Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
A. PhÇn më ®Çu
I. Lý do chän ®Ò tµi
XuÊt ph¸t tõ chøc n¨ng, nhiÖm vô, ®Æc tr ng cña bé m«n
LÞch sö vµ yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc, còng nh thùc tiÔn d¹y häc
cña bé m«n lÞch sö trong giai ®o¹n míi hiÖn nay viÖc biªn so¹n
s¸ch gi¸o khoa lÞch sö trung häc c¬ së cã nhiÒu ®æi míi vÒ néi
dung vµ ph¬ng ph¸p. S¸ch gi¸o khoa lÞch sö ® îc biªn so¹n kh«ng
chØ lµ tµi liÖu gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn mµ cßn lµ tµi liÖu häc tËp ë
líp vµ ë nhµ cña häc sinh theo ®Þnh h íng míi. §ã lµ, häc sinh
kh«ng ph¶i häc thuéc lßng s¸ch gi¸o khoa mµ cÇn ph¶i t×m tßi,
nghiªn cøu nh÷ng sù kiÖn cã trong s¸ch gi¸o khoa d íi sù tæ chøc,
híng dÉn, gióp ®ì cña gi¸o viªn. Tõ ®ã, c¸c em tù h×nh thµnh cho
m×nh nh÷ng hiÓu biÕt míi vÒ LÞch sö. Do ®ã, nh÷ng th«ng tin
trong s¸ch gi¸o khoa mét mÆt ® îc tr×nh bµy díi d¹ng nªu vÊn ®Ò
®Ó häc sinh suy nghÜ. MÆt kh¸c, kÌm theo nh÷ng th«ng tin lµ
nh÷ng c©u hái, bµi tËp yªu cÇu häc sinh thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng
häc tËp kh¸c nhau, trong ®ã ®Æc biÖt lµ sù gi¶m t¶i kªnh ch÷,
t¨ng ®¸ng kÓ sè lîng kªnh h×nh. Kªnh h×nh trong s¸ch gi¸o khoa
kh«ng chØ minh häa, lµm c¬ së cho viÖc t¹o biÓu t îng LÞch sö mµ
cßn lµ mét nguån cung cÊp kiÕn thøc cho häc sinh. Bªn c¹nh ®ã,
mét sè bµi viÕt trong s¸ch gi¸o khoa cßn cã nhiÒu néi dung ®Ó
ngá, cha viÕt hÕt, yªu cÇu häc sinh th«ng qua lµm viÖc víi tranh
¶nh, s¬ ®å, b¶n ®å, sÏ t×m tßi, kh¸m ph¸ nh÷ng kiÕn thøc cÇn
thiÕt liªn quan ®Õn néi dung bµi häc mµ t¸c gi¶ s¸ch gi¸o khoa
muèn truyÒn t¶i ®Õn häc sinh .
Kªnh h×nh trong s¸ch gi¸o khoa LÞch sö nãi chung vµ LÞch
sö líp 9 nãi riªng gåm nhiÒu lo¹i: b¶n ®å, s¬ ®å, h×nh vÏ, tranh
¶nh LÞch sö. Mçi lo¹i cã mét ph ¬ng ph¸p sö dông riªng. Song tùu
chung l¹i cã thÓ sö dông ®Ó tr×nh bµy kiÕn thøc míi, còng cè kiÕn
thøc ®· häc, ra bµi tËp vÒ nhµ vµ trong kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶
häc tËp cña häc sinh. Riªng ®èi víi h×nh ¶nh, tranh ¶nh LÞch sö
cã hai d¹ng dïng ®Ó minh häa cho kªnh ch÷ hoÆc víi t c¸ch lµ
nguån cung cÊp th«ng tin, kiÕn thøc cho ng êi häc.
ViÖc thùc hiÖn ®æi míi néi dung - ch ¬ng tr×nh, ®æi míi ph ¬ng ph¸p d¹y häc ®· ® îc vµi n¨m. Víi ph¬ng ph¸p d¹y häc míi,
ph¬ng tiÖn, thiÕt bÞ ®å dïng d¹y häc ®· trë thµnh kh«ng thÓ thiÕu
trong mçi tiÕt d¹y, ë tÊt c¶ c¸c bé m«n nãi chung vµ m«n LÞch sö
nãi riªng . T¨ng c êng tÝnh trùc quan, tÝnh cô thÓ, tÝnh sinh ®éng,
tÝnh hÊp dÉn…cña giê d¹y, sÏ gãp phÇn n©ng cao chÊt l îng, hiÖu
qu¶ cña giê d¹y - gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc thùc hiÖn tèt môc
tiªu ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc mµ chóng ta thùc hiÖn tÝch cùc
trong suèt nh÷ng n¨m qua.
Nh thÕ, nãi ®Õn ph¬ng ph¸p d¹y häc míi, kh«ng thÓ kh«ng
nãi ®Õn viÖc sö dông tèt ph¬ng tiÖn, thiÕt bÞ, ®å dïng d¹y häc.
Ph¬ng tiÖn, thiÕt bÞ, ®å dïng d¹y häc, chØ cã thÓ ph¸t huy tèi ®a
gi¸ trÞ cña nã, khi ng êi gi¸o viªn biÕt khai th¸c vµ h íng dÉn häc
sinh khai th¸c mét c¸ch tèt nhÊt, tÊt c¶ c¸c ph ¬ng tiÖn, thiÕt bÞ,
®å dïng d¹y häc cã trong tay .
Víi bé m«n lÞch sö, ph¬ng tiÖn vµ thiÕt bÞ d¹y häc rÊt ®a
d¹ng, phong phó: tranh ¶nh, b¶n ®å (l îc ®å), mÉu vËt, b¨ng h×nh,
phim ®Ìn chiÕu…Trong ph¹m vi cña bµi tËp nµy, t«i xin ®Ò cËp tíi
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
1
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
viÖc : Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong SGK ®Ó d¹y
häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9 THCS .
II. ®èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
1. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu:
Qu¸ trÞnh sö dông kªnh h×nh trong s¸ch gi¸o khoa khi d¹y
häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9 THCS.
Häc sinh khèi 9 N¨m häc 2008 – 2009 cña tr êng THCS
Tuy Lai – Mü §øc – Hµ Néi.
2.LÞch sö vÊn ®Ò:
§Ó ®¸p øng yªu cÇu vÒ nhËn thøc lý luËn n¾m v÷ng néi
dung khoa häc c¸c lo¹i tµi liÖu trùc quan, ph ¬ng ph¸p sö dông
kªnh h×nh trong d¹y häc lÞch sö, cÇn thiÕt ph¶i cã mét chuyªn
kh¶o ng¾n gän, cã chÊt l îng – võa n©ng tr×nh ®é vÒ lÞch sö vµ
nghiÖp vô cho gi¸o viªn mµ l¹i thiÕt thùc, cô thÓ. §· cã mét sè
bµi viÕt, mét sè tµi liÖu cung cÊp cho gi¸o viªn vµ häc sinh nh÷ng
hiÓu biÕt cÇn thiÕt nh vËy, song cßn Ýt vµ ch a ®ñ, cha cã hÖ thèng.
§· cã nhiÒu c¸ch gi¶i ®¸p kh¸c nhau trong viÖc sö dông
s¸ch gi¸o khoa trong d¹y häc LÞch sö ë tr êng trung häc c¬ së
nh»m n©ng cao hiÖu hiÖu qu¶ giê häc. HÇu hÕt chóng ta ®Òu
thèng nhÊt r»ng; chØ cã thÓ sö dông s¸ch gi¸o khoa khi c¶ gi¸o
viªn vµ häc sinh hiÓu s©u s¾c bµi viÕt (kªnh ch÷) còng nh tranh,
¶nh, biÓu ®å, s¬ ®å (kªnh h×nh) cña s¸ch gi¸o khoa. Tuy nhiªn,
viÖc khai th¸c néi dung kªnh h×nh trong s¸ch gi¸o khoa lµ biÖn
ph¸p quan träng ®Ó n©ng cao chÊt l îng d¹y häc l¹i ch a ®îc quan
t©m mét c¸ch ®Çy ®ñ. Trong giê d¹y LÞch sö THCS vÉn cßn cã
gi¸o viªn coi viÖc sö dông kªnh h×nh lµ nh»m minh häa cho giê
d¹y thªm sinh ®éng, hoÆc nÕu cã sö dông khai th¸c th× ph ¬ng
ph¸p vµ néi dung khai th¸c ch a phï hîp. V× vËy viÖc khai th¸c
kiÕn thøc trong kªnh h×nh ch a ®îc chó träng ph¸t huy. Qua c¸c
lÇn dù giê cña ®ång nghiÖp t«i thÊy nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng
®ã cã nhiÒu, song chñ yÕu lµ:
Mét lµ: Chóng ta míi chØ chó ý ®Õn kªnh ch÷ cña s¸ch gi¸o
khoa, coi ®©y lµ nguån cung cÊp kiÕn thøc LÞch sö duy nhÊt trong
d¹y häc mµ kh«ng thÊy r»ng kªnh h×nh kh«ng chØ lµ nguån kiÕn
thøc quan träng, cung cÊp mét l îng th«ng tin ®¸ng kÓ, mµ cßn lµ
ph¬ng tiÖn trùc quan cã gi¸ trÞ gióp bµi häc LÞch sö trë nªn sinh
®éng h¬n, hÊp dÉn h¬n, g©y høng thó häc tËp h¬n cho häc sinh.
Hai lµ: Kh«ng Ýt gi¸o viªn ch a hiÓu râ xuÊt xø, néi dung ý
nghÜa cña kªnh h×nh trong s¸ch gi¸o khoa. Trong khi ®ã lÇn ®æi
míi s¸ch gi¸o khoa lÇn nµy sè l îng kªnh h×nh ®· ®îc t¨ng lªn
®¸ng kÓ so víi tríc. Riªng tranh ¶nh ®· cã 65 tranh ¶nh, ngoµi ra
cßn s¬ ®å, lîc ®å...
Ba lµ: Cã nh÷ng gi¸o viªn nhËn thøc ®Çy ®ñ gi¸ trÞ, néi
dung kªnh h×nh nhng l¹i ng¹i sö dông, sî mÊt thêi gian, hoÆc sö
dông mang tÝnh h×nh thøc, chèng chÕ, minh häa cho bµi gi¶ng.
Tõ viÖc nhËn thøc vµ x¸c ®Þnh vÒ vÞ trÝ, ý nghÜa cña viÖc sö
dông ®å dïng trùc quan trong d¹y häc lÞch sö ch a ®óng ®· dÉn
®Õn t×nh tr¹ng tranh ¶nh, b¶n ®å ® îc cÊp nhiÒu nhng cã n¬i tranh
¶nh vÉn cßn n»m im l×m trong th viÖn cña nhµ trêng tõ nguyªn
nh©n trªn, hoÆc nÕu tranh ¶nh cã ® îc sö dông th× ®ã lµ c¸c tiÕt
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
2
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
thao gi¶ng cã ngêi dù giê, khi sö dông th× cßn mang tÝnh chÊt
minh häa. V× thÕ trong giê d¹y, gi¸o viªn kh«ng khai th¸c hÕt néi
dung kiÕn thøc lÞch sö mµ bøc tranh, ¶nh chøa ®ùng, trong khi ®ã
kªnh ch÷ kh«ng ®Ò cËp ®Õn. Tõ ®ã dÉn ®Õn kh«ng t¹o ® îc biÓu tîng cho häc sinh, kh«ng cô thÓ hãa c¸c sù kiÖn, kh«ng kh¾c phôc
®îc t×nh tr¹ng “hiÖn ®¹i hãa” LÞch sö cña häc sinh. Häc sinh häc
song mét sù kiÖn lÞch sö chØ lµ thuéc lßng kiÓu häc g¹o, kh«ng
hiÓu b¶n chÊt s©u s¾c sù kiÖn lÞch sö, kh«ng n¾m v÷ng c¸c quy
luËt cña sù ph¸t triÓn x· héi. KÕt qu¶ cña nh÷ng giê häc trªn dÉn
®Õn kh«ng gióp häc sinh nhí kü, hiÓu s©u nh÷ng h×nh ¶nh, nh÷ng
kiÕn thøc lÞch sö, ®ång thêi kh«ng h×nh thµnh ® îc kh¸i niÖm lÞch
sö, kh«ng gióp c¸c em ph¸t triÓn kh¶ n¨ng quan s¸t, trÝ t ëng tîng, t duy vÒ ng«n ng÷ cña häc sinh. Nh÷ng giê häc nh vËy còng
lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn häc sinh kh«ng thÝch
häc LÞch sö, chÊt l îng ®iÓm thi m«n lÞch sö nh÷ng n¨m gÇn ®©y
thÊp.
Qua ®iÒu tra mét sè häc sinh, khi t«i hái c¸c em h·y m« t¶
hay em hiÓu biÕt g× vÒ c¸c bøc tranh, ¶nh ë nh÷ng bµi c¸c em ®·
häc th× hÇu hÕt nhËn ® îc c©u tr¶ lêi ®ã lµ: C¸c em ®äc l¹i phÇn
ghi chó ë díi bøc tranh chø ch a nªu ®îc néi dung bøc tranh ph¶n
¸nh néi dung g× vÒ LÞch sö. Qua ®ã thÊy r»ng ®· ®Õn lóc chóng ta
cÇn ph¶i nghiªm tóc xem xÐt l¹i viÖc x¸c ®Þnh vÞ trÝ, ý
kiÕn, ph¬ng ph¸p sö dông ®å dïng trùc quan trong d¹y häc lÞch
sö ë trêng THCS hiÖn nay.
Tõ thùc tr¹ng trªn, ®Ó c«ng viÖc sö dông kªnh h×nh trong
d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9 THCS nãi riªng vµ m«n LÞch sö
ë trêng THCS nãi chung ®¹t hiÖu qu¶ tèt h¬n, t«i m¹nh d¹n c¶i
tiÕn néi dung ®a ra " Mét sè biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong
s¸ch gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9 THCS ".
Cho tíi nay viÖc nghiªn cøu vÒ biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh
trong d¹y häc lÞch sö ® îc rÊt nhiÒu nhµ nghiªn cøu quan t©m vµ
t×m hiÓu. Mçi t¸c gi¶ cã nh÷ng t×m hiÓu vµ ph¸t hiÖn míi ë mét
gãc ®é kh¸c nhau song cïng mét môc ®Ých lµ n©ng cao chÊt l îng
d¹y vµ häc m«n LÞch sö ë tr êng phæ th«ng.
Ph¬ng ph¸p luËn sö häc. Phan Ngäc Liªn – NXB
§HQGHN.
Gãp phÇn ®æi míi t duy gi¸o dôc – Ph¹m Minh H¹c
– NXB Hµ Néi.
ChuÈn bÞ giê häc lÞch sö nh thÕ nµo. – NG §airi –
NXBGD Matxc¬va.
Ph¬ng ph¸p d¹y häc lÞch sö. – Phan Ngäc Liªn –
TrÇn V¨n TrÞ NXBGD.
HÖ thèng thao t¸c s ph¹m trong d¹y häc lÞch sö ë tr êng PTTH – NXB §HQG Hµ Néi .
III. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu.
1. Môc ®Ých nghiªn cøu:
Qu¸ tr×nh nghiªn cøu nh»m ® a ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p t ¬ng
®èi cô thÓ ®Ó øng dông vµo viÖc sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
3
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
gi¸o khoa tõ ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c d¹y vµ häc tõ ®ã
båi dìng cho häc sinh nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc, kiÕn thøc c¬
b¶n, nh÷ng kÜ n¨ng cÇn thiÕt cña bé m«n lÞch sö.
2. NhiÖm vô nghiªn cøu:
- BÊt cø mét khoa häc nµo ®Òu cã nh÷ng c¬ së lý luËn v÷ng
ch¾c. Trong ®Ò tµi nµy ®Ó cã thÓ ® a ra nh÷ng ph¬ng ph¸p sö dông
kªnh h×nh cã hiÖu qu¶ cÇn dùa trªn nh÷ng ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh
nhËn thøc, ®Æc ®iÓm løa tuæi, ®Æc ®iÓm cña bé m«n mµ cã nh÷ng
lý luËn phï hîp.
- §iÒu tra thùc tiÔn: BÊt cø mét nghiªn cøu khoa häc nµo
muèn cã hiÖu qu¶ cÇn g¾n víi thùc tiÔn vµ th«ng qua thùc tiÔn ®Ó
so s¸nh ®èi chøng vµ t×m hiÓu. Trong ®Ò tµi qua qu¸ tr×nh quan
s¸t, ®iÒu tra thùc tiÔn ®· gióp cho b¶n th©n ng êi viÕt ®Ò tµi cã
nh÷ng nhËn xÐt ®¸nh gi¸ kh¸ch quan vÒ thùc tr¹ng vÒ vÊn ®Ò mµ
m×nh nghiªn cøu.
IV. Ph¬ng ph¸p luËn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn
cøu
Ph¬ng ph¸p luËn cña vÊn ®Ò ® îc dùa trªn nÒn t¶ng cña Chñ nghi·
M¸c – Lª Nin vµ t tëng Hå ChÝ Minh vµ ® êng lèi gi¸o dôc cña
§¶ng. Qu¸ tr×nh tiÕn hµnh bµi tËp dùa vµo ph ¬ng ph¸p ®iÒu tra
thùc tiÔn b»ng phiÕu ®iÒu tra, pháng vÊn, thùc nghiÖm s ph¹m,
ph©n tÝch, tæng hîp, so s¸nh
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
4
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
B.Néi dung
Ch¬ng I: C¬ së lý luËn thùc tiÔn cña ®Ò tµi.
1. C¬ së lý luËn.
§Æc trng næi bËt cña viÖc nhËn thøc lÞch sö lµ häc sinh kh«ng
thÓ tri gi¸c trùc tiÕp ®îc nh÷ng sù kiÖn ®· xÈy ra trong qu¸ khø,
còng kh«ng thÓ dùng l¹i lÞch sö trong phßng thÝ nghiÖm. LÞch sö
lµ nh÷ng g× ®· xÈy ra trong qu¸ khø, lµ hiÖn thùc trong qu¸ khø
tån t¹i kh¸ch quan nªn kh«ng thÓ ph¸n ®o¸n, suy luËn ®Ó biÕt vÒ
lÞch sö. V× vËy nhiÖm vô quan träng cña ng êi gi¸o viÓn trong d¹y
häc lÞch sö lµ ph¶i t¸i t¹o l¹i nh÷ng g× ®· diÔn ra trong qu¸ khø
mét c¸ch chÝnh x¸c nhng kh«ng kÐm phÇn hÊp dÉn vµ sinh ®éng.
1.1Quan niÖm vÒ kªnh h×nh
- Quan niÖm cò- Gi¶i ph¸p cò :
SGK líp 9 cò cã 43 kªnh h×nh ë c¶ hai tËp.(Trong ®ã, cã 26
tranh ¶nh vµ 17 l îc ®å). Trong quan ®iÓm vµ nhËn thøc cña hÇu
hÕt gi¸o viªn bé m«n lÞch sö tr íc ®©y: HÖ thèng kªnh h×nh trong
SGK nãi riªng, hay thiÕt bÞ ®å dïng d¹y häc lÞch sö ( l îc ®å tranh
¶nh, mÉu vËt …) nãi chung, chØ lµ ®Ó minh ho¹ cho hÖ thèng kªnh
ch÷, ®Ó bæ sung lµm phong phó néi dung SGK, cßn gi¸ trÞ vÒ mÆt
kiÕn thøc th× rÊt Ýt.
ChÝnh v× nhËn thøc, quan ®iÓm vÒ t¸c dông cña hÖ thèng
kªnh h×nh nh vËy, nªn trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, gi¸o viªn kh«ng
thùc sù chó ý nhiÒu ®Õn khai th¸c hÖ thèng kªnh h×nh .
+ Lóc nhí, cã thÓ khai th¸c qua loa (cho cã ), ch a biÕt nªn
khai th¸c träng t©m vµo ®©u. Sù ®Çu t cho khai th¸c kªnh h×nh
chñ yÕu cßn ë d¹ng minh ho¹, ch a chó träng vÒ mÆt kiÕn thøc
+ HoÆc: nÕu thêi gian kh«ng cßn nhiÒu, gi¸o viªn cã thÓ bá
qua kh«ng khai th¸c kªnh h×nh; thËm chÝ vÉn cã thÓ "quªn"
kh«ng khai th¸c…! ChÝnh v× vËy, trong mét thêi gian dµi, víi ph ¬ng ph¸p d¹y häc cò, " mét nguån kiÕn thøc quan träng " ®· bÞ
bá quªn mét c¸ch v« t×nh
- Quan niÖm míi - gi¶i ph¸p míi
HiÖn nay, víi ph¬ng ph¸p d¹y häc míi, ®å dïng d¹y häc nãi
chung, hay hÖ thèng kªnh h×nh trong SGK líp 9 nãi riªng, kh«ng
chØ dõng l¹i ë gi¸ trÞ " minh ho¹" cho hÖ thèng kªnh ch÷ - mµ
chÝnh thiÕt bÞ, ®å dïng d¹y häc (trong ®ã cã hÖ thèng kªnh h×nh )
lµ c«ng cô, lµ ph¬ng tiÖn cung cÊp kiÕn thøc vµ chÝnh nã
lµ"nguån kiÕn thøc".
Nh ta biÕt, häc tËp lÞch sö lµ qu¸ tr×nh nhËn thøc nh÷ng
®iÒu ®· diÔn ra trong qu¸ khø cña x· héi, ®Ó hiÓu vÒ hiÖn t¹i vµ
chuÈn bÞ cho t¬ng lai. V× vËy nhiÖm vô ®Çu tiªn, tÊt yÕu cña bé
m«n lÞch sö ë trêng phæ th«ng lµ t¸i t¹o lÞch sö. §Ó t¸i t¹o lÞch
sö, tríc hÕt ph¶i kÓ ®Õn lêi nãi sinh ®éng giµu h×nh ¶nh cña gi¸o
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
5
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
viªn(têng thuËt, miªu t¶, kÓ chuyÖn, nªu ®Æc ®iÓm cña nh©n vËt
lÞch sö…). Nhng, so víi lêi nãi cña gi¸o viªn, c¸c ph ¬ng tiÖn trùc
quan( b¶n ®å - lîc ®å, tranh ¶nh, mÉu vËt…) cã u thÕ nhiÒu h¬n:
t¹o ra h×nh ¶nh lÞch sö cô thÓ sinh ®éng, chÝnh x¸c h¬n, gióp häc
sinh thuËn lîi h¬n trong viÖc t¹o biÓu t îng lÞch sö. V× vËy, thËt lµ
tèt nÕu gi¸o viªn biÕt kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn c¸c ph ¬ng tiÖn trùc
quan víi lêi gi¶ng sinh ®éng cña m×nh.
1.2 Vai trß vµ ý nghÜa cña kªnh h×nh.
Sau ®©y, chóng ta cïng tham kh¶o mét kÕt qu¶ nghiªn cøu
mµ tiÕn sü NguyÔn H÷u ChÝ cã ®Ò cËp ®Õn trong tµi liÖu: §æi míi
ph¬ng ph¸p d¹y häc lÞch sö ë tr êng trung häc c¬ së (n¨m 2002).
Tû lÖ lu gi÷ trong trÝ nhí:
Ph¬ng ph¸p
1
2
3
4
5
Sau 3 giê
30%
Lêi nãi
60%
H×nh ¶nh
80%
Lêi vµ h×nh
90%
Lêi, h×nh vµ hµnh ®éng
99%
Tù ph¸t hiÖn
Sau 3 ngµy
10%
20%
70%
80%
90%
Ta lu ý c¸c ph¬ng ph¸p 3, 4, 5: khi gi¸o viªn kÕt hîp ® îc
ph¬ng ph¸p dïng lêi vµ c¸c ph ¬ng ph¸p nh»m huy ®éng ®ång thêi
nhiÒu gi¸c quan tham gia vµo qu¸ tr×nh häc tËp, tæ chøc tèt qu¸
tr×nh d¹y häc th× kÕt qu¶ sÏ kh¶ quan. Lêi gi¶ng sinh ®éng, giµu
h×nh ¶nh; ®å dïng trùc quan ®Çy ®ñ; c¸ch thøc tæ chøc khai th¸c
kiÕn thøc chuÈn x¸c cña gi¸o viªn, lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh
cho thµnh c«ng cña mçi tiÕt d¹y.
ë ®©y, chóng ta ®ang ®Ò cËp ®Õn mét lo¹i ph ¬ng tiÖn trùc
quan lu«n cã trong tay, lu«n ph¶i sö dông trong mäi tiÕt d¹y, ®ã
chÝnh lµ hÖ thèng kªnh h×nh trong SGK. H·y khai th¸c triÖt ®Ó
kªnh h×nh, kÕt hîp víi khai th¸c tèt kªnh ch÷, chóng ta sÏ hoµn
thµnh tèt môc tiªu cña bµi häc, häc sinh sÏ nhanh chãng hiÓu bµi
vµ lu gi÷ kiÕt thøc bÒn v÷ng h¬n. Gi¸o viªn kh«ng chØ cã nhiÖm
vô khai th¸c tèt néi dung kªnh h×nh trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y mµ
cßn cã nhiÖm vô tæ chøc kü n¨ng häc sinh khai th¸c kªnh h×nh Êy
mét c¸ch ®óng híng nhÊt - h×nh thµnh ë c¸c em kü n¨ng khai
th¸c tranh ¶nh, lîc ®å (b¶n ®å)….cã nh thÕ, hÖ thèng kªnh h×nh
(mét d¹ng quan träng cña thiÕt bÞ, ®å dïng d¹y häc m«n lÞch sö)
míi ph¸t huy ®îc t¸c dông - nh»m n©ng cao hiÖu qu¶, chÊt l îng
cña giê lÞch sö - gãp phÇn lµm bµi gi¶ng sinh ®éng, hÊp dÉn, s©u
s¾c vÒ kiÕn thøc. NÕu gi¸o viªn khai th¸c kªnh h×nh tèt, sÏ ®Ó laÞ
nh÷ng Ên tîng cô thÓ, ®Ëm nÐt l u gi÷ trong trÝ nhí …gãp phÇn
lµm c¸c em thªm yªu, thªm quý m«n lÞch sö - c¶i thiÖn dÇn quan
niÖm:"m«n lÞch sö lµ kh« khan, ch¸n ng¾t". Ng îc l¹i, gióp c¸c em
nhËn ra b¶n chÊt ®Ých thùc cña m«n lÞch sö: RÊt hay, rÊt hÊp dÉn
cã gi¸ trÞ lín trong gi¸o dôc t tëng, ®¹o ®øc; gi¸o dôc t×nh yªu
quª h¬ng, ®Êt níc, con ngêi, cho c¸c em nhËn thøc ngµy cµng tèt
h¬n vÒ quy luËt ph¸t triÓn x· héi….
Nh ®· tr×nh bµy ë trªn nÕu nh SGK líp 9 cò, ®a vµo 43
kªnh h×nh (ë c¶ hai tËp), th× SGK líp 9 míi ® a vµo 92 kªnh h×nh
(trong ®ã cã 27 l îc ®å vµ 65 tranh ¶nh). §©y chÝnh lµ ®iÓm míi
vÒ kªnh h×nh cña SGK míi vµ còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng biÓu
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
6
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
hiÖn râ nÐt vÒ ®æi míi néi dung - ch ¬ng tr×nh SGK líp 9 míi nh»m ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc: Nh»m gióp thÇy vµ trß khai
th¸c kiÕn thøc vµ rÌn luyÖn kÜ n¨ng trong häc tËp .
Kªnh h×nh, bªn c¹nh kªnh ch÷, ngoµi môc ®Ých minh ho¹ cho
kªnh ch÷, cßn chøa ®ùng trong ®ã néi dung mµ kªnh ch÷ kh«ng
chøa ®ùng næi. Kªnh h×nh gióp thÓ hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ, chÝnh
x¸c vµ sinh ®éng kiÕn thøc cña bµi gi¶ng….
1.3. Ph©n lo¹i kªnh h×nh.
Kªnh h×nh trong s¸ch gi¸o khoa LÞch sö gåm nhiÒu lo¹i: S¬
®å, b¶n ®å, h×nh vÏ, tranh ¶nh lÞch sö…
Cã thÓ ph©n lo¹i kªnh h×nh trong s¸ch gi¸o khoa phÇn LÞch
sö ThÕ giíi ë Líp 9 THCS ra lµm 2 lo¹i:
- Lîc ®å.
- Tranh ¶nh.
2. C¬ së thùc tiÔn.
2.1. §èi víi gi¸o viªn.
- TÝch cùc:
Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y nãi chung vµ m«n LÞch sö
nãi riªng ë trêng phæ th«ng ®èi víi ng êi gi¸o viªn ®Ó ®¹t ® îc
hiÖu qu¶ trong qu¸ tr×nh gi¸o dôc ngoµi nguån kiÕn thøc mµ m×nh
cã ®îc th× viÖc sö dông thµnh th¹o hÖ thèng kªnh h×nh trong s¸ch
gi¸o khoa lµ mét trong nh÷ng c«ng cô ®¾c lùc gióp gi¸o viªn
n©ng cao chÊt lîng cña bé m«n. Khi sö dông hÖ thèng kªnh h×nh
trong qu¸ tr×nh d¹y häc ng êi gi¸o viªn ®· g©y høng thó cho häc
sinh trong viÖc tiÕp thu mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nguån kiÕn thøc mµ
gi¸o viªn cung cÊp. Tõ sù høng thó ®ã häc sinh sÏ l u gi÷ ®îc kiÕn
thýc mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Nh vËy ®èi víi ngêi gi¸o viªn hÖ
thèng kªnh h×nh lµ mét ph¬ng tiÖn cÇn thiÕt kh«ng thÓ thiÕu ® îc
trong qu¸ tr×nh d¹y häc.
- H¹n chÕ:
T¸c dông to lín cña viÖc th êng xuyªn sö dông kªnh
h×nh trong qu¸ tr×nh d¹y häc LÞch sö lµ ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn.
Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh sö dông kªnh h×nh cßn cã nhiÒu h¹n
chÕ. Sù h¹n chÕ ®ã xuÊt ph¸t tõ nhiÒu gãc ®é vµ ph ¬ng diÖn kh¸c
nhau nh khai th¸c vµ sö dông kªnh h×nh ch a ®óng lóc, kh«ng
®óng n¬i, ngêi sö dông kh«ng hiÓu râ kªnh h×nh…..Tõ nh÷ng h¹n
chÕ ®ã dÉn tíi viÖc sö dông kªnh h×nh trong qu¸ tr×nh d¹y häc lµ
kh«ng cao.
- Nguyªn nh©n:
Nh÷ng h¹n chÕ ë trªn xuÊt ph¸t tõ nhiÒu nguyªn nh©n
kh¸c nhau song tùu chung l¹i lµ do gi¸o viªn nhiÒu khi kh«ng cã
thãi quen thêng xuyªn sö dông, sö dông qua loa cho cã, mang
tÝnh chÊt chèng chÕ, gi¸o viªn ch a x¸c ®Þnh ®îc vai trß to lín cña
kªnh h×nh ®èi víi d¹y häc LÞch sö hoÆc b¶n th©n gi¸o viªn ch a
hiÓu râ nh÷ng th«ng tin mµ kªnh h×nh ®em l¹i.
2.2. §èi víi häc sinh.
- TÝch cùc:
Trong xu thÕ ®æi míi ph ¬ng ph¸p d¹y häc hiÖn nay nãi
chung vµ bé m«n LÞch sö nãi riªng hiÖn nay th× ng êi thÇy ®ãng
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
7
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
vai trß lµ ngêi híng dÉn, tæ chøc häc sinh trong qu¸ tr×nh häc
tËp. Trong qu¸ tr×nh ®ã häc sinh ®ãng vai trß lµ chñ thÓ cña qu¸
tr×nh nhËn thøc. §Ó häc sinh ph¸t huy tèi ®a vai trß cña m×nh
trong qu¸ tr×nh nhËn thøc th× kªnh h×nh ®ãng mét vai trß hÕt søc
to lín vµ quan träng. Trong bµi häc ®ã kªnh h×nh sÏ gióp häc
sinh cã høng thó häc tËp vµ chiÕm lÜnh tri thøc. T©m lý cña häc
sinh hiÖn nay c¸c em còng thÝch t×m hiÓu kiÕn thøc qua hÖ thèng
kªnh h×nh, tranh ¶nh nãi chung vµ s¸ch gi¸o khoa lÞch sö nãi
riªng. T©m lý ®ã nÕu gÆp ®îc ngêi gi¸o viªn sö dông tèt kªnh
h×nh th× t¸c dông cña nã lµ to lín trong qu¸ tr×nh tiÕp thu nguån
kiÕn thøc cña häc sinh.
- H¹n chÕ:
Tuy nhiªn bªn c¹nh ®iÓm tÝch cùc ®ã chóng ta thÊy
cßn cã nhiÒu h¹n chÕ nh häc sinh kh«ng quan tam ®Õn kªnh h×nh,
c¸c em chØ coi ®ã lµ sù minh häa ®¬n thuÇn cho kªnh ch÷, c¸c em
cha hiÓu râ kªnh h×nh.
- Nguyªn nh©n:
Mét nguyªn nh©n còng kh¸ phæ biÕn lµ phÇn lín häc
sinh còng nh c¸c bËc phô huynh cã t©m lý coi m«n LÞch sö lµ
m«n häc kh« khan, khã häc, chØ lµ m«n häc phô, thêi l îng cña
m«n häc ë trêng phæ th«ng Ýt mµ l îng kiÕn thøc th× phong phó
mªnh m«ng. HiÖn nay nguån s¸ch tham kh¶o hay cã tÝnh l«i cuèn
häc sinh cã thÓ kh«ng cã nhiÒu còng lµ mét nguyªn nh©n dÉn ®Õn
chÊt lîng cña bé m«n ch a cao.
Ch¬ng II.
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong
S¸ch gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi
Líp 9 THCS
1. VÞ trÝ, môc ®Ých, néi dung c¬ b¶n cña phÇn lÞch sö ®Ò tµi.
1.1. VÞ trÝ.
Sö dông ®å dïng trùc quan trong nãi chung vµ sö dông hÖ
thèng kªnh h×nh nãi riªng lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n
cña lý luËn d¹y häc, nh»m t¹o cho häc sinh nh÷ng biÓu t îng vµ
h×nh thµnh c¸c kh¸i niÖm trªn c¬ së trùc tiÕp quan s¸t hiÖn vËt
®ang häc .
Trong d¹y häc LÞch sö, ph¬ng ph¸p trùc quan trong ®ã cã sö
dông hÖ thèng kªnh h×nh gãp phÇn quan träng t¹o biÓu t îng cho
häc sinh, cô thÓ hãa c¸c sù kiÖn vµ kh¾c phôc t×nh tr¹ng “ hiÖn
®¹i hãa” lÞch sö cña häc sinh.
Kªnh h×nh nãi riªng vµ ®å dïng trùc quan ® îc sö dông thêng xuyªn cã thÓ nãi lµ chç dùa ®Ó hiÓu s©u s¾c b¶n chÊt cña sù
kiÖn lÞch sö, lµ ph¬ng tiÖn rÊt cã hiÖu qu¶ ®Ó h×nh thµnh c¸c kh¸i
niÖm lÞch söquan träng nhÊt, gióp cho häc sinh n¾m v÷ng c¸c quy
luËt cña sù ph¸t triÓn x· héi.
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
8
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
1.11. Môc ®Ých.
Kªnh h×nh cã vai trß to lín trong viÖc gióp häc sinh nhí kü
hiÓu s©u nh÷ng h×nh ¶nh, nh÷ng kiÕn thøc lÞch sö. H×nh ¶nh ® îc
gi÷ l¹i ®Æc biÖt v÷ng ch¾c trong trÝ nhí häc sinh lµ h×nh ¶nh mµ
häc sinh thu nhËn ®îc b»ng trùc quan.
Cïng víi viÖc gãp phÇn t¹o biÓu t îng vµ h×nh thµnh kh¸i
niÖm lÞch sö kªnh h×nh cßn ph¸t triÓn kh¶ n¨ng quan s¸t, trÝ t ëng
tîng, t duy vµ ng«n ng÷ cña häc sinh. Nh×n vµo bÊt cø ®å dïng
trùc quan nãi chung nµo vµ kªnh h×nh nãi riªng häc sinh còng
thÝch ph¸n ®o¸n, nhËn xÐt, h×nh dung qu¸ khø lÞch sö ® îc ph¶n
¸nh , minh häa nh thÕ nµo.
ý nghÜa gi¸o dôc t tëng, c¶m xóc thÈm mÜ cña ®å dïng trùc
quan nãi chung vµ hÖ thèng kªnh h×nh trong s¸ch gi¸o khoa lÞch
sö nãi riªng lµ rÊt lín.
Víi tÊt c¶ c¸c ý nghÜa nªu trªn ®å dïng trùc quan nãi chung
vµ hÖ thèng kªnh h×nh gãp phÇn to lín n©ng cao chÊt l îng d¹y
häc lÞch sö, g©y høng thó häc tËp cho häc sinh. Nã lµ chiÕc “cÇu
nèi” gi÷a qu¸ khø xa x«i víi hiÖn t¹i.
2. Mét sè yªu cÇu khi sö dông kªnh h×nh.
Tuy nhiªn, ®iÒu quan träng nhÊt, lµ lµm thÕ nµo ®Ó hÖ thèng
kªnh h×nh trong SGK " thÓ hiÖn tèi ®a gi¸ trÞ " cña nã ?
Khi sö dông nh÷ng kªnh h×nh ® îc tr×nh bµy víi t c¸ch ®Ó
minh häa cho kªnh ch÷ th× viÖc sö dông chóng chØ dõng l¹i ë viÖc
nh»m minh häa lµm cho néi dung bµi gi¶ng sinh ®éng, phong
phó, hÊp dÉn h¬n. Gi¸o viªn kh«ng sö dông chóng trong còng cè
bµi hay trong kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh.
Khi sö dông nh÷ng kªnh h×nh lo¹i nµy, gi¸o viªn kh«ng ®Æt vÊn
®Ò b»ng c¸c c©u hái gîi më ®Ó häc sinh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Gi¸o
viªn còng kh«ng nªn cho häc sinh ®øng lªn thuyÕt tr×nh vÒ néi
dung cña kªnh h×nh ®ã, v× nã v ît qu¸ søc cña c¸c em. Gi¸o viªn
cã thÓ giao nhiÖm vô cho häc sinh vÒ nhµ t×m hiÓu tr íc néi dung
cña chóng ®Ó c¸c em cã biÓu t îng ban ®Çu vÒ c¸c sù kiÖn, hiÖn t îng, nh©n vËt lÞch sö, thÓ hiÖn trong kªnh h×nh. Tuy nhiªn, ®©y lµ
mét viÖc lµm khã kh¨n ®èi víi häc sinh vïng n«ng th«n, miÒn
nói. Do vËy khi giao nhiÖm vô cho häc sinh, gi¸o viªn ph¶i tïy
vµo tõng ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh häc tËp cña häc sinh ®Ó vËn dông
cho phï hîp.
Trong giê gi¶ng bµi míi, v× ®iÒu kiÖn thêi gian kh«ng cho
phÐp nªn gi¸o viªn chØ tËp chung giíi thiÖu, thuyÕt minh mét sè
h×nh ¶nh, tranh ¶nh, tranh vÏ, cßn nh÷ng h×nh ¶nh kh¸c, gi¸o viªn
chØ nªn dõng l¹i ë viÖc giíi thiÖu cho häc sinh quan s¸t s¬ l îc vµi
nÐt chÝnh ®Ó häc sinh n¾m ® îc biÓu tîng ban ®Çu vÒ chóng mµ
th«i.
Tríc tiªn, chóng ta cïng thèng nhÊt c¸c b íc cô thÓ khi khai
th¸c néi dung kªnh h×nn trong SGK( b¶n ®å - l îc ®å, tranh
¶nh…):
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
9
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
Néi dung thuyÕt minh kªnh h×nh ph¶i phong phó, sinh ®éng
hÊp dÉn, kÕt hîp víi lêi nãi truyÒn c¶m sÏ cã søc thuyÕt phôc cao
®èi víi häc sinh, t¹o nªn ë c¸c em c¶m xóc thùc sù, néi dung bµi
gi¶ng v× thÕ còng sinh ®éng, hÊp dÉn h¬n, häc sinh sÏ trë nªn yªu
thÝch häc tËp m«n LÞch sö h¬n.
Th«ng thêng, kªnh h×nh nãi chung vµ h×nh vÏ, tranh ¶nh nãi
riªng ®îc tr×nh bµy víi t c¸ch lµ nguån cung cÊp th«ng tin, kiÕn
thøc ®îc in kÌm theo c©u hái ®Ó häc sinh tù “lµm viÖc” víi s¸ch
gi¸o khoa díi sù híng dÉn cña gi¸o viªn, nh»m rót ra nh÷ng kiÕn
thøc LÞch sö nhÊt ®Þnh. §Ó sö dông tèt tr íc hÕt gi¸o viªn ph¶i x¸c
®Þnh râ ®îc néi dung LÞch sö ® îc ph¶n ¸nh qua tranh ¶nh .TiÕp
theo gi¸o viªn ph¶i dù kiÕn vµ x¸c ®Þnh ph ¬ng ph¸p sÏ sö dông
chóng trong tõng bµi cô thÓ. Ph ¬ng ph¸p sö dông trong d¹y häc
lo¹i kªnh h×nh nµy lµ gi¸o viªn h íng dÉn häc sinh quan s¸t. §Çu
tiªn lµ quan s¸t tæng thÓ råi míi quan s¸t chi tiÕt kÕt hîp víi
miªu t¶, ph©n tÝch, ®µm tho¹i th«ng qua hÖ thèng c©u hái gîi më
cña gi¸o viªn ®Ó häc sinh rót ra ® îc nh÷ng kÕt luËn. Khi t×m hiÓu
néi dung kªnh h×nh qua c¸c c©u hái gîi më gi¸o viªn cã thÓ tæ
chøc cho c¸c em lµm viÖc c¸ nh©n hoÆc theo nhãm hoÆc toµn líp.
Mét sè ph¬ng ph¸p sö dông kªnh h×nh cô thÓ:
Khai th¸c sö dông lîc ®å s¸ch gi¸o khoa: Lîc ®å trong
s¸ch gi¸o khoa lµ ph¬ng tiÖn trùc quan rÊt quan träng trong d¹y
häc lÞch sö. Nã kh«ng chØ gãp phÇn quan träng t¸i t¹o l¹i cho häc
sinh nh÷ng h×nh ¶nh lÞch sö víi c¸c nÐt ®iÓn h×nh ®Æc tr ng nhÊt
mµ cßn kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng nhÇm lÉn hay hiÖn ®¹i hãa clÞch
sö cña häc sinh. Trªn l îc ®å c¸c sù kiÖn lu«n ® îc thÓ hiÖn trong
mét kh«ng gian thêi ®iÓm, ®Þa ®iÓm cïng mét sè yÕu tè ®Þa lý
nhÊt ®Þnh. §èi víi häc sinh viÖc sö dông l îc ®å kh«ng chØ ®Ó ghi
nhí, x¸c ®Þnh vÞ trÝ c¸c ®Þa ®iÓm lÞch sö mµ cßn ®Ó hiÓu râ néi
dung cña lîc ®å. HiÓu ®îc lîc ®å kh«ng chØ lµ biÕt c¸c chó dÉn,
c¸c kÝ hiÖu mµ cßn thÊy sau c¸c ®iÒu quy íc Êy, nh÷ng hiÖn tîng
lÞch sö sinh ®éng. VÒ c¸ch sö dông l îc ®å gi¸o viªn cÇn lu ý: Tríc hÕt gi¸o viªn ph¶i giíi thiÖu cô thÓ
tªn lîc ®å vµ gi¶i thÝch râ cho häc sinh c¸c kÝ hiÖu ghi trªn l îc
®å. Sau ®ã híng dÉn häc sinh quan s¸t, khai th¸c néi dung lÞch sö
®îc thÓ hiÖn trªn lîc ®å b»ng c¸ch yªu cÇu häc sinh ®äc s¸ch
gi¸o khoa, quan s¸t l îc ®å vµ lªn b¶ng tr×nh bµy ng¾n gän néi
dung lÞch sö mµ lîc ®å cã. Sau ®ã gi¸o viªn bæ sung vµ kÕt luËn
hoÆc gi¸o viªn gîi ý häc sinh quan s¸t, khai th¸c l îc ®å b»ng
nh÷ng c©u hái gîi më ®Ó häc sinh n¾m ® îc néi dung trªn lîc ®å.
Cuèi cïng gi¸o viªn t êng thuËt mét c¸ch ng¾n gän ®Ó häc sinh
hiÓu ®îc néi dung lÞch sö trªn l îc ®å.
( *) Khai th¸c néi dung l îc ®å (b¶n ®å ) :
- Bíc 1: Häc sinh quan s¸t l îc ®å (chó ý quan s¸t c¶ néi dung,
ranh giíi vµ c¸c kÝ hiÖu cña l îc ®å)
- Bíc 2 : Gi¸o viªn ®Æt c©u hái nªu vÊn ®Ò vµ gîi ý häc sinh t×m
hiÓu néi dung lîc ®å .
- Bíc 3: Häc sinh tr×nh bµy kÕt qu¶ t×m hiÓu néi dung l îc ®å.
- Bíc 4:Gi¸o viªn nhËn xÐt, bæ sung, hoµn chØnh néi dung l îc ®å
(g¾n liÒn víi néi dung bµi häc )
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
10
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
Khai th¸c sö dông tranh ¶nh h×nh vÏ: Tranh ¶nh h×nh vÏ
trong s¸ch gi¸o khoa lµ mét phÇn cña ®å dïng trùc quan trong
qu¸ tr×nh d¹y häc. Nã cã ý nghÜa hÕt søc to lín, kh«ng chØ lµ ph ¬ng tiÖn trùc quan cã gi¸ trÞ gióp bµi häc trë nªn sinh ®éng, hÊp
dÉn h¬n, g©y høng thó häc tËp h¬n cho häc sinh, mµ cßn lµ nguån
cung cÊp kiÕn thøc quan träng cã t¸c dông gi¸o dôc t tëng, t×nh
c¶m, t duy cho häc sinh. HiÖn nay häc sinh ®a sè c¸c em thÝch
xem tranh, ¶nh lÞch sö, nhng l¹i Ýt biÕt c¸ch khai th¸c, sö dông
chóng ®Ó phôc vô viÖc häc tËp. V× vËy nhiÖm vô cña gi¸o viªn
ph¶i híng dÉn häc sinh c¸ch khai th¸c, sö dông. Khi h íng dÉn
häc sinh khai th¸c sö dông, gi¸o viªn cÇn gióp häc sinh kh«ng
chØ biÕt miªu t¶ bÒ ngoµi cña tranh ¶nh h×nh vÏ mµ quan träng
h¬n lµ ph¶i biÕt khai th¸c néi dung lÞch sö chøa ®ùng bªn trong
tranh, ¶nh, h×nh vÏ. Th êng th× gi¸o viªn giíi thhiÖu tªn tranh,
¶nh, h×nh vÏ ®Ó tr¶ lêi c©u hái gîi ý cña gi¸o viªn
(*) Khai th¸c néi dung tranh, ¶nh, h×nh vÏ
- Bíc 1: Häc sinh quan s¸t tranh ¶nh ®Ó x¸c ®Þnh mét
c¸ch kh¸i qu¸t néi dung tranh ¶nh cÇn khai th¸c.
- Bíc 2: Gi¸o viªn nªu c©u hái, nªu vÊn ®Ò , tæ chøc h íng dÉn
häc sinh t×m hiÓu néi dung tranh ¶nh .
- Bíc 3: Häc sinh tr×nh bµy kÕt qu¶ t×m hiÓu néi dung tranh ¶nh.
-Bíc 4: Gi¸o viªn nhËn xÐt, bæ sung, hoµn thiÖn néi dung khai
th¸c tranh ¶nh, cung cÊp kiÕn thøc cho häc sinh .
C¸c bíc khai th¸c néi dung kªnh h×nh trong SGK trªn ®©y,
®îc xem lµ quy tr×nh b¾t buéc mµ tÊt c¶ chóng ta ph¶i thùc hiÖn
nghiªm tóc, viÖc cßn l¹i ®Ó tr¶ lêi ® îc c©u hái: Lµm thÕ nµo ®Ó
hÖ thèng kªnh h×nh trong SGK thÓ hiÖn ® îc tèi ®a gi¸ trÞ cña
nã?
T«i xin ®i vµo hai vÊn ®Ò c¬ b¶n :
1. Khai th¸c kªnh h×nh vµo lóc nµo ?
2. Khai th¸c kªnh h×nh nh thÕ nµo ?
Néi dung cô thÓ
Víi ph¬ng ph¸p d¹y - häc míi, lÊy häc sinh lµm trung t©m,
díi sù híng dÉn vµ tæ chøc cu¶ thÇy trß tÝch cùc, chñ ®éng,
n¨ng ®éng, s¸ng t¹o chiÕm lÜnh tri thøc .
Mét trong nh÷ng yªu cÇu cña triÕt häc lµ mäi ®èi t îng häc
sinh trong líp ®Òu ®îc lµm viÖc, ®Òu ®îc suy nghÜ, ®Òu cã c¬ héi
®Ó tr×nh bµy suy nghÜ cña m×nh ….§Ó lµm trän vÑn ® îc ®iÒu n»y,
trong mét quü thêi gian cã h¹n hoµn toµn kh«ng dÔ! ViÖc khai
th¸c néi dung c¬ b¶n cña hÖ thèng kªnh ch÷ ®· mÊt rÊt nhiÒu thêi
gian, bªn c¹nh ®ã, gi¸o viªn ph¶i tæ chøc, h íng dÉn häc sinh khai
th¸c kªnh h×nh nh thÕ nµo cho tèt vÒ kiÕn thøc l¹i ph¶i tiÕt kiÖm
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
11
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
®îc thêi gian, ®Ó bµi häc hoµn thiÖn lµ mét trong nh÷ng mèi quan
t©m lín cña gi¸o viªn ! .
(*) Trong mét bµi cô thÓ, kªnh h×nh n»m ë môc nµo?
Nªn khai th¸c kªnh h×nh Êy ë phÇn ®Çu môc, gi÷a môc
hay cuèi môc?…(lµm sao cho hîp lÝ ®Ó ®¶m b¶o tèt nhÊt
vÒ ph¬ng ph¸p - ph¬ng ph¸p míi) .
(*) Khai th¸c nh thÕ nµo ®Ó ®¶m b¶o vÒ kiÕn thøc (®Ó
kªnh h×nh: chÝnh lµ c«ng cô, lµ ph¬ng tiÖn cung cÊp
kiÕn thøc vµ chÝnh nã lµ nguån kiÕn thøc ) - kiÕn thøc
khai th¸c ph¶i : võa ®óng , võa ®ñ , võa s©u l¹i võa hay
( võa ph¶i ®¶m b¶o vÒ thêi gian ) lµ ®iÒu rÊt khã …
I.Khai th¸c kªnh h×nh vµo thêi ®iÓm nµo ?
ViÖc khai th¸c kªnh h×nh, gÇn nh song hµnh víi kªnh ch÷ khai th¸c kªnh h×nh cã thÓ ®i tr íc më ®êng, cã thÓ ®i sau kªnh
ch÷ ®Ó hoµn thiÖn néi dung kiÕn thøc vµ kªnh h×nh ® îc khai th¸c
khi kªnh ch÷ ®Ò cËp tíi .
T«i xin ®a ra c¸c ph¬ng ¸n, ë c¸c kªnh h×nh trong phÇn LÞch
sö ThÕ giíi Líp 9 THCS.
1. C¸c kªnh h×nh ®îc khai th¸c vµo ®Çu môc cña bµi (tõ khai
th¸c kªnh h×nh, sÏ ®Þnh h íng kiÕn thøc cho häc sinh khi khai th¸c
kªnh ch÷ ):
H×nh2(Bµi1);
H×nh3 (Bµi 2) ;
H×nh5 (Bi 4) ;
H×nh 9 (Bµi5) ;
H×nh10, h×nh11 (Bµi 5) ;
H×nh
H×nh
H×nh
H×nh
H×nh
12 (Bµi 6) ;
14 (Bµi 7) ;
17 (Bµi 9) ;
21 (Bµi 10) ;
22, h×nh23 (Bµi 11) .
2. C¸c kªnh h×nh khai th¸c vµo cuèi môc (®Ó hoµn thiÖn néi
dung ) :
H×nh 4 (bµi 2 ) ; h×nh 6 (bµi 4 ) .
3. Khai th¸c kªnh h×nh khi kªnh ch÷ ®Ò cËp tíi ( kªnh h×nh cô
thÓ ho¸ néi dung kªnh ch÷ ) :
H×nh 1 ( Bµi 1) ;
H×nh 18, h×nh 19, h×nh20
H×nh 7, h×nh 8 (Bµi 4) ;
(Bµi 9);
H×nh 13 ( Bµi 6 ) ;
H×nh 24 h×nh 25 , h×nh 26
H×nh 15 (Bµi7);
(Bµi 12),
H×nh16(Bµi8)
Trªn ®©y, lµ nh÷ng ph¬ng ¸n, b¶n th©n ®· thÓ nghiÖm qua
mét n¨m thùc hiÖn ph¬ng ph¸p d¹y häc míi, ë ch ¬ng tr×nh lÞch sö
líp 9. Sù s¾p xÕp vµ bè trÝ n»y kh«ng ph¶i lµ mét quy ®Þnh b¾t
buéc, mµ nã hoµn toµn phô thuéc vµo sù chñ ®éng vÒ kiÕn thøc,
kh¶ n¨ng linh ho¹t, s¸ng t¹o cña mçi gi¸o viªn .
Tuy nhiªn, dï khai th¸c kªnh h×nh ë thêi ®iÓm nµo ch¨ng
n÷a, th× ®iÒu quan träng nhÊt vÉn lµ: Khai th¸c theo h íng thÓ
hiÖn ph¬ng ph¸p míi - NghÜa lµ: Gi¸o viªn ph¶i h íng dÉn häc
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
12
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
sinh ®Þnh híng ®îc kiÕn thøc, tËp trung sù suy nghÜ cña c¸c em
vµo träng t©m cña vÊn ®Ò .
Chóng ta sÏ ®i vµo c¸c vÝ dô cô thÓ :
1) C¸c kªnh h×nh ® îc khai th¸c vµo ®Çu môc bµi
(*) VÝ dô 1 :
H×nh 2 (lîc ®å c¸c níc d©n chñ nh©n d©n §«ng ¢u ) - Bµi
1:II .§«ng ¢u .
H×nh 2 - N»m ë môc 1 : Sù ra ®êi cña c¸c n íc d©n chñ nh©n d©n
§«ng ¢u .
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
13
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
* NÕu c¨n cø theo néi dung kªnh ch÷ ( nÆng vÒ ph¬ng ph¸p
cò ):
+ Bíc1:
Chóng ta sÏ khai th¸c hoµn c¶nh ra ®êi cña c¸c n íc d©n chñ
nh©n d©n §«ng ¢u .
+ Bíc 2 :
Qu¸ tr×nh thµnh lËp c¸c n íc DCND §«ng ¢u .
+ Bíc 3:
Míi khai th¸c kªnh h×nh .( h×nh 2) .
Nh nh vËy , kªnh h×nh ( h×nh 2) lóc nµy xuÊt hÞªn chØ cã gi¸
trÞ minh ho¹ cho néi dung kªnh ch÷ (häc sinh x¸c ®Þnh tªn vµ vÞ
trÝ c¸c níc DCND §«ng ¢u trªn lîc ®å Ch©u ¢u) .
*Khai th¸c kªnh h×nh (h×nh 2) theo ph ¬ng ph¸p d¹y - häc míi
( chóng ta sÏ ®a viÖc khai th¸c kªnh h×nh lªn ®Çu môc ).
Sau khi viÕt môc bµi (II, 1) gi¸o viªn h íng dÉn häc sinh khai
th¸c kªnh h×nh :
+ Bíc 1:
Gi¸o viªn cho häc sinh quan s¸t h×nh 2 vµ ® a ra c©u hái
®Þnh híng? C¸c níc DCND §«ng ¢u gåm mÊy n íc , ®ã lµ nh÷ng
níc nµo? ( chó ý phÇn chó thÝch cña l îc ®å ).
+ Bíc 2:
Häc sinh tr¶ lêi: Tªn cña t¸m n íc DCND §«ng ¢u .
+ Bíc 3:
Tõ h×nh 2 (SGK) -> Gi¸o viªn cho häc sinh quan s¸t vÞ trÝ t¸m
níc trªn b¶n ®å Ch©u ¢u -> Gi¸o viªn h íng dÉn ®Ó häc sinh nhËn
biÕt: §a sè c¸c níc n»m ë phÝa §«ng Ch©u ¢u (vÞ trÝ ®Þa lÝ), nh ng
cã níc n»m ë phÝa T©y Ch©u ¢u ( céng hoµ d©n chñ §øc).
Nh vËy, kh¸i niÖm : "C¸c n íc §«ng ¢u" trong lÞch sö lµ c¸c
níc ë Ch©u ¢u ®i theo con ® êng XHCN chø kh«ng ®¬n thuÇn vÒ
mÆt vÞ trÝ ®Þa lÝ (kh¸i niÖm nµy nÆng nÒ vÒ xu h íng chÝnh trÞ h¬n
lµ vÒ vÞ trÝ ®Þa lÝ, ®Ó ph©n biÖt víi c¸c n íc T©y ¢u ®i theo con ® êng TBCN).
Tõ khai th¸c h×nh 2: C¸c em ®· n¾m ® îc cã mÊy níc §«ng
¢u? Tªn c¸c níc ? VÞ trÝ ®Þa li ? T¹i sao gäi lµ c¸c n íc §«ng
¢u ?
+ Bíc 4 Gi¸o viªn tæ chøc häc sinh ho¹t ®éng nhãm ®Ó khai th¸c
néi dung kªnh ch÷ :
Gi¸o viªn cã thÓ chia líp thµnh 6 nhãm ®Ó hoµn thµnh hai c©u
hái ( cø 3 nhãm lµm mét c©u hái ):
(1) C¸c níc DCND §«ng ¢u ra ®êi trong hoµn c¶nh nµo?
(2) C¸c níc DCND §«ng ¢u ®· hoµn thµnh C¸ch m¹ng DCND
nh thÕ nµo ?
Mçi c©u hái : Mét nhãm tr¶ lêi, hai nhãm cßn l¹i sÏ nhËn xÐt,
bæ sung.
+ Bíc 5:Gi¸o viªn treo b¶ng phô ( ®· chuËn kiÕn thøc) ®Ó gi¶ng
vµ ph©n tÝch …(lµm râ ®¼c ®iÖm chung , hoµn c¶nh ra ®êi cña c¸c
níc §«ng ¢u - KÕt hîp tr×nh bµy ë trªn b¶n ®å Ch©u ¢u ;còng
trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch : Gi¸o viªn mét lÇn n÷a gióp c¸c em
n¾m ch¾c kh¸i niÖm "C¸ch m¹ng DCND" vµ kh¼ng ®Þnh ® îc b¶n
chÊt tèt ®Ñp cña "Nhµ níc DCND" ( cña d©n, do d©n vµ v× d©n ).
LÞch sö c¸c níc §«ng ¢u ®· lËt sang trang míi .
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
14
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
(*) VÝ dô 2 :
H×nh 3 (cuéc biÓu t×nh ®ßi li khai vµ ®éc lËp cña LÝt -Va )Bµi 2: Sù khñng ho¶ng vµ tan r· cña Liªn bang X« ViÕt .
*
NÕu c¨n cø theo néi dung kªnh ch÷ :
+ Bíc 1:
Ta t×m hiÓu bèi c¶nh Liªn X« ®Çu nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kØ
XX.
+ Bíc 2:
C«ng cuéc c¶i tæ cña M.Goãc -Ba Chèp .
+ Bíc 3:
KÕt côc c«ng cuéc c¶i tæ …
Lóc n»y, Kªnh ch÷ míi ®Ò cËp tíi sù thµnh lËp "Céng ®ång
c¸c quèc gia ®éc lËp '' (SNG 21/12 1991) - NÕu lóc n»y míi khai
th¸c néi dung kªnh h×nh (h×nh 3)_ th× gi¸ trÞ kªnh h×nh chØ dõng
l ¹i ë sù minh ho¹ cho néi dung kªnh ch÷ lµ chñ yÕu ( gi¸ trÞ cung
cÊp kiÕn thøc sÏ mê ®i ).
* Khai th¸c "H×nh 3" theo ph ¬ng ph¸p d¹y - häc míi :
* Ph¬ng ph¸p sö dông:
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
15
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
§©y lµ bøc ¶nh chôp vÒ mét cuéc biÓu t×nh ®ßi ®éc lËp cña
nh©n d©n LÝt va muèn t¸ch ra khái Liªn bang X« ViÕt n¨m 1991.
Gi¸o viªn sö dông bøc ¶nh nµy ®Ó d¹y môc: I - Sù khñng ho¶ng
vµ tan r· cña Liªn bang X« ViÕt (tõ nöa sau nh÷ng n¨m 70
®Õn nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kyXX).
Ho¹t ®éng 1: Gi¸o viªn cho häc sinh quan s¸t bøc ¶nh vµ
®Æt mét sè c©u hái gîi më:
- Nh÷ng ngêi d©n LÝt va trong bøc ¶nh ®ang lµm g× ?
- NÐt mÆt cña hä nh thÕ nµo ?
- Bøc ¶nh cho ta biÕt th«ng tin g× vÒ ®¸t n íc Liªn X« trong
nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX.
- T¹i sao l¹i cã cuéc biÓu t×nh nµy ?
Ho¹t ®éng 2: Gi¸o viªn tæ chøc cho c¸c em t×m hiÓu bøc
¶nh vµ tr¶ lêi nh÷ng c©u hái trªn b»ng hiÓu biÕt cña c¸c em .
Ho¹t ®éng 3: Gi¸o viªn tËp trung sù chó ý cña c¸c em vµo
bøc ¶nh, gi¸o viªn tiÕn hµnh miªu t¶. Bøc ¶nh chôp ®oµn ng êi
tham gia cuéc biÓu t×nh cña ng êi d©n LÝt-va, cã c¶ ng êi lín, trÎ
em, ®µn «ng, ®µn bµ. Hä mang theo biÓu ng÷, cê vµ b¶n ®å, hä
®ßi t¸ch khái Liªn X« ®Ó trë thµnh mét n íc ®éc lËp. ¦íc muèn
®ßi ®éc lËp cña hä ®îc thÓ hiÖn trong bøc tranh mµ hä mang theo
khi ®i biÓu t×nh. Côm tõ viÕt t¾t "CCCP " nghÜa lµ Liªn X«, h×nh
chiÕc kÐo c¾t ®«i lµm hai phÇn : mét phÇn cã ch÷ "CCCP" BiÓu
thÞ cho viÖc t¸ch khái Liªn bang X« ViÕt ®Ó thµnh lËp mét nhµ n íc riªng. §ã lµ LÝt-va. Bøc ¶nh còng diÔn t¶ l¹i kh«ng khÝ tham
gia biÓu t×nh cña ngêi LÝt-va ®ßi ®éc lËp trong
bèi c¶nh chung lóc bÊy giê cña Liªn X«, gãp phÇn thóc ®Èy
nhanh chãng sù tan r· cña ®Êt n íc gÇn 70 n¨m tån t¹i cña Liªn
bang céng hoµ XHCN X« ViÕt. Ngµy 11/3/1990 LÝt va tuyªn bè
®éc lËp. Quèc héi LÝt va võa ® îc bÇu ®· quyÕt ®Þnh t¹m thêi ¸p
dông HiÒn ph¸p 1938. Vitautat Lanxb¬git, ng êi ®øng ®Çu phong
trµo MÆt tr©n Nh©n d©n Saiudit ® îc bÇu lµm Chñ tÞch Quèc héi.
LÝt va lµ níc ®Çu tiªn trong sè 15 n íc céng hßa tuyªn bè thµnh
lËp. Tuy nhiªn, kú häp bÊt th êng cña §¹i héi ®¹i biÓu nh©n d©n
Liªn X« ngµy 15 - 3 - 1990 ®· ra tuyªn bè kh«ng c«ng nhËn
Tuyªn ng«n cña Quèc héi LÝt va .
Ho¹t ®éng 4: Gi¸o viªn kÕt luËn: Bøc ¶nh ®· ph¶n ¸nh ® îc
phÇn nµo sù khñng ho¶ng chÕ ®é x· héi ë Liªn X« vµ sù tan r·
cña Liªn bang céng hßa XHCN X« ViÕt.
VËy, qu¸ tr×nh khñng ho¶ng vµ tan r· cña Liªn Bang céng hoµ
XHCN X« ViÕt ,diÔn ra nh thÕ nµo ? chóng ta sÏ t×m hiÓu cô
thÓ……..
+ Víi khai th¸c h×nh 3 ngay tõ ®Çu môc, sÏ t¹o nªn sù chó ý ®Æc
biÖt , tß mß , ham muèn t×m hiÓu, kh¸m ph¸ :
T¹i sao Liªn X« - NiÒm tù hµo, thµnh tr× cña C¸ch m¹ng thÕ
giíi l¹i cã thÓ khñng ho¶ng vµ tan r· ?…
Nh thÕ, viÖc khai th¸c "h×nh 3" sÏ cã gi¸ trÞ ®i tr íc më ®êng : Cung cÊp kiÕn thøc, ®Þnh h íng kiÕn thøc , t¹o Ên t îng m¹nh
, t¹o nªn t×nh huèng cã vÊn ®Ò, lµm cho c¸c em tËp trung suy
nghÜ ®Ó t×m tßi, kh¸m ph¸ …
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
16
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
2) C¸c kªnh h×nh ® îc khai th¸c vµo cuèi môc :
(*) VÝ dô 1 :
NÕu h×nh 3 ® îc khai th¸c vµo ®Çu môc I th× h×nh 4 ® îc khai
th¸c vµo cuèi môc I (bµi 2) :
Khai th¸c néi dung h×nh 4 cã gi¸ trÞ hoµn thiÖn néi dung
kiÕn thøc môc(I) Gi¸o viªn híng dÉn häc sinh n¾m ®îc : L·nh
thæ réng lín chiÕm 1/6 S thÕ giíi mang tªn CCCP kh«ng cßn n÷a,
thay vµo ®ã lµ : Lîc ®å cña níc SNG…. §©y lµ sù kiÖn nhøc nhèi,
lµm ®au lßng loµi ng êi tiÕn bé , lµ nçi xãt xa ®au ®ín víi tÊt c¶
nh÷ng ai ®· tõng yªu tæ quèc X« ViÕt …
(*) VÝ dô 2 :
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
17
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
- H×nh 6. Lîc ®å níc cénh hoµ nh©n d©n Trung Hoa sau ngµy
thµnh lËp (bµi 4, II. Trung Quèc)
(MÆc dÇu h×nh 6 n»m ë trang 17 phÇn (2) , nh ng chÝnh nã lµ néi
dung kiÕn thøc cña h×nh (1)- Sù ra ®êi n íc céng hoµ nh©n d©n
Trung Hoa )
- Khai th¸c h×nh 6 : chØ nªn khai th¸c vµo cuèi môc (1).
+ Khi gi¸o viªn vµ häc sinh ph©n tÝch ý nghÜa cña sù ra ®êi n íc
céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa :…
Tíi néi dung : Níc céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa ra ®êi , ®·
nèi liÒn hÖ thèng XHCN tõ Ch©u ¢u sang Ch©u ¸ - tríc tiªn,
gi¸o viªn cô thÓ ho¸ th«ng tin "nèi liÒn hÖ thèng XHCN tõ Ch©u
¢u sang Ch©u ¸ b»ng b¶n ®å thÕ giíi.
Tõ trùc quan b¶n ®å thÕ giíi, c¸c em sÏ khai th¸c cô thÓ h¬n
vµo H6 (SGK): díi sù híng dÉn cña gi¸o viªn, häc sinh sÏ n¾m
®îc nh÷ng ®iÒu c¬ b¶n nhÊt: ®©y lµ mét ®Êt n íc réng lín víi tæng
diÖn tÝch lµ 9.596.960 km 2 - lµ níc réng thø 3 thÕ giíi sau Nga vµ
Ca-na-®a, biªn giíi gi¸p 12 quèc gia, thñ ®« B¾c Kinh, sè d©n
®«ng nhÊt thÕ giíi -1,3 tØ ng êi,( chiÕm 1/5 tæng d©n sè thÕ giíi).
Sù ra ®êi cña níc CHND Trung Hoa kh«ng chØ më ra b íc ngoÆt vÜ
®¹i trong sù ph¸t triÓn cña lÞch sö ®Êt n íc Trung Quèc mµ nã cßn
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
18
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
cã gi¸ trÞ ®Æc biÖt to lín ®èi víi phong trµo C¸ch m¹ng thÕ giíi,
t¨ng cêng søc m¹nh cña hÖ thèng XHCN, cæ vò m¹nh mÏ phong
trµo gi¶i phãng d©n téc trªn toµn thÕ giíi . . .
=> Khai th¸c H6 (SGK): sÏ cã gi¸ trÞ kÕt l¹i kiÕn thøc phÇn (1)
kh¼ng ®Þnh ®îc gi¸ trÞ v« gi¸ cña sù nghiÖp C¸ch m¹ng l©u dµi,
gian khæ cña nh©n d©n Trung Quèc, më ra giai ®o¹n ph¸t triÓn
míi trong phong trµo C¸ch m¹ng thÕ giíi (trong ®ã cã ViÖt Nam).
3. C¸c kªnh h×nh ® îc khai th¸c khi kªnh
ch÷ giíi thiÖu:
ViÖc x¸c ®Þnh thêi ®iÓm khai th¸c kªnh h×nh lo¹i thø 3 nµy
nh×n chung dÔ h¬n vµ phæ biÕn h¬n.
Kªnh h×nh ®îc khai th¸c khi kªnh ch÷ giíi thiÖu, cã gi¸ trÞ cô
thÓ ho¸ néi dung kªnh ch÷, lµm cho kiÕn thøc sinh ®éng , hÊp
dÉn.
(*)VÝ dô 1 :
H×nh 13: Nen-x¬n Man-®ª-la.
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
19
Mét vµi biÖn ph¸p sö dông kªnh h×nh trong S¸ch
gi¸o khoa ®Ó d¹y häc LÞch sö ThÕ giíi Líp 9
THCS
* Ph¬ng ph¸p sö dông.
§©y lµ bøc ¶nh chôp «ng Nen - x¬n Man - ®ª - la, Tæng
thèng ngêi da ®en ®Çu tiªn trong lÞch sö Céng hßa Nam Phi. Bøc
¶nh nµy ®îc sö dông d¹y môc: II - Céng hßa Nam Phi.
Ho¹t ®éng 1: Gi¸o viªn cho häc sinh quan s¸t bøc ¶nh ®Ó
thÊy ®îc g¬ng mÆt Nen - x¬n Man - ®ª - la, mét ng êi ®Êu tranh
kh«ng mÖt mái ®Ó chèng l¹i chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc A-p¸cthai ë Nam Phi.
Ho¹t ®éng 2: Gi¸o viªn tæ chøc cho c¸c em t×m hiÓu bøc
¶nh vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái sau b»ng hiÓu biÕt cña m×nh.
- Nh×n vµo bøc ¶nh, em thÊy Nen-x¬n Man-®ª-la lµ ng êi
nh thÕ nµo ?
- C¸c em biÕt g× vÒ Nen-x¬n Man-®ª-la?
Ho¹t ®éng 3: Sau khi häc sinh tr¶ lêi nh÷ng néi dung trªn,
gi¸o viªn tËp trung sù chó ý vµo h×nh ¶nh vµ m« t¶.
Nen-x¬n Man-®ª-la lµ nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ ë Nam Phi.
¤ng sinh n¨m 1918 ë T¬-ran-xc©y - Khu tù trÞ dµnh riªng cho ng êi Phi (mét tæ chøc chÝnh trÞ ® îc thµnh lËp 8/1/1912, viÕt t¾t lµ
ANC), sau ®ã «ng gi÷ chøc Tæng th ký ANC. Môc tiªu chñ yÕu
cña ®¹i héi lµ ®Êu tranh ®ßi thñ tiªu chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc
A-p¸c-thai, x©y dùng mét x· héi d©n chñ vµ b×nh ®¼ng. D íi sù
l·nh cña ANC, phong trµo ®Êu tranh chèng chÕ ®é ph©n biÖt
chñng téc ë Nam Phi diÔn ra ngµy cµng m¹nh mÏ, v× vËy nhµ cÇm
quyÒn Prª-t«-ri-a ®· b¾t giam Nen-x¬n Man-®ª-la vµ kÕt ¸n «ng
tï chung th©n.
Sau h¬n 27 n¨m bÞ giam gi÷, tr íc ¸p lùc ®Êu tranh cña nh©n
d©n tiÕn bé trong vµ ngoµi níc, ngµy 11/2/1990 chÝnh quyÒn Nam
Phi buéc ph¶i tr¶ tù do cho «ng. Sau khi ra tï, «ng ® îc tæ chøc
ANC bÇu lµm Phã chñ tÞch vµ ngµy 7/5/1991 Héi nghÞ toµn quèc
ANC ®· nhÊt trÝ bÇu Nen-x¬n Man-®ª-la lµm Chñ tÞch.
Sau cuéc bÇu cö toµn quèc ®a s¾c téc n¨m 1994, ngµy
10/5/1994 Chñ tÞch ANC Nen-x¬n Man-®ª-la tuyªn bè nhËn chøc
Tæng thèng níc Céng hßa Nam Phi, trë thµnh Tæng thèng da ®en
®Çu tiªn trong lÞch sö ®Êu tranh chèng chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc
A-p¸c-thai ë Nam Phi, Nen-x¬n Man-®ª-la lµ ng êi ®Êu tranh
kh«ng mÖt mái, gãp phần v à o th ắng lợi của cuộc đấu tranh n à y.
Với những cống hiến của «ng v à o s ự nghiệp giải phãng con
người khỏi sự k× thị, ph©n biệt chủng tộc Nen-x¬n Man-®ª-la đ·
được nhận giải thưởng thế giới "N« ben" về "Hòa bình" (1993)
(*) VÝ dô 2 :
- H×nh 15: ch©n dung Phi®en C¸txt¬r«.
(Bµi 7: II. Cuba - Hßn ®¶o anh hïng)
Häc viªn:B¹ch §»ng Thñy
20
- Xem thêm -
.DOC 
35 
1693 
66 
