộ, công chức CNTT : Công nghệ thông tin CQT : Cơ quan thuế DN : Doanh nghiệp ĐTNT : Đối tƣợng nộp thuế FDI : Doanh nghiệp có vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài GDP : Tổng sản phẩm quốc nội (Gross Domestic Product) GTGT : Giá trị gia tăng MST : Mã số thuế NNT : Ngƣời nộp thuế NSNN : Ngân sách Nhà nƣớc SXKD : Sản xuất kinh doanh TNCN : Thu nhập cá nhân TNDN : Thu nhập doanh nghiệp TTĐB : Tiêu thụ đặc biệt Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Danh sách chọn doanh nghiệp điều tra ........................................ 41 Bảng 3.1. Tình hình thu hút FDI phân theo đối tác năm 2014 .................... 53 Bảng 3.2. Số lƣợng DN có vốn ĐTNN trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh ............ 54 Bảng 3.3. Tình hình thu ngân sách của toàn ngành thuế Bắc Ninh ............. 55 Bảng 3.4. Tình hình thu theo từng sắc thuế từ các DN có vốn ĐTNN ........ 56 Bảng 3.5. Tình hình cấp Mã số thuế cho DN có vốn ĐTNN ....................... 62 Bảng 3.6. Kết quả điều tra về đăng ký cấp mã số thuế năm 2014 ............... 65 Bảng 3.7. Tổng hợp tờ khai thuế của DN có vốn ĐTNN ............................ 66 Bảng 3.8. Kết quả điều tra về nộp tờ khai thuế ............................................ 66 Bảng 3.9. Tổng hợp tình hình kiểm tra thuế đối với DN ĐTNN tại Bắc Ninh........... 68 Bảng 3.10. Số ĐTNT đƣợc thanh tra qua 3 năm 2012-2014 ......................... 70 Bảng 3.11. Số DN ĐTNN đƣợc thanh tra qua 3 năm 2012-2014 .................. 70 Bảng 3.12. Tổng hợp tình hình truy thu thuế với DN có vốn ĐTNN ............ 73 Bảng 3.13. Thu phạt hành chính đối với DN ĐTNN vi phạm thuế ............... 73 Bảng 3.14. Tổng hợp nợ thuế của DN có vốn ĐTNN ................................... 77 Bảng 3.15. Hoàn thuế của DN có vốn ĐTNN ............................................... 79 Bảng 4.1. Kế hoạch đào tạo bồi dƣỡng cán bộ Cục thuế Bắc Ninh............. 92 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn viii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 3.1. Bộ máy Cục thuế tỉnh Bắc Ninh .............................................. 47 Sơ đồ 3.2. Quy trình quản lý thu thuế tại Cục Thuế Bắc Ninh ................. 62 Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ chuyên môn của công chức Cục thuế tỉnh Bắc Ninh .......... 48 Biểu đồ 3.2. Cơ cấu công chức thực hiện chức năng QLT từ năm 2012 -2014................................................................................ 50 Biểu đồ 3.3. Tình hình thu qua công tác thanh tra thuế từ 2012 - 2014 ....... 72 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thuế là nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nƣớc và là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế quốc dân. Thuế ra đời - phát triển gắn liền với sự hình thành và phát triển của Nhà nƣớc, là công cụ quan trọng để phân phối và phân phối lại tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân. Có thể thấy rằng Thuế là một biện pháp kinh tế của mọi Nhà nƣớc. Song để biện pháp đó đạt hiệu quả sẽ rất cần đến một bộ phận chuyên trách, chất lƣợng trong quá trình quản lý và hành thu. Tỉnh Bắc Ninh là tỉnh mới đƣợc tái thiết lập lại từ năm 1997, đã nhanh chóng hoà cùng với cả nƣớc tạo thế, tạo đà vững bƣớc đi lên; xây dựng Bắc Ninh kinh tế - xã hội ngày càng vững mạnh. Tỉnh chú trọng xây dựng các khu công nghiệp để thu hút đầu tƣ của các doanh nghiệp đầu tƣ nƣớc ngoài tạo nguồn thu ngân sách. Tuy nhiên, số thuế thu đƣợc từ các doanh nghiệp đầu tƣ nƣớc ngoài còn thấp, chƣa tƣơng xứng với tốc độ và quy mô đầu tƣ qua các năm. Đây là dấu hiệu cho thấy có thể có hiện tƣợng thất thu thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Mặt khác, do đặc điểm hoạt động của các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài thƣờng là những tập đoàn kinh tế hoạt động xuyên quốc gia, có trình độ hiểu biết về pháp luật cao,... các hình thức trốn thuế và gian lận về thuế thƣờng rất tinh vi và khó phát hiện thông qua các hình thức chuyển giá, giao dịch thƣơng mại điện tử,...Vấn đề này đã và đang đặt ra những yêu cầu cao và cấp thiết trong quản lý thuế đối với các đối tƣợng trên. Việc tìm ra nguyên nhân và có giải pháp khắc phục, tránh thất thu cho ngân sách Nhà nƣớc, xây dựng mô hình quản lý thuế chuẩn làm tiền đề cho công tác quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài cho các năm về sau Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 2 là vấn đề cấp thiết đối với ngành thuế tỉnh Bắc Ninh. Nhận thức đƣợc tầm quan trọng trên, tôi đã lựa chọn đề tài: “Quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở đánh giá thực trạng công tác quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện việc quản lý thu thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về thuế và quản lý thuế từ các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài. - Phân tích thực trạng công tác quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Các vấn đề liên quan đến quản lý thu và nộp thuế từ các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: Quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh. - Phạm vi về thời gian: Nghiên cứu thực trạng quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh trong 3 năm 2012, năm 2013 và năm 2014. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 3 - Phạm vi về không gian: Tại Cục thuế và các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài thuộc Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh. 4. Ý nghĩa khoa học, thực tiễn của đề tài nghiên cứu Thông qua việc nghiên cứu, phân tích, làm sáng tỏ trong luận văn những vấn đề lý luận về quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài tại Cục thuế tỉnh Bắc Ninh đã đóng góp vào kho tàng cơ sở lý luận của vấn đề này. Đồng thời, là căn cứ lý luận trực tiếp để nghiên cứu và giải quyết những vấn đề thực tiễn của đề tài này. Trên cơ sở ý nghĩa lý luận và phân tích thực trạng quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài tại Cục thuế tỉnh Bắc Ninh đã góp phần giải quyết vấn đề thực tiễn đang đặt ra ở đây là làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý thuế đối với doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài. Kết quả nghiên cứu (những giải pháp) của luận văn sẽ có ý nghĩa to lớn, đóng góp vào quá trình giải quyết vấn đề thực tiễn, góp phần quan trọng vào việc nâng cao hiệu quả quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài tại Cục thuế tỉnh Bắc Ninh hiện nay và những năm tiếp theo. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài các phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn đƣợc kết cấu thành 4 chƣơng: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý thuế với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; Chương 2: Phương pháp nghiên cứu; Chương 3: Thực trạng quản lý thuế đối với các DN có vốn ĐTNN tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh; Chương 4: Một số định hướng và giải pháp hoàn thiện công tác Quản lý thuế đối với các DN có vốn ĐTNN tại Cục Thuế tỉnh Bắc Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 4 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ THUẾ VỚI CÁC DOANH NGHIỆP CÓ VỐN ĐẦU TƢ NƢỚC NGOÀI 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý thuế đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm về thuế Ra đời và tồn tại cùng với Nhà nƣớc, từ đó đến nay thuế đã trải qua một quá trình phát triển lâu dài và khái niệm thuế cũng không ngừng đƣợc hoàn thiện. Theo các nhà kinh điển: “Thuế là cái mà nhà nƣớc thu của dân nhƣng không bù lại” và “ Thuế cấu thành nên nguồn thu của Chính phủ, nó đƣợc lấy ra từ sản phẩm của đất đai và lao động trong nƣớc, xét cho cùng thì thuế đƣợc lấy ra từ tƣ bản hay thu nhập của ngƣời chịu thuế” Trên góc độ phân phối thu nhập, ngƣời ta đƣa ra các khái niệm thuế nhƣ sau: Thuế là hình thức phân phối và phân phối lại tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân nhằm hình thành nên quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của Nhà nƣớc (quỹ NSNN) để đáp ứng nhu cầu chi tiêu cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc. Trên giác độ NNT thuế đƣợc định nghĩa nhƣ sau: Thuế là khoản đóng góp bắt buộc mà mỗi tổ chức, cá nhân phải có nghĩa vụ đóng góp cho Nhà nƣớc theo Luật định để đáp ứng nhu cầu chi tiêu cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc; ngƣời đóng thuế đƣợc hƣởng hợp pháp phần thu nhập còn lại. 1.1.2. Phân loại thuế 1.1.2.1. Phân loại theo tính chất chuyển giao của thuế Chuyển giao thuế là việc xác định ai là ngƣời nộp thuế, ai là ngƣời thực sự phải gánh chịu thuế. Theo tiêu thức này thuế đƣợc chia thành hai loại thuế Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 5 là thuế trực thu và thuế gián thu. - Thuế trực thu: là các thứ thuế trực tiếp huy động một phần thu nhập của ngƣời làm nghĩa vụ. Đặc điểm cơ bản của thuế trực thu là ngƣời nộp thuế và ngƣời chịu thuế là một. Nó đánh trực tiếp vào ngƣời nộp thuế, tức là ngƣời có thu nhập chịu thuế làm giảm phần thu nhập của họ. Ở đây không có hiện tƣợng chuyển giao gánh nặng thuế cho ngƣời khác chịu. Ở nƣớc ta, đó là các thứ thuế nhƣ thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân, thuế sử dụng đất nông nghiệp. - Thuế gián thu: là các thứ thuế mà ngƣời nộp thuế gián tiếp nộp thuế cho ngƣời tiêu dùng, họ không phải là ngƣời chịu thuế. Đặc điểm cơ bản của thuế gián thu là đƣợc cấu thành trong giá cả hành hoá, dịch vụ để bán ra. Ở đây có sự chuyển giao gánh nặng thuế từ ngƣời nộp thuế theo luật định sang ngƣời tiêu dùng qua cơ chế giá cả. Ở nƣớc ta, đó là các thứ thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu,… - Thuế trực thu có thể trực tiếp điều tiết bớt thu nhập của các doanh nghiệp và cá nhân nên ngƣời ta thƣờng sử dụng thuế suất luỹ tiến để điều tiết những thu nhập cao. Thuế gián thu lại có tầm quan trọng trong việc thúc đẩy giao lƣu hàng hoá, mở rộng hoặc thu hẹp sự lƣu thông hàng hoá nên ngƣời ta thƣờng sử dụng thuế suất tỷ lệ cao thấp khác nhau nhằm khuyến khích hay hạn chế chúng. 1.1.2.2. Phân loại theo đối tượng đánh thuế Dựa vào đối tƣợng đánh thuế, nghĩa là thuế đánh trên cái gì, thuế đƣợc chia thành: - Thuế đánh vào thu nhập: Nhƣ thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập doanh nghiệp,… - Thuế đánh vào tài sản: Nhƣ thuế sử dụng tài sản nhà nƣớc (thuế sử dụng đất nông nghiệp, thuế tài nguyên,…), thuế chuyển nhƣợng tài sản (thuế chuyển giao quyền sử dụng đất, thuế mua, bán các tài sản nhƣ nhà, xe cộ,…). - Thuế đánh vào tiêu dùng: Đánh vào hàng hoá, dịch vụ lƣu thông trên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 6 thị trƣờng trong nƣớc và xuất nhập khẩu nhƣ thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu,… Cách phân loại này giúp cho việc tìm các giải pháp để quản lý, khai thác, bồi dƣỡng từng nguồn thuế, đồng thời còn giúp cho việc xem xét thuế với việc đảm bảo quản lý đƣợc các hoạt động khác nhau, các nguồn thu nhập khác nhau để có thể mở rộng và phát triển hệ thống thuế. 1.1.3. Vai trò của thuế Quản lý Nhà nƣớc đối với kinh tế là một chức năng vốn có của Nhà nƣớc, đặc biệt trong nền kinh tế thị trƣờng thì nhất thiết vai trò đó càng đƣợc coi trọng và phát huy. Với vai trò chủ yếu là tạo ra cơ sở pháp lý cho sự phát triển kinh tế - xã hội, sự can thiệp tích cực của Nhà nƣớc thông qua hệ thống pháp luật, đặc biệt là pháp luật về tài chính, thuế, ngân hàng, trong đó vai trò của thuế trở nên cực kỳ quan trọng. Thuế đƣợc coi là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế, là nguồn thu chủ yếu của NSNN, có ảnh hƣởng to lớn đến sự phát triển kinh tế - xã hội. Thuế góp phần đảm bảo bình đẳng giữa các thành phần kinh tế và công bằng xã hội. 1.1.3.1. Thuế là khoản thu chủ yếu của NSNN Một nền tài chính quốc gia lành mạnh phải dựa chủ yếu vào nguồn thu nội bộ nền kinh tế quốc dân. Trong hệ thống đòn bẩy của cơ chế mới, thuế là công cụ quan trọng nhất để phân phối lại tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân theo đƣờng lối xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nƣớc ta. Hiện nay nguồn thu nƣớc ngoài đã giảm nhiều, kinh tế đối ngoại chuyển thành có vay có trả. Trƣớc mắt, thuế phải là một công cụ quan trọng để góp phần ổn định trật tự xã hội, chuẩn bị điều kiện và tiền đề cho việc phát triển lâu dài. Với cơ cấu kinh tế nhiều thành phần, hệ thống thuế mới đƣợc áp dụng thống nhất giữa các thành phần kinh tế. Thuế phải bao quát đƣợc hầu hết các Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 7 hoạt động sản xuất kinh doanh, các nguồn thu nhập, mọi tiêu dùng xã hội. Muốn đảm bảo yêu cầu vốn cho đầu tƣ để thực hiện mục tiêu tăng trƣởng kinh tế cao và ổn định thì tỷ lệ động viên từ thuế, phí vào NSNN cần giữ mức ổn định 20% - 22% GDP nhƣ hiện nay. Mức động viên trên đây vừa phù hợp với khả năng của nền kinh tế, vừa phù hợp với sức đóng góp của nhân dân. 1.1.3.2. Thuế là công cụ quản lý điều tiết vĩ mô nền kinh tế Thuế là một công cụ sắc bén của Nhà nƣớc để quản lý kinh tế - xã hội với chức năng chủ yếu là đảm bảo nguồn thu cho NSNN và điều tiết vĩ mô nền kinh tế, hƣớng dẫn tiêu dùng khuyến khích sản xuất phát triển theo định hƣớng Nhà nƣớc. Một trong những yêu cầu có tính nguyên tắc là chính sách thuế phải phù hợp với chiến lƣợc phát triển kinh tế trong từng thời kỳ. Do vậy, bằng các sắc thuế khác nhau áp dụng đối với từng ngành, từng lĩnh vực khác nhau. Nhà nƣớc điều chỉnh quy mô đầu tƣ vào các ngành, các lĩnh vực khác nhau. Thực hiện cân đối hàng - tiền, cân đối cung cầu ở tầm vĩ mô, hình thành cơ cấu kinh tế hợp lý giữa các ngành, các vùng lãnh thổ giữa Trung ƣơng và Địa phƣơng đáp ứng nhu cầu sản xuất tiêu dùng tích lũy trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Đây là điều kiện quan trọng để thúc đẩy tốc độ phát triển của nền kinh tế. Thông qua pháp luật thuế Nhà nƣớc xác định đúng đắn cơ cấu và quan hệ giữa các sắc thuế, quy định chính xác, hợp lý đối tƣợng nộp thuế, chế độ miễn giảm, phƣơng pháp quản lý thuế để đảm bảo việc thu đúng thu đủ đồng thời khuyến khích, nâng đỡ những hoạt động sản xuất kinh doanh cần thiết cho xã hội, khuyến khích những thành phần kinh tế cần thiết, các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh có hiệu quả. Đồng thời hạn chế, thu hẹp những ngành nghề, những mặt hàng cần thiết phải hạn chế kể từ sản xuất đến tiêu dùng xã hội theo định hƣớng của chiến lƣợc phát triển kinh tế của Đảng, Nhà Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 8 nƣớc có lợi cho quốc kế dân sinh. Thuế góp phần khuyến khích việc bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trƣờng sinh thái đồng thời khuyến khích việc khai thác, sử dụng một cách tiết kiệm có hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, vật tƣ trong nƣớc. Bằng các quy định phù hợp với các chuẩn mực và thông lệ quốc tế, Thuế không những khuyến khích đƣợc hoạt động xuất khẩu hàng hoá nội địa, từ đó thúc đẩy sản xuất phát triển, đồng thời thuế đã tạo điều kiện tốt cho quan hệ hợp tác quốc tế trong khu vực và quốc tế. Mở rộng, phát triển đầu tƣ hợp tác quốc tế thông qua chính sách khuyến khích đầu tƣ và xuất nhập khẩu. 1.1.3.3. Thuế góp phần đảm bảo bình đẳng giữa các thành phần kinh tế và công bằng xã hội Hệ thống thuế mới đƣợc áp dụng thống nhất giữa các ngành nghề, các thành phần kinh tế, các tầng lớp dân cƣ để đảm bảo sự bình đẳng, công bằng xã hội về quyền lợi và nghĩa vụ với mọi công dân, không có những đặc quyền, đặc lợi bất hợp lý cho đối tƣợng nào. Sự bình đẳng, công bằng đƣợc thể hiện thông qua chính sách động viên giống nhau giữa các đơn vị, cá nhân thuộc mọi thành phần kinh tế có những điều kiện hoạt động giống nhau, đảm bảo sự bình đẳng và công bằng. Công bằng xã hội không có nghĩa là bình quân chủ nghĩa, đòi hỏi mọi ngƣời trong xã hội chỉ có thể có thu nhập ngang nhau. Ngƣời có thu nhập cao phải đóng thuế cao hơn ngƣời có thu nhập thấp, nhƣng phải để cho ngƣời làm ăn hiệu quả cao có thu nhập cao, thậm chí rất cao so với ngƣời làm ăn lƣời biếng, kém hiệu quả, khuyến khích cải tiến quản lý, cải tiến kỹ thuật, đầu tƣ vốn, đầu tƣ chất xám, làm ăn giỏi để có thu nhập cao một cách chính đáng. Bình đẳng, công bằng xã hội không chỉ là đạo lý, lý thuyết mà phải đƣợc biểu hiện bằng luật pháp, chế độ, quy định rõ ràng của Nhà nƣớc. Phải có những biện pháp chống thất thu có hiệu quả về số cơ sở thuộc đối tƣợng nộp thuế, về căn cứ tính thuế, về tổ chức quản lý thu thuế, về chế độ miễn giảm thuế, về kiểm tra, xử lý nghiêm minh với các vụ vi phạm, khắc phục Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 9 trƣờng hợp xử lý “nhẹ với trên nặng với dƣới”. Nhận thức đúng đắn và ý thức tự nguyện, tự giác chấp hành các nghĩa vụ khai báo, chế độ giữ sổ sách kế toán, chứng từ hoá đơn, thu nộp thuế theo đúng pháp luật cũng là những yếu tố quan trọng để chính sách thuế đảm bảo bình đẳng và công bằng xã hội. 1.1.4. Quản lý thuế 1.1.4.1. Khái niệm quản lý thuế Quản lý thuế là việc chủ thể quản lý thuế áp dụng các quy trình quản lý thuế tác động vào chủ thể quản lý thuế nhằm đạt đƣợc kết quả mong muốn hoặc mục tiêu đặt ra. Quy trình quản lý thuế đƣợc xây dựng dựa trên quy định của pháp luật về thuế hiện hành và các quy định khác có liên quan trong đó nêu rõ nội dung, trình tự xử lý công việc trong từng nội dung của quản lý thuế. 1.1.4.2. Chủ thể quản lý thuế Chủ thể trực tiếp là các tổ chức, cơ quan nhà nƣớc tham gia trực tiếp vào quá trình hoạch định, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra thuế bao gồm: Bộ tài chính, Tổng cục thuế, Tổng cục hải quan, Kho bạc nhà nƣớc, Quốc hội, Ủy ban nhân dân, Hội đồng nhân dân các cấp. Chủ thể gián tiếp là các tổ chức, cơ quan nhà nƣớc tham gia gián tiếp vào quá trình hoạch định, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra công tác đăng ký, kê khai, tính thu nộp, quyết toán và thanh tra, kiểm tra. Bao gồm: các cơ quan Nhà nƣớc có chức năng phối hợp với CQT trong việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật về thuế, phối hợp với cơ quan quản lý thuế trong việc quản lý thuế; tạo điều kiện thuận lợi cho NNT thực hiện nghĩa vụ thuế, cơ quan có chức năng khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử kịp thời, nghiêm minh tội phạm vi phạm pháp luật về thuế; tổ chức, cá nhân khác trong và ngoài nƣớc có liên quan đến công tác quản lý thuế. 1.1.4.3. Đối tượng của quản lý thuế Nhƣ vậy, theo cách định nghĩa về quản lý thuế nhƣ trên thì đối tƣợng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 10 quản lý thuế trong mỗi quy trình quản lý thuế là ngƣời nộp thuế có phát sinh nghĩa vụ thuế với Nhà nƣớc. Ngƣời nộp thuế là tổ chức, cá nhân (gọi tắt là NNT) có trách nhiệm nộp tiền thuế cũng nhƣ nộp các khoản thu khác (gọi tắt là thuế) vào NSNN do cơ quan quản lý thu, NNT đƣợc xác lập các quyền và nghĩa vụ cụ thể trong luật định. NNT đƣợc chia thành hai loại thứ nhất là NNT theo phƣơng pháp kê khai bao gồm các tổ chức, cá nhân có hạch toán kế toán, có đủ hồ sơ giấy tờ số liệu để tự khai, tự tính thuế và NNT theo phƣơng pháp khoán thuế là các đối tƣợng không hạch toán kế toán hoặc hạch toán kế toán không đầy đủ để tự khai thuế, bao gồm cá nhân, hộ gia đình và tổ chức không có tƣ cách pháp nhân không sử dụng hóa đơn, chứng từ hoặc có sử dụng hóa đơn, chứng từ nhƣng không đủ để hạch toán kế toán. 1.1.4.4. Nội dung quản lý thuế Quản lý thuế là hoạt động của cơ quan quản lý Nhà nƣớc, do vậy ở các nƣớc có tổ chức bộ máy khác nhau thì nội dung của hoạt động quản lý thuế cũng khác nhau. Quản lý thuế về cơ bản có những nội dung sau: - Đăng ký thuế, - Khai thuế, tính thuế - Nộp thuế, - Ấn định thuế. - Hoàn thuế - Kiểm tra thuế, thanh tra thuế. - Quản lý nợ và cƣỡng chế nợ thuế - Xử lý vi phạm về thuế * Đăng ký thuế Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn