Tài liệu Skkn tích hợp kiến thức các môn học dạy bài cacbohiđrat và lipit

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN Kính gửi : Hội đồng sáng kiến Sở Giáo dục và Đào tạo Ninh Bình Chúng tôi: TT Họ và tên Ngày tháng Nơi Chức Trình độ Tỷ lệ(%) đóng năm sinh công vụ chuyên góp vào việc tạo tác môn ra sáng kiến 1 Đinh Đức Hùng 26/02/1982 Trường Giáo Cử nhân THPT viên sinh học Nho 50% Quan B 2 Nguyễn Thị Sen 14/10/1982 Trường Giáo Cử nhân THPT viên sinh học 50% Nho Quan B 1. Tên sáng kiến, lĩnh vực áp dụng Là nhóm tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến:Tích hợp kiến thức các môn học dạy bài: “ Cacbohiđrat và lipit”. Lĩnh vực áp dụng: Giảng dạy 2. Nội dung a. Giải pháp cũ thường làm: Trong giảng dạy bài Cacbohiđrat và lipit giáo viên thường dạy bằng phương pháp truyền thống là lấy hoạt động của người thầy là trung tâm, chuyển tải thông tin từ đầu thầy sang đầu trò. Với phương pháp dạy học này, giáo viên là chủ thể, là tâm điểm, học sinh là khách thể, là quỹ đạo. Giáo án dạy theo phương pháp này được thiết kế kiểu đường thẳng theo hướng từ trên xuống. Với bài Cacbohiđrat và lipit thông thường giáo viên tích hợp ít môn học chủ yếu là môn hóa học đồng thời giáo viên chỉ dạy lí thuyết, học sinh không được làm thực hành do đóhọc sinh chưa vận dụng nhiều các kiến thức của các môn học vào để giải thích các hiện tượng và vấn đề thực tiễn.Trong quá trình dạy giáo viên thường theo tiến trình trong sách giáo khoa: I. CACBOHIĐRAT 1. Cấu trúc hóa học 2. Chức năng II. LIPIT 1. Mỡ 2. Phôtpholipit 1 3. Stêrôit 4. Sắc tố và vitamin * Ưu điểm: Dễ dàng áp dụng để truyền đạt kiến thức, trong một thời gian ngắn, có thể cung cấp một khối lượng thông tin, kiến thức lớn cho một số lượng người nghe đông (lớp học đông). * Nhược điểm: Giáo viên thường dạy theo tiến trình trong sách giáo khoa. Chưa có sự liên hệ chặt chẽ giữa các môn học nên học sinh hiểu vấn đề còn chưa sâu sắc. Chưa vận dụng triệt để kiến thức hóa học, kiến thức vật lí và kiến thức các môn khác vào bài dạy do đó học sinh hiểu vấn đề còn chưa cặn kẽ và thấu đáo. Học sinh thụ động tiếp thu kiến thức, giờ dạy dễ đơn điệu, buồn tẻ, kiến thức thiên về lý luận, ít chú ý đến kỹ năng thực hành của người học; do đó kỹ năng thực hành vận dụng vào đời sống thực tế bị hạn chế. Mặt khác với lối dạy cũ giáo viên chưa vận dụng nhiều phương pháp dạy học tích cực vào trong bài dạy, do đó giờ dạy không hấp dẫn và không sinh động. * Tồn tại cần khắc phục: - Liên hệ nhiều các môn học - Vận dụng nhiều phương pháp dạy học tích cực. - Người học gắn lí thuyết với thực hành. - Chú trọng đến chủ thể người học ứng dụng tri thức đã học trong những tình huống thực tiễn. - Chú trọng kỹ năng thực hành, - Học sinh chủ động tiếp thu kiến thức - Vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tiễn - Kỹ năng thực hành vận dụng vào đời sống thực tế . b. Giải pháp mới cải tiến * Tính mới, tính sáng tạo của giải pháp Trong bài dạy Cacbohiđrat và lipit giáo viên đã tích hợp nhiều môn học vào để giảng dạy. Bên cạnh việc học tập những tri thức và kỹ năng riêng lẻ của môn sinh học, giáo viên tích hợp nhiều môn học khác nhau vào bài dạy nhằm phát triển năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp, đồng thời giáo viên sử dụng nhiều phương pháp dạy học tích cực: Phương pháp hoạt động nhóm, phương pháp khăn trải bàn, phương pháp công não, phương pháp trò chơi ... Đó là cách thức dạy học theo lối phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh, giáo viên là người giữ vai trò hướng dẫn, gợi ý, tổ chức, giúp cho người học tự tìm kiếm, khám phá những tri thức mới theo kiểu tranh luận, hội thảo theo nhóm. Giáo viên có vai trò là trọng tài, cố vấn điều khiển tiến trình giờ dạy do đó chú ý đến đối tượng học sinh, coi trọng việc nâng cao quyền năng cho người học. Giáo viên là người nêu tình huống, kích thích hứng thú, suy nghĩ và phân xử các ý kiến đối lập của học sinh; từ đó hệ thống hoá các vấn đề, tổng kết bài giảng, khắc sâu những tri thức cần nắm vững. Giáo án dạy học được thiết kế kiểu chiều ngang theo hai hướng song hành giữa hoạt động dạy của thầy và học của trò.Giáo viên thiết kế bằng giáo án điện tử. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học. Đổi mới phương pháp dạy học chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực 2 của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh vận dụng được cái gì qua việc học. Đổi mới quan hệ giáo viên - học sinh theo hướng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội. Trong dạy học tích hợp ở bài dạy làm cho qúa trình học tập có ý nghĩa; xác định rõ mục tiêu, phân biệt cái cốt yếu và cái ít quan trọng hơn, dạy học sử dụng kiến thức trong tình huống, lập mối liên hệ giữa các khái niệm đã học, tránh những kiến thức, kỹ năng trùng lặp, các kiến thức gắn liền với kinh nghiệm sống của học sinh, có điều kiện phát triển kỹ năng chuyên môn, chú trọng kỹ năng thực hành, vận dụng giải quyết các vấn đề thực tiễn, coi trọng rèn luyện và tự học, giảm bớt thuyết trình, diễn giải; tăng cường dẫn dắt, điều khiển, tổ chức, xử lý tình huống do đó giúp cho giờ học sẽ trở nên sinh động hơn, vì không chỉ có giáo viên là người trình bày mà học sinh cũng tham gia vào quá trình tiếp nhận kiến thức, từ đó phát huy tính tích cực của học sinh,góp phần phát triển tư duy liên hệ, liên tưởng cho các em. Tạo cho học sinh một thói quen trong tư duy, lập luận từ đó giúp học sinh nhận thức vấn đề một cách thấu đáo. Giúp học sinh hứng thú học tập, khắc sâu được kiến thức đã học và làm cho quá trình học tập có ý nghĩa. Bằng cách gắn học tập với cuộc sống hàng ngày, trong quan hệ với các tình huống cụ thể mà học sinh sẽ gặp sau này, hòa nhập thế giới học đường với thế giới cuộc sống. Trong bài học sinh được tăng cường vận dụng kiến thức tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến thức một cách máy móc. Các chủ đề tích hợp, liên môn giúp cho học sinh không phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau, vừa gây quá tải, nhàm chán, vừa không có được sự hiểu biết tổng quát cũng như khả năng ứng dụng của kiến thức tổng hợp vào thực tiễn. Tiến trình bài dạy được bố trí các phần khác SGK học sinh được vận dụng nhiều kiến thức các môn để giải thích các hiện tượng ngoài thực tế và trong cuộc sống, các em vận dụng môn hóa để biết được cấu trúc hóa học của các loại cacbohiđrat và lipit, vận dụng môn vật lí để thấy được tính chất vật lí của cacbohiđrat và lipit từ đó vận dụng chúng vào trong thực tế, vận dụng môn công nghệ 10 để biết sản xuất thức ăn cho vật nuôi, vận dụng môn địa lí để thấy được sự phân bố của các loại cây trồng lương thực và cây công nghiệp, với môn giáo dục công dân giáo dục các em ý thức ăn uống hợp lí cân đối giữa các chất trong khẩu phần ăn hàng ngày, môn văn giúp các em quý trọng nguồn lương thực thực phẩm từ cây trồng mà gia đình và nông dân làm ra…Đặc biệt các em được trải nghiệm sáng tạo, tự tay mình làm ra các sản phẩm có ý nghĩa như mứt dừa, dầu dừa, tinh bột nghệ, tinh bột sắn dây trên cơ sở vận dụng kiến thức các môn học. Bài Cacbohiđrat và lipit được dạy trong 3 tiết ( Dạy bằng giáo án điện tử - Powerpoint) trong đó 2 tiết dạy lí thuyết, 1 tiết học sinh báo cáo các sản phẩm trải nghiệm sáng tạo được ứng dụng từ việc vận dụng kiến thức liên môn để làm một số sản phẩm. Trong các tiết dạy cùng với việc tích hợp nhiều môn học vào để dạy, giáo viên sử dụng nhiều phương pháp dạy học tích cực, học sinh học lí thuyết kết hợp với thực hành, được trải nghiệm sáng tạo tự bản thân làm ra các sản phẩm có giá trị: Do đó giờ học sôi động, phát triển tư duy và năng lực ở các em học sinh. 3 3. Hiệu quả kinh tế, xã hội dự kiến đạt được a. Hiệu quả kinh tế: Thực tế cho thấy giảng dạy tích hợp liên môn bài “Cacbohiđrat và lipit” nói riêng và dạy tích hợp liên môn nói chung đem lại lợi ích là kích thích giáo viên tư duy và không ngừng trau dồi kiến thức ở nhiều lĩnh vực, bộ môn khác nhau để có kiến thức sâu, rộng đủ để đáp ứng với những đòi hỏi ngày càng cao của dạy học hiện nay. Bên cạnh đó học sinh hứng thú với những tiết học hơn, dễ hiểu và hiểu sâu nội dung bài học. Đặc biệt các em sẽ có những chuyển biến rõ rệt trong khả năng vận dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tiễn. Từ đó khuyến khích học sinh vận dụng kiến thức của các môn học khác nhau để giải quyết các tình huống thực tiễn, tăng cường khả năng vận dụng tổng hợp, khả năng tự học, tự nghiên cứu. Cụ thể, với bài dạy Cacbohiđrat và lipit các em được vận dụng nhiều môn học khác nhau vào trong bài học và vận dụng kiến thức các môn để gải thích các hiện tượng ngoài thực tế liên quan đến bài học. Đặc biệt các em biết tự tay làm ra các sản phẩm rất có ý nghĩa trong cuộc sống như mứt dừa, tinh dầu gấc, tinh dầu dừa và tinh bột nghệ từ đó làm cho các em thêm yêu lao động và yêu cuộc sống hơn. Với những em muốn tăng thu nhập cho gia đình các em biết cách làm các sản phẩm trên để bán ra thị trường và hướng dẫn cho gia đình, người thân, bạn bè cùng làm để tạo ra các sản phẩm sạch và tốt cho sức khỏe con người. Kết quả cụ thể như sau - Với bài kiểm tra: Sau khi chấm bài kiểm tra chúng tôi thấy 100% học sinh đã biết trình bày ý tưởng của mình trong việc giải thích vấn đề, trả lời được câu hỏi nêu ra. Đặc biết các em biết tích hợp kiến thức của các môn học để làm bài. - Đối với sản phẩm nghiên cứu khoa học:Trên cơ sở vận dụng kiến thức liên môn trong dạy bài “ cacbohiđrat và lipit” giáo viên hướng dẫn 2 học sinh:Em Đặng Diệu Linh, lớp 10 A, em Trần Anh Tuấn, lớp 10B làm ra sản phẩm dầu dừa, sáp dừa trên cơ sở vận dụng kiến thức vật lí và hóa học của dầu dừa từ đó tìm ra giải pháp chế biến dầu dừa rút ngắn được thời gian và đảm bảo chất lượng của dầu dừa và sáp dừa trong việc trị nẻ, dưỡng da, trị muỗi đốt, côn trùng cắn, son dưỡng môi, kem chống nắng và nhiều công dụng khác trong việc chăm sóc sức khỏe và làm đẹp cho con người.Với sản phẩm trên 2 học sinh đã đạt giải khuyến khích trong cuộc thi nghiên cứu khoa học vào tháng 12 năm 2016 do sở giáo dục và đào tạo Ninh Bình tổ chức. Sản phẩm được người tiêu dùng rất ưa chuộng, hài lòng và phản ánh rất tích cực. Sản phẩm dầu dừa 4 Sản phẩm sáp dừa Kết quả nghiên cứu khoa học của học sinh Đặng Diệu Linh - Đối với học sinh lớp 10E các em đã làm ra các sản phẩm mứt dừa, dầu gấc, tinh bột nghệ, tinh bột sắn dây cho bản thân và gia đình. Một số sản phẩm của học sinh lớp 10E Sản phẩm dầu gấc 5 Sản phẩm mứt dừa Sản phẩm tinh bột nghệ Sản phẩm tinh bột sắn dây b. Hiệu quả xã hội Bài học giúp học sinh học tập thông minh và vận dụng sáng tạo kiến thức, kĩ năng và phương pháp của khối lượng tri thức toàn diện, hài hòa và hợp lí trong giải quyết các tình huống khác nhau và mới mẻ trong cuộc sống hiện đại. 6 Bài dạy làm cho nhà trường gắn liền với thực tiễn cuộc sống, với sự phát triển của cộng đồng. Những nội dung dạy học sinh theo các chủ đề làm cho học sinh có nhu cầu học tập để giải đáp được những thắc mắc, phục vụ cho cuộc sống của mình và cộng đồng. Học theo hướng tích hợp sẽ giúp cho các em quan tâm hơn đến con người và xã hội ở xung quanh mình, việc học gắn liền với cuộc sống đời thường là yếu tố để các em học tập. Những thắc mắc nảy sinh từ thực tế làm nảy sinh nhu cầu giải quyết vấn đề của các em ví dụ các em thắc mắc tại sao khi đói hoặc mệt uống nước đường hoặc nước hoa quả ta thấy khỏe hơn, tại sao vào mùa đông mỡ động vật bị đông còn dầu thực vật lại không, tại sao người già không nên ăn nhiều mỡ động vật, tại sao dầu mỡ chiên để lâu bị ôi thiu, tại sao về mùa lạnh hanh khô người ta thường bôi kem chống nẻ…Với kiến thức liên môn đặc biệt là môn lí, hóa và một số các môn khác giúp các em giải quyết được các vấn đề trong thực tiễn cuộc sống một cách dễ dàng hơn. 4. Điều kiện và khả năng áp dụng * Điều kiện áp dụng - Qua thực tế dạy ở trường cho thấy học sinh rất hào hứng học tập, tích cực thực hiện nhiệm vụ mà giáo viên giao cho. Để việc dạy học tích hợp liên môn được thường xuyên và đạt kết quả cao cần một số điều kiện sau: - Nhà trường cần tăng cường đưa chủ đề dạy học vào các dịp hội giảng - Giáo viên cần chủ động trong việc tiếp cận chủ đề dạy học tích hợp liên môn. - Tích cực cho học sinh tham gia các cuộc thi liên quan đến chủ đề tích hợp, liên môn mà bộ đã phát động. - Cần có các phương tiện dạy học, học sinh chuẩn bị bài kỹ ở nhà trước khi đến lớp và phải mạnh dạn, tự tin bộc lộ ý kiến, quan điểm. Giáo viên phải chuẩn bị kỹ bài giảng, thiết kế giờ dạy, lường trước các tình huống để chủ động tổ chức giờ dạy có sự phối hợp nhịp nhàng giữa hoạt động của thầy và hoạt động của trò. - Cần có sự phối hợp đồng bộ, tăng cường cơ sở vật chất, đổi mới và tăng thêm các trang thiết bị phục vụ dạy và học hiện đại trong các nhà trường, chuẩn hoá đội ngũ giáo viên, tăng cường hoạt động tích cực của chủ thể học sinh, đẩy mạnh hơn nữa công tác xã hội hoá giáo dục. * Khả năng áp dụng - Được áp dụng trong dạy học tích hợp ở trường THPT - Dễ dàng áp dụng trongthực tế giảng dạy, không tốn kém. Chúng tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trong đơn là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật. 7 Nho Quan, ngày 25 tháng 04 năm 2017 Người nộp đơn XÁC NHẬN CỦA LÃNH ĐẠO ĐƠN VỊ CƠ SỞ Đinh Đức Hùng Nguyễn Thị Sen 8 PHỤ LỤC NỘI DUNG MINH HỌA CỦA SÁNG KIẾN Tiết 1: CACBOHIĐRAT (GLUXIT) I. Mục tiêu * Kiến thức. - Môn sinh học + Biết được khái niệm chung, phân loại và chức năng của cacbohiđrat. + Sự chuyển hóa cacbohiđrat trong cơ thể con người. + Ứng dụng của Cacbohiđrat trong đời sống con người - Môn vật lí + Học sinh hiểu rõ tính chất vật lý và trạng thái tự nhiên của Cacbohiđrat. + Phân loại được cacbohiđrat gồm monosaccarit (đường đơn), đisaccarit (đường đôi) polisaccarit (đường đa) và nêu được cụ thể tính chất vật lí và trạng thái tự nhiên của một số cacbohiđrat tiêu biểu: glucôzơ (đường nho), saccarozơ, tinh bột, xenlulozơ. - Môn hóa học + Biết được công thức phân tử, công thức về tính số mol và tính chất hóa học của Cacbohiđrat và làm được các bài tập về Cacbohiđrat. - Môn toán + Biết tính toán các bài tập về Cacbohiđrat + Biết xây dựng khẩu phần ăn cho bản thân trong một bữa và trong một ngày - Môn giáo dục công dân Giáo dục các em có ý thức trong ăn uống đảm bảo cân đối các nhóm chất trong khẩu phần ăn để có một cơ thể khỏe mạnh và tránh béo phì liên quan đến bệnh tật . - Môn công nghệ Sản xuất thức ăn cho vật nuôi (Bài 20- Công nghệ 10) - Môn quốc phòng Ăn uống đầy đủ có một cơ thể khỏe mạnh để học tập tốt trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc. - Giáo dục môi trường Giáo dục học sinh ý thức bảo vệ môi trường sống xung quanh, ăn thực phẩm sạch, chế độ ăn uống, cân bằng, hợp lí tránh béo phì và bệnh tật. * Kĩ năng: - Rèn kĩ năng so sánh, kĩ năng làm bài tập. - Giúp các em rèn tốt khả năng tư duy, thảo luận nhóm, thu thập thông tin, phân tích các kênh hình, kênh chữ, liên hệ thực tế và kĩ năng trình bày một vấn đề. - Biết vận dụng kiến thức liên môn trong giải quyết vấn đề thực tiễn. 9 - Rèn cho học sinh kĩ năng xây dựng khẩu phần ăn uống lành mạnh cân đối giữa chất bột, chất béo tránh béo phì và các bệnh tật khác. * Thái độ: - Giáo dục ý thức trong chế độ ăn uống đảm bảo đủ các nhóm chất để phòng và chống bệnh tật. - Nghiêm túc, hợp tác tốt, linh hoạt trong các hoạt động vận dụng kiến thức liên môn trong việc lĩnh hội kiến thức. - Giáo dục học sinh có ý thức ăn các thực phẩm sạch, cách làm và trồng các sảm phẩm sạch cung cấp thức ăn hằng ngày cho bản thân và gia đình. * Định hướng năng lực: Phát triển năng lực chuyên môn: Phát triển năng lực chuyên môn lĩnh hội tri thức với tư cách là 1 chủ thể. Phát triển năng lực phương pháp: Phát triển năng lực thu thập, xử lí, đánh giá thông tin và năng lực trình bày 1 vấn đề. Phát triển năng lực xã hội: Phát triển năng lực làm việc nhóm, trình bày trước đông người. Phát triển năng lực trải nghiệm sáng tạo tự bản thân mỗi học sinh làm ra các sản phẩm phục vụ cho bản thân, cho gia đình và cuộc sống từ đó tìm thấy các giá trị trong lao động. II. Chuẩn bị * Giáo viên - Giáo án - Máy chiếu - Tranh ảnh về một số Cacbohiđrat Nho Chuối 10 Gạo Khoai Mật ong Tre, nứa Ngô Đường mía Bông Sắn Đường thốt nốt Len 11 - Mẫu vật thật về cacbohiđrat: Ngô, khoai, sắn, chuối, củ nghệ, gạo…. - Phiếu học tập Các loại đường Cấu trúc Ví dụ Đường đơn (Monosacarit) Đường đôi (Đisaccarit) Đường đa (Polisaccarit ) - Trò chơi ô chữ - Quà ( Phát phần thưởng cho đội chiến thắng ở trò chơi ô chữ) - Các câu hỏi kiểm tra. Câu 1: Trong phân tử của cacbohiđrat luôn có A. nhóm chức axit. B. nhóm chức xeton. C. nhóm chức ancol. D. nhóm chức anđehit. Đáp án: C Câu 2: Chất thuộc nhóm monosaccarit là A. glucozơ. B. saccarozơ. C. tinh bột. D. xenlulozơ. Đáp án: A Câu 3: Chất thuộc loại đisaccarit là A. glucozơ. B. saccarozơ. C. xenlulozơ. D. fructozơ. Câu 4: Chất thuộc nhóm polisaccarit là A. glucozơ. B. saccarozơ. C. xenlulozơ. D. mantozơ. Đáp án: C Câu 5: Công thức nào sau đây là của xenlulozơ ? A. [C6H7O2(OH)3]n. B. [C6H8O2(OH)3]n. C. [C6H7O3(OH)3]n. D. [C6H5O2(OH)3]n. Đáp án: A Câu 6: Trong điều kiện thích hợp glucozơ lên men tạo thành khí CO2 và A. C2H5OH. B. CH3COOH. C. HCOOH. D. CH3CHO. Đáp án: A Câu 7: Khi thủy phân saccarozơ thì thu được A. ancol etylic. B. glucozơ và fructozơ. C. glucozơ. D. fructozơ. Đáp án: B Câu 8: Dãy các chất nào sau đây đều có phản ứng thuỷ phân trong môi trường axit? A. Tinh bột, xenlulozơ, glucozơ. B. Tinh bột, xenlulozơ, fructozơ. C. Tinh bột, xenlulozơ, saccarozơ. D. Tinh bột, saccarozơ, fructozơ Đáp án: C 12 Câu 9: Loại thực phẩm không chứa nhiều saccarozơ là : A. đường phèn. B. mật mía. C. mật ong. Đáp án: C Câu 10: Chất không tan trong nước lạnh là : A. glucozo. B. tinh bột. C. saccarozo. Đáp án: B * Học sinh - Bảng nhóm, bút dạ. - Tranh ảnh về cacbohiđrat - Các mẫu vật thật về cacbohiđrat - Chuẩn bị nội dung liên quan đến bài học. III. Hoạt động dạy học và tiến trình dạy học Hoạt động của giáo viên và học sinh GV: Yêu cầu học sinh báo cáo và trình bày về các mẫu vật đã chuẩn bị ở nhà. GV: Chuyển giao nhiệm vụ học tập yêu cầu học sinh xếp các thực phẩm tương ứng với các hợp chất hữu cơ vào trong bảng phụ. Các thực phẩm chứa nhiều cacbohiđrat, các thực phẩm chứa nhiều lipit. Giáo viên khái quát vào bài. D. đường kính. D. fructozo. Nội dung Một số thực phẩm giàu cacbohidrat GV: Chiếu công thức cấu tạo của I. Cacbohiđrat glucôzơ. 1. Khái niệm Cacbohiđrat là những hợp chất hữu cơ tạp chức, có chứa nhiều nhóm hyđroxyl (-OH) và có nhóm cacbonyl (-CO-) trong phân tử, thường có công thức chung là Cn(H2O)m. 13 - Là hợp chất hữu cơ chứa 3 nguyên tố : C, H,O. - Cấu tạo theo nguyên tắc đa phân. Đơn phân : glucôzơ, fructôzơ, galactôzơ. Công thức cấu tạo của Glucôzơ GV: Yêu cầu học sinh quan sát và nhận 2. Phân loại Các loại Cấu trúc xét về công thức cấu tạo của glucôzơ : đường - Các nguyên tố cấu tạo nên ? Đường đơn Là những - Các nhóm chức trong phân tử ? (Monosacarit) cacbohiđrat -> khái quát khái niệm về cacbohiđrat đơn giản nhất không HS: Tích hợp kiến thức môn hóa học trả bị thuỷ phân. lời. Gồm 2 phân tử đường GV: Chiếu slide đơn liên kết Công thức một vài cacbohiđrat với nhau Đường đôi bằng mối (Đisaccarit) liên kết Đường đơn Đường đôi Đường đa glicôzit khi bị thuỷ phân sinh ra 2 phân tử monosaccarit Gồm rất nhiều phân GV: Yêu cầu các nhóm phân biệt đường tử đường đơn, đường đôi, đường đa và trình bày đơn liên kết vào bảng nhóm. Đường đa với nhau khi Các loại đường Cấu trúc Ví dụ (Polisaccarit ) bị thủy phân Đường đơn sinh ra nhiều (Monosacarit) phân tử monosaccarit 14 Ví dụ Glucozơ (đường nho), fructozơ Saccarozơ (đường mía), mantozo, Lactozo (đường sữa) Tinh bột, xenlulozơ Glicôgen, Kitin… Đường đôi (Đisaccarit) Đường đa (Polisaccarit ) GV: Yêu cầu đại diện nhóm trình bày, các nhóm khác nhận xét bổ sung GV: Nhận xét hoạt động của từng nhóm và chốt kiến thức. GV: Chiếu slide về công thức cấu tạo của Xenlulozơ. Giáo viên nhấn mạnh liên kết giữa 2 phân tử đường đơn là liên kết glicozit. GV: Chiếu slide về công thức cấu tạo của một số loại đường. GV: Phát cho học sinh mỗi nhóm các tranh ảnh về một số củ, quả, hạt: Nho, mía, xoài, dứa, cải củ, lúa mì, mật ong, thốt nốt, khoai, rong riềng, gạo, ngô, tre. GV: Yêu cầu học sinh dán các tranh ảnh vào bảng phụ tương ứng với các loại cacbohiđrat tương ứng. 15 Cacbohiđrat Đường đơn Đường đôi Đường đa Tranh ảnh HS: Hoạt động nhóm GV: Yêu cầu các nhóm treo kết quả. GV:Chiếu slide về đáp án phiếu học tập và nhận xét từng nhóm. Đáp án phiếu học tập Cacbohiđrat Tranh ảnh Đường đơn Đường đôi Đường đa GV: Khi thủy phân đường saccarôzơ (dưới tác động của enzim hay nhiệt độ) ta thu được các sản phẩm đường đơn nào? HS: Tích hợp kiến thức hóa học trả lời. GV: Yêu cầu học sinh trưng bày mẫu vật thật: Khoai lang, ngô, nho, chuối, mía, bông, gạo. HS: Sắp xếp vào các nhóm cacbohiđrat tương ứng. HS: Hoạt động theo nhóm GV: Yêu cầu đại diện nhóm trình bày. Các nhóm khác nhận xét bổ sung. GV: Nhận xét sự hoạt động của từng nhóm và chốt kiến thức. 3. Chức năng của cacbohiđrat. – Là nguồn năng lượng dự trữ của tế bào và cơ thể. Ví dụ, đường lactôzơ là đường sữa, glicôgen là nguồn dự trữ năng lượng ngắn hạn. Tinh bột là nguồn năng lượng dự trữ trong cây. GV: Chiếu một vài thực phẩm chứa các – Cấu tạo nên tế bào và các bộ phận của cơ loại đường đơn, đường đôi, đường đa. 16 GV: Yêu cầu từng nhóm hoạt động với phương pháp khăn trải bàn trình bày chức năng của cacbohiđrat GV: Nhấn mạnh vai trò của cacbohiđrat đối với con người. GV: Tại sao khi mệt, uống nước đường (nước mía, nước hoa quả người ta cảm thấy khỏe hơn) ? GV: Ðối với người: Vài trò chính của cacbohiđrat là sinh năng lượng. Hơn một nửa năng lượng của khẩu phần do gluxit cung cấp, 1g gluxit khi đốt cháy trong cơ thể cho 4,3 kcal. Ở gan, glucoza được tổng hợp thành glycogen. Gluxit ăn vào trước hết chuyển thành năng lượng, số dư một phần chuyển thành glycogen và một phần thành mỡ dự trữ.. GV: Gắn tình hình sản xuất cacbohiđrat ở địa phương Nho Quan: lúa, ngô, khoai, sắn. thể. Ví dụ: Xenlulôzơ là loại đường cấu tạo nên thành tế bào thực vật, kitin cấu tạo nên thành tế bào nấm và bộ xương ngoài của nhiều loài côn trùng hay một số loài động vật khác. Cacbohiđrat liên kết với prôtêin tạo nên các phân tử glicôprôtêin là những bộ phận cấu tạo nên các thành phần khác nhau của tế bào. GV: Chiếu slide về sự chuyển hóa cacbohiđrat (gluxit) trong cơ thể. GV: Yêu cầu HS trình bày sự chuyển hóa cacbohiđrat trong cơ thể con người. 4. Sự chuyển hóa cacbohiđrat trong cơ GV: Vì sao khi đói chân tay bủn rủn, hoa thể mắt, chóng mặt? GV: Từ đó khái quát tầm quan trọng của cacbohiđrat trong bữa ăn hằng ngày. Từ chức năng của cacbohiđrat giáo viên nhấn mạnh vai trò của nền kinh tế nông nghiệp đối với con người GV: Tích hợp môn địa lí 12 bài 22: Vấn đề phát triển nông nghiệp Đẩy mạnh sản xuất lương thực có tầm quan trọng đặc biệt: + Đảm bảo lương thực cho nhân dân 17 + Cung cấp thức ăn cho chăn nuôi + Làm nguồn hàng xuất khẩu… GV đặt câu hỏi: Hậu quả của việc ăn uống mất cân bằng cacbohiđrat trong khẩu phần ăn HS: Sử dụng kiến thức sinh học và kết hợp kiến thức thực tế trả lời. GV: Đưa ra tác hại của việc béo phì và tai biến do bệnh tiểu đường. GV: Chiếu slide cơ chế sinh bệnh của triệu chứng hôn mê trong đái đường. 5. Hậu quả của việc ăn uống mất cân bằng cacbohiđrat trong khẩu phần ăn. a. Nếu thừa cacbohiđrat Cơ thể nếu bị quá tải với cacbohiđrat -> cacbohiđrat dư thừa trở thành chất béo, dự trữ trong các mô mỡ -> Béo phì và nguy cơ dẫn đến bệnh tiểu đường loại II b. Nếu thiếu cacbohiđrat - Thiếu đường trong cơ bắp GV: Vì sao không nên ăn nhiều thức ăn - Bộ não mờ, hay quên, làm việc chậm chạp chứa cacbohiđrat tinh chế ? - Hơi thở khó chịu từ một quá trình chuyển GV: Cung cấp cho học sinh thêm thông hóa chất béo. tin cacbohiđrat tinh chế là những thực - Táo bón... phẩm giàu cacbohiđrat đã thông qua nhiều mức chế biến làm sạch, đã mất tối đa các chất kèm theo cacbohiđrat trong thực phẩm. Mức tinh chế càng cao, lượng mất các thành phần cấu tạo càng lớn, chất xơ bị loại trừ càng nhiều, hàm lượng cacbohiđrat càng tăng và thực phẩm trở nên dễ tiêu hơn. Cacbohiđrat tinh chế dễ gây béo phì, rối loạn chuyển hóa mỡ và colesteron ở người già, người ít lao động chân tay. Thuộc loại cacbohiđrat tinh chế cao có: - Các loại đồ ngọt, trong đó lượng đường quá 70% năng lượng hoặc có hàm lượng đường thấp (40- 50%) nhưng mỡ cao (>30% ). - Bột ngũ cốc tỉ lệ xay xát cao, hàm lượng xeluloza ở mức 0,3% hoặc thấp chúng dễ tạo mỡ để tích chứa trong cơ 18 thể. GV: Giáo dục ý thức ăn uống cho học sinh. Hạn chế ăn những cacbohiđrat tinh chế ưu tiên ăn cacbohiđrat từ các loại quả, củ, hạt… từ thiên nhiên. 6. Ứng dụng của cacbohiđrat trong đời GV: Yêu cầu các nhóm hoạt động với sống con người. hình thức khăn trải bàn về ứng dụng của - Làm thức ăn cho con người và động vật. cacbohiđrat. - Làm thuốc chữa bệnh HS: Hoạt động nhóm với hình thức khăn - Làm nguồn hàng xuất khẩu trải bàn - Sử dụng trong y học… GV: Gọi đại diện nhóm trình bày. Nhóm khác nhận xét bổ sung. GV: Nhận xét hoạt động của các nhóm và chốt kiến thức GV: Yêu cầu học sinh kể một số sản phẩm tinh bột được làm từ quê hương Nho Quan. HS: Kể tên được 1 số sản phẩm tinh bột được làm trên địa bàn huyện Nho Quan: Tinh bột nghệ, tinh bột sắn dây...... GV: Từ vai trò ứng dụng của cacbohiđrat. Giáo viên tích hợp môn công dân và môn văn giáo dục học sinh ý thức tiết kiệm, quý trọng các sản phẩm lương thực, thực phẩm mà gia đình và con người làm ra. Ở đây một hạt cơm rơi Ngoài kia bao giọt mồ hôi thấm đồng Hoặc Cày đồng đang buổi ban trưa Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày Ai ơi bưng bát cơm đầy Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần. 19 IV. Củng cố Giáo viên tổ chức trò chơi ô chữ và phổ biến luật chơi. GV: Chiếu slide về trò chơi ô chữ. Trò chơi ô chữ Luật chơi: Mỗi đội được chọn 1 từ hàng ngang. Cả 4 đội cùng trả lời vào bảng trong vòng 10 giây. Mỗi từ hàng ngang trả lời đúng tương ứng 10 điểm. Hết một lượt chơi (4 hàng ngang). Các đội được quyền trả lời từ hàng dọc. Từ hàng dọc đúng được 40 điểm. Từ hàng dọc có 6 chữ cái được xếp không theo trật tự. Học sinh phải tìm ra từ chìa khóa. Giáo viên tổng kết số điểm. Đội nào điểm cao nhất sẽ nhận được phần quà . Nội dung ô chữ: Hàng ngang số 1 (7 chữ cái) : Đây là một loại đường còn gọi là đường nho Hàng ngang số 2 (9 chữ cái): Loại đường cấu tạo nên thành tế bào thực vật. Hàng ngang số 3 (8 chữ cái): Đồng phân của glucôzơ Hàng ngang số 4 (7 chữ cái): Là một loại đường đa có nhiều trong ngũ cốc. Hàng ngang số 5 (12 chữ cái): Tên gọi khác của đường đa. Hàng ngang số 6 (7 chữ cái): Là loại đường có nhiều trong lúa mì. Từ chìa khóa - từ hàng dọc: (6 chữ cái) Tên gọi khác của cacbohiđrat. Từ hàng dọc : GLUXIT V. Bài tập về nhà Giáo viên phát cho học sinh các câu hỏi sau và yêu cầu học sinh làm vào vở bài tập. Câu 1. Tại sao người không tiêu hoá được Xenlulôzơ nhưng chúng ta vẫn cần phải ăn rau xanh hàng ngày ? Câu 2. Tại sao 1 số người không uống được sữa? Câu 3. Nêu sự giống nhau và khác nhau cơ bản của xenlulôzơ và glicôgen về cấu trúc? Câu 4. Nhiệm vụ cung cấp glucôzơ cho cơ thể thực vật của tinh bột như thế nào ? Vì sao khi thủy phân tinh bột enzim không phân hủy được xenlulôzơ? Câu 5. So sánh cấu tạo của tinh bột và xenlulôzơ? Câu 6: Glicogen được hình thành như thế nào? Câu 7: Tại sao trẻ em ăn bán kẹo vặt có thể dẫn đến suy dinh dưỡng và còi xương ? 20