Tài liệu Skkn sử dụng sơ đồ khối để dạy phần nguyên lí làm việc của một số hệ thống trong động cơ đốt trong

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm "Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". A. §Æt vÊn ®Ò I. lêi nãi ®Çu. Trªn con ®­êng héi nhËp vµ ph¸t triÓn cïng thÕ giíi, ®Êt n­íc ta ®· vµ ®ang tõng b­íc ®æi míi, ¸p dông khoa häc - kü thuËt - c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng vµ s¶n xuÊt ®Ó thùc hiÖn c«ng cuéc “ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸” ®Êt n­íc. Do ®ã viÖc ®µo t¹o ra nguån nh©n lùc cã tri thøc vµ ®¹o ®øc ®ang lµ môc tiªu lín cña ngµnh gi¸o dôc n­íc ta hiÖn nay. Cïng víi môc tiªu chung cña ngµnh gi¸o dôc, môc tiªu cña gi¸o dôc cÊp THPT ®ã lµ: “Gióp häc sinh ph¸t triÓn toµn diÖn vÒ ®¹o ®øc , trÝ tuÖ, thÓ chÊt, thÈm mü vµ c¸c kü n¨ng c¬ b¶n ; ph¸t triÓn n¨ng lùc c¸ nh©n, tÝnh n¨ng ®éng vµ s¸ng t¹o , h×nh thµnh nh©n c¸ch con ng­êi ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa; chuÈn bÞ cho häc sinh tiÕp tôc häc lªn hoÆc ®i vµo cuéc sèng lao ®éng , tham gia x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc”. LuËt gi¸o dôc ®· quy ®Þnh : “ Gi¸o dôc THPT nh»m gióp häc sinh còng cè vµ ph¸t triÓn nh÷ng kÕt qu¶ cña gi¸o dôc THCS, hoµn thiÖn häc vÊn phæ th«ng cã nh÷ng hiÓu biÕt th«ng th­êng vÒ kü thuËt vµ h­íng nghiÖp, cã ®iÒu kiÖn lùa chän h­íng ph¸t triÓn vµ ph¸t huy n¨ng lùc c¸ nh©n, tiÕp tôc häc §¹i häc, Cao ®¼ng, Trung häc chuyªn nghiÖp , häc nghÒ hoÆc ®i vµo cuéc sèng lao ®éng”. M«n C«ng nghÖ 11 ®­îc Bé gi¸o dôc vµ §µo t¹o biªn so¹n trªn tinh thÇn ®æi míi , ®¶m b¶o tÝnh phæ th«ng, c¬ b¶n, hiÖn ®¹i vµ phï hîp víi thùc tiÔn ViÖt Nam. Nã cïng víi c¸c m«n häc kh¸c trong nhµ tr­êng phæ th«ng gãp phÇn quan träng vµo viÖc t¹o nÒn t¶ng ban ®Çu ®Ó ®µo t¹o con ng­êi ph¸t triÓn toµn diÖn. Thùc tÕ nh­ chóng ta ®· thÊy, ®éng c¬ ®èt trong cã vai trß rÊt quan träng vµ ®­îc sö dông phæ biÕn trong nhiÒu lÜnh vùc nh­ : N«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, ng­ nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, qu©n sù... Do ®ã ®èi víi ng­êi häc sinh phæ th«ng dï sau nµy cã lùa chän nghÒ nghiÖp g¾n bã víi ®éng c¬ ®èt trong hay kh«ng th× nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ®éng c¬ ®èt trong nãi chung còng nh­ nguyªn lÝ lµm viÖc cña c¸c hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong vÉn lu«n g¾n liÒn víi ®êi sèng thùc tiÔn cña GV: Hoµng V¨n Hoan 1 Tr­êng THPT TrÇn H­ng §¹o S¸ng kiÕn kinh nghiÖm "Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". hä. ChÝnh v× vËy ®Ó cã thÓ hiÓu vµ ghi nhí s©u s¾c h¬n vÒ nguyªn lÝ lµm viÖc cña c¸c hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong lµ mét vÊn ®Ò cã ý nghÜa rÊt quan träng. Nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn võa lµ c¬ së lÝ luËn, võa lµ c¬ së thùc tiÔn ®Ó mçi ng­êi gi¸o viªn gi¶ng d¹y m«n c«ng nghÖ trong nhµ tr­êng phæ th«ng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm t×m ra con ®­êng ®Ó h­íng dÉn häc sinh tiÕp nhËn vµ kh¾c s©u kiÕn thøc vÒ nguyªn lÝ lµm viÖc cña c¸c hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong mét c¸ch chñ ®éng, tÝch cùc, s¸ng t¹o vµ cã hiÖu qu¶. II. Thùc tr¹ng vÊn ®Ò nghiªn cøu: 1. §¹i ®a sè häc sinh cña Tr­êng THPT Trần Hưng Đạo lµ häc sinh ë vïng ven đô thị, tr×nh ®é nhËn thøc cña c¸c em kh«ng ®ång ®Òu. §Þa bµn khu vùc cßn non kÐm vÒ nÒn c«ng nghiÖp. T×nh tr¹ng ng¹i häc, coi nhÑ m«n häc do ®©y kh«ng ph¶i lµ m«n thi tèt nghiÖp vµ thi vµo §¹i häc, Cao ®¼ng ...Nªn ®· dÉn ®Õn mét thùc tÕ kÕt qu¶, hiÖu qu¶ cña giê häc ch­a cao, ch­a ®¹t ®­îc nhiÒu theo môc ®Ých, yªu cÇu ®Æt ra. 2. KiÕn thøc vÒ nguyªn lÝ lµm viÖc cña c¸c hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong lµ néi dung mang tÝnh trõu t­îng, häc sinh kh«ng thÓ trùc tiÕp quan s¸t, tri gi¸c ®­îc. §Ó tiÕp thu ®­îc néi dung nµy häc sinh ph¶i h×nh dung, t­ëng t­îng, ph¶i thùc hiÖn c¸c thao t¸c t­ duy d­íi sù h­íng dÉn cña gi¸o viªn. Do ®ã ®· g©y ra nhiÒu khã kh¨n cho häc sinh trong viÖc tiÕp nhËn còng nh­ kh¾c s©u kiÕn thøc cña bµi häc, dÉn ®Õn sù say mª, yªu thÝch m«n häc cña häc sinh kh«ng nhiÒu, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña giê häc ch­a cao. Nguyªn nh©n do nhiÒu phÝa: Xu h­íng lùa chän nghÒ nghiÖp, søc thuyÕt phôc cña ch­¬ng tr×nh cßn ë møc ®é, t©m lÝ coi nhÑ m«n häc cña häc sinh..... vµ cßn nhiÒu lÝ do kh¸c n÷a d­îc ®­a ra ®Ó biÖn minh cho mét thùc tÕ lµ chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña giê häc ch­a cao. Song t«i thiÕt nghÜ mÊu chèt cña vÊn ®Ò lµ ë chç b¶n th©n ng­êi gi¸o viªn C«ng nghÖ còng ®ang đ¹t theo sù ng¹i häc cña häc sinh, ch­a tÝch cùc t×m gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt l­îng giê häc, qu¸ nÆng nÒ ®Õn viÖc trang bÞ kiÕn thøc mµ kh«ng thÊy kiÕn thøc Êy ph¶i ®­îc tæ chøc thÕ nµo ®Ó gióp häc sinh tiÕp nhËn mét c¸ch dÔ dµng vµ høng thó. Hoµ nhËp víi viÖc ®æi míi GV: Hoµng V¨n Hoan 2 Tr­êng THPT TrÇn H­ng §¹o S¸ng kiÕn kinh nghiÖm "Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". ch­¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa, ph­¬ng ph¸p d¹y häc hiÖn nay, rót kinh nghiÖm gi¶ng d¹y tõ ®ång nghiÖp vµ b»ng thùc tÕ gi¶ng d¹y cña m×nh, t«i xin m¹nh d¹n giíi thiÖu s¸ng kiÕn kinh nghiÖm : " Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". §Ó thùc hiÖn tèt giê d¹y theo tinh thÇn ®æi míi, ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o vµ høng thó cña häc sinh. B¶n th©n t«i ®· kh«ng ngõng ®æi míi vÒ t­ duy, nhËn thøc tõ kh©u so¹n gi¸o ¸n ( ThiÕt kÕ bµi häc ) cho ®Õn c¸ch sö dông thiÕt bÞ d¹y häc, lËp phiÕu ®iÒu tra ®Ó n¾m b¾t t×nh h×nh häc tËp cña häc sinh, tõ ®ã ®iÒu chØnh cho phï hîp víi thùc tÕ nhµ tr­êng vµ ®èi t­îng häc sinh. B. gi¶i quyÕt vÊn ®Ò I. Ph­¬ng ph¸p d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong hiÖn nay Ph­¬ng ph¸p d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong ®ang ®­îc sö dông phæ biÕn hiÖn nay ®ã lµ: Gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh lµm viÖc b»ng c¸ch th«ng qua mét sè c©u hái gîi më, häc sinh nghiªn cøu s¸ch gi¸o khoa, quan s¸t s¬ ®å cÊu t¹o råi tiÕn hµnh t­ duy, h×nh dung, t­ëng t­îng vµ rót ra nguyªn lÝ lµm viÖc cña hÖ thèng. Sau ®ã gi¸o viªn tãm t¾t vµ kÕt luËn l¹i cho häc sinh vÒ nguyªn lÝ lµm viÖc cña hÖ thèng d­íi d¹ng lÝ thuyÕt. Víi c¸ch thùc hiÖn nh­ trªn kh«ng ph¶i hoµn toµn lµ c¸i dë mµ còng cã c¸i hay cña nã. Qua ®ã nã thÓ hiÖn ®­îc phong c¸ch, ph­¬ng ph¸p vµ kh¶ n¨ng truyÒn ®¹t kiÕn thøc cña ng­êi gi¸o viªn. Tuy nhiªn víi c¸ch thùc hiÖn nh­ vËy, nã còng g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho c¶ gi¸o viªn lÉn häc sinh. Sau khi nghiªn cøu xong, kiÕn thøc vÒ nguyªn lÝ lµm viÖc cña c¸c hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong lµ nh÷ng lÝ thuyÕt. Chóng th­êng mê nh¹t vµ trõu t­îng. Do ®ã häc sinh rÊt khã kh¨n trong qu¸ tr×nh tiÕp nhËn còng nh­ kh¾c s©u kiÕn thøc võa nghiªn cøu. II. Ph­¬ng ph¸p sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong B¶n chÊt cña qu¸ tr×nh d¹y häc lµ qu¸ tr×nh tæ chøc ho¹t ®éng nhËn thøc cho häc sinh d­íi sù h­íng dÉn cña gi¸o viªn nh»m ®¹t môc ®Ých d¹y häc. Qu¸ tr×nh nhËn thøc diÔn biÕn theo con ®­êng mµ LªNin ®· chØ râ: “ Tõ trùc quan sinh ®éng GV: Hoµng V¨n Hoan 3 Tr­êng THPT TrÇn H­ng §¹o S¸ng kiÕn kinh nghiÖm "Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". ®Õn t­ duy trõu t­îng, tõ t­ duy trõu t­îng ®Õn thùc tiÔn, ®ã lµ con ®­êng biÖn chøng cña sù nhËn thøc ch©n lÝ, nhËn thøc thùc t¹i kh¸ch quan”. Nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong lµ nh÷ng kiÕn thøc lÝ thuyÕt, chóng th­êng mê nh¹t, trõu t­îng, ch­a t¸c ®éng m¹nh vµo c¸c gi¸c quan. Do ®ã kÝ øc khã ghi nhËn vµ t¸i hiÖn l¹i khi cÇn thiÕt. V× vËy cÇn ph¶i cô thÓ ho¸, vËt chÊt ho¸, lµm cho lÝ thuyÕt ®­îc cô thÓ h¬n, s©u s¾c h¬n vµ cã tÝnh thuyÕt phôc h¬n. Tõ ®ã häc sinh cã thÓ dÔ dµng tiÕp nhËn kiÕn thøc vµ kh¾c s©u vÊn ®Ò lÝ thuyÕt võa nghiªn cøu. ë ®©y, t«i kh«ng cã tham väng ®­a ra mét c¸ch d¹y míi thay thÕ c¸ch d¹y phong phó ®a d¹ng mµ l©u nay gi¸o viªn vÉn th­êng sö dông vµ cßn tiÕp tôc ®­îc sö dông. T«i chØ xin giíi thiÖu mét c¸ch d¹y kÕt hîp gi÷a ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng víi nh÷ng yªu cÇu míi. §ã lµ: "Sö dông s¬ ®å khèi khi d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". C¸ch thøc tiÕn hµnh: Khi nghiªn cøu, t×m hiÓu vÒ nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong. Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh nghiªn cøu s¸ch gi¸o khoa, quan s¸t s¬ ®å cÊu t¹o cña hÖ thèng. Th«ng qua mét sè c©u hái gîi më, gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh tiÕn hµnh t­ duy vµ x©y dùng s¬ ®å khèi thÓ hiÖn nguyªn lÝ lµm viÖc cña hÖ thèng. Giê d¹y nµy øng dông c«ng nghÖ th«ng tin lµ tèt nhÊt. V× vËy gi¸o viªn nªn sö dông gi¸o ¸n ®iÖn tö ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc gi¶ng d¹y, rót ng¾n thêi gian vÏ s¬ ®å vµ nhÊt lµ t¹o sinh ®éng h¬n trong tiÕt häc, thu hót ®­îc häc sinh, lµm cho häc sinh cã sù høng thó vµ say mª m«n häc. III. vËn dông cô thÓ 1. Nguyªn lÝ lµm viÖc cña hÖ thèng b«i tr¬n c­ìng bøc ( Bµi25: HÖ thèng b«i tr¬n ) * Tr­êng hîp 1: Khi hÖ thèng lµm viÖc b×nh th­êng DÇu b«i tr¬n ch¶y trong hÖ thèng theo s¬ ®å khèi nh­ sau: GV: Hoµng V¨n Hoan 4 Tr­êng THPT TrÇn H­ng §¹o S¸ng kiÕn kinh nghiÖm "Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". Cacte dÇu L­íi B¬m BÇu läc dÇu läc Van §­êng khèng dÇu chÕ chÝnh BÒ mÆt ma s¸t Gi¶i thÝch nguyªn lÝ theo s¬ ®å: Khi ®éng c¬ lµm viÖc, dÇu b«i tr¬n ®­îc b¬m dÇu hót tõ cacte dÇu ®­a qua l­íi läc vµ bÇu läc ®Ó läc s¹ch råi ®­a qua van khèng chÕ ®Õn ®­êng dÇu chÝnh råi theo c¸c ®­êng èng ®Õn b«i tr¬n c¸c bÒ mÆt ma s¸t cña ®éng c¬, sau ®ã trë vÒ cacte. * Tr­êng hîp 2: Khi ¸p suÊt cña dÇu b«i tr¬n v­ît qu¸ gi¸ trÞ cho phÐp DÇu b«i tr¬n ch¶y trong hÖ thèng theo s¬ ®å khèi nh­ sau: Cacte dÇu L­íi B¬m BÇu läc dÇu läc Van §­êng khèng dÇu chÕ chÝnh BÒ mÆt ma s¸t Van an toµn Gi¶i thÝch nguyªn lÝ theo s¬ ®å: Khi ¸p suÊt cña dÇu b«i tr¬n v­ît qu¸ gi¸ trÞ cho phÐp th× van an toµn më ®Ó mét phÇn dÇu tõ sau b¬m ch¶y ng­îc vÒ tr­íc b¬m lµm gi¶m ¸p suÊt cña dÇu xuèng. Khi ®ã hÖ thèng lµm viÖc theo tr­êng hîp b×nh th­êng. * Tr­êng hîp 3: Khi nhiÖt ®é cña dÇu cao qu¸ giíi h¹n ®Þnh tr­íc DÇu b«i tr¬n ch¶y trong hÖ thèng theo s¬ ®å khèi nh­ sau: Cacte dÇu L­íi B¬m BÇu läc dÇu läc GV: Hoµng V¨n Hoan 5 KÐt §­êng lµm dÇu m¸t chÝnh BÒ mÆt ma s¸t Tr­êng THPT TrÇn H­ng §¹o S¸ng kiÕn kinh nghiÖm "Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". Gi¶i thÝch nguyªn lÝ theo s¬ ®å: Khi nhiÖt ®é cña dÇu cao qu¸ giíi h¹n ®Þnh tr­íc th× van khèng chÕ ®ãng l¹i ®Ó toµn bé l­îng dÇu ch¶y qua kÐt lµm m¸t dÇu, lµm nhiÖt ®é cña dÇu gi¶m xuèng. Khi ®ã dÇu b«i tr¬n ®­îc b¬m dÇu hót tõ cacte dÇu ®­a qua l­íi läc vµ bÇu läc ®Ó läc s¹ch råi ®­a qua kÐt lµm m¸t ®Õn ®­êng dÇu chÝnh, theo c¸c ®­êng èng ®Õn b«i tr¬n c¸c bÒ mÆt ma s¸t cña ®éng c¬, sau ®ã trë vÒ cacte. 2. Nguyªn lÝ lµm viÖc cña hÖ thèng lµm m¸t b»ng n­íc lo¹i tuÇn hoµn c­ìng bøc. ( Bµi 26 : HÖ thèng lµm m¸t ) * Tr­êng hîp 1: Khi nhiÖt ®é n­íc trong ¸o n­íc cßn thÊp h¬n giíi h¹n ®Þnh møc. N­íc lµm m¸t ch¶y trong hÖ thèng theo s¬ ®å khèi nh­ sau: KÐt n­íc B¬m n­íc ¸o n­íc Van §­êng h»ng èng nhiÖt sè 8 Gi¶i thÝch nguyªn lÝ theo s¬ ®å: Khi nhiÖt ®é n­íc trong ¸o n­íc cßn thÊp h¬n giíi h¹n ®Þnh møc th× van h»ng nhiÖt chØ më cöa th«ng víi ®­êng èng sè 8 ®Ó n­íc ch¶y th¼ng vÒ b¬m. Khi ®ã n­íc lµm m¸t ®­îc b¬m n­íc hót tõ kÐt n­íc ®­a ®Õn c¸c ¸o n­íc ®Ó lµm m¸t c¸c chi tiÕt, sau ®ã d­îc ®­a qua van h»ng nhiÖt, theo ®­êng èng sè 8 ch¶y th¼ng vÒ b¬m t¹o thµnh vßng tuÇn hoµn khÐp kÝn. * Tr­êng hîp 2: Khi nhiÖt ®é n­íc trong ¸o n­íc xÊp xØ giíi h¹n ®Þnh møc N­íc lµm m¸t ch¶y trong hÖ thèng theo s¬ ®å khèi nh­ sau: GV: Hoµng V¨n Hoan 6 Tr­êng THPT TrÇn H­ng §¹o S¸ng kiÕn kinh nghiÖm "Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". KÐt n­íc B¬m n­íc ¸o n­íc Van §­êng h»ng èng nhiÖt sè 8 Gi¶i thÝch nguyªn lÝ theo s¬ ®å: Khi nhiÖt ®é n­íc trong ¸o n­íc xÊp xØ giíi h¹n ®Þnh møc th× van h»ng nhiÖt më c¶ cöa th«ng víi ®­êng èng sè 8 vµ cöa th«ng víi kÐt n­íc. Khi ®ã n­íc lµm m¸t ®­îc b¬m n­íc hót tõ kÐt n­íc ®­a ®Õn c¸c ¸o n­íc ®Ó lµm m¸t c¸c chi tiÕt, sau ®ã d­îc ®­a qua van h»ng nhiÖt, mét phÇn theo ®­êng èng sè 8 ch¶y th¼ng vÒ b¬m cßn mét phÇn ch¶y qua kÐt n­íc ®Ó lµm m¸t tr­íc khi ®­a ®Õn b¬m t¹o thµnh vßng tuÇn hoµn khÐp kÝn. * Tr­êng hîp 3: Khi nhiÖt ®é n­íc trong ¸o n­íc v­ît qu¸ giíi h¹n ®Þnh møc N­íc lµm m¸t ch¶y trong hÖ thèng theo s¬ ®å khèi nh­ sau: KÐt n­íc B¬m ¸o n­íc n­íc Van h»ng nhiÖt Gi¶i thÝch nguyªn lÝ theo s¬ ®å: Khi nhiÖt ®é n­íc trong ¸o n­íc v­ît qu¸ giíi h¹n ®Þnh møc th× van h»ng nhiÖt chØ më cöa th«ng víi kÐt n­íc. Khi ®ã n­íc lµm m¸t ®­îc b¬m n­íc hót tõ kÐt n­íc ®­a ®Õn c¸c ¸o n­íc ®Ó lµm m¸t c¸c chi tiÕt, sau ®ã d­îc ®­a qua van h»ng nhiÖt råi ch¶y qua kÐt n­íc ®Ó lµm m¸t tr­íc khi ®­a ®Õn b¬m t¹o thµnh vßng tuÇn hoµn khÐp kÝn. GV: Hoµng V¨n Hoan 7 Tr­êng THPT TrÇn H­ng §¹o S¸ng kiÕn kinh nghiÖm "Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". 3. Nguyªn lÝ lµm viÖc cña hÖ thèng ®¸nh löa ®iÖn tö kh«ng tiÕp ®iÓm ( Bµi 29 : HÖ thèng ®¸nh löa ) * Tr­êng hîp 1: Khi më kho¸ ®iÖn Dßng ®iÖn ch¹y trong hÖ thèng theo s¬ ®å khèi nh­ sau: BiÕn Ma Bé ¸p Bu nhª chia ®¸nh gi t« ®iÖn löa Gi¶i thÝch nguyªn lÝ theo s¬ ®å: Khi më kho¸ ®iÖn vµ ma-nhª-t« ho¹t ®éng th× c¸c søc ®iÖn ®éng xoay chiÒu trªn c¸c cuén d©y WN vµ W§K cña ma-nhª-t« ®­îc ®­a ®Õn bé chia ®iÖn. Nhê t¸c dông cña bé chia ®iÖn, dßng ®iÖn ®­îc ®­a ®Õn biÕn ¸p ®¸nh löa. T¹i ®©y nã t¹o ra tia löa ®iÖn vµ ®Æt ë bugi. * Tr­êng hîp 2: Khi ®ãng kho¸ ®iÖn Dßng ®iÖn ch¹y trong hÖ thèng theo s¬ ®å khèi nh­ sau: Ma nhª t« Kho¸ “M¸t” ®iÖn Gi¶i thÝch nguyªn lÝ theo s¬ ®å: Khi ®ãng kho¸ ®iÖn th× ®iÖn tõ cuén WN cña ma-nhª-t« sÏ truyÒn qua kho¸ ®iÖn ra “m¸t”. Khi ®ã hÖ thèng ®¸nh löa ngõng lµm viÖc. GV: Hoµng V¨n Hoan 8 Tr­êng THPT TrÇn H­ng §¹o S¸ng kiÕn kinh nghiÖm "Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". C. KÕt luËn I. KÕt qu¶ Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong lµ c¸ch lµm phï hîp víi thùc tiÔn cña qu¸ tr×nh ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n C«ng nghÖ trong nhµ tr­êng phæ th«ng, phï hîp víi sù ®æi míi ch­¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa vµ øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong d¹y häc m«n c«ng nghÖ hiÖn nay. C¸ch lµm nµy thùc chÊt lµ biÕn nh÷ng g× thuéc vÒ lÝ thuyÕt, trõu t­îng thµnh c¸i cô thÓ, quan s¸t ®­îc. §ång thêi nã còng ph¸t huy ®­îc tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh, kÝch thÝch sù say mª, høng thó häc tËp cña häc sinh. Chóng ta ®· vµ ®ang t×m kiÕm con ®­êng n©ng cao hiÖu qu¶ häc tËp, ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng cña häc sinh th× ®©y lµ c¸ch lµm cã thÓ coi lµ hiÖu qu¶. Trong mÊy n¨m gÇn ®©y, khi sö dông c¸ch lµm nµy vµo thùc tÕ gi¶ng d¹y b¶n th©n t«i thÊy rÊt cã hiÖu qu¶. §©y lµ mét ph­¬ng ph¸p ®óng ®¾n. Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ thuyÕt kh«ng cßn lµ trõu t­îng, mê nh¹t vµ khã nhí. C¸ch lµm nµy kh¸ thiÕt thùc vµ rÊt dÔ vËn dông. Thó vÞ h¬n t«i cßn thÊy còng víi c¸ch lµm nh­ thÕ nh­ng nÕu cã sù hç trî cña c«ng nghÖ th«ng tin ( sö dông gi¸o ¸n ®iÖn tö ) th× hiÖu qu¶ giê häc cßn cao h¬n nhiÒu. Cßn cã nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i rót kinh nghiÖm khi øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo trong d¹y häc. Song b¶n th©n t«i cho r»ng trong nh÷ng giê häc nh­ thÕ nµy th× sù hç trî cña c«ng nghÖ th«ng tin lµ tèt nhÊt, phï hîp nhÊt. T«i ®· lµm phÐp so s¸nh kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh vµ thu ®­îc kÕt qu¶ rÊt kh¶ quan nh­ sau: B¶ng 1: So s¸nh kÕt qu¶ khi d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña hÖ thèng b«i tr¬n c­ìng bøc. Líp 11A1 - Ban c¬ b¶n. ( D¹y theo h×nh thøc kh«ng sö dông s¬ ®å khèi ) Sè GV: Hoµng V¨n Hoan Møc ®é n¾m kiÕn thøc 9 Tr­êng THPT TrÇn H­ng §¹o S¸ng kiÕn kinh nghiÖm "Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". häc Tèt sinh 41 Kh¸ Trung b×nh Sè l­îng TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 6 14,6% 10 24,4% Sè l­îng 22 Kh«ng n¾m ®­îc TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 53,7% 3 7,3% Líp 11A3 - Ban c¬ b¶n. ( D¹y theo h×nh thøc sö dông s¬ ®å khèi - Kh«ng sö dông gi¸o ¸n ®iÖn tö ) Møc ®é n¾m kiÕn thøc Sè häc sinh 43 Tèt Kh¸ Trung b×nh Sè l­îng TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 14 32,5% 19 44,2% Sè l­îng 10 Kh«ng n¾m ®­îc TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 23,3% 0 0% Líp 11A4 - Ban c¬ b¶n. ( D¹y theo h×nh thøc sö dông s¬ ®å khèi - Cã sö dông gi¸o ¸n ®iÖn tö ) Møc ®é n¾m kiÕn thøc Sè häc sinh 42 Tèt Kh¸ Trung b×nh Sè l­îng TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 20 47,6% 15 35,7% GV: Hoµng V¨n Hoan 10 Sè l­îng 7 Kh«ng n¾m ®­îc TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 16,7% 0 0% Tr­êng THPT TrÇn H­ng §¹o S¸ng kiÕn kinh nghiÖm "Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". B¶ng 2: So s¸nh kÕt qu¶ khi d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña hÖ thèng lµm m¸t b»ng n­íc lo¹i tuÇn hoµn c­ìng bøc. Líp 11A5 - Ban c¬ b¶n. ( D¹y theo h×nh thøc kh«ng sö dông s¬ ®å khèi ) Møc ®é n¾m kiÕn thøc Sè häc sinh 44 Tèt Kh¸ Trung b×nh Sè l­îng TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 7 15,9% 11 25% Sè l­îng 22 Kh«ng n¾m ®­îc TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 50% 4 9,1% Líp 11A2 - Ban c¬ b¶n. ( D¹y theo h×nh thøc sö dông s¬ ®å khèi - Kh«ng sö dông gi¸o ¸n ®iÖn tö ) Møc ®é n¾m kiÕn thøc Sè häc sinh 39 Tèt Kh¸ Trung b×nh Sè l­îng TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 10 25,6% 17 43,6% Sè l­îng 12 Kh«ng n¾m ®­îc TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 30,8% 0 0% Líp 11A7 - Ban c¬ b¶n. ( D¹y theo h×nh thøc sö dông s¬ ®å khèi - Cã sö dông gi¸o ¸n ®iÖn tö ) Møc ®é n¾m kiÕn thøc Sè häc sinh 42 Tèt Kh¸ Trung b×nh Sè l­îng TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 20 47,6% 14 33,3% GV: Hoµng V¨n Hoan 11 Sè l­îng 8 Kh«ng n¾m ®­îc TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 19,1% 0 0% Tr­êng THPT TrÇn H­ng §¹o S¸ng kiÕn kinh nghiÖm "Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". B¶ng 3: So s¸nh kÕt qu¶ khi d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña hÖ thèng ®¸nh löa ®iÖn tö kh«ng tiÕp ®iÓm Líp 11A3 - Ban c¬ b¶n. ( D¹y theo h×nh thøc kh«ng sö dông s¬ ®å khèi ) Møc ®é n¾m kiÕn thøc Sè häc sinh 43 Tèt Kh¸ Trung b×nh Sè l­îng TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 7 16,3% 10 23,3% Sè l­îng 22 Kh«ng n¾m ®­îc TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 51,2% 4 9,2% Líp 11A6 - Ban c¬ b¶n. ( D¹y theo h×nh thøc sö dông s¬ ®å khèi - Kh«ng sö dông gi¸o ¸n ®iÖn tö ) Møc ®é n¾m kiÕn thøc Sè häc sinh 43 Tèt Kh¸ Trung b×nh Sè l­îng TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 18 41,8% 14 32,5% Sè l­îng 11 Kh«ng n¾m ®­îc TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 25,7% 0 0% Líp 11A4 - Ban c¬ b¶n. ( D¹y theo h×nh thøc sö dông s¬ ®å khèi - Cã sö dông gi¸o ¸n ®iÖn tö ) Møc ®é n¾m kiÕn thøc Sè häc sinh 41 Tèt Kh¸ Trung b×nh Sè l­îng TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 21 51,2% 12 29,3% GV: Hoµng V¨n Hoan 12 Sè l­îng 8 Kh«ng n¾m ®­îc TØ lÖ Sè l­îng TØ lÖ 19,5% 0 0% Tr­êng THPT TrÇn H­ng §¹o S¸ng kiÕn kinh nghiÖm "Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". MÆc dï sù chuyÓn biÕn cña häc sinh cÇn cã mét qu¸ tr×nh l©u dµi. Nh­ng ®Ó qu¸ tr×nh ®ã thuËn chiÒu th× ®©y lµ mét thùc tÕ kh¶ quan. T«i rÊt tin vµo c¸ch lµm nµy. T«i ®· vµ ®ang sö dông ®Ó gi¶ng d¹y t¹i tr­êng trung häc phæ th«ng Trần Hưng Đạo . II. KiÕn nghÞ , ®Ò xuÊt. 1. §èi víi gi¸o viªn: Tr­íc hÕt ®Ó phôc vô tèt cho giê häc nµy, ng­êi gi¸o viªn ph¶i cã sù chuÈn bÞ tèt ë nhµ. Gi¸o viªn ph¶i chÞu khã suy nghÜ, nghiªn cøu, chuÈn bÞ gi¸o ¸n vµ x©y dùng hÖ thèng c©u hái phï hîp mét c¸ch cÈn thËn , chu ®¸o vµ chÝnh x¸c. Gi¸o viªn cÇn ®éng viªn, khuyÕn khÝch, t¹o c¬ héi vµ ®iÒu kiÖn cho häc sinh tham gia mét c¸ch tÝch cùc trong qu¸ tr×nh lÜnh héi kiÕn thøc . Chó ý khai th¸c vèn kinh nghiÖm, kü n¨ng ®· cã cña häc sinh, gióp c¸c em ph¸t triÓn tèi ®a n¨ng lùc, tiÒm n¨ng cña b¶n th©n . 2. §èi víi häc sinh: §Ó lÜnh héi c¸c kiÕn thøc mét c¸ch dÔ dµng vµ kh¾c s©u vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu còng ®ßi hái häc sinh ph¶i cã sù chuÈn bÞ tèt ë nhµ, nghiªn cøu bµi häc míi tr­íc khi ®Õn líp. Häc sinh ph¶i nhiÖt t×nh, tÝch cùc, chñ ®éng trong qu¸ tr×nh lÜnh héi kiÕn thøc; nghiªm tóc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña líp häc, thÓ hiÖn mét tinh thÇn th¸i ®é tèt trong häc tËp . 3. §èi víi c¸c cÊp l·nh ®¹o : §Ò nghÞ c¸c cÊp l·nh ®¹o quan t©m vµ t¹o ®iÒu kiÖn nhiÒu h¬n n÷a cho m«n häc trong viÖc mua s¾m trang thiÕt bÞ còng nh­ c¬ së vËt chÊt phôc vô cho viÖc d¹y vµ häc bé m«n C«ng nghÖ. §æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®· trë thµnh ph¸p lÖnh. ChØ cã ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y vµ häc chóng ta míi cã thÓ t¹o ®­îc sù ®æi míi thùc sù trong gi¸o dôc. Trªn ®©y lµ ®Ò tµi nghiªn cøu vµ ®· ®­îc t«i ¸p dông vµo thùc tÕ gi¶ng d¹y t¹i tr­êng trung häc phæ th«ng Trần Hưng Đạo. Tuy nhiªn ®Ó cã ®­îc nh÷ng giê d¹y GV: Hoµng V¨n Hoan 13 Tr­êng THPT TrÇn H­ng §¹o S¸ng kiÕn kinh nghiÖm "Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". thµnh c«ng cÇn ph¶i liªn tôc rót kinh nghiÖm. V× thÕ t«i rÊt mong ®­îc sù gãp ý ch©n t×nh cña quý thÇy c« vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp. Hưng Yên, tháng 3 năm 2013 T¸c gi¶ Hoµng V¨n Hoan GV: Hoµng V¨n Hoan 14 Tr­êng THPT TrÇn H­ng §¹o S¸ng kiÕn kinh nghiÖm "Sö dông s¬ ®å khèi ®Ó d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc cña mét sè hÖ thèng trong ®éng c¬ ®èt trong". Môc lôc Trang a. ®Æt vÊn ®Ò I. Lêi nãi ®Çu 1 II. Thùc tr¹ng vÊn ®Ò nghiªn cøu 2 b. gi¶i quyÕt vÊn ®Ò I. Ph­¬ng ph¸p d¹y phÇn nguyªn lÝ lµm viÖc ............... 3 II. Ph­¬ng ph¸p sö dông s¬ ®å khèi ............................ 4 III. VËn dông cô thÓ 5 c. KÕt luËn I. KÕt qu¶ 9 II. KiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt 13 Tµi liÖu tham kh¶o 1. S¸ch gi¸o khoa C«ng nghÖ 11 2. S¸ch gi¸o viªn C«ng nghÖ 11 3. ThiÕt kÕ bµi gi¶ng C«ng nghÖ 11 4. Tµi liÖu båi d­ìng gi¸o viªn C«ng nghÖ 11 5. Ph­¬ng ph¸p d¹y häc kü thuËt c«ng nghiÖp 6. Ho¹t ®éng gi¸o dôc ë tr­êng THPT 7. Nhµ tr­êng trung häc víi ng­êi gi¸o viªn trung häc. GV: Hoµng V¨n Hoan 15 Tr­êng THPT TrÇn H­ng §¹o