Tài liệu Skkn vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh

Sáng kiến kinh nghiệm“Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” I.PHẦN MỞ ĐẦU: I.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI: Nói đến mĩ thuật là nói đến cái hay cái đẹp. Trong cuộc sống con người ta luôn nỗ lực để hoàn thiện bản thân, hướng đến sự hoàn mĩ cả hình thức lẫn tâm hồn. Muốn mình phát triển toàn diện thì phải cố gắng hoàn thiện bản thân ở nhiều lĩnh vực, để góp sức mình xây dựng cho đất nước ngày càng giàu đẹp hơn. Chính vì vậy đất nước ta luôn đề cao vai trò của giáo dục. Luôn khẳng định giáo dục là quốc sách hàng đầu để phát triển đất nước. Song song với điều đó việc giáo dục thẩm mĩ trong nhà trường cho học sinh cũng đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách cho học sinh, để hướng các em đến sự phát triển toàn diện về đức- trí- thể-mĩ. Trong quá trình dạy học ở trường THCS Nguyễn Tất Thành tôi thấy bộ môn Mĩ thuật đã thực sự thu hút được các em. Nhưng đa số các em chỉ biết vẽ theo cảm xúc riêng của mình mà nhiều khi quên mất rằng: “Nghệ thuật chân chính bao giờ cũng bắt nguồn từ cuộc sống ”. đặc biệt trong bài vẽ tranh phong cảnh của các em, đa phần các em chỉ biết đặt bút xuống là vẽ chứ chưa có ý tưởng cụ thể, chưa có sự chuẩn bị, không dựa trên tư liệu ghi chép từ thực tế, nên các bức tranh của các em chưa phong phú về nội dung và hình thức thể hiện, rất khô cứng và buồn tẻ, chưa có hồn do vốn biểu tượng nghèo nàn và thiếu cảm xúc. Chính vì vậy trong những năm làm công tác giảng dạy tại trường THCS Nguyễn Tất Thành tôi luôn suy nghĩ làm cách nào để giúp các em có thể chọn được nội dung phù hợp, xây dựng bố cục, hình ảnh phong phú, sinh động, màu sắc hài hòa rõ trọng tâm. Khi đã làm tốt được những yêu cầu này các em sẽ cảm thấy hứng thú và yêu thích môn học hơn. Từ những lí do trên tôi mạnh dạn chọn và thực hiện đề tài vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh. I.2. MỤC TIÊU NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI: - Giúp giáo viên có phương pháp dạy môn Mĩ thuật hiệu quả nhất để phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh, trong quá trình học tập mĩ thuật ở trường THCS. - Hệ thống lại phương pháp kí họa cho học sinh, giúp học sinh vận dụng phương pháp này vào trong bài vẽ tranh đề tài tranh phong cảnh và phong cảnh quê hương của mình. - Truyền tải được toàn bộ vấn đề mà mình đã nghiên cứu đến với các đối tượng học sinh. Học sinh lĩnh hội kiến thức và vận dụng vào các bài vẽ tranh của mình một cách chủ động, tích cực, sáng tạo. I.3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU: Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh đề tài.Tranh phong cảnh ở khối lớp 7 và phong cảnh quê hương ở khối lớp 9. I.4. GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU: Học sinh khối lớp 7 và khối lớp 9 trường THCS Nguyễn Tất Thành. Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 1 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” I.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: * Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận: - Nghiên cứu qua sách giáo khoa, sách giáo viên lớp 7 và lớp 9 - Nghiên cứu qua nội dung tài liệu bồi dưỡng giáo viên THCS môn Mĩ thuật. * Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tế. - Nghiên cứu qua việc giảng dạy thực tế ở nhà trường THCS Nguyễn Tất Thành. * Phương pháp nghiên cứu hỗ trợ: - Dự giờ đồng nghiệp các tiết dạy vẽ tranh phong cảnh. - Dạy tiết thử nghiệm có đồng nghiệp góp ý rút kinh nghiệm. II. PHẦN NỘI DUNG: II.1 CƠ SỞ LÍ LUẬN: - Căn cứ vào nhiệm vụ, yêu cầu của bộ môn. - Căn cứ vào nội dung chương trình sách giáo khoa. - Với tư cách là nhà giáo, giáo viên trực tiếp giảng dạy tôi nhận thấy cần phải nghiên cứu kĩ cơ sở lí luận và nắm vững các kiến thức về bộ môn và phương pháp dạy bộ môn nhằm đạt được kết quả cao nhất. II.2. THỰC TRẠNG. a. Thuận lợi-khó khăn: *Thuận lợi: - Qua quá trình giảng dạy tôi thấy đa số các em đều yêu thích, hào hứng với môn học. Nhiều em có năng khiếu thể hiện bài vẽ tốt. - Kí họa về phong cảnh chủ yếu thực hiện ngoài trời nên học sinh có hứng thú trong học tập. - Sống ở vùng tây nguyên có nhiều cảnh lao động sản xuất, thiên nhiên phong phú để các em thực hiện các bài kí họa của mình. - Thường xuyên nhận được sự quan tâm từ Phòng giáo dục, Ban giám hiệu nhà trường và phụ huynh học sinh. - Có một số phương tiện hỗ trợ dạy học hiệu quả ( máy chiếu, mẫu vẽ, tranh ảnh.....) - Giáo viên luôn tận tình, tìm tòi, sáng tạo. Sử dụng nhiều phương pháp hay trong quá trình dạy học. *Khó khăn: - Cơ sở vật chất phục vụ cho việc dạy và học mĩ thuật còn nhiều khó khăn. Chưa có phòng học chức năng, chưa có đủ đồ dùng cần thiết để phục vụ cho môn học. - Nhiều phụ huynh còn nhìn nhận môn Mĩ thuật là môn học phụ nên thiếu sự đầu tư về đồ dùng học tập cho con em, dẫn đến kết quả học tập chưa đạt hiệu quả cao. - Các tiết học về kí họa còn ít nên các em chưa được thực hành nhiều. Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 2 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” - Một số học sinh còn lười biếng trong quá trình học và thực hành, làm bài theo kiểu đối phó, qua loa, đại khái. Đặc biệt trong các bài vẽ tranh phong cảnh của các em đa số vẽ theo cảm tính, theo suy nghĩ nên trong tranh không theo nguyên tắc về luật xa gần, cách trình bày bố cục còn tương tự như nhau, hình ảnh còn khô cứng chưa sinh động. b. Thành công - hạn chế: *Thành công: - Nâng cao năng lực quan sát, bao quát sự vật cho học sinh. Rèn luyện được cho các em khả năng nắm bắt đặc điểm, vẽ hình, từ đó thể hiện trong bài vẽ tranh tốt hơn. - Thông qua việc kí họa cảnh vật xung quanh mình các em sẽ cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên, cảnh vật, con người. Từ đó biết trân trọng, yêu quý cảnh đẹp tự nhiên. - Tăng khả năng làm việc lôgic, khoa học khi xây dựng hình ảnh bắt nguồn từ thực tế, sau đó mới đến vận dụng và hoàn chỉnh kiến thức thông qua việc thực hành trong bài vẽ tranh. *Hạn chế: - Thời gian để các em thực hiện kí họa lấy tư liệu sẽ bị bó hẹp nếu các em không chăm chỉ, chú ý tới môn học. - Môn Mĩ thuật chỉ đánh giá bằng nhận xét theo hai mức Đ và CĐ, điều này tạo tâm lí nhẹ nhàng cho các em nhưng cũng là nguyên nhân khiến nhiều em không nỗ lực trong quá trình học tập. c. Mặt mạnh - mặt yếu: *Mặt mạnh: - Được sự quan tâm chặt chẽ của ngành giáo dục với các đợt bồi dưỡng chuyên môn đã góp phần làm nâng cao chuyên môn, tích lũy thêm nhiều phương pháp dạy học mới hiệu quả hơn. - Ngày nay nhiều phụ huynh có tư tưởng tiến bộ, họ nhận thức được cần phải cố gắng đầu tư để con mình phát triển toàn diện về đức - trí - thể - mỹ. Chính vì thế môn học cũng có nhiều lợi thế hơn. - Học sinh sẽ cảm thấy hứng thú khi tham gia vào việc kí họa ngoài trời, bởi nó tạo được tâm lí thoải mái, sự mới lạ cho học sinh khi được thỏa sức chọn lựa góc cảnh mà mình thích, kích thích được sự tò mò thích khám phá, học hỏi ở học sinh. *Mặt yếu: - Trước những cảnh vật rộng lớn các em sẽ cảm thấy khó “thâu tóm”, nắm bắt để ghi chép khi các em chưa có nhiều kinh nghiệm và kĩ năng kí họa tốt. - Cơ sở vật chất còn hạn chế cũng là yếu tố ảnh hưởng tới chất lượng học tập của các em. d. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động: Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 3 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” * Về phía học sinh: - Tâm lí chung của các em đó là còn coi môn Mĩ thuật là môn học phụ nên các em chưa thực sự chú ý đầu tư. - Nhiều học sinh còn chưa chịu khó trong quá trình học tập, ít tìm tòi, khám phá. Đa số các em là con công nhân, đời sống còn nhiều khó khăn, ít điều kiện đầu tư về đồ dùng học tập để các em thực hành kí họa. * Về phía giáo viên: Một số đồng chí giáo viên chưa quan tâm sâu sát đến các bài vẽ tranh phong cảnh của các em. Thường để tự các em suy nghĩ, tham khảo trong sách vở nên không tránh khỏi việc các em chép tranh của các họa sĩ hoặc các bài vẽ mẫu. e. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra. Trong quá trình dạy học thì việc rèn luyện khả năng sáng tạo, tính độc lập, sự linh hoạt, năng động của học sinh là việc làm hết sức cần thiết để tạo ra con người hoàn chỉnh hơn cho thế hệ mới, những khả năng này không chỉ có ở những môn học khác mà trong môn Mĩ thuật giáo viên cũng nên phối hợp rèn luyện cho học sinh, việc kí họa ngoài trời sẽ đem lại cho các em nguồn cảm hứng mới, khơi dậy trong các em khả năng khám phá, tìm tòi. Tôi thấy kí họa là điều cần thiết để tạo cơ sở tốt ban đầu cho việc xây dựng một bố cục tranh phong phú và sinh động. Với tâm huyết của một người giáo viên, tôi thấy mình cần giúp các em tìm ra phương pháp mới để kích thích khả năng học tập, sáng tạo của các em. Tôi đã giành nhiều thời gian để tham khảo thêm các tài liệu, nghiên cứu từ thực tế giảng dạy của bản thân và sự giúp đỡ của các đồng chí đồng nghiệp để mạnh dạn chọn đề tài “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh”. Cho học sinh khối 7 và khối 9 ở trường THCS Nguyễn Tất Thành nhằm giúp các em học tốt hơn, nâng cao năng lực quan sát, nhận xét, cảm thụ cái đẹp, rèn luyện kĩ năng vẽ hình vận dụng kiến thức vào bài thực hành. II.3. NHỮNG GIẢI PHÁP VÀ BIỆN PHÁP ĐÃ THỰC HIỆN. a. Mục tiêu của giải pháp biện pháp: Nhằm rèn luyện kĩ năng kí họa ngoài trời cho học sinh, giúp học sinh làm bài sinh động, sáng tạo hơn, không bị lệ thuộc vào khuôn mẫu có sẵn trong sách giáo khoa và các bài tham khảo thông qua việc “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh”. b. Nội dung và cách thức thực hiện các giải pháp, biện pháp. Nội dung môn Mĩ thuật bao gồm các kĩ năng về cách thực hành một bài vẽ ở từng phân môn: trang trí, vẽ theo mẫu, vẽ tranh và sơ lược về lí thuyết mĩ thuật, học sinh được tìm hiểu nhận xét các tác phẩm mĩ thuật, giúp các em nâng cao năng lực cảm thụ và thêm yêu thích môn học này. Trong môn Mĩ thuật thì vẽ tranh là môn học có sự tổng hòa các yếu tố tạo hình như đường nét, hình khối, đậm nhạt, màu sắc. Sắp xếp chúng theo một khuôn khổ nhất định của một bức tranh thông qua cảm xúc của người vẽ để nêu bật được Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 4 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” nội dung chủ đề của bức tranh. Nhưng không phải khi nào người học cũng làm được điều đó theo sự tưởng tượng và cảm xúc của mình mà để đạt kết quả cao hơn trước khi học bài vẽ tranh phong cảnh và phong cảnh quê hương ở bài trước đó giáo viên dành ít phút cuối của bài học để hướng dẫn cho học sinh kí họa trước ở nhà làm cơ sở để vận dụng vào bài vẽ tranh, giáo viên cần hệ thống lại cho học sinh nhớ lại kí họa là gì? hướng dẫn cho các em một số chất liệu thông dụng có thể sử dụng khi kí họa. Sau khi học sinh đã nhớ được cách kí họa và cách sử dụng chất liệu thì giáo viên tiếp tục hướng dẫn các em cách chọn cảnh, cắt cảnh và tiến hành kí họa và yêu cầu các em thực hiện những công việc này ở nhà, để chuẩn bị trước cho tiết vẽ tranh phong cảnh ở khối lớp 7 và phong cảnh quê hương ở khối lớp 9. b.1. Kí họa: Giáo viên cần hệ thống lại cho học sinh nhớ lại khái niệm kí họa là gì: *Là hình thức vẽ nhanh nhằm ghi lại những nét chính, chủ yếu nhất đồng thời ghi lại cảm xúc của người vẽ về thiên nhiên, cảnh vật, con người. b.2. Chất liệu: Cần hướng dẫn cho học sinh sử dụng chất liệu phù hợp, gọn nhẹ với việc kí họa phong cảnh ngoài trời như: Bút chì, bút sắt, bút dạ, chì than, màu nước… b.3. Cách chọn cảnh và cắt cảnh: Là một khâu rất quan trọng để các em có thể chọn được cảnh phù hợp với nội dung bài học. b.3.1. Chọn cảnh: Thiên nhiên vô cùng phong phú, có những cảnh vật tự nó đã đẹp giống như một bức tranh tự nhiên, người vẽ không cần thêm bớt về bố cục cũng như màu sắc.Tuy nhiên không phải cảnh nào cũng đẹp và hoàn chỉnh, vì vậy cần hướng cho học sinh biết cách ngắm cảnh, chọn cảnh. Xem cảnh nào cảm thấy đẹp nhất và có cảm xúc nhất, đủ các yếu tố như: Bố cục đẹp, có xa, có gần, lớp trước, lớp sau, nhịp nhàng có trọng tâm để chọn khi bắt đầu kí họa. Bước đầu kí họa giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh tìm hiểu một số loại cây để các em không bị bỡ ngỡ khi nắm bắt đặc điểm. Từ đó chọn góc cảnh, ban đầu khi mới kí họa cảnh nên hướng cho các em chọn những phong cảnh đơn giản trước bởi vì trong cảnh bao la khi nhìn thường làm cho các em lúng túng, dễ bị ngợp mắt sẽ khó xác định trọng tâm, giới hạn khi kí họa, chính vì thế nên chọn một góc cảnh chỉ có hai hoặc ba vật thể để kí họa. Ví dụ: Dòng sông, con thuyền, chiếc cầu, cây xung quanh hoặc ngôi nhà và cây cối ....(Hình a,b) Như vậy học sinh sẽ từng bước làm quen được với việc kí họa từ hẹp đến rộng, từ gần đến xa, từ đơn giản đến phức tạp để khi đứng trước cảnh các em sẽ đủ tự tin chủ động trong việc “thâu tóm” đối tượng vào bức vẽ của mình. Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 5 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” Một số góc cảnh đẹp Hình a Hình b b.3.2. Cắt cảnh: - Giáo viên cần hướng cho học sinh cách cắt cảnh hiệu quả trong quá trình chọn cảnh để tìm ra bố cục đẹp nhất. Giáo viên có thể hướng dẫn cho học sinh cách làm bìa cứng để cắt cảnh hiệu quả hơn, bằng cách tạo khung ngắm nhỏ bằng bìa cứng khổ giấy khoảng 12 x 16 cm được cắt khoét rỗng theo hình chữ nhật hoặc dùng hai ngón tay cái và tay trỏ của hai bàn tay đan vào nhau tạo thành khung ngắm (hình a và hình b). khi chọn cảnh và cắt cảnh sẽ có hai phần chính là cảnh động hoặc tĩnh. Cảnh động là hoạt động của người hoặc lúc cây đang chuyển động trong gió, cảnh động thì cần tiến hành kí họa trước và ghi lại nhanh hơn. Hình a Hình b *Lưu ý học sinh những điều sau trong quá trình cắt cảnh: + Tránh mảng hình bằng nhau, giống nhau, đối xứng ở hai bên. + Tránh mảng hình quá lớn ở chính giữa tranh. + Tránh đường chéo góc cắt đôi tranh. + Tránh đường chân trời chạy ngang qua chính giữa bức tranh chia bức tranh làm hai phần bằng nhau. Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 6 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” b.3.3. Thực hành kí họa: Dựa vào khung ngắm, phác hình của cảnh vật trên giấy vẽ, có thể lấy một vật trong cảnh để so sánh. Ví dụ: lấy chiều cao của một ngôi nhà để so sánh với các đồ vật khác trong cảnh như lùm cây, đống rơm , con người.... Giáo viên hướng dẫn tỉ mỉ cho học sinh cách phác hình bằng nét thẳng, phác mảng hình lớn trước, hình mảng nhỏ sau. Luôn luôn so sánh các đường hướng của cảnh vật với đường tầm mắt. Không nên tham những chi tiết nhỏ, cần lược bỏ chi tiết không cần thiết, khi vẽ nên quy hình cảnh vật vào mảng hình lớn, không để ý vào chi tiết như sợi rơm, từng lá, quả của cây, từng chi tiết nhỏ của nhà cũng có thể bỏ bớt những mảng hình, hình mảng không đẹp. Cần nhắc các em có thể gợi đậm nhạt khi đã tương đối hoàn thiện về hình để tạo được chiều sâu không gian, lớp trước, lớp sau. Cần làm nổi rõ những cảnh ở lớp trước, cảnh trọng tâm. Có thể ban đầu những gì mà các em kí lại cảnh trong bài kí họa của mình chưa được tốt lắm, nét vẽ còn lúng túng, hình chưa được chính xác. Giáo viên có thể nhắc các em đưa bài để mình xem trước. Sau đó góp ý và hướng dẫn để các em chỉnh bài. Bài kí họa của các em sẽ hoàn chỉnh và tiến bộ hơn. (Một số bài kí họa tham khảo giáo viên giới thiệu cho học sinh xem trong quá trình hướng dẫn các em kí họa) a b Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 7 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” c d (Hình a kí họa nét và hình b,c,d kí họa nét có gợi đậm nhạt) b.4. Vận dụng vào bài vẽ tranh: Sau khi học sinh đã có hai hoặc ba bài kí họa đã chuẩn bị trước ở nhà, trong tiết học ở lớp giáo viên chọn một bài tốt nhất để các em dựa vào đó thể hiện bài làm vẽ tranh phong cảnh hoặc phong cảnh quê hương hoàn chỉnh. b.4.1. Xây dựng bố cục: - Đầu tiên giáo viên cần hướng dẫn cho học sinh dựa vào bài kí họa của mình để xây dựng bố cục. Dựa vào các mảng hình trong bài vẽ kí họa sắp xếp mảng chính, mảng phụ có trọng tâm, bố cục trong tranh phong cảnh phải theo sát những tư liệu đã kí họa và ít nhiều gợi được địa danh của cảnh vật như: đó là nơi nào thuộc địa danh và có đặc điểm gì? + Ví dụ: cảnh núi đồi hay cảnh đồng bằng, sông nước ... - Có nhiều hình thức thể hiện tranh phong cảnh, có thể thêm hoặc bớt một số chi tiết làm sao để tạo nên một tổng thể thống nhất và hợp lí về bố cục. Khi bố trí các mảng hình phải phối hợp sao cho tạo được một bố cục độc đáo mang vẻ đẹp riêng trong mỗi bài vẽ. b.4.2. Vẽ hình: - Dựa vào những mảng hình đã xây dựng để phác hình tổng thể theo các lớp của luật xa gần. Lớp hình ở trước, ở giữa và ở phía sau bằng những nét thẳng: + Lớp ở trước: là lớp gần với tầm mắt người nhìn nhất nên cần thể hiện hình to cao và rõ nhất, có thể gợi một số chi tiết của cây cối nhà cửa.. + Lớp ở giữa: còn gọi là lớp trung gian, khi vẽ sẽ được diễn tả thấp nhỏ hơn về hình so với lớp trước, không cần nhấn nhiều chi tiết. + Lớp ở sau: Là lớp ở xa nhất khi quan sát ta sẽ thấy cảnh vật thấp, nhỏ và mờ hơn các lớp trước, lưu ý học sinh không nhấn chi tiết. - Giáo viên nhắc học sinh đối với bài vẽ tranh phong cảnh ở khối lớp 7 thì cảnh vật là chính, có thể điểm thêm người hoặc không, nhưng đối với bài vẽ tranh Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 8 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” phong cảnh quê hương ở khối lớp 9, nên điểm thêm hình ảnh người sẽ làm bức tranh sinh động hơn. - Cũng cần lưu ý học sinh trong cách sử dụng đường nét của các em. Cảnh vật ở gần sẽ được nhấn đậm sắc sảo, nét ở xa có thể diễn tả nhỏ và mờ dần để gợi được không gian xa gần trong bài vẽ. b.4.3. Vẽ màu: Giáo viên hướng dẫn cho học sinh cách vẽ màu theo cảm xúc riêng của các em hoặc có thể vẽ màu dựa vào màu cảnh vật tự nhiên, thời gian mà các em đã kí họa phong cảnh đó. Lưu ý các em trong cách dùng màu cần nhấn được trọng tâm của hình ảnh chính trong tranh vẽ màu theo các lớp cảnh, có thể gợi ý cho các em sử dụng màu tùy thuộc vào bài để gợi được không gian theo luật xa gần. Trong quá trình học sinh thực hành bài giáo viên luôn quan sát, động viên, hướng dẫn học sinh đặc biệt là những học sinh còn lúng túng trong cách vẽ bài. Luôn khuyến khích tinh thần học tập của học sinh, tuyên dương những học sinh có tiến bộ và có bài vẽ tương đối tốt hoặc tốt. Một số bài vẽ tranh phong cảnh của học sinh a b Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 9 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” b c Dạy thực nghiệm * Vẽ tranh: Đề tài phong cảnh quê hương (Tiết 1) I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức: - Học sinh hiểu hơn về thể loại tranh phong cảnh. - Hiểu sâu hơn cách khai thác nội dung đề tài. - Hiểu hơn về bố cục, hình mảng, đậm nhạt và màu sắc trong vẽ tranh. 2. Kĩ năng: - Học sinh biết cách tìm , chọn cảnh đẹp vẽ được tranh về đề tài Phong cảnh quê hương. 3. Thái độ: - Học sinh thêm yêu quê hương và tự hào về nơi mình đang sống. II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: - Một số bài kí họa để học sinh tham khảo. - Một số bức tranh phong cảnh. - Đồ dùng dạy học.... 2. Học sinh : - Một số bài kí họa - Đồ dùng học tập môn Mĩ thuật: Giấy, bút chì, tẩy.... III. TIẾN TRÌNH BÀI HỌC. 1.Ổn định tổ chức : (1 phút) Kiểm tra sĩ số lớp Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 10 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” 2. Kiểm tra bài cũ : Kiểm tra sự chuẩn bị đồ dùng của học sinh 3. Bài mới : HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS Hoạt động 1 : Hướng dẫn học sinh tìm và chọn nội dung đề tài: (12 phút) Giáo viên có thể giới thiệu một số bức tranh phong cảnh để học sinh thấy được vẻ đẹp phong phú của thiên nhiên, cảnh vật ( phong cảnh ở miền núi, miền biển, thành phố, đồng bằng...) Sau đó giáo viên tiếp tục giới thiệu một số bài kí họa tương đối tốt của các học sinh trong lớp để HS quan sát và nhận xét về: + Nội dung bài kí họa vẽ gì ? + Hình ảnh trong bài vẽ ? + Đường nét trong bài kí họa ? Gv nên định hướng thêm cho các em về cách vẽ màu để tạo thêm hiệu quả trong bài. Hoạt động 2 : Hướng dẫn học sinh cách vẽ (10 phút) - Giáo viên yêu cầu hs nhắc lại các bước để làm một bài vẽ tranh đề tài : - Hs trả lời các bước tiến hành + Phần này giáo viên cần hướng dẫn học sinh kĩ hơn qua hình minh họa, để hs biết cách vận dụng. - B1 : Tìm và chọn nội dung + Mỗi học sinh cần chọn một bài kí họa tốt nhất của mình, Gv cần chọn cho học sinh nếu các em không xác định được. NỘI DUNG I. TÌM VÀ CHỌN NỘI DUNG ĐỀ TÀI: Tranh phong cảnh ở: Miền núi, miền biển, đồng bằng, thành phố…. II. CÁCH VẼ: * Gồm 5 bước: - B1: Tìm và chọn nội dung đề tài (chọn một bài kí họa tốt nhất để thực hiện các bước) - B2: Xác định bố cục - B2 : Xác định bố cục + Dựa vào các mảng hình ở bài kí họa để phác mảng chính, phụ có trọng tâm. - B3 : Phác hình tổng thể bằng nét thẳng + Lưu ý học sinh biết chắt lọc hình ảnh, có - B3: Phác hình tổng thể bằng nét thẳng Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 11 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” thể thêm hoặc bớt các chi tiết, sắp xếp hình theo các lớp của luật xa gần, có thể điểm thêm các dáng người để bài vẽ sinh động hơn. - B4: Vẽ chi tiết - B4 : vẽ chi tiết + Nhắc HS để ý tới các đường nét cảnh xa và gần. Ở gần nhấn đậm nét hơn ở xa. Chỉnh lại bài trước khi vẽ màu. - B5 : vẽ màu + Gv hướng dẫn học sinh vẽ màu theo ý thích, cảm xúc riêng hoặc vẽ màu dựa vào màu thời gian kí họa cảnh vật đó - B5: Vẽ màu III. THỰC HÀNH : Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh thực Dựa vào bài kí họa của mình hành (17 phút) - Yêu cầu học sinh thực hành bài vẽ vào giấy em hãy vẽ một bức tranh về đề tài tranh phong cảnh quê hương A4 - Gv cần hướng dẫn cho học sinh để các em biết cách vận dụng hiệu quả trong quá trình làm bài, có thể thêm hoặc bớt chi tiết để tạo một bố cục hợp lí và hoàn chỉnh. - Gv đi từng bàn để hướng dẫn học sinh cặn kẽ hơn khi các em làm bài. - Vẽ tranh về phong cảnh quê hương nên vẽ thêm hình ảnh người để làm tranh sinh động hơn. IV. HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA KÊT QUẢ VÀ BÀI TẬP(5 phút) 1. Nhận xét – đánh giá: - Gv thu một số bài vẽ của học sinh và yêu cầu học sinh nhận xét bài bạn về : + Nội dung + Bố cục + Hình ảnh - Gv nhận xét bài cho học sinh, tuyên dương các bài vẽ tốt và hướng dẫn, động viên những học sinh vẽ chưa tốt. Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 12 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” 2. Dặn dò – kết thúc: - Nhắc học sinh về nhà tiếp tục nghiên cứu và bổ sung thêm một số hình ảnh nếu chưa xong về hình. - Tham khảo thêm một số bài vẽ tranh phong cảnh và cách vẽ màu trong tranh phong cảnh để hôm sau học bài tiếp. ............................................................................................................................ *Vẽ tranh: Đề tài phong cảnh quê hương (Tiết 2) I. MỤC TIÊU : 1. Kĩ năng : - Học sinh hiểu thêm về khả năng thể hiện màu. - Hiểu thêm về gam màu và hòa sắc màu trong tranh. 2. kĩ năng : - Vẽ được màu sắc phù hợp với yêu cầu bài học : + Màu phù hợp với nội dung bài phong cảnh quê hương. + Màu sắc có trọng tâm, có đậm nhạt. 3. Thái độ : - Học sinh cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên, cảnh vật, con người từ đó cố thêm yêu quý, bảo vệ cảnh đẹp xung quanh. II. CHUẨN BỊ : 1. Giáo viên : - Một số bài tranh kí họa có vẽ màu. - Một số bức tranh phong cảnh vẽ màu hoàn chỉnh. 2. Học sinh : - Bài vẽ hình ở tiết trước. - Bút chì, màu, tẩy..... III. TIẾN TRÌNH BÀI HỌC : 1. Ổn định tổ chức: ( 1 phút) Kiểm tra sĩ số lớp 2. Bài cũ : Gọi một số học sinh để xem mức độ hoàn thành hình ảnh của các em trong bài vẽ. 3. Bài mới : HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS Hoạt động 1 : Hướng dẫn học sinh tìm và chọn nội dung đề tài: (10 phút) - Giáo viên có thể giới thiệu thêm một số bức tranh phong cảnh để học sinh thấy được vẻ đẹp phong phú về màu sắc của thiên NỘI DUNG I. TÌM VÀ CHỌN NỘI DUNG ĐỀ TÀI: Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 13 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” nhiên, cảnh vật. - Quan sát thêm một số bài vẽ của học sinh năm trước để tham khảo thêm về cách sử dụng màu trong tranh phong cảnh. Hoạt động 2 : Hướng dẫn học sinh cách vẽ II. CÁCH VẼ: (5 phút) * Gồm 5 bước: - Giáo viên yêu cầu hs nhắc lại các bước để - B1: Tìm và chọn nội dung đề làm một bài vẽ tranh đề tài : tài + Phần này giáo viên không hướng dẫn chi - B2: Xác định bố cục tiết nữa, vì đã làm ở tiết trước. - B3: Phác hình tổng thể bằng nét thẳng - B4: Vẽ chi tiết - B5: Vẽ màu III. THỰC HÀNH : Hoạt động 3: Hướng dẫn học sinh thực Em hãy vẽ một bức tranh về đề hành (25 phút) - Yêu cầu học sinh thực hành bài vẽ vào giấy tài tranh phong cảnh quê hương A4 - Gv cần nhắc Hs hoàn chỉnh hình vẽ trong tranh trước khi vẽ màu. - Gv để ý đến các đối tượng học sinh để hướng dẫn các em. Đối với học sinh yếu nên hướng dẫn chi tiết, còn học sinh có bài vẽ tốt rồi nên gợi mở để các em sáng tạo thêm. - Nhắc học sinh có thể vẽ màu theo ý thích nhưng nên vẽ theo gam màu sẽ tạo hiệu quả hơn trong bài vẽ. IV. HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA KÊT QUẢ VÀ BÀI TẬP(5 phút) 1. Nhận xét – đánh giá: - Gv thu một số bài vẽ đã tương đối hoàn thành của học sinh và yêu cầu học sinh nhận xét bài bạn về : + Nội dung + Bố cục + Hình ảnh + Màu sắc - Gv nhận xét bài cho học sinh . - Tuyên dương các bài vẽ tốt. - Hướng dẫn, động viên những học sinh vẽ chưa tốt. 2. Dặn dò – kết thúc: - Nhắc học sinh về nhà tiếp tục hoàn thành bài nếu chưa xong. - Tiếp tục tìm bố cục và vẽ thêm các bức tranh khác. Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 14 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” - Để chuẩn bị cho tiết học sau ; + Quan sát trước một số tác phẩm chạm khắc gỗ đình làng để học bàì : Tiết 7: Thường thức mĩ thuật – Chạm khắc gỗ đình làng Việt Nam + Chuẩn bị : Sách giáo khoa, vở ghi chép, một số tranh, ảnh siêu tầm về các tác phẩm chạm khắc gỗ đình làng Việt Nam. .......................................................................................................................... c. Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp. - Đối với nhà trường cần có sự quan tâm, đầu tư thêm các loại sách tham khảo, tranh ảnh bồi dưỡng cho giáo viên và học sinh trong quá trình dạy và học. - Giáo viên cần nhiệt tình, tận tâm trong công tác giảng dạy, thường xuyên tìm tòi, tham khảo thêm tài liệu, đổi mới phương pháp dạy học để tạo hứng thú học tập cho học sinh. + Hướng dẫn chi tiết cho các em các bước kí họa để các em thực hiện, sửa bài góp ý kịp thời cho học sinh. - Học sinh phải thích học mĩ thuật, chăm chỉ, chịu khó, nắm rõ các thao tác làm một bài kí họa. Sắp xếp thời gian biểu hợp lí để có thời gian thực hiện kí họa. - Bên cạnh đó cần có sự quan tâm về đồ dùng học tập từ phụ huynh để giúp con em mình hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập. d. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp: Các giải pháp có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Tạo thành một chuỗi kiến thức để các em có thể giải quyết bài vẽ tranh phong cảnh của mình một cách nhẹ nhàng và lôgic hơn mà không phải phụ thuộc vào khuôn mẫu nào. e. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu: Qua một thời gian áp dụng và nghiên cứu tôi thu được kết quả khá khả quan, các em đã quen dần với việc kí họa cảnh, vận dụng vào bài vẽ tranh một cách linh hoạt. II.4. KẾT QUẢ THU ĐƯỢC QUA KHẢO NGHIỆM, GIÁ TRỊ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU: *Kết quả khảo sát chất lượng học sinh trước khi áp dụng sáng kiến: (Chỉ khảo sát học sinh ở lớp 7A, 9B - Trường THCS Nguyễn Tất Thành) Học kì I năm học 2015-2016 XẾP LOẠI - TỈ LỆ STT LỚP TSHS Đ % CĐ % 01 7A 34 32 94,1 % 02 5,9 % 02 9B 30 26 86,7 % 04 13,3 % Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 15 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” * Kết quả khảo sát chất lượng học sinh sau khi áp dụng sáng kiến: (Chỉ khảo sát học sinh ở lớp7A, 9B - Trường THCS Nguyễn Tất Thành) Học kì I năm học 2015-2016 XẾP LOẠI - TỈ LỆ STT LỚP TSHS Đ % CĐ % 01 7A 34 34 100% 0 00,0% 02 9B 30 30 100% 0 00,0% III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ: III.1. KẾT LUẬN - Từ biện pháp sử dụng phương pháp kí họa để thực hiện các bài vẽ tranh về đề tài tranh phong cảnh, tôi thấy các em có tinh thần học tập hào hứng hơn rất nhiều. Mỗi bài học của các em là mỗi lần các em được trải nghiệm hòa mình vào cuộc sống với thiên nhiên. Thông qua việc kí họa các em thêm yêu quý, gần gũi hơn với thiên nhiên xung quanh mình. - Đặc biệt kết quả trong bài vẽ tranh của các em đã được cải thiện rõ nét: + Các sản phẩm bài vẽ trở nên mới mẻ phong phú hơn về nội dung và hình thức thể hiện, phát huy được khả năng sáng tạo, không máy móc sao chép tranh ảnh của các họa sĩ hay các bức tranh có sẵn. + Củng cố thêm khả năng vẽ hình của học sinh. + Giúp cho học sinh ghi chép nhanh được tư liệu từ thực tế để từ đó có tư liệu xây dựng bố cục tranh đồng thời luyện cho các em phát triển khả năng quan sát, nhận xét, nắm bắt nhanh, bao quát đặc điểm của thiên nhiên, cảnh vật. - Điều quan trọng nhất đó là thông qua việc thực hành tốt các bài vẽ tranh phong cảnh đã khuyến khích được tinh thần học tập ở các em. Khiến các em cảm thấy háo hức đón chờ tiết học để mình có cơ hội thể hiện những gì mà mình kí họa được. III.2. KIẾN NGHỊ: Để việc dạy và học môn Mĩ thuật trong trường trung học cơ sở được hiệu quả hơn rất mong sẽ tiếp tục nhận được sự quan tâm giúp đỡ từ Ban giám hiệu nhà trường. Đề nghị được trang bị thêm một số tài liệu, tư liệu tham khảo và tranh ảnh, mẫu vẽ để phục vụ cho việc giảng dạy bộ môn. Mong nhà trường có kế hoạch tổ chức cho học sinh được đi tham quan phong cảnh thực tế, để có cơ hội được kí họa phong cảnh mà mình thích từ đó sẽ có nguồn tư liệu tốt hơn. Tổ chức thêm các buổi thao giảng, dự giờ giữa các trường trong cụm để có cơ hội trao đổi và học hỏi thêm kinh nghiệm nâng cao chất lượng chuyên môn. Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 16 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” Trên đây là một số kinh nghiệm của tôi về Vận dụng phương pháp kí họa trong bài vẽ tranh phong cảnh ở trường THCS Nguyễn Tất Thành. Nhằm giúp các em có hứng thú hơn với môn Mĩ thuật, nâng cao khả năng quan sát, vẽ hình và vận dụng vào bài vẽ tranh để đạt kết quả tốt hơn. Rất mong nhận được các ý kiến đóng góp chân thành từ các đồng chí đồng nghiệp để đề tài của tôi được hoàn thiện hơn. Phú xuân, ngày 18 tháng 12 năm 2015 Người viết: Hồ Thị Hải Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 17 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” MỤC LỤC I.PHẦN MỞ ĐẦU.................................................................................Trang 1 I.1. Lý do chọn đề tài............................................................................Trang 1 I.2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài.....................................................Trang 1 I.3. Đối tượng nghiên cứu.....................................................................Trang 1 I.4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu.....................................................Trang 1 I.5. Phương pháp nghiên cứu................................................................Trang 1 II. PHẦN NỘI DUNG...........................................................................Trang 2 II.1. Cơ sở lí luận...................................................................................Trang 2 II.2. Thực trạng......................................................................................Trang 2 a. Thuận lợi – khó khăn........................................................................Trang 2 b. Thành công – hạn chế.......................................................................Trang 2 c. Mặt mạnh, mặt yếu...........................................................................Trang 3 d. Các nguyên nhân, yếu tố tác động....................................................Trang 3 e. Phân tích, đánh giá các vấn đề mà thực trạng đề tài đã đặt ra.........Trang 3 II.3. giải pháp, biện pháp.......................................................................Trang 4 a. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp....................................................Trang 4 b. Nội dung và cách thức thực hiện......................................................Trang 4 c. Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp.........................................Trang 15 d. Mối quan hệ giữa các giải pháp........................................................Trang 15 II.4. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học .........................................Trang 15 III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ..............................................................Trang 16 III.1. Kết luận.........................................................................................Trang 16 III.2. Kiến nghị.......................................................................................Trang 16 IV. MỤC LỤC........................................................................................Trang 18 V. TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................Trang 19 Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 18 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. 2. 3. 4. 5. SGK, SGV Mĩ thuật 7 và SGK, SGV Mĩ thuật 9 Sách BỐ CỤC – Tác giả: ĐÀM LUYỆN (nhà xuất bản ĐHSP) Sách KÍ HỌA – Tác giả: NGUYỄN LĂNG BÌNH (nhà xuất bản ĐHSP) Chuẩn kiến thức kĩ năng môn Mĩ thuật THCS (nhà xuất bản GD) Tài liệu tham khảo từ mạng Iternet Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 19 Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp kí họa vào bài vẽ tranh phong cảnh” NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP CƠ SỞ ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………............ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................ ........................................................................................................................ NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC CẤP HUYỆN …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………............................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... ................................................................................................................................... Giáo viên: Hồ Thị Hải – Trường THCS Nguyễn Tất Thành 20