Tài liệu Skkn một số biện pháp rèn kỹ năng phát âm chuẩn cho trẻ 3 tuổi dân tộc

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc Sùng Phài, ngày 20 tháng 3 năm 2017 ĐƠN ĐỀ NGHỊ CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN CẤP TỈNH Kính gửi: Thường trực Hội đồng xét, công nhận sáng kiến cấp huyện Thường trực Hội đồng xét, công nhận sáng kiến cấp tỉnh Tôi ghi tên dưới đây: Số TT Họ và tên Ngày tháng năm sinh Nơi công tác (hoặc nơi thường trú) Trường 1 Mai Thị Lan Phương 26/06/1983 mầm non Sùng Phài Chức danh Tỷ lệ (%) Trình độ đóng góp Ghi chuyên vào việc chú môn tạo ra sáng kiến Đại học Giáo sư phạm viên mầm 100% non Là tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến: “Một số biện pháp rèn kỹ năng phát âm chuẩn cho trẻ 3 tuổi dân tộc Mông lớp mẫu giáo bé Trung Tâm trường Mầm non Sùng Phài, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu”. Cơ sở được yêu cầu công nhận sáng kiến: UBND tỉnh Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Giáo dục mầm non Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: Tháng 9/2014 Mô tả bản chất của sáng kiến: Tính mới Giáo viên nắm được đặc điểm ngôn ngữ riêng của từng trẻ. Linh hoạt lồng ghép phát triển ngôn ngữ trong các hoạt động tạo môi trường cho trẻ được nghe, được phát âm…linh hoạt trong công tác giảng dạy. Trẻ nói rõ ràng sử dụng linh hoạt các loại câu khác nhau trong giao tiếp, chủ động khởi xướng trong các cuộc trò chuyện với bạn bè cô giáo, người xung quanh... 1 Trẻ rèn luyện kỹ năng phát âm chuẩn hơn, nói ngọng ít hơn, khẩu hình khi phát âm của trẻ chuẩn hơn, trẻ mạnh dạn tự tin, và đặc biệt vốn từ của trẻ phong phú đa dạng hơn tạo điều kiện phát triển ngôn ngữ mạch lạc. Hiệu quả sáng kiến đem lại: Sau khi áp dụng những giải pháp mới trong việc rèn kỹ năng phát âm chuẩn cho trẻ 3 tuổi dân tộc Mông lớp mẫu giáo bé Trung Tâm trường mầm non Sùng Phài đạt hiệu quả như sau: Trẻ được rèn luyện, phát triển ngôn ngữ. Khả năng nghe, hiểu, nói của trẻ có những chuyển biến tích cực, chất lượng trẻ ở lĩnh vực phát triển ngôn ngữ tăng, khả năng giao tiếp của trẻ khi ở lớp, ở nhà tốt hơn. Trẻ thích tham gia vào các hoạt động, lĩnh hội được vốn từ, ngữ pháp. Trẻ có kỹ năng điều chỉnh khẩu hình, hơi thở khi phát âm chuẩn, trẻ mạnh dạn tự tin trong giao tiếp, hứng thú trong phát âm chuẩn thể hiện trẻ phát âm chuẩn tăng 49%, trẻ mạnh dạn tự tin trong giao tiếp tăng 36%. Giáo viên có kinh nghiệm phát hiện các lỗi phát âm sai thường nói ngọng ở trẻ, sử dụng các phương pháp linh hoạt sáng tạo chú trọng hơn trong quá trình sửa lỗi phát âm không chuẩn, nói ngọng: Dạy trẻ uốn lưỡi, đẩy hơi, tạo không khí thoải mái, không hỏi dồn trẻ khiến trẻ lúng túng, bằng lời nói, trò chơi, bài thơ, câu truyện tạo được nhiều tình huống cho trẻ thể hiện tình cảm bằng các âm, các từ chuẩn. Giáo viên nhận thức tầm quan trọng trong việc dạy trẻ phát âm chuẩn ở lứa tuổi mẫu giáo để sẵn sàng cho quá trình học tập của trẻ ở những năm tiếp theo là rất cần thiết. Đánh giá về phạm vi ảnh hưởng của sáng kiến: Sau khi nghiên cứu và áp dụng sáng kiến kinh nghiệm vào rèn trẻ. Đến thời điểm này tôi đã thu được những kết quả như mong muốn, sáng kiến không những áp dụng tại lớp mẫu giáo 3 tuổi trường mầm non Sùng Phài mà còn áp dụng thực hiện lâu dài với các trường mầm non trong toàn tỉnh có cùng điều kiện. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: 2 Để sáng kiến có hiệu quả, điều kiện cần thiết để tôi hoàn thành sáng kiến gồm: Tranh ảnh, đồ dùng đồ chơi… đa dạng phong phú kích thích trẻ phát âm. Có sự phối hợp của phụ huynh trong việc đưa trẻ đi học thường xuyên, luyện phát âm cho trẻ khi ở nhà. Những thông tin cần được bảo mật: Không Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả: Trẻ có kỹ năng trong phát âm chuẩn, biết điều chỉnh hơi thở, điều chỉnh khẩu hình khi phát âm, nói năng lưu loát, vốn từ phong phú hơn, mạnh dạn tự tin hơn trong giao tiếp. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã áp dụng sáng kiến và theo ý kiến của tác giả sáng kiến Giáo viên có kinh nghiệm nhận biết các dạng ngọng ở trẻ, biết cách rèn trẻ phát âm chuẩn. Trẻ biết cách uốn lưỡi, điều chỉnh đẩy hơi, điều chỉnh môi để phát âm chuẩn, mạnh dạn tự tin trong giao tiếp. Những người tham gia tổ chức áp dụng sáng kiến lần đầu là người tham gia áp dụng giải pháp mới cùng với tác giả, không phải là đồng tác giả. TT Họ và tên 1 Lục Thị Diệu Linh Ngày tháng năm sinh Nơi công tác (hoặc nơi thường trú) Chức danh 03/11/1992 Trường mầm Giáo non Sùng viên Phài Trình độ Nội dung chuyên công việc áp môn dụng Trung cấp Dạy trẻ luyện phát âm chuẩn Tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trong đơn là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật. NGƯỜI ĐĂNG KÝ Mai Thị Lan Phương 3 BÁO CÁO TÓM TẮT SÁNG KIẾN 1. Tác giả Họ và tên: Mai Thị Lan Phương Trình độ văn hóa: 12/12 Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm Mầm non Chức vụ, đơn vị công tác: Giáo viên - Trường mầm non Sùng Phài. Nhiệm vụ được phân công: Giảng dạy lớp Mẫu giáo bé Trung Tâm 2. Tên sáng kiến: “Một số biện pháp rèn kỹ năng phát âm chuẩn cho trẻ 3 tuổi dân tộc Mông lớp mẫu giáo bé Trung Tâm trường Mầm non Sùng Phài, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu”. 3. Tính mới Giáo viên nắm được đặc điểm ngôn ngữ riêng của từng trẻ. Linh hoạt lồng ghép phát triển ngôn ngữ trong các hoạt động tạo môi trường cho trẻ được nghe, được phát âm…linh hoạt trong công tác giảng dạy. Trẻ nói rõ ràng sử dụng linh hoạt các loại câu khác nhau trong giao tiếp, chủ động khởi xướng trong các cuộc trò chuyện với bạn bè cô giáo, người xung quanh... Trẻ rèn luyện kỹ năng phát âm chuẩn hơn, nói ngọng ít hơn, khẩu hình khi phát âm của trẻ chuẩn hơn, trẻ mạnh dạn tự tin và đặc biệt vốn từ của trẻ phong phú đa dạng hơn tạo điều kiện phát triển ngôn ngữ mạch lạc. 4. Hiệu quả sáng kiến mang lại Sau khi áp dụng những giải pháp mới trong việc rèn kỹ năng phát âm chuẩn cho trẻ 3 tuổi dân tộc Mông lớp mẫu giáo bé Trung Tâm trường mầm non Sùng Phài đạt hiệu quả như sau: Trẻ được rèn luyện, phát triển ngôn ngữ. Khả năng nghe, hiểu, nói của trẻ có những chuyển biến tích cực, chất lượng trẻ ở lĩnh vực phát triển ngôn ngữ tăng, khả năng giao tiếp của trẻ khi ở lớp, ở nhà tốt hơn. Trẻ thích tham gia vào các hoạt động, lĩnh hội được vốn từ, ngữ pháp. 4 Trẻ có kỹ năng điều chỉnh khẩu hình, hơi thở khi phát âm chuẩn, trẻ mạnh dạn tự tin trong giao tiếp, hứng thú trong phát âm chuẩn thể hiện trẻ phát âm chuẩn tăng 49%, trẻ mạnh dạn tự tin trong giao tiếp tăng 36%. Giáo viên có kinh nghiệm phát hiện các lỗi phát âm sai thường nói ngọng ở trẻ, sử dụng các phương pháp linh hoạt sáng tạo chú trọng hơn trong quá trình sửa lỗi phát âm không chuẩn, nói ngọng: Dạy trẻ uốn lưỡi, đẩy hơi, tạo không khí thoải mái, không hỏi dồn trẻ khiến trẻ lúng túng, bằng lời nói, trò chơi, bài thơ, câu truyện tạo được nhiều tình huống cho trẻ thể hiện tình cảm bằng các âm, các từ chuẩn. Giáo viên nhận thức tầm quan trọng trong việc dạy trẻ phát âm chuẩn ở lứa tuổi mẫu giáo để sẵn sàng cho quá trình học tập của trẻ ở những năm tiếp theo là rất cần thiết. 5. Phạm vi ảnh hưởng của sáng kiến Sau khi nghiên cứu và áp dụng sáng kiến kinh nghiệm vào rèn trẻ. Đến thời điểm này tôi đã thu được những kết quả như mong muốn, sáng kiến không những áp dụng tại lớp mẫu giáo 3 tuổi trường mầm non Sùng Phài mà còn áp dụng thực hiện lâu dài với các trường mầm non trong toàn tỉnh có cùng điều kiện. 5 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀOTẠO TAM ĐƯỜNG TRƯỜNG MẦM NON SÙNG PHÀI THUYẾT MINH SÁNG KIẾN “Một số biện pháp rèn kỹ năng phát âm chuẩn cho trẻ 3 tuổi dân tộc Mông lớp mẫu giáo bé Trung Tâm trường Mầm non Sùng Phài, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu” Tác giả: Mai Thị Lan Phương Trình độ chuyên môn: Đại học Sư phạm mầm non Chức vụ: Giáo viên 6 Nơi công tác: Trường mầm non Sùng Phài - Tam Đường - Lai Châu Sùng Phài, ngày 20 tháng 03 năm 2017 I. THÔNG TIN CHUNG 1. Tên sáng kiến: “Một số biện pháp rèn kỹ năng phát âm chuẩn cho trẻ 3 tuổi dân tộc Mông lớp mẫu giáo bé Trung Tâm trường Mầm non Sùng Phài, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu”. 2. Tên tác giả Họ và tên: Mai Thị Lan Phương Năm sinh: 26/06/1983 Nơi thường trú: Tổ 8 - Phường Tân Phong - Thành Phố Lai Châu - Tỉnh Lai Châu. Trình độ chuyên môn: Đại học Sư phạm mầm non. Chức vụ công tác: Giáo viên dạy lớp Mẫu giáo bé Trung Tâm Nơi làm việc: Trường Mầm non Sùng Phài - Xã Sùng Phài - Huyện Tam Đường – Tỉnh Lai Châu Điện thoại: 0912589018. Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến: 100% 3. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Chuyên môn Mầm non. 4. Thời gian áp dụng sáng kiến: Từ tháng 9 năm 2014 đến tháng 3 năm 2017. 5. Đơn vị áp dụng sáng kiến Tên đơn vị: Trường Mầm Non Sùng Phài. Địa chỉ: Trường mầm non Sùng Phài, Huyện Tam Đường, Tỉnh Lai Châu. Điện thoại: 02133751768 7 II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN 1. Sự cần thiết, mục đích của việc thực hiện sáng kiến: 1.1. Sự cần thiết Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Tiếng nói là thứ của cải vô cùng lâu đời và quý báu của dân tộc. Chúng ta phải giữ gìn nó, quý trọng nó, làm cho nó phổ biến ngày càng rộng khắp”. Trong xã hội ngày càng phát triển, với xu thế hội nhập toàn cầu, việc phát âm chuẩn ngày càng trở nên cần thiết và quan trọng. Rèn luyện cho trẻ phát âm chuẩn là việc làm thiết thực, giữ gìn vốn văn hóa của dân tộc và sự trong sáng của tiếng Việt. Như lời cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã nói: “Thế hệ trẻ ngày nay và ngày mai phải nói tốt, phải viết tốt hơn chúng ta bây giờ...” “Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt và chuẩn hóa nó để phục vụ sự phát triển của tư duy, sự phát triển của trí tuệ con người Việt Nam, sự phát triển của sự nghiệp XHCN của chúng ta”. Tiếng Việt là ngôn ngữ chính thức dùng trong nhà trường và các cơ sở giáo dục từ mầm non đến đại học. Ngôn ngữ được sử dụng như một phương tiện của tư duy, hay còn được hiểu ngôn ngữ là “cái vỏ” của tư duy, là phương thức biểu đạt muốn cho người khác hiểu được những suy nghĩ, nhu cầu, mong muốn của bản thân thông qua lời nói. Chính vì vậy, trong 5 năm đầu đời của trẻ thì việc phát triển ngôn ngữ, rèn kỹ năng phát âm chuẩn cho trẻ là rất cần thiết. Tại lớp mẫu giáo bé trung tâm trường mầm non Sùng Phài có 18 trẻ 3 tuổi đều là dân tộc Mông, là dân tộc thiểu số trẻ sống trong môi trường tiếng mẹ đẻ không phải là tiếng Việt. Khi đến trường trẻ thường giao tiếp với nhau bằng tiếng mẹ đẻ, bởi vốn từ tiếng Việt ở trẻ còn ít, khi giao tiếp trẻ chưa mạnh dạn, tự tin. Việc phát âm của trẻ ảnh hưởng rất nhiều từ tiếng mẹ đẻ, dẫn đến trẻ phát âm chưa chuẩn, phát âm sai, nói ngọng, Chính vì vậy việc rèn kỹ năng phát âm chuẩn cho trẻ là rất cần thiết. Rèn kỹ năng phát âm chuẩn giúp cho trẻ nói rõ chữ, không ngọng, phát triển vốn từ cho trẻ, trẻ mạnh dạn tự tin khi giao tiếp. Trước những vấn đề trên tôi đã mạnh dạn chọn sáng kiến “Một số biện pháp rèn kỹ năng phát âm chuẩn 8 cho trẻ 3 tuổi dân tộc Mông lớp mẫu giáo bé Trung Tâm trường Mầm non Sùng Phài, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu”. 1.2. Mục đích Nghiên cứu thực trạng tìm ra nguyên nhân hạn chế, đề xuất các giải pháp mới khắc phục các hạn chế. Giúp trẻ có kỹ năng phát âm chuẩn, phát triển khả năng nghe, nói, sử dụng được các từ, câu phù hợp với ngữ cảnh, trẻ tự tin hơn trong quá trình giao tiếp với mọi người xung quanh. 2. Phạm vi triển khai thực hiện Phạm vi sáng kiến nghiên cứu thực hiện: 18 trẻ 3 tuổi lớp Mẫu giáo bé Trung Tâm trường mầm non Sùng Phài. 3. Mô tả sáng kiến. 3.1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến. Trong những năm qua việc rèn phát âm chuẩn của giáo viên cho trẻ cũng đã thực hiện xong chưa thực sự chú trọng đến việc rèn kỹ năng phát âm chuẩn cho trẻ, có giáo viên còn phát âm chưa chuẩn, chưa chú trọng đến việc sửa lỗi cho trẻ khi trẻ nói ngọng. Bản thân tôi giảng dạy đã nhiều năm tại xã Sùng Phài, trong quá trình dạy, tiếp xúc với học sinh tôi nhận thấy trẻ còn phát âm sai, nói ngọng rất nhiều ở lứa tuổi mẫu giáo nhất là trẻ độ tuổi lên 3. Trẻ ở độ tuổi lên 3 đã có một số vốn từ nhất định xong bộ máy phát âm của trẻ chưa hoàn thiện, khả năng phát âm của trẻ chưa chuẩn, lại là người dân tộc Mông nên ảnh hưởng tiếng địa phương dẫn đến trẻ phát âm còn ngọng. như: Từ “cô giáo” thì trẻ phát âm “ô giáo”, từ “ăn cơm” trẻ phát âm “ăng ơm”, từ “đi học” trẻ phát âm “đi ọc”, từ “lớp học” trẻ phát âm “lớt ọc”…. Về phía phụ huynh chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc dạy cho trẻ phát âm chuẩn, cha mẹ trẻ đôi khi phát âm còn sai nên trẻ bắt chước, chưa có sự phối hợp với giáo viên trong quá trình dạy trẻ nói. Với những hiện trạng nêu trên để dạy trẻ phát âm chuẩn thông qua các hoạt động trong ngày tôi đã áp dụng các giải pháp thực hiện như sau: 9 Giải pháp 1: Dạy trẻ phát âm chuẩn thông qua hoạt động tăng cường tiếng Việt cho trẻ. Ngay từ đầu năm học tôi đã tiến hành xây dựng kế hoạch lựa chọn các từ tiếng Việt theo từng ngày, từng tuần phù hợp với chủ đề. Ngoài những từ tiếng Việt đã xây dựng trong kế hoạch tôi còn lồng ghép tăng cường tiếng Việt vào trong các hoạt động khác trong ngày: Đón trẻ, vệ sinh, trả trẻ… Trong quá trình tăng cường tiếng Việt cho trẻ tôi đã lựa chọn những từ tiếng Việt mà trẻ nói chưa chính xác. Dạy trẻ theo nguyên tắc con số 3 cô phát âm từng từ cho trẻ phát âm theo. Ví dụ: Dạy trẻ từ “cô giáo” cô đọc mẫu 3 lần từ “cô giáo” sau đó cho trẻ đọc theo sau. Ví dụ: Trẻ nói ngọng từ “cái ghế” thành từ “cái ế”; từ “Vào lớp” thành từ “vào ớp” thì giáo viên phát âm lại cho trẻ nghe và cho trẻ tự phát âm theo, nếu trẻ không phát âm theo cô được thì dạy trẻ cách đẩy hơi ra, lưỡi đè xuống, uốn lưỡi lên rồi phát âm. Giải pháp 2: Dạy trẻ phát âm chuẩn thông qua bài thơ, bài hát, câu chuyện cô dạy trong các tiết học. Với mong muốn trẻ phát âm chuẩn không ngọng, trong quá trình dạy trẻ đọc thơ, kể truyện trong chương trình lên kế hoạch tôi luôn dạy trẻ đọc thơ, kể truyện, hát dưới nhiều hình thức khác nhau, cho trẻ đọc thơ, kể truyện kết hợp với làm động tác minh họa, cho trẻ đọc thơ, kể truyện theo yêu cầu của cô: Đầu tiên cô mời cả lớp đọc, tổ, nhóm, cá nhân đọc. Mỗi lần trẻ đọc thơ, hát, kể truyện cô lắng nghe sửa sai động viên khuyến khích để trẻ hào hứng trong quá trình đọc thơ, kể chuyện. 3.1.1. Ưu điểm của giải pháp cũ Giải pháp 1: Dạy trẻ phát âm chuẩn thông qua hoạt động tăng cường tiếng Việt cho trẻ. Về giáo viên: Đã lên kế hoạch cụ thể các từ tiếng Việt, theo từng tuần, theo từng chủ đề để dạy trẻ. Qua những từ tiếng Việt mà cô dạy trẻ cũng là lúc cô luyện phát âm cho chính bản thân một cách chuẩn xác hơn, khi lắng nghe trẻ 10 đọc các từ tiếng Việt thì phát hiện những từ trẻ nói ngọng, phát âm chưa chuẩn từ đó sửa sai, hướng dẫn trẻ cách phát âm chuẩn hơn. Về trẻ: Thông qua các từ tiếng Việt, trẻ luyện phát âm chuẩn hơn, có vốn từ phong phú hơn, tự tin trong quá trình giao tiếp với mọi người xung quanh. Giải pháp 2: Dạy trẻ phát âm thông qua bài thơ, bài hát, câu chuyện trong các tiết học. Về giáo viên: Đã lên kế hoạch cụ thể các bài thơ, bài hát, câu chuyện theo từng tuần, theo từng chủ đề để dạy trẻ. Thông qua những bài thơ, bài hát, câu chuyện trong chương trình mà cô dạy trẻ đọc thơ, hát các bài hát, kể các câu chuyện trong chương trình phát hiện những từ trẻ nói ngọng, phát âm chưa chuẩn từ đó sửa sai, hướng dẫn trẻ cách phát âm chuẩn hơn. Về trẻ: Thông qua đọc thơ, hát, kể chuyện trẻ luyện phát âm chuẩn hơn, có vốn từ phong phú hơn, tự tin trong quá trình giao tiếp với mọi người xung quanh. 3.1.2. Nhược điểm của giải pháp cũ Giải pháp 1: Dạy trẻ phát âm thông qua hoạt động tăng cường tiếng Việt cho trẻ. Về giáo viên: Chưa chú trọng đến việc dạy trẻ phát âm từ tiếng Việt từ mà trẻ chưa biết, những từ trẻ còn nói ngọng…chưa linh hoạt trong cách tăng cường tiếng Việt cho trẻ, phương pháp cứng nhắc theo lối mòn cô phát âm trước trẻ phát âm sau, chưa tận dụng triệt để các từ tiếng Việt sử dụng trong các hoạt động để luyện phát âm cho trẻ. Về trẻ: Luyện phát âm các từ tiếng Việt một cách thụ động, chưa phát huy tính tích cực chủ động trong quá trình luyện phát âm. Giải pháp 2: Dạy trẻ phát âm thông qua bài thơ, bài hát, câu chuyện trong các tiết học. Trong quá trình dạy trẻ giáo viên mới rèn luyện phát âm cho trẻ thông qua các hoạt động đọc thơ, kể chuyện, hát. Chưa quan tâm chú trọng đến rèn phát âm chuẩn cho trẻ ở tất cả các hoạt động trong ngày quá trình dạy trẻ chỉ chú ý dạy trẻ hát thuộc, đọc thuộc thơ, kể chuyện diễn cảm chưa chú ý sửa triệt để phát âm ngọng cho trẻ. 11 Từ những giải pháp đã thực hiện ở trên cho thấy trẻ phát âm chuẩn chưa thực sự hiệu quả, trẻ vẫn còn ngọng. Chính vì vậy tôi nhận thấy cần đề xuất một số giải pháp để khắc phục hạn chế của giải pháp cũ như sau: 3.2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến 3.2.1. Tính mới, sự khác biệt của giải pháp mới so với giải pháp cũ Sau khi áp dụng sáng kiến “Một số biện pháp rèn kỹ năng phát âm chuẩn cho trẻ 3 tuổi dân tộc Mông lớp mẫu giáo bé Trung Tâm trường Mầm non Sùng Phài, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu”. Giáo viên nắm được đặc điểm ngôn ngữ riêng của từng trẻ. Linh hoạt lồng ghép phát triển ngôn ngữ trong các hoạt động tạo môi trường cho trẻ được nghe, được phát âm…linh hoạt trong công tác giảng dạy. Trẻ nói rõ ràng sử dụng linh hoạt các loại câu khác nhau trong giao tiếp, chủ động khởi xướng trong các cuộc trò chuyện với bạn bè cô giáo, người xung quanh... Trẻ rèn luyện kỹ năng phát âm chuẩn hơn, nói ngọng ít hơn, khẩu hình khi phát âm của trẻ chuẩn hơn, trẻ mạnh dạn tự tin và đặc biệt vốn từ của trẻ phong phú đa dạng hơn tạo điều kiện phát triển ngôn ngữ mạch lạc. Trên cơ sở kế thừa và phát huy ưu điểm, khắc phục những hạn chế của những giải pháp trên. Tôi đã áp dụng có hiệu quả trong việc rèn kỹ năng phát âm chuẩn cho trẻ 3 tuổi dân tộc Mông qua các giải pháp sau: 3.2.2. Các giải pháp mới áp dụng. Giải pháp 1: Tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến tình trạng nói ngọng, phát âm chưa chuẩn của trẻ. Nói ngọng chính là một biểu hiện phát triển ngôn ngữ chưa hoàn thiện thường thấy ở trẻ 3 tuổi. Nếu không kịp thời chú trọng sửa, rèn luyện phát âm cho trẻ thì những hạn chế đó sẽ tiếp tục phát triển thành thói quen, khó sửa chữa sau này. Do đó cần tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến tình trạng nói ngọng, phát âm chưa chuẩn của trẻ để kịp thời sửa và luyện cho trẻ phát âm đúng, nói rõ ràng, mạch lạc. Với đặc điểm học sinh các cháu 3 tuổi 100% là người dân tộc Mông, trẻ nói ngọng, không rõ câu chữ, nói không tròn vành…Để tìm hiểu nguyên nhân 12 nói ngọng, phát âm chưa chuẩn tôi đã quan sát các biểu hiện bên ngoài của trẻ khi tham gia các hoạt động trong ngày: Trẻ nói ngọng do thói quen phát âm hàng ngày hay do trẻ mắc một số bệnh ảnh hưởng đến cơ quan phát âm như ngắn lưỡi, đầy lưỡi dẫn đến trẻ nói ngọng. Hàng ngày tiếp xúc với trẻ tôi luôn gần gũi giao tiếp với trẻ, quan sát biểu hiện của trẻ trong quá trình phát âm từ đó xác định xem trẻ nói ngọng có phải là do thói quen nói ngọng hay bắt chước người khác để truyền đạt ý mình cho người khác hiểu theo suy nghĩ riêng của trẻ hay không. Thường xuyên trò chuyện với cha mẹ và những người thường xuyên tiếp xúc với trẻ để phát hiện, tìm hiểu đúng nguyên nhân trẻ phát âm ngọng, chưa chuẩn... từ đó có biện pháp rèn luyện cách phát âm phù hợp với đặc điểm của từng trẻ. Qua cách làm trên tôi đã có kinh nghiệm trong quá trình phát hiện nguyên nhân, nắm được đặc điểm ngôn ngữ riêng của từng trẻ từ đó có biện pháp luyện phát âm cho trẻ phù hợp với đặc điểm của từng trẻ. Giải pháp 2: Tăng cường phát âm qua việc luyện đọc, nghe các bài thơ, câu chuyện, bài hát, ca dao, đồng dao dành cho lứa tuổi mẫu giáo Tăng cường phát âm qua việc luyện đọc, nghe các bài thơ, câu chuyện, bài hát, ca dao, đồng dao cho trẻ vì hát, đọc thơ kể truyện...là những hoạt động tạo nên tính hấp dẫn, sinh động gây được nhiều hứng thú đối với trẻ đồng thời phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ. Ngôn ngữ của trẻ được hình thành trên cơ sở các phản xạ có điều kiện, dựa trên tác động của các yếu tố từ môi trường bên ngoài. Vì vậy trong quá trình tổ chức các hoạt động học tôi luôn cố gắng tạo không khí thật thoải mái, vui vẻ không gây căng thẳng áp lực cho trẻ khi tham gia hoạt động. Trong quá trình tổ chức hoạt động chuẩn bị nhiều đồ dùng đồ chơi đẹp mắt, thu hút sự chú ý của trẻ. Hệ thống câu hỏi của bài đưa ra phù hợp từ dễ đến khó từ đơn giản đến phức tạp tạo cơ hội cho trẻ tham gia các hoạt động một cách tích cực. Tôi đã tập trung rèn cho trẻ phát âm thông qua các bài thơ, câu chuyện, ca dao, đồng dao dành cho lứa tuổi mẫu giáo: Đầu tiên cô sưu tầm và đọc các bài thơ, ca dao, đồng dao, kể chuyện cho nghe, sau đó cho trẻ đọc, cô lắng nghe trẻ 13 đọc để phát hiện trẻ ngọng ở từ nào cô luyện phát âm cho trẻ từ đó bằng cách cô phát âm trước cho trẻ phát âm theo. Khi trẻ được nhắc đi nhắc lại mà vẫn không phát âm chuẩn tôi nói từ từ, mở khẩu hình miệng rộng để trẻ có thể nhìn quan sát dễ dàng ngoài ra tôi dạy trẻ cách đặt lưỡi thế nào, hơi bật ra làm sao và làm mẫu để trẻ dễ dàng bắt chước và học theo. Ví dụ: Khi tổ chức hoạt động phát triển ngôn ngữ qua bài thơ “Con rắn thép” tôi chuẩn bị tranh minh hoạ đẹp để thu hút trẻ, đặt hệ thống câu hỏi ngắn gọn, khi hỏi không hỏi dồn mà để trẻ có thời gian suy nghĩ, trả lời. Đồng thời khi trẻ đọc cần chú ý lắng nghe, phát hiện những trẻ đọc ngọng, trẻ phát âm chưa chuẩn để sửa. Trẻ đọc thường ngọng “Con rắn thép” thành “Con rắng théc”... tôi sửa sai trực tiếp vào từ trẻ nói ngọng, nhắc trẻ nhìn vào miệng cô và nói lại theo cô, nói chậm từng từ, nói một vài lần, nếu trẻ vẫn nói sai tôi động viên khuyến khích rằng “Con nói gần đúng rồi” Không sửa sai cho trẻ quá nhiều ngay lập tức mà sửa sai cho trẻ vào những lúc khác để trẻ cảm thấy không bị áp lực. Tôi luôn chú ý trong ngôn từ giao tiếp của trẻ trên lớp để sửa sao cho trẻ phát âm chuẩn. Vì vậy ngoài việc cho trẻ đọc, kể, nghe các bài thơ câu chuyện, bài đồng dao, ca dao trong chương trình, tôi còn cho trẻ nghe và yêu cầu trẻ đọc theo các bài thơ câu chuyện, bài đồng dao, ca dao lứa tuổi mầm non vào các giờ đón trẻ, hoạt động chiều, trả trẻ, từ đó cô lắng nghe sửa sai cho trẻ những từ trẻ ngọng, cho trẻ nhắc lại theo cô, đồng thời cho trẻ nghe đi nghe lại nhiều lần để trẻ bắt chước những từ mà trẻ phát âm ngọng chưa chuẩn. Ví dụ: Khi dạy trẻ bài thơ “Bàn cô giáo” trong quá trình dạy trẻ tôi phát hiện ra đa số trẻ lớp tôi phát âm chưa chuẩn, nói ngọng từ “Bàn tay” thành “Vàn tay” hay từ “Tết tóc” thành từ “Tết tốc” Tôi chú ý lắng nghe và sửa sai trực tiếp cho trẻ. Cho trẻ đó phát âm theo cô, hướng dẫn trẻ nhìn khẩu hình của cô, phát âm theo cô, cho trẻ phát âm nhiều lần. Hay gọi trẻ phát âm chuẩn lên phát âm cùng để trẻ học bạn, cho trẻ phát âm theo nhiều hình thức, chú ý nhiều đến những trẻ đó. Từ đó trẻ được phát âm nhiều, phát âm chuẩn hơn những từ có trong bài thơ, câu chuyện cô dạy. 14 Từ việc luyện phát âm qua đọc, nghe các bài thơ, câu chuyện, bài hát, ca dao, đồng dao trẻ được rèn luyện phát âm một cách nhẹ nhàng từ đó trẻ phát âm chuẩn, ít nói ngọng, trẻ được làm quen với cách dùng từ, cách đặt câu, cách diễn đạt ý hiểu của mình bằng ngôn ngữ mạch lạc, trẻ mạnh dạn, tự tin hơn khi giao tiếp. Giải pháp 3: Luyện phát âm cho trẻ mọi lúc mọi nơi. Trong trường mầm non trẻ tham gia nhiều hoạt động khác nhau như hoạt động học, hoạt động chơi, hoạt động ăn, ngủ...tất cả những hoạt động đều diễn ra trong ngày và giúp trẻ thực hành ngôn ngữ khả năng nghe hiểu ngôn ngữ, khả năng diễn đạt bằng lời nói, trẻ trực tiếp tham gia vào hoạt động giao tiếp, nhờ vậy vốn từ của trẻ tăng lên, trẻ được luyện phát âm nói đúng từ, đúng câu, rèn luyện cách diễn đạt ý tưởng mạch lạc hơn. * Luyện phát âm cho trẻ thông qua hoạt động trò chơi Ở lứa tuổi mầm non “Học mà chơi, chơi mà học” trên lớp ngoài thời gian học tập ra thời gian chơi là chiếm khoảng thời gian nhiều nhất, trẻ chủ yếu học qua trò chơi vì trò chơi luôn mang lại hứng thú cho trẻ. Vì vậy việc tổ chức cho trẻ chơi trò chơi để luyện phát âm chuẩn là rất cần thiết. Ví dụ: Khi tổ chức cho trẻ chơi trò chơi “Lộn cầu vồng” cô cho hai trẻ cầm tay nhau chơi và cùng đọc bài đồng dao “Lộn cầu vồng”. Trong quá trình trẻ chơi trẻ phát âm sai như từ “Lộn” thành “Lổn” “Vồng” thành “Bồng” “Nước” thành “Lướt” tôi chú ý nhấn mạnh vào các từ trẻ ngọng để trẻ chú ý nhìn khẩu hình và nói đúng theo cô. Tổ chức cho trẻ chơi trò chơi : “Ai đoán giỏi” trong hoạt động âm nhạc. cho trẻ nghe tiếng kêu của một chiếc chuông, tiếng kêu của con vật, nhạc cụ, tiếng nước chảy, vỗ tay và yêu cầu trẻ đoán xem đó là âm thanh của dụng cụ âm nhạc nào? Tiếng kêu Con vật gì?... Khi trẻ trả lời cô chú ý lắng nghe và sửa sai trực tiếp từ nói ngọng, nói chưa chuẩn cho trẻ, từ đó trẻ được rèn luyện phát âm, luyện thở ngôn ngữ, phát triển vốn từ, phát triển khả năng lắng nghe từ đó trẻ phát âm chuẩn hơn, nói ngọng ít hơn, nói mạch lạc rõ ràng. * Luyện phát âm cho trẻ thông qua hoạt động đón, trả trẻ 15 Thời gian đón, trả trẻ là thời gian tôi được trò chuyện với trẻ nhiều nhất, tôi trò chuyện với trẻ về chủ đề đang học, những việc trẻ đã làm khi ở nhà, ở lớp, trò chuyện với trẻ về những sự vật hiện tượng xung quanh...Trẻ được tự do nói nên những suy nghĩ những ý tưởng của bản thân với cô, cô chú ý sửa sai, làm giàu vốn từ cho trẻ. Hay cho trẻ chơi ở góc chơi mà trẻ thích, trò chuyện với trẻ về đồ chơi, nội dung liên quan đến góc chơi để trẻ trả lời... tôi lắng nghe và dạy trẻ phát âm chính xác những từ mà trẻ phát âm ngọng, phát âm sai. * Luyện phát âm cho trẻ thông qua hoạt động khám phá khoa học và làm quen với môi trường xung quanh Trong giờ khám phá khoa học và làm quen với môi trường xung quanh tôi cho trẻ tiếp xúc khám phá, các sự vật hiện tượng qua vật thật, đồ chơi, tranh ảnh... để trẻ tri giác từ đó trẻ nêu lên nhận xét đặc điểm cấu tạo, dấu hiệu, hình dáng, chất liệu của sự vật bằng ngôn ngữ. Khi trẻ nhận xét tôi lắng nghe trẻ phát âm để kịp thời sửa lỗi phát âm cho trẻ và củng cố chính xác lại từ trẻ phát âm. Qua đó tôi rèn luyện kỹ năng phát âm, cung cấp vốn từ, tạo điều kiện phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ. Ví dụ: Khi trò chuyện về con mèo, tôi cho trẻ xem tranh hoặc quan sát con mèo thật và yêu cầu trẻ quan sát thật kỹ về con mèo để biết con mèo có đặc điểm gì, hoạt động như thế nào…, sau đó tôi đặt câu hỏi: Đây là con gì? Con mèo có đặc điểm gì? Đây là phần gì của con mèo? Phần đầu có những bộ phận nào? Phần thân có những bộ phận nào? Con mèo có mấy chân? Con mèo kêu như thế nào? Con hãy bắt chước tiếng kêu của con mèo nào? Con mèo thích ăn gì? Con mèo nuôi để làm gì? khi trẻ trả lời tôi lắng nghe động viên khuyến khích và sửa sai cho trẻ. * Luyện phát âm cho trẻ thông qua hoạt động ngoài trời Trong hoạt động ngoài trời tôi cho trẻ dạo chơi xung quanh sân trường quan sát bồn hoa khi trẻ quan sát xong tôi gợi hỏi trẻ các câu hỏi: “Trong bồn hoa có những loại hoa gì? Cây hoa có đặc điểm gì? Lá màu gì? Hoa màu gì? Trẻ hứng thú tích cực kể những đặc điểm của cây mà trẻ nhìn thấy. Khi trẻ kể tôi 16 lắng nghe và sửa sai cho trẻ khi trẻ phát âm sai và củng cố chính xác lại đặc điểm của cây cung cấp thêm kiến thức cho trẻ. Ngoài việc rèn luyện, phát triển ngôn ngữ cho trẻ qua các trò chơi, hoạt động trong ngày. Để trẻ không nhút nhát, xấu hổ, có khả năng phát âm chuẩn, diễn đạt đầy đủ câu khi tiếp xúc với nhiều người đặc biệt là người lạ tôi tăng cường cho trẻ tham gia những hoạt động giao tiếp chỗ đông người như: tham gia các hội thi, cho trẻ tham gia các hoạt động tập thể giao lưu với các anh chị lớp lớn, giao lưu văn nghệ, chăm sóc vườn rau...đồng thời tôi luôn lắng nghe để phát hiện và sửa phát âm sai cho trẻ kịp thời. Qua đó giúp trẻ mở rộng được vốn từ, trẻ phát âm chuẩn hơn, mạnh dạn tự tin hơn trong giao tiếp. Qua hoạt động luyện phát âm cho trẻ mọi lúc mọi nơi (hoạt động chơi, đón trả trẻ, hoạt động ăn...) có hiệu quả tốt đối với việc phát triển ngôn ngữ của trẻ. Qua các hoạt động đó, trẻ được rèn luyện về mặt phát âm, có thêm được nhiều từ mới và hiểu được hơn ý nghĩa của các từ đã biết và được rèn luyện thêm về mặt ngữ pháp. 4. Hiệu quả do sáng kiến đem lại Sau khi áp dụng những giải pháp mới trong việc rèn kỹ năng phát âm chuẩn cho trẻ 3 tuổi dân tộc Mông lớp mẫu giáo bé Trung Tâm trường mầm non Sùng Phài đạt hiệu quả như sau: Trẻ được rèn luyện, phát triển ngôn ngữ. Khả năng nghe, hiểu, nói của trẻ có những chuyển biến tích cực, chất lượng trẻ ở lĩnh vực phát triển ngôn ngữ tăng, khả năng giao tiếp của trẻ khi ở lớp, ở nhà tốt hơn. Trẻ thích tham gia vào các hoạt động, lĩnh hội được vốn từ, ngữ pháp... trẻ mạnh dạn tự tin trong giao tiếp, hứng thú trong phát âm chuẩn. Trẻ có kỹ năng điều chỉnh khẩu hình, hơi thở khi phát âm chuẩn. Giáo viên có kinh nghiệm phát hiện các lỗi phát âm sai thường nói ngọng ở trẻ, sử dụng các phương pháp linh hoạt sáng tạo chú trọng hơn trong quá trình sửa lỗi phát âm không chuẩn, nói ngọng: Dạy trẻ uốn lưỡi, đẩy hơi, tạo không khí thoải mái, không hỏi dồn trẻ khiến trẻ lúng túng, bằng lời nói, trò chơi, bài thơ, câu truyện tạo được nhiều tình huống cho trẻ thể hiện tình cảm bằng các âm, 17 các từ chuẩn. Giáo viên nhận thức tầm quan trọng trong việc dạy trẻ phát âm chuẩn ở lứa tuổi mẫu giáo để sẵn sàng cho quá trình học tập của trẻ ở những năm tiếp theo là rất cần thiết. Biểu 1: Đối với giáo viên Kết quả khảo sát Nội dung đánh giá Giáo viên chưa linh hoạt trong quá trình sửa lỗi phát âm sai, phát âm không chính xác cho trẻ mọi lúc mọi Trước khi thực hiện sáng nơi, chưa quan tâm đến quá trình tạo môi trường kiến thoải mái cho trẻ phát âm, luyện phát âm cho trẻ còn cứng nhắc: mới chỉ chú trọng luyện phát âm cho trẻ qua hoạt tăng cường tiếng việt Giáo viên có kinh nghiệm phát hiện các từ trẻ thường nói ngọng, sử dụng các phương pháp linh hoạt sáng tạo chú trọng hơn trong quá trình sửa lỗi Sau khi thực hiện sáng kiến phát âm không chuẩn, nói ngọng ở trẻ: Dạy trẻ uốn lưỡi, đẩy hơi, tạo không khí thoải mái khi cho trẻ phát âm, không hỏi dồn trẻ khiến trẻ lúng túng khi phát âm, bằng lời nói, trò chơi, bài thơ, câu truyện giáo viên tạo được nhiều tình huống cho trẻ thể hiện tình cảm bằng các âm, các từ chuẩn. Biểu 2: Đối với học sinh Trước khi thực Nội dung hiện sáng kiến ( tháng 9/2014) So Sau khi thực hiện sáng kiến ( tháng 3/ 2017) Năm học: Năm học: Năm học: 2014 – 2015 2015 - 2016 2016 - 2017 18 sánh kết quả Trẻ phát âm ngọng, 15 chưa chuẩn Trẻ mạnh dạn tự tin trong hoạt động giao 10 56 18 Tỷ lệ ( %) Số trẻ đạt yêu cầu T/S trẻ Tỷ lệ ( %) 40 Số trẻ đạt yêu cầu Tỷ lệ ( %) 6 T/S trẻ Số trẻ đạt yêu cầu T/S trẻ Trẻ phát âm chuẩn 16 89 18 9 60 8 44 2 11 8 53 11 61 16 89 7 47 7 39 2 11 tiếp Trẻ chưa mạnh dạn tự tin trong hoạt động giao tiếp Tăng 49% Giảm 49% Tăng 36% Giảm 36% Sau khi thực hiện sáng kiến giáo viên đã nắm bắt được các dạng nói ngọng ở trẻ từ đó linh hoạt hơn trong cách rèn trẻ phát âm. Trẻ phát âm chuẩn, mạnh dạn tự tin trong giao tiếp có sự tăng giảm rõ rệt so với các năm học trước. 5. Đánh giá về phạm vi ảnh hưởng của sáng kiến Sau khi nghiên cứu và áp dụng sáng kiến kinh nghiệm vào rèn trẻ. Đến thời điểm này tôi đã thu được những kết quả như mong muốn, sáng kiến không những áp dụng tại lớp mẫu giáo 3 tuổi trường mầm non Sùng Phài mà còn áp dụng thực hiện lâu dài với các trường mầm non trong toàn tỉnh có cùng điều kiện. 6. Các thông tin cần được bảo mật: Không. 7. Kiến nghị, đề xuất * Đối với Phòng Giáo dục Cần cung cấp bổ sung thêm tranh ảnh minh hoạ, thơ truyện, băng đĩa về thơ truyện, ca dao đồng dao cho trẻ 3 tuổi. * Đối với Ban giám hiệu 19 Thường xuyên tổ chức các chuyên đề luyện phát âm cho trẻ rút kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Phối hợp tốt với chính quyền địa phương trong công tác tuyên truyền phụ huynh đưa con em đến trường. Làm tốt công tác xã hội hóa bổ sung đồ dùng đồ chơi, trang thiết bị dạy học phục vụ công tác giáo dục trẻ. * Đối với giáo viên Tích cực học hỏi kinh nghiệm, linh hoạt sáng tạo rèn luyện phát âm cho trẻ, rèn luyện phát âm cho trẻ trong tất cả các hoạt động trong ngày của trẻ. Làm tốt công tác phối kết hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường, tuyên truyền tới phụ huynh phối hợp rèn luyện phát âm cho trẻ tại gia đình. * Đối với phụ huynh Thường xuyên quan tâm chăm sóc trẻ cả về trí tuệ lẫn thể chất. Tích cực phối hợp với giáo viên trong việc rèn luyện phát âm cho trẻ tại nhà. Động viên trẻ kịp thời đúng lúc khi con có sự tiến bộ để trẻ thích học hơn. 8. Tài liệu kèm (Ảnh minh họa trang 21,22,23) Trên đây là nội dung, hiệu quả của tác giả do chính tôi thực hiện không sao chép hoặc vi phạm bản quyền./. XÁC NHẬN CỦA CƠ QUAN ĐƠN VỊ TÁC GIẢ SÁNG KIẾN ÁP DỤNG SÁNG KIẾN Mai Thị Lan Phương 20