Tài liệu Skkn một số kinh nghiệm mới trong giảng dạy âm nhạc thường thức

Đổi mới phương pháp dạy phân môn  NTT trong trường THCS Kinh nghiệm đổi mới phương pháp giảng dạy phân môn ÂNTT I.ẹAậT VAÁN ẹEÀ: Âm nhạc là món ăn tinh thần nó có tầm quan trọng trong cuộc sống con người từ xưa đến nay. Để tạo không khí vui vẻ giải trí tinh thần sau những giờ học căng thẳng.Vì vậy, theo chủ trương của Bộ GD-ĐT, Âm nhạc đã được đưa vào chương trình đào tạo ở các cấp mầm non, tiểu học, và đặc biệt là ở bậc THCS. ¢m Nhạc không chỉ đáp ứng một nhu cầu rất tự nhiên vốn có ở trẻ em ( như những nhu cầu về: chơi, giải trí, đọc sách, khám ph¸...) Sự phát triển nhạc cảm còn giúp các em phát triển tốt các chức năng tâm lý như : khả năng cảm nhận, tư duy, trí nhớ, óc tưởng tượng, độ tập trung trong công việc. Âm nhạc còn là một trong những phương tiện hiệu quả nhất để thực hiện nhiệm vụ giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mỹ cho học sinh, tạo cơ sở hình thành nhân cách con người. Bộ môn Âm nhạc trong trường THCS gồm 3 phân môn : - Phân môn học hát. - Phân môn Tp đọc nhạc – Nhạc lý. - Phân môn Âm nhạc thường thức ( ÂNTT) Trong đó phân môn học ÂNTT ( phân môn 3), cung cấp cho Học sinh một số kiến thức đáng kể về mặt âm nhạc, kiến thức về các nhạc sĩ trong và ngoµi nước, các tác phẩm và các đóng góp của họ cho nền âm nhạc của đất nước mình, cho thế giới. Các em cũng được biết nhiều thể lo¹i và phong cách âm nhạc khác nhau qua từng thời kỳ, ngoµi ra các em còn biết thêm một số nhạc cụ dân tộc và nhạc cụ phương Tây … Thế nhưng phân môn ÂNTT, lại là một phân môn “ khó d¹y”, qua kinh nghiệm được đi dự giờ một số anh chị em đồng nghiệp, tôi cảm thấy có sự “lúng túng” trong các tiết dạy phân môn này… Làm thế nào để nâng cao chất lượng giảng dạy phân môn này sao cho sinh động, cuốn hút học sinh và phù hợp với việc thay SGK, cùng với phương pháp giảng dạy mới “ Thầy chủ đạo, trò chủ động”, nâng cao chất lượng dạy và học theo hướng tích cực “ kiến thức được chiếm lĩnh bởi người học” . Trải qua 2 năm dạy theo chương trình đổi mới. Tôi xin nêu một vài kinh nghiệm nhỏ trong việc ®ỉi míi ph¬ng ph¸p giảng dạy phân môn ÂNTT . II. NỘI DUNG : II.1 Điều tra cụ thể: Kết quả khảo sát cuối năm học 2008-2009: Trường THCS Hải Ninh    Giáo viên : Dương Lệ Hà 1 Đổi mới phương pháp dạy phân môn  NTT trong trường THCS Khối TS Yếu TB Khá Giỏi Trên TB SL TL SL TL SL TL SL TL SL TL 7 78 8 10.3% 40 51.3% 20 25.6% 10 12.8% 70 89.7% 8 86 10 11.6% 50 58.2% 18 20.9% 8 9.3% 76 88.4% II.2: BIỆN PHÁP THỰC HIỆN: Trước ®©y, khi giảng dạy phân môn âm nhạc thường thức, chúng tôi thường giảng cho hs nghe những kiến thức có trong sách GK, và những kiến thức mở rộng do chúng tôi tìm tòi từ nhiều nguồn tư liệu khác nhau, nói chung người Thầy nỗ lực đem toµn bộ kiến thức thu thập được, truyền giảng lại cho hs. Hs tiếp thu kiến thức một cách thụ động . Ngày nay song song với việc thay sách giáo khoa, đổi mới chương trình đó là thay đổi phương pháp giảng dạy, nâng cao cht lượng đào tạo, nâng cao chất lượng dạy và học theo hướng tích cực, hs tự học, tự nghiên cứu, sao cho “kiến thức được chiếm lĩnh bởi người học”, khắc phục lối học một chiều, thụ động, rèn luyện nếp tư duy sáng tạo của người học. Tôi xin đ¬n cử một vài phương pháp như : Phương pháp vấn đáp, phương pháp học bằng cảm nhận thính giác, phương pháp thuyết trình, phương pháp ứng dụng công nghệ thông tin…và đi trực tiếp vào các tiết có phân môn ÂNTT ở các khối 6,7,8,9 . II.3 PHƯƠNG PHÁP VẤN ĐÁP: Để giới thiệu về một nhạc sĩ chúng ta có thể dùng phương pháp vấn đáp thông qua trò chơi “Giải đáp thắc mắc” (GV đã chuẩn bị các câu hỏi). Cho học sinh coi lại những thông tin kiến thức có trong sách Gi¸o khoa trong vòng 5 phút. Sau đó gấp sách lại cùng thảo luận các câu hỏi Gi¸o viên đã chuẩn bị sẵn ở bảng phụ ( chỉ là coi lại vì ở tuần học trước GV đã dặn học sinh chuẩn bÞ coi bài trước ở nhà). Sau hiệu lệnh, các nhóm phất cờ giành quyền ưu tiên trả lời ( cờ do học sinh làm). Lưu ý nhóm nào phất cờ trước hiệu lệnh , mất quyền ưu tiên trả lời ( luyện tập tính tự chủ, kiên nhẫn, năng động, nhạy bén …. ). Ví dụ : Giới thiệu nhạc sĩ Lưu Hữu Phước : ÂM NHẠC 6 – TIẾT 10. Cách 1: GV ghi sẵn các câu hỏi ở bảng phụ ( lần lượt từng câu). Mỗi câu một hiệu lệnh : - Cho biết năm sinh, nơi sinh, năm mất nơi mất của nhạc sĩ Lưu Hữu Phước? - Nhạc sĩ Lưu Hữu Phước bắt đầu so¹n những bản nhạc đầu tiên năm bao nhiêu tuổi? - Ngoµi sáng tác , nhạc sĩ Lưu Hữu Phước cßn lµm nghỊ gì? Trường THCS Hải Ninh    Giáo viên : Dương Lệ Hà 2 Đổi mới phương pháp dạy phân môn  NTT trong trường THCS - Kể tên một số tác phẩm mang tính lịch sử của nhạc sĩ Lưu Hữu Phước? - Kể tên một số tác phẩm thiếu nhi của nhạc sĩ Lưu Hữu Phước? - Ông được nhà nước truy tặng gì? Nhóm nào có số lượng câu trả lời đúng nhiều nhất là nhóm thắng . GV cho điểm cộng nhóm để tạo hứng thú trong thi đua. Cách 2: Ở cách 2, GV đọc toµn bộ các câu muốn hỏi 2,3 lần ( tùy số lượng câu hỏi ít hay nhiều). GV chỉ cần một lần hiệu lệnh. Ở cách này không phải một vài cá nhân trong nhóm trả lời, mà khi đã giành được quyền ưu tiên, lần lượt các thành viên trong nhóm luân phiên trả lời các câu hỏi. Nếu trong nhóm có bạn trả lời sai, bạn khác có thể bổ sung liền, nếu không kịp thời bổ sung thì quyền ưu tiên thuộc về nhóm khác ( luyện tập cách tổ chức nhóm, hs biết phân công cụ thể công việc cho mỗi thành viên trong nhóm mình. Luyện tập cách sống tập thể, mỗi hs đều phải học tập, làm việc như nhau …) GV cần lưu ý bao quát lớp, tránh để hs mở SGK trong quá trình thi đua. Tập cho hs thói quen tự học tập ở nhà. Nhóm nào có hs vi phạm sẽ mất quyền thi đua. Theo tôi, ở phân môn này, chúng ta đừng quá đặt nặng kiến thức bắt hs phải thuộc. Ở phân môn này, ví dụ khi giới thiệu về 1 nhạc sĩ, các em chỉ cần nhớ : - Năm sinh , nơi sinh , năm mất nơi mất ? ( nếu đã mất) - Các tác phẩm của nhạc sĩ ấy ( 1 số tác phẩm tiêu biểu, không phải nhớ hết các tác phẩm). - Được nhà níc phong tặng ( truy tặng) giải thưởng gì? - Tác phẩm tiêu biểu được giới thiệu trong SGK, ra đời năm nào? Hoµn cảnh nào? Trong đó, việc giới thiệu các tác phẩm của nhạc sĩ ấy là quan trọng nhất. II.4 PHƯƠNG PHÁP HỌC BẰNG CẢM NHẬN THÍNH GIÁC Theo tôi một trong những thao tác quan trọng, khi dạy phân môn ÂNTT, là phải cho hs được NGHE . Nghe cái gì ? Ngoµi việc nghe tác phẩm tiêu biểu được giới thiệu trong SGK ,GV nên giới thiệu thêm các tác phẩm khác của nhạc sĩ đó, nhất là đối với các nhạc sĩ Việt Nam được giới thiệu trong toµn bộ chương trình 6,7,8,9, những nhạc sĩ có công lớn cho nền âm nhạc Việt Nam , ( hs biết quá ít về tác phẩm của các vị này, thay vào đó các em lại biết về những lo¹i ca khúc với giai điệu nhạt nhẽo, nghèo nàn, ca từ sáo rỗng, vô bổ …) Đương nhiên với thời lượng cho phép trong một tiết học, chúng ta không thể cho hs nghe nhiều, nhưng ít nhất cũng nghe được trích đọan, qua đó GV khuyến khích các em sưu tầm nghe thêm. Nghe bằng cách nào? Nghe như thế nào để đạt hiệu quả cao? Trường THCS Hải Ninh    Giáo viên : Dương Lệ Hà 3 Đổi mới phương pháp dạy phân môn  NTT trong trường THCS Để tạo sự tập trung lắng nghe của hs, chúng ta nên tổ chức thi đua dưới dạng “Nốt nhạc vui” ( mục đích cho hs biết thêm các tác phẩm khác của nhạc sĩ). GV chuẩn bị sẵn các tác phẩm khác, gài trích đo¹n các tác phẩm đó vào trong bộ nhớ đàn . Ví dụ : Cách 1: Giới thiệu về nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý, SGK lớp 9 – Tiết 10, GV có thể gài trích ®o¹n các bài nổi tiếng của ông như : DƯ ÂM MÀU ÁO CHÚ BỘ ĐỘI 1 KHÚC TÂM TÌNH CỦA NGƯỜI HÀ TĨNH Trường THCS Hải Ninh    Giáo viên : Dương Lệ Hà 4 Đổi mới phương pháp dạy phân môn  NTT trong trường THCS DÁNG ĐỨNG BẾN TRE Hoặc 1 số tác phẩm khác tùy lựa chọn của GV như : Tấm áo chiến sĩ mẹ vá năm xưa, Vượt trùng dương v..v… Sau khi nghe giai điệu đo¸n tên tác phẩm, GV cho nghe lại những trích ®o¹n đó ( phần có lời). Cách 2: Trong phần giới thiệu tác phẩm cũng có thể đưa trß chơi có tính vận động: “Ai nhanh nhất”. Ở nhà các em phải chia nhau tìm tác phẩm của nhạc sĩ đó ở thư viện, trên mạng internet v..v… GV làm sẵn những bảng nhỏ ghi tên các tác phẩm của nhạc sĩ đó, cũng như của nhạc sĩ khác ( viết trên giấy cứng khổ chữ có chiều cao kho¶ng 10 cm để hs dễ tìm), mỗi bảng 1 bài. Từng 2 nhóm một, luân phiên lên chọn tên các tác phẩm, trong quá trình các em chọn, sẽ có 1 thư ký của nhóm ghi lên bảng các tác phẩm mà các thành viên trong nhóm chọn, mỗi nhóm kho¶ng 30 giây. Cách 3 : Hoặc GV ghi tên các bài hát vào bảng lớn, 5,6 bảng tùy theo số nhóm trong lớp, cùng một lúc các nhóm cử đại diện lên bảng đánh dấu chọn tên các tác phẩm có trên bảng , sau khi đã thảo luận tìm đáp án. ( Lưu ý trong quá trình thảo luận không mở sách, hs phải coi bài trước). GV kiểm tra và tổng kết, nhóm có số lượng bài của tác giả đó nhiều nhất là thắng, sau đó cho hs nghe trích đo¹n 1 số bài ( phần có lời) mà hs các nhóm chọn đúng. Hạn chế của phương pháp : (cách 2 và cách 3) :Tuy nhiên trò chơi này lớp học phải đúng chuẩn, không quá hẹp, hs không có chỗ di chuyển. II.5 PHƯƠNG PHÁP THUYẾT TRÌNH: Phương pháp này có thể thực hiện ở khối lớp 7,8,9, tốt nhất là khối 8,9 theo mức độ từng khối lớp. GV cho hs chuẩn bị thuyết trình theo nhóm, các em sẽ tìm hiễu về nhạc sĩ, về thân thế, về tác phẩm của nhạc sĩ đó từ sách GK, từ những tư liệu khác ở thư viện, trên mạng v..v . Trường THCS Hải Ninh    Giáo viên : Dương Lệ Hà 5 Đổi mới phương pháp dạy phân môn  NTT trong trường THCS GV không đưa ra câu hỏi , chỉ đưa ra những yêu cầu khi thuyết trình : + Thời gian : từ 1,2 phút đến 3 phút (tối đa là 3 phút) + Nội dung xoáy vào trọng tâm bài ( ví dụ giới thiệu về nhạc sĩ , nên xoáy vào thân thế, sự nghiệp, tác phẩm, hoặc hay hơn nữa là nói về phong cách sáng tác, thể lọai sáng tác … Giới thiệu về tác phẩm tiêu biểu của nhạc sĩ, cần đi sâu vào điều kiện, hoàn cảnh sáng tác, lý do, mục đích sáng tác tác phẩm đó …. ) Học sinh tự giải trình những kiến thức, thông tin mà cả nhóm sưu tầm dưới dạng thuyết trình. Nhóm nào thuyết trình hay, tư liệu tìm tòi được nhiều, ( hs phải cho biết tư liệu đó tìm ở đâu, sách nào?... ) và nếu tốt hơn nữa các em có thể minh họa ( hát) 1 vài tác phẩm của nhạc sĩ (chỉ yêu cầu trích đọan)... Ví dụ : Giới thiệu về nhạc sĩ Huy Du và bài hát Đường chúng ta đi Chia lớp làm 4 ,5 hoặc 6 nhóm ( tùy Giáo viên ).Riêng tôi tôi chia lớp thành 6 nhóm. Cho bốc thăm để biết vấn đề nhóm mình cần thuyết trình.  2 nhóm sưu tầm về thân thế, sự nghiệp nhạc sĩ Huy Du .  2 nhóm sưu tầm tác phẩm của nhạc sĩ Huy Du ( lưu ý khi kể về các tác phẩm, khuyến khích các em minh họa, hát hoặc đàn tác phẩm ).  2 nhóm sưu tầm về điều kiện, hoàn cảnh ra đời, mục đích sáng tác, nội dung, bố cục …, của tác phẩm Đường chúng ta đi. *ƯU ĐIỂM: Qua việc c¸c em tự tìm kiếm thông tin về người nhạc sĩ, họp nhóm thảo luận để rút ra những ý chính, đã giúp các em hiểu biết nhiều hơn về những nhạc sĩ ấy, những đóng góp của các nhạc sĩ cho nhân lọai , cho đất nước ( thông qua việc này khi giới thiệu về các nhạc sĩ Việt Nam , giáo viên cũng giáo dục các em lòng biết ơn đến những người đã cống hiến, đóng góp cho nền âm nhạc Việt Nam nói riêng, những l×nh vực khác nói chung … và phải tiếp bước các truyền thống ấy bằng thái độ học tập nghiêm túc.) *HẠN CHẾ: Vì việc học tập theo cách này hoàn toàn là sự chuẩn bị ở nhà, do đó sẽ có học sinh li biếng và “ăn theo” kết quả làm việc của các bạn trong nhóm. *KHẮC PHỤC Để tránh những học sinh li biếng, không tham gia cùng nhóm trong việc sưu tầm và thảo luận. Giáo viên nên hỏi bất kỳ 1 vài học sinh, trong bất kỳ nhóm nào về quá trình thực hiện nội dung thuyết trình, hoặc vài nội dung có trong bài nộp thuyết trình, để kiểm tra v…v.. II.6 PHƯƠNG PHÁP ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀO SOẠN GIẢNG: Trường THCS Hải Ninh    Giáo viên : Dương Lệ Hà 6 Đổi mới phương pháp dạy phân môn  NTT trong trường THCS Yêu cầu của phương pháp này đòi hỏi : - GV phải có khả năng sử dụng máy tính, và một số chương trình cần thiết trên máy. - Nhà trường phải có đầy đủ trang thiết bị , phòng chức năng và tốt hơn nữa là có phòng bộ môn. Đây là dạng Giáo án điện tử, phương pháp này có nhiều thuận lợi: - Hs có thể mắt thấy, tai nghe, khi GV giới thiƯu bài . - Hiệu ứng trên máy giúp hs hứng thú, tập trung hơn . - Hs có thể xem phim, thay bằng những hình ảnh tĩnh. - Có thể chơi các trò chơi ở những phương pháp trên, mà GV không cần phải làm bảng phụ câu hỏi và đáp án v..v.. Chúng ta không nhất thiết phải sọan cả bài, mà chỉ cần so¹n cho phần âm nhạc thường thức. Ví dụ 1: Sơ lược về nhạc hát – nhạc đàn ( tiết 26 lớp 6 ) GV cho xem trích đọan phim và hiệu ứng câu hỏi cùng phần trắc nghiệm , hs theo hiệu lệnh trả lời. GV cho hiệu ứng đáp án. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Trường THCS Hải Ninh    Giáo viên : Dương Lệ Hà 7 Đổi mới phương pháp dạy phân môn  NTT trong trường THCS Ví dụ2 : Tiết 6 Lớp 7: GV cho xuất hiện hình nhạc cụ cùng âm sắc của nhạc cụ đó , hỏi tên nhạc cụ. Hs trả lời, GV cho xuất hiện đáp án và trích đọan phim phần nhạc công trình tấu nhạc cụ đó để minh họa. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Trường THCS Hải Ninh    Giáo viên : Dương Lệ Hà 8 Đổi mới phương pháp dạy phân môn  NTT trong trường THCS Sau đó, củng cố phần này bằng trò chơi “thử tài”. GV cho xuất hiện trên màn hình nhạc công cùng tư thế biểu diễn nhạc cụ , nhưng không có nhạc cụ. Sau khi hs trả lời, sẽ xuất hiện nhạc cụ. Để tạo thêm không khí sinh động GV có thể đưa hiệu ứng đếm số ngược từ 10 đến 0 v..v .. 1 2 3 * HIỆU QUẢ Không phải các phương pháp này là phương pháp hoµn toµn mới, nhưng do cách tổ chức của GV , tạo sự phấn khích thi đua, tạo khả năng tổ chức (tổ chức nhóm : phân công của nhóm trưởng đối với nhiệm vụ của từng thành viên), tạo tinh thần ®oµn kết, biết chia sẻ, biết chung sức, chung sống… Hs đã biết tự học, tự tìm tòi, khám phá thêm kiến thức cho mình, cho bạn , các em đã rất phấn khích, cảm thấy hãnh diện khi đem lại cho lớp những thông tin mới lạ. Hs thật sự thích thú phân môn này. * ƯU ĐIỂM : Hình thành kỹ năng tư duy , ứng xử nh¹y bén qua việc thảo luận nhóm, các trò chơi vui học âm nhạc ( đố vui, ô chữ, nốt nhạc vui …) Hình thành cho hs tính năng động, có óc tổ chức, tính tập trung, sáng tạo, khả năng tự học tập và vận dụng tốt những kiến thức khoa học khác v..v.. * KHUYẾT ĐIỂM : Trường THCS Hải Ninh    Giáo viên : Dương Lệ Hà 9 Đổi mới phương pháp dạy phân môn  NTT trong trường THCS - Do hứng thú, sinh động trong quá trình thực hiện mang tính chất” Thi” phải chấp nhận việc hs hơi ồn do hào hứng - Phòng chức năng chưa có - Một số lớp học chưa đủ chuẩn ( còn nhỏ hẹp) - Một số đồ dùng dạy học cßn thiu, mang tính chất tạm thời v..v.. 5. Kết quả đạt được Kết quả khảo sát học kì I năm học 2009 -2010 tăng lên rõ rệt: Khối TS 7 8 Yếu TB Khá Giỏi Trên TB SL TL SL TL SL TL SL TL SL TL 76 2 2.6% 25 32.9% 30 39.5% 19 25% 74 97.4% 86 2 2.3% 15 17.4% 49 57% 20 23.3% 84 97.7% III. KẾT LUẬN Nâng cao chất lượng đào tạo bằng cách thực hiện việc đổi mới chương trình, phương pháp giảng dạy học tập. Thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học theo hướng tích cực, khắc phục lối dạy truyền thống “ thầy giảng , trò ghi”, bằng phương pháp tự học, tự nghiên cứu, đồng thời ứng dụng tin học và các phương pháp truyền thông hiện đại trong giảng dạy, theo tôi là những việc cần và nên làm ngay. Tuy nhiên điều này đòi hỏi người giáo viên phải có cái “ Tâm” đối với nghề nghiệp, đối với hs, có nhiệt huyết, chịu khó học hỏi để có thêm kiến thức kỹ năng chuyên môn ở một số lĩnh vực liên quan, nhằm phục vụ tốt cho công tác giảng dạy. Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ trong việc dạy học phân môn ÂNTT ở trường THCS Hải Ninh mà bản thân tôi áp dụng có hiệu quả, nâng cao chất lượng rõ rệt. Nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho HS trở thành con người có ích cho xã hội. Rất mong các bạn đồng nghiệp góp ý tham khảo và trao đổi. Xin chân thành cám ơn! Hải Ninh, ngày 13 tháng 01 năm 2010 ý kiến của hội đồng khoa học Người thực hiện: trường THCS Hải Ninh: Trường THCS Hải Ninh    Giáo viên : Dương Lệ Hà 10 Đổi mới phương pháp dạy phân môn  NTT trong trường THCS Dương Lệ Hà Trường THCS Hải Ninh    Giáo viên : Dương Lệ Hà 11