Tài liệu Xác định mật độ ương ấu trùng tôm càng xanh thích hợp cho quy trình nước trong hở kết hợp sử dụng ozone

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC XÁC ĐỊNH MẬT ĐỘ ƯƠNG ẤU TRÙNG TÔM CÀNG XANH THÍCH HỢP CHO QUY TRÌNH NƯỚC TRONG HỞ KẾT HỢP SỬ DỤNG OZONE Sinh viên thực hiện: Đoàn Ngọc Dung Cán bộ hướng dẫn Th.s Tăng Minh Khoa 1 CHƯƠNG 1 ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1. Giới thiệu Tôm càng xanh (Macrobrachium rosenbergii) là một trong những đối tượng quan trọng trong nghề nuôi trồng thủy sản trên thế giới. Ở Việt Nam, nghề nuôi tôm càng xanh đang dần trở thành đối tượng nuôi chính tại Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL). Theo Lê Xuân Sinh và ctv (2006), quy trình nước trong hở là một trong các quy trình sản xuất giống tôm càng xanh được lựa chọn sử dụng nhiều nhất ở ĐBSCL. Quy trình này có đặc điểm là thay nước hằng ngày để đảm bảo môi trường nước sạch cho ấu trùng tôm phát triển (Nguyễn Thanh Phương và ctv, 2003), nên chỉ thuận lợi cho các trại giống gần biển. Tuy nhiên, đa số các trại sản xuất giống tôm càng xanh ở ĐBSCL đều nằm ở nội địa (Cần Thơ, Đồng Tháp, Hậu Giang, An Giang…) (Lê Xuân Sinh và ctv, 2006), nơi nguồn nước mặn không có sẳn nên việc áp dụng quy trình này gặp nhiều khó khăn. Nhưng, nếu giảm lượng nước thay hay giảm tần suất thay nước trong quá trình ương, nước trong bể ương sẽ nhanh chóng bị ô nhiễm do thức ăn thừa và chất thải của ấu trùng, làm ảnh hưởng đến tỉ lệ sống của ấu trùng và hiệu quả sản xuất. Do đó, việc tìm giải pháp nhằm hạn chế lượng nước sử dụng trong quá trình ương nhưng vẫn đảm bảo duy trì chất lượng nước cho bể ương và hiệu quả sản xuất là vấn đề cần giải quyết khi sử dụng quy trình nước trong hở. Bên cạnh đó, ozone là chất oxi hóa mạnh, từ lâu đã được con người sử dụng để thanh lọc nước và không khí. Trong nuôi trồng thủy sản, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất giống tôm sú ở Đồng bằng sông Cửu Long, ozone thường được ứng dụng để xử lý nước thải và phòng bệnh. Do đó, ozone hoàn toàn có thể áp dụng vào quy trình nước trong hở để xử lý môi trường ương thay thế cho việc thay nước hàng ngày. Chính vì thế, quy trình nước trong hở kết hợp sử dụng ozone (NTH – Ozone) đã ra đời. Theo Lương Thị Bảo Thanh (2009), so với quy trình nước trong hở truyền thống, quy trình NTH – Ozone định kỳ xử lý ozone 2 ngày/lần kết hợp rút cặn, bổ sung 5% nước trong bể ương là phương pháp cho hiệu quả sử dụng cao hơn, đồng thời khi ương tôm càng xanh ở mật độ cao (150 – 250 ấu trùng/l) quy trình NTH - Ozone có thể tăng năng suất ương lên 1,5 – 2,5 lần so với quy trình nước trong hở truyền thống. Tuy nhiên, đề tài vẫn còn hạn chế là chưa xác định được mật độ tối ưu cho quy trình. Vì thế nhằm tạo tiền đề cho các nghiên cứu để tăng mật độ ương cho quy trình NTH – Ozone ở bể ương có thể tích lớn, việc thực hiện đề tài ‘‘Xác định mật độ ương ấu trùng tôm càng xanh (Macrobrachium rosenbergii) thích hợp cho quy trình nước trong hở kết hợp sử dụng ozone” là cần thiết. 2 1.2. Mục tiêu của đề tài: Xác định mật độ ương thích hợp trong sản xuất giống tôm càng xanh theo quy trình nước trong hở kết hợp sử dụng ozone trong bể ương 50l. 1.3. Nội dung nghiên cứu: - Khảo sát ảnh hưởng của mật độ đến hiệu quả ương ấu trùng tôm càng xanh theo quy trình nước trong hở kết hợp sử dụng ozone trong bể ương 50l. - Xác định mật độ ương ấu trùng hiệu quả nhất cho quy trình nước trong kết hợp sử dụng ozone. 3 CHƯƠNG 2 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU 2.1. Đặc điểm sinh học tôm càng xanh 2.1.1. Phân loại và phân bố tôm càng xanh Với kích thước lớn và mang lại hiệu quả kinh tế cao, tôm càng xanh (Macrobrachium rosenbergii) đã và đang trở thành đối tượng nuôi thâm canh ở các quốc gia trên thế giới như: Châu Á gồm Ấn Độ, Sri Lanka, Birma, Indonesia, Thái Lan, Campuchia, Việt Nam, Nhật Bản, Đài Loan, Philippines, Hawaii, Palau, Châu Úc, Châu Phi (Malawi, Mauritius, Seychelles), Châu Mỹ (Mỹ, Mexico, Puerto Rico, Honduras, Colombia), và thậm chí tại Anh ở Châu Âu (Holthuis, 1980, trích dẫn bởi Lương Thị Bảo Thanh, 2009). Theo Đặng Ngọc Thanh và ctv (2001), tôm càng xanh có vi trí phân loại như sau: Ngành: Arthopoda Lớp: Crusracae Bộ: Decapoda Phân bộ: Caridea Họ: Palaemonidae Giống: Macrobrachium Loài: Macrobrachium rosenbergii De Man 1879 Trong tự nhiên, tôm càng xanh phân bố ở vùng nhiệt đới, tập trung ở khu vực Ấn Độ Dương và Tây Nam Thái Bình Dương, chủ yếu từ Châu Úc đến New Guinea, Trung Quốc và Ấn Độ. Ở Việt Nam, chúng phân bố tự nhiên chủ yếu các tỉnh Nam Bộ, đặc biệt là Đồng Bằng Sông Cửu Long (Nguyễn Thanh Phương và ctv, 2003). 2.1.2. Vòng đời tôm càng xanh Tôm càng xanh trưởng thành sống chủ yếu ở nước ngọt, vòng đời tôm càng xanh có 4 giai đoạn bao gồm: trứng, ấu trùng, hậu ấu trùng và tôm trưởng thành. Ấu trùng nở ra sống phù du và trải qua 11 lần biến thái để trở thành hậu ấu trùng PL (postlarvae) (xem Hình 2.1 và Bảng 2.1). PL có xu hướng tiến vào vùng nước ngọt như sông rạch, ao hồ…, ở đó chúng sống và lớn lên, khi trưởng thành lại di cư ra vùng nước lợ nơi có độ mặn thích hợp để sinh sản và vòng đời tiếp tục (New, 2002; Nguyễn Thanh Phương và ctv, 2003; Nandlal et al., 2005). Thời gian và tốc độ tăng trưởng ở mỗi giai đoạn chịu ảnh hưởng bởi môi trường, đặc biệt là nhiệt độ nước và thức ăn (Nandlal et al., 2005). 4 Giai đoạn I Giai đoạn II Giai đoạn IV Giai đoạn V Giai đoạn VII Giai đoạn VIII Giai đoạn X Giai đoạn XI Giai đoạn III Giai đoạn VI Giai đoạn IX Giai đoạn Postlarvae (PL) Hình 2.1. Các giai đoạn phát triển của ấu trùng tôm càng xanh (Nguồn: Takuji Fujimura, trích bởi Nandlal et al., 2005) 5 Bảng 2.1. Đặc điểm các giai đoạn ấu trùng của tôm càng xanh Giai đoạn ấu trùng Ngày tuổi Đặc điểm nhận dạng I 1 Không có cuống mắt II 2 Có cuống mắt III 3–4 Có sự xuất hiện của Uropods IV 4–6 V 5–8 Có 2 răng trên chủy, chân đuôi có 2 nhánh, có lông tơ Các telson hẹp và có hình thon dài VI 7 – 10 Có sự hiện diện của các núm chân bụng VII 11 – 17 Các chân bụng chẻ đôi VIII 13 – 20 Các chân bụng có các tơ cứng IX 15 – 22 Nhánh chân trong của chân bụng xuất hiện X 17 – 23 Có 3 – 4 răng trên chủy XI 23 – 35 Răng xuất hiện hết nửa trên chủy PL 23 – 35 Có răng trên và dới chủy, có tập tính giống tôm trưởng thành 2.2. Tình hình sản xuất giống tôm càng xanh trong và ngoài nước Theo New (2008), đầu thập niên 1960, Shao-Wen Ling khởi xướng sản xuất giống tôm càng xanh ở Malaysia, đến năm 1972 Takuji Fujimura đã phát triển hàng loạt kỹ thuật sản xuất tôm PL theo quy mô thương mại ở Hawaii. Đầu năm 1970, từ Hawaii và Thái Lan. Kể từ đó, nghề nuôi tôm càng xanh đã phát triển ở các lục địa, đặc biệt là ở Châu Á và Châu Mỹ, đến năm 2005 sản lượng toàn cầu tăng lên hơn 200.000 tấn/năm (bao gồm cả Việt Nam). Theo Nguyễn Thanh Phương và ctv (2003), trong lịch sử sản xuất giống tôm càng xanh có 4 quy trình thường được áp dụng trên thế giới là quy trình nước trong hở, quy trình nước trong kín (tuần hoàn), quy trình nước xanh và quy trình nước xanh cải tiến. Theo Sigholka (1982), trước đây quy trình “Nước xanh” được sử dụng phổ biến ở Thái Lan để ương ấu trùng tôm càng xanh, nhưng đến những năm 1980, các trại sản xuất giống đã chuyển sang sử dụng quy trình “Nước trong” và nâng tổng sản lượng cả nước lên 85,8 triệu PL vào năm 1982. Theo Lê Xuân Sinh (2006), khi khảo sát 31 trại sản xuất giống ở ĐBSCL tập trung ở các tỉnh Cần Thơ, Đồng Tháp, An Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Vĩnh Long, có 21 trại sản xuất với quy trình nước xanh cải tiến (67,7%) và 10 trại sản xuất với các quy trình khác nhau như nước trong, nước trong hở (32,2%). Tuy nhiên, do tỉ xuất lợi nhuận mang lại từ quy trình nước xanh cải tiến thấp hơn các quy trình khác (0,6 so với 1,2) (Lê Xuân Sinh, 2008), nên để nâng cao lợi nhuận nhiều trại sản xuất đang chuyển sang sử dụng quy trình nước trong hở hay các quy trình kết hợp khác. Theo Lương Thị Bảo Thanh (2009), quy trình nước trong hở kết hợp sử dụng ozone (NTH – Ozone) ương với mật độ cao (200 – 250 ấu trùng/l) cho hiệu quả cao về môi 6 trường, kỹ thuật và kinh tế cao hơn so với quy trình nước trong hở truyền thống và quy trình nước trong hở có sử dụng chế phẩm sinh học. Tuy nhiên, đề tài vẫn còn hạn chế là chưa xác định được mật độ tối ưu trong sản xuất giống tôm càng xanh theo quy trình nước trong hở kết hợp sử dụng ozone. 2.3. Đặc điểm sản xuất giống tôm càng xanh theo quy trình nước trong hở kết hợp ozone 2.3.1. Ozone và các ứng dụng của ozone trong nuôi trồng thủy sản Ozone có những đặc điểm vật lý như sau: - Ozone là chất khí màu xanh nhạt có, công thức phân tử: O3. Phân tử gram: 47,998 g/mol. - Tỷ trọng: 2,144 g·L (00C). Điểm nóng chảy: -192,50C. Điểm sôi: -111,90C. Độ hòa tan trong nước: 0,105 g.100mL-1 (00C). -1 Ozone là chất oxi hóa mạnh và là một trong những chất khử mạnh có thể dùng để xử lý nước (Kramer, 1998). Trong nuôi trồng thủy sản, ozone thường được dùng để loại bỏ BOD, oxi hóa các hợp chất hữu cơ và giảm chất thải. Theo Gill (2000), ozone có hiệu quả ứng dụng trong nuôi trồng thủy sản và theo Schuur (2003), trong các trại sản xuất giống qui mô nhỏ và trong nuôi cá thâm canh, khí ozone được áp dụng rộng rãi để khử trùng và kiểm soát bệnh tổng hợp. Theo Tango (2003), trong hệ thống nuôi thủy sản tuần hoàn, nước nuôi được xử lý ozone có tổng số cacbon hữu cơ giảm 15% và giảm hàm lượng nitrite, màu và chất lơ lửng, khi so sánh với những mô hình không sử dụng ozone. Theo Oakes (1979) & JMM (1990) (trích dẫn bởi Đinh Mạnh Tiến, 2002), khả năng diệt tổng vi khuẩn trong nước của ozone mạnh hơn từ 3 – 5 lần so với chlorine. Trong sản xuất giống tôm sú, ozone được dùng để xử lý nước và khử trùng trại giống. Ozone hoàn toàn có thể thay thế Chlorine trong xử lý nước (Thạch Thanh và ctv, 2003) trước khi ương ấu trùng. Ozone còn có tác dụng xử lý nước bể đang ương ấu trùng bằng cách kết hợp bộ tách đạm trong hệ thống tuần hoàn trực tiếp vào bể ương ấu trùng. Mục đích là duy trì chất lượng nước nhờ khả năng oxy hóa các chất thải của tôm và thức ăn dư thừa trong bể ương. Qua thực nghiệm tại trường Đại học Cần Thơ cho thấy các chỉ tiêu chất lượng nước được cải thiện rõ rệt, ấu trùng tôm sú biến thái và chuyển giai đoạn đồng loạt hơn, tỉ lệ sống cao hơn (Thạch Thanh và ctv, 2003). Theo Menasveta (1980), vì ozone có khả năng duy trì chất lượng nước, nên khi được dùng trong sản xuất giống tôm càng xanh theo quy trình kín có thể nâng cao tỉ lệ sống của ấu trùng. Theo Young et al. (2004), ozone có thể diệt được vi khuẩn Bacillus subtilis. Tuy nhiên, theo Keysami et al. (2007), vi khuẩn Bacillus subtilis (mật độ 108 tế bào/l) có khả năng ổn định môi trường ương nên góp phần làm tăng tỉ lệ sống ấu trùng tôm càng xanh một cách đáng kể so với nghiệm thức không có Bacillus subtilis (tỉ lệ sống 55,3 ± 1,02% so với 36,2 ± 5,02%). 7 Theo Lương Thị Bảo Thanh (2009), khi sử dụng ozone trong sản xuất giống tôm càng xanh với nồng động < 0,3 ppm có khả năng duy trì tốt chất lượng nước cho bể ương, do đó có thể hạn chế đáng kể việc thay nước thường xuyên của quy trình nước trong hở đồng thời còn tăng năng suất sản xuất thông qua việc tăng mật độ ương (200 – 250 ấu trùng/l). 2.3.2. Giới thiệu quy trình nước trong hở kết hợp ozone Theo Lương Thị Bảo Thanh (2009), quy trình NTH – Ozone có đặc điểm định kỳ có xử lý ozone 2 ngày/lần kết hợp rút cặn và bổ sung 5% nước trong bể ương (thay cho lượng nước bị thất thoát khi rút cặn). Ưu điểm của quy trình là hạn chế được việc thay nước đồng thời tăng năng suất sản xuất thông qua việc tăng mật độ ương (200 – 250 ấu trùng/l), góp phần tăng lợi nhuận cho nhà sản xuất. 2.4.3. Đặc điểm kỹ thuật của quy trình Trên cơ bản các đặc điểm kỹ thuật của quy trình NTH – Ozone hoàn toàn giống như quy trình nước trong hở truyền thống, chỉ khác ở khâu quản lý môi trường nước và mật độ ương. Các đặc điểm cơ bản của quy trình như sau: Chọn tôm trứng và cho nở Theo Nguyễn Thanh Phương và ctv (2003), tôm trứng được chọn phải là tôm khỏe mạnh (không bị thương tích, không có dấu hiệu bệnh), trọng lượng tốt nhất là 50 – 80 g/con. Nhưng các nhóm tôm có trọng lượng 20 – 35 g cho sức sinh sản và tỉ lệ sống của ấu trùng cũng khá cao (Nguyễn Thanh Phương và ctv, 2006) nên cũng có thể dùng các nguồn tôm này để tham gia sản xuất giống. Xử lý tôm mẹ trước khi cho nở bằng formaline 20 – 25 ppm trong 30 phút, sau đó cho vào bể 50 lít, mật độ 2 – 3 tôm mẹ/bể, độ mặn 5 – 7‰ để ấp nở trứng (Nguyễn Thanh Phương và ctv, 2003). Thu và bố trí ấu trùng vào bể Sau khi trứng nở dùng vải đen che phủ bể nở, chừa một góc ở mặt trên để chiếu sáng đồng thời tắt sục khí. Do tính hướng quang, ấu trùng sẽ tập trung vào nơi chiếu sáng, dùng ống nhựa thu lấy các ấu trùng tập, sau đó rửa ấu trùng trong dung dịch formaline 200 ppm trong 30 giây để diệt mầm bệnh (Nguyễn Thanh Phương và ctv, 2003). Sau khi xử lý, ấu trùng được bố trí vào các bể ương với mật độ 200 – 250 ấu trùng/lít (Lương Thị Bảo Thanh, 2009). Chế độ chăm sóc và cho ăn Có nhiều loại nguyên liệu có thể làm thức ăn cho ấu trùng tôm càng xanh như ấu trùng Artemia, moina, thịt cá, thịt mực, Artemia tiền trưởng thành hay trưởng thành còn tươi hay sấy khô, trùng chỉ, thức ăn chế biến (New, 2002; Nguyễn Thanh Phương và ctv, 2003). Tuy nhiên, hai loại được dùng phổ biến nhất là ấu trùng Artemia và thức ăn chế biến (New, 2002; Nguyễn Thanh Phương và ctv, 2003). 8 Bảng 2.2 Công thức thức ăn chế biến cho ấu trùng tôm càng xanh Thành phần Trứng gà Sữa bột giàu canxi Dầu mực Lecithin Vitamin C Lượng 1 trứng 10g 3,0 % (trọng lượng thức ăn) 1,5 % ( trọng lượng thức ăn) 100 – 500 mg/kg Nguồn : Nguyễn Thanh Phương và ctv (2003) Bảng 2.3. Chế độ chăm sóc và cho ấu trùng tôm càng xanh ăn Giai đoạn ấu trùng Từ 2 – 5 ngày sau khi ương Giai đoạn 4 - 5 Giai đoạn 6 - 8 Loai thức ăn Ấu trùng Artemia Thức ăn chế biến kích cở 300 - 400µm Ấu trùng Artemia Thức ăn chế biến kích cở 500 – 600µm Ấu trùng Artemia Giai đoạn 9 -11 Thức ăn chế biến kích cở 700 – 1.000µm Ấu trùng Artemia Lượng thức ăn Số lần cho ăn 1 – 2 ấu trùng Artemia/ml nước ương Theo nhu cầu của ấu trùng 2 – 4 ấu trùng Artemia/ml nước ương Theo nhu cầu của ấu trùng 2 – 4 ấu trùng Artemia/ml nước ương Theo nhu cầu của ấu trùng 2 lần/ngày(sáng,chiều) 2 – 4 ấu trùng Artemia/ml nước ương 3-4 lần/ngày (ban ngày) 1 lần/ngày (chiều tối) 3-4 lần/ngày (ban ngày) 1 lần/ngày (chiều tối) 3-4 lần/ngày (ban ngày) 1 lần/ngày (chiều tối) Nguồn: Nguyễn Thanh Phương và ctv (2003) Điều kiện môi trường trong bể ương tôm càng xanh Theo Nguyễn Thanh Phương (2003), nước ương có độ mặn 10 – 12‰. Tuy nhiên, các kết quả nghiên cứu mới đây cho thấy ấu trùng có thể ương ở độ mặn 9‰ vẫn cho kết quả tốt. Chất lượng nước có ý nghĩa rất quan trọng trong ương tôm càng xanh. Khi chất lượng nước thay đổi vượt giới hạn sẽ gây ảnh hưởng không tốt đến ấu trùng (Bảng 2.4). 9 Formatted Table Bảng 2.4 Đặc điểm các yếu tố nguồn nước thích hợp cho trại sản xuất tôm càng xanh Yếu tố Oxy hòa tan Độ cứng (CaCO3) Vật chất lơ lửng Ammonia (NH3) Nitrite (NO2) Nitrate (NO3) Sulphua (H2S) pH Nhiệt độ Nước ngọt (ppm) >4 120 217 6,5 – 8,5 - Nước biển (ppm) >5 7,0 – 8,5 - Nước lợ (ppm) >5 2.325 – 2.713 <0,5 <0,1 <20 7,0 – 8,5 28 - 31 Nguồn: New & Valent (2000) Quản lý môi trường nước ương ấu trùng Theo Lương Thị Bảo Thanh (2009), để duy trì chất lượng nước cho ấu trùng phát triển tốt trong quy trình NTH – Ozone cần định kỳ xử lý ozone 2 ngày/lần (với hàm lượng <0,3 ppm) đồng thời hàng ngày phải rút cặn và bổ sung 5% nước ương (bù lượng nước bị thất thoát khi rút cặn). Theo Lương Thị Bảo Thanh (2009), quy trình NTH – Ozone cho hiệu quả kinh tế cao hơn quy trình nước trong truyền thống, nhưng kết quả đề tài chưa xác định được mật độ ương tối ưu cho quy trình. Vì vậy để hoàn chỉnh quy trình cần thực hiện các nghiên cứu xác định mật độ ương nào là tốt nhất khi ứng dụng quy trình. 10 CHƯƠNG 3 VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1. Vật liệu nghiên cứu - Máy ozone công suất 4g/h, hiệu Ngọc Bích. - Bể nhựa 50l (để ương ấu trùng) - Trang thiết bị dùng cho trại sản xuất giống tôm càng xanh: máy sục khí, bể ấp Artemia, tủ lạnh, dây dẫn khí, vợt,… - Các bộ test kit phân tích: pH, NO2-, NO3-, NH4+/NH3. 3.2. Phương pháp bố trí thí nghiệm 3.2.1. Thời gian và địa điểm nghiên cứu - Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 03/2010 đến 06/2010. - Địa diểm bố trí thí nghiệm: Trại tôm giống Đăng Khoa, số 179c/5 Khu vực 1 An Bình – Ninh Kiều, Cần Thơ. 3.2.2. Thí nghiệm: Khảo sát ảnh hưởng hiệu quả ương ấu trùng tôm càng xanh theo quy trình nước trong hở kết hợp sử dụng ozone với các mật độ khác nhau trong bể ương 50l Ương tôm càng xanh theo quy trình NTH – Ozone trong các bể có thể tích 50l, nước ương có độ mặn 10 – 12‰, được pha từ nước ót 80‰ và nước ngọt từ nguồn nước máy. Thí nghiệm thăm dò: lắp 6 vòi sục khí vào máy ozone công suất 4g/h vào 6 bể 50l trong thời gian 60 phút và xác định nồng độ ozone hòa tan. Thí nghiệm: ương ấu trùng tôm càng xanh với các mật độ khác nhau: - Nghiệm thức 1: 250 ấu trùng/l. - Nghiệm thức 2: 300 ấu trùng/l. - Nghiệm thức 3: 350 ấu trùng/l. - Nghiệm thức 4: 400 ấu trùng/l. Thí nghiệm được bố trí trong bể 60l chứa 50l nước và mỗi thí nghiệm được lập lại 3 lần. Chế độ cho ăn: Bảng 3.1 Chế độ chăm sóc và cho ấu trùng tôm càng xanh ăn Giai đoạn ấu trùng Từ 2 – 5 ngày sau khi ương Giai đoạn 4 - 5 Loai thức ăn Ấu trùng Artemia Thức ăn chế biến kích cở 300 - 400µm Lượng thức ăn Số lần cho ăn 1 – 2 ấu trùng 2 lần/ngày(sáng,chiều) Artemia/ml nước ương Theo nhu cầu của ấu 3-4 lần/ngày (ban ngày) trùng 11 Ấu trùng Artemia Giai đoạn 6 - 8 Giai đoạn 9 -11 Thức ăn chế biến kích cở 500 – 600µm Ấu trùng Artemia Thức ăn chế biến kích cở 700 – 1.000µm Ấu trùng Artemia 2 – 4 ấu trùng Artemia/ml nước ương Theo nhu cầu của ấu trùng 2 – 4 ấu trùng Artemia/ml nước ương Theo nhu cầu của ấu trùng 2 – 4 ấu trùng Artemia/ml nước ương 1 lần/ngày (chiều tối) 3-4 lần/ngày (ban ngày) 1 lần/ngày (chiều tối) 3-4 lần/ngày (ban ngày) 1 lần/ngày (chiều tối) Bảng 3.2 Công thức thức ăn chế biến cho ấu trùng tôm càng xanh Thành phần Trứng gà Sữa bột giàu canxi Dầu mực Lecithin Vitamin C Lượng 1 trứng 10g 3,0 % (trọng lượng thức ăn) 1,5 % ( trọng lượng thức ăn) 100 – 500 mg/kg Để duy trì chất lượng nước tốt cho ấu trùng, hàng ngày phải rút cặn và kết hợp xử lý ozone định kỳ 2 ngày/lần và bổ sung 5% nước mới. Thời gian xử lý ozone dựa vào thí nghiệm thăm dò. Thu và phân tích mẫu: - Đo nhiệt độ 2 lần/ngày (sáng và chiều) bằng nhiệt kế. - Đo pH 2 lần/ngày (sáng và chiều) bằng test kit (Bạch Yến – Việt Nam). - Định kỳ 4 ngày/lần đo các chỉ tiêu (buổi sáng): NO2-, NO3- , NH4+ bằng test kit (Sera – Đức). Riêng đối với NH4+, sau khi xác định bằng test kit, kết hợp với kết quả nhiệt độ và pH để xác định NH3 (theo Boyd, 1990). - Định kỳ 4 ngày/lần đánh giá chất lượng ấu trùng (giai đoạn I – XI) theo tiêu chuẩn của Tayamen & Brown (1999) (Phụ lục 1), 10 ấu trùng/bể/lần. + Từ 0 – 1 điểm: ấu trùng có chất lượng kém. + Từ 1 – 1,5 điểm: ấu trùng có chất lượng khá tốt. + Từ 1,5 – 2 điểm: ấu trùng có chất lượng tốt. - Sau khi ấu trùng chuyển hoàn toàn sang PL ( PL1 – PL5): + Kiểm tra chất lượng PL bằng phương pháp sốc formaline 100 ppm trong 2 giờ trong lọ 1 lít với số lượng ấu trùng 100 con/lọ. Đánh giá chất lượng ấu trùng theo tỉ lệ ấu trùng còn sống sau khi sốc formaline: Tỉ lệ sống 0 – 50% ấu trùng có chất lượng xấu. Tỉ lệ sống 50 – 80% ấu trùng có chất lượng trung bình. 12 Tỉ lệ sống 80 – 100% ấu trùng có chất lượng tốt. + Xác định năng suất và tỉ lệ sống PL theo công thức: Số PL thu được (PL) Năng suất (PL/l) = -------------------------50 (lít) Số PL thu được (PL) Tỉ lệ sống (%) = ------------------------------- x 100% Số ấu trùng bố trí (PL) (3.2) (3.2) 3.3. Phương pháp xử lý số liệu và hạch toán kinh tế - Phân tích số liệu kết quả thí nghiệm (các giá trị trung bình, độ lệch chuẩn, so sánh sự khác biệt) bằng phương pháp ANOVA Dunnet’s test trên phần mềm SPSS 14.0 nhằm xác định mật độ ương cho năng suất (PL/l) cao nhất. - Hạch toán kinh phí ương ấu trùng với các mật độ ương của thí nghiệm. - Mật độ ương hiệu quả sẽ là mật độ ương cho giá thành (đ/PL) thấp nhất và chất lượng PL tốt nhất. 13 CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 4.1. Thời gian sục ozone vào bể ương theo thí nghiệm thăm dò 4.1.1. Phương trình đường chuẩn lượng ozone hòa tan trong nước 12‰, thể tích 50l Theo Bablon et al (1991), ozone ở thể khí nên khả năng hòa tan vào môi trường nước là rất thấp và phụ thuộc vào nhiều yếu tố: độ mặn, diện tích mặt nước, chiều cao cột nước, độ trong của nước…. Lượng ozone hòa tan trong nước 12‰, dung tích 50l tăng dần theo thời gian (Phụ lục 4) và biến thiên theo công thức y = 0,0015x + 0,0627, R2 = 0,9455 (Hình 4.1) và trung bình hàm lượng ozone tăng được 0,0015 mg/l/ phút. 0.16 y = 0.0015x + 0.0627 0.14 R = 0.9455 2 Nồng độ 0.12 0.1 0.08 0.06 0.04 0.02 0 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 Thời gian Hình 4.1. Phương trình đường chuẩn lượng ozone hòa tan trong nước mặn 12 ‰, thể tích 50l 4.1.2. Xác định nồng độ xử lý ozone cho thí nghiệm Theo Lương Thị Bảo Thanh (2009), nồng độ an toàn cho ấu trùng tôm càng xanh phát triển đến PL ≤ 0,3 ppm. Bên cạnh đó, theo Tạ Văn Phương (2006), với nồng độ 0,10 – 0,15 ppm ozone có thể làm giảm lượng vi khuẩn từ 16,8 x 106 cfu/ml xuống còn 3,03 x 104 cfu/ml. Theo Boyd et al. (1998), NO2- là sản phẩm trung gian của quá trình oxi hóa NH3 thành NO3 nên nồng độ NO2- phụ thuộc vào NH3 , vì vậy để khống chế hàm lượng NO2- cần khống chế hàm lượng NH3+. Bên cạnh đó, ozone có thể làm giảm 67% NH3+ với nồng độ rất thấp 0,02 – 0,05ppm (Suantika, 2001). Mặc khác các chỉ tiêu nước phù hợp cho ấu trùng tôm càng xanh phát triển là NH3 là < 0,5 (New & Valenti, 2000) và vi khuẩn ≤ 105 (Kenndey et al, 2002). Do đó, nồng độ ozone cần thiết để duy trì môi trường nước thuận lợi cho ấu trùng phát triển > 0,1 ppm. 12 Trong điều kiện thí nghiệm, vì khả năng hòa tan ozone ở các bể 50l khá chậm (Hình 4.1), nên để đáp ứng nồng độ ozone cần thiết trên và yêu cầu về thời gian trong việc thực hiện các thao tác thí nghiệm trong ngày, thời gian được chọn để xử lý ozone cho các bể thí nghiệm là khoảng 45 phút/6 bể (tương đương nồng độ ozone khoảng 0,13 ppm) và nhịp độ xử lý ozone là 2 ngày/lần. 4.2. Khảo sát ảnh hưởng của mật độ ương ấu trùng cho hiệu quả nhất cho quy trình nước trong hở kết hợp sử dụng ozone 4.2.1. Các yếu tố thủy lý hóa trong bể thí nghiệm Nhiệt độ Nhiệt độ nước là yếu tố rất quan trọng trong sản xuất giống tôm càng xanh (New & Valenti, 2000). Nhiệt độ có liên quan rất lớn đến sự lột xác và phát triển của ấu trùng, nhiệt độ càng cao ấu trùng biến thái càng nhanh. Trong suốt quá trình thí nghiệm nhiệt độ sáng và chiều giữa các nghiệm thức không có sự khác biệt và dao động 27 – 310C (Bảng 4.1 và Phụ lục 2). Khoảng nhiệt độ này rất thích hợp cho ấu trùng phát triển theo tiêu chuẩn của New & Valenti (2000) (28 – 310C). Riêng ngày thứ 6, nhiệt độ chiều thấp hơn so với các ngày khác 29,50C nhưng vẫn nằm trong khoảng cho phép và không ảnh hưởng tới sự phát triển của ấu trùng. Bảng 4.1 Biến thiên nhiệt độ buổi sáng, chiều của các nghiệm thức Ngày thứ 4 27 – 310C 27 - 310C 27 - 310C 27 - 310C NT1 NT2 NT3 NT4 Ngày thứ 8 27 - 30,50C 27 - 310C 27 - 30,50C 27 - 310C Ngày 12 27 - 310C 27 - 310C 27 - 30,50C 27 - 30,50C Ngày 16 27 - 30,50C 27 - 30,50C 27 - 310C 27 - 30,50C Ngày 20 27 - 310C 27 - 30,50C 27 - 30,50C 27 - 30,50C pH Theo Nguyễn Thanh Phương và ctv (2003), pH có ảnh hưởng rất lớn đến đời sống ấu trùng tôm càng xanh. Trong thời gian thí nghiệm thì giá trị pH giữa các nghiệm thức sáng và chiều không có sự thay đổi giữa các nghiệm thức và biến thiên trong khoảng pH = 7,2 – 7,4 (Bảng 4.2 và Phụ lục 3). Theo tiêu chuẩn của New & Valenti (2000), pH phù hợp cho sự phát triển của ấu trùng trong khoảng 7,0 – 8,5. Do đó pH của thí nghiệm khá thuận lợi cho sự phát triển của ấu trùng. Bảng 4.2 Biến thiên pH buổi sáng, buổi chiều của các nghiệm thức Ngày thứ 4 Ngày thứ 8 Ngày 12 Ngày 16 Ngày 20 NT1 7,2 - 7,3 7,2 - 7,3 7,2 - 7,3 7,2 - 7,3 7,2 - 7,3 NT2 7,2 - 7,4 7,2 - 7,3 7,2 - 7,3 7,2 - 7,3 7,2 - 7,3 NT3 7,3 - 7,4 7,2 - 7,3 7,2 - 7,3 7,2 - 7,4 7,2 - 7,4 NT4 7,2 - 7,5 7,2 - 7,4 7,2 - 7,4 7,2 - 7,4 7,2 - 7,4 13 Đạm Theo Midlen et al. (1998), đạm trong nước thường tồn tại dưới 4 dạng NH4+, NH3, NO2-, NO3-. NO2- và NH3 là 2 dạng gây độc cho ấu trùng. • N-NO2- - N-NO2 trong nước là dạng gây độc cho ấu trùng tôm và N-NO2 là sản phẩm trung gian của quá trình oxi hóa NH3 thành NO3 (Boyd et al., 1998). Trong suốt quá trình thí nghiệm hàm lượng N-NO2- nằm trong khoảng 0,2 – 0,6 ppm (Phụ lục 6) ở các nghiệm thức và tăng dần theo thời gian. Trong đó biến thiên hàm lượng N-NO2- của NT3 và NT4 cao hơn so với NT1 và NT2 nhưng sự khác biệt này không có ý nghĩa thống kê (P > 0,05). Càng về cuối chu kỳ ương hàm lượng NO2- cao và vượt quá ngưỡng tiêu chuẩn cho phép của New & Valenti (2000). Tuy nhiên, ấu trùng ở các NT đều phát triển bình thường, chỉ có NT4 ấu trùng kém phát triển và tỉ lệ hao hụt cao hơn các nghiệm thức khác (Mục 4.2.2) điều này chứng tỏ với mật độ ương 400 ấu trùng/l, khả năng chịu đựng hàm lượng NO2- cao của ấu trùng thấp hơn các mật độ ương 250 – 300 ấu trùng/l. • N-NO3- Nhìn chung, hàm lượng nitrat không có sự khác biệt ở các nghiệm thức (Phụ lục 7) và < 5ppm, nồng độ này phù hợp cho sự phát triển của ấu trùng theo tiêu chuẩn New & Valenti (2000). Tuy nhiên, theo Bablon (1991), ozone làm oxy hóa N-NO2- thành NNO3- một cách trực tiếp và không phụ thuộc vào pH và theo Tạ Văn Phương (2006), hàm lượng N-NO3- trong nước tăng dần theo thời gian sục ozone nhưng do phương pháp kiểm tra nồng độ N-NO3- trong điều kiện thí nghiệm hạn chế (testkit Sera) chỉ có khả năng phát hiện N-NO3- ở nồng độ ≥ 5ppm, có thể hàm lượng N-NO3- trong thí nghiệm chưa vươt quá ngưỡng phát hiện của bộ test nên sự biến động N-NO3- trong thí nghiệm không rõ ràng. • NH3 Amonia là yếu tố quan trọng có ảnh hưởng đến tỷ lệ sống, sinh trưởng động vật thủy sinh nói chung và ấu trùng tôm càng xanh nói riêng. Theo nghiên cứu New & Valenti (2000) với nồng độ NH3 < 0,5 ppm sẽ không gây ảnh hưởng đến sự phát triển của ấu trùng tôm càng xanh. Hàm lượng NH3 trong các bể ương (Phụ lục 8) không có sự khác biệt dao động trong khoảng 0,1 – 0,2 ppm vẫn nằm trong ngưỡng thuận lợi cho sự phát triển của ấu trùng. Điều này chứng tỏ, ở mật độ ương cao (250 – 400 ấu trùng/l), việc xử lý ozone với nồng độ 0,13 ppm định kỳ 2 ngày/lần có thể duy trì hàm lượng NH3 trong nước ở mức thuận lợi cho ấu trùng tôm càng xanh phát triển. 4.2.2. Tỉ lệ sống, năng suất và chất lượng Post • Chất lượng ấu trùng và tỉ lệ sống Post Kết quả đánh giá chất lượng ấu trùng theo tiêu chuẩn của Tayamen và Brown (1998) (Phụ lục 4,9 và Hình 4.2) các bể ở NT1, NT2 chuyển giai đoạn nhanh và đồng loạt 14 hơn NT3, NT4 nên tỉ lệ sống NT1, NT2 cao hơn và chất lượng ấu trùng tốt hơn NT3, NT4. Nguyên nhân là do thí nghiệm được bố trí vào mùa khô, nhiệt độ cao và không gian hoạt động sống NT1, NT2 rộng hơn nên ấu trùng phát triển nhanh và chuyển giai đoạn đồng loạt hơn NT3, NT4. 2 1.5 Điểm NT 1 NT 2 1 NT 3 NT 4 0.5 0 Ngày thứ 4 Ngày thứ 8 Ngày thứ 12 Ngày Ngày thứ 16 Ngày thứ 20 Điểm 0 : Kém 1 : Khá tốt 2 : Tốt Hình 4.2 Biến thiên đánh giá chất lượng ấu trùng theo tiêu chuẩn Tayamen và Brown (1998) ở các nghiệm thức Theo kết quả thí nghiệm (Phụ lục 10) cho thấy, tỉ lệ sống PL ở NT1 cao nhất (24,98% ± 2,02) thấp nhất là NT4 (0,82% ) và sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê (P>0,05) về tỉ lệ sống giữa các NT 1, NT2 và NT3 (Hình 4.3), nhưng NT4 khác biệt có ý nghĩa thống kê (P<0,05) so với các nghiệm thức khác. Điều này chứng tỏ khi tăng mật độ ương 250 – 350 ấu trùng/l sẽ không ảnh hưởng đến tỉ lệ sống ấu trùng, nhưng khi tăng đến 400 ấu trùng/l thì tỉ lệ sống giảm mạnh. Ở NT4, ấu trùng trong các bể thí nghiệm bắt đầu hao hụt ở giai đoạn 6 (30%) và tăng dần đến giai đoạn 11 (100%) (Phụ lục 10). Nguyên nhân do mật độ ương ấu trùng quá cao, ấu trùng phải cạnh tranh môi trường sống, nên ảnh hưởng đến khả năng phát triển và sống sót của ấu trùng. 15 30 Tỉ lệ sống Tỉ lệ sống (%) 25 20 15 10 5 0 NT1 NT2 NT3 NT4 Nghiệm thức Hình 4.3 Tỉ lệ sống ở các nghiệm thức • Năng suất và chất lượng Post Từ kết quả thí nghiệm (Bảng 4.3 và Phụ lục 7) cho thấy năng suất PL cao nhất là ở NT2 (68,31 ± 12,52 PL/l) so với 62,6 ± 5,13 PL/l ở NT1, 41,72 ± 24,97 PL/l ở NT3 và thấp nhất NT4 (3,62 ± 5,64 PL/l). Tuy nhiên, NT1, NT2 và NT3 không có sự khác biệt có ý nghĩa (P>0,05), nhưng NT1, NT2, NT3 cao hơn có ý nghĩa (P<0,05) so với NT4. Kết quả thống kê, không có sự khác biệt giữa các NT1, NT2, NT3 và NT4 khác biệt có ý nghĩa thống kê (P<0,05) so với các nghiệm thức khác (Hình 4.4). Đồng thời, sau khi sốc formol các nghiệm thức đều cho kết quả tốt (85,49 – 100%) (Phụ lục 10). Các kết quả trên chứng tỏ khi tăng mật độ ương ấu trùng (250 – 300 ấu trùng/l) năng suất mang lại càng tăng và đạt năng suất cao nhất ở mật độ ương 300 ấu trùng/l, đối với các mật độ ương > 300 ấu trùng/l (NT3 và NT4) năng suất thu được giảm mạnh. Tóm lại, khi ương ấu trùng tôm càng xanh theo qui trình NTH – Ozone với mật 250 – 300 sẽ cho năng suất ương cao nhất. . Bảng 4.3 Kết quả ương ấu trùng tôm càng xanh theo qui trình NTH - Ozone Nghiệm thức NT1 Mật độ 250 ấu trùng/l NT2 Mật độ 300 ấu trùng/l NT3 Mật độ 350 ấu trùng/l NT4 Mật độ 400 ấu trùng/l Tỉ lệ sống 24,98 ± 2,02a 22,77 ± 4,18a 11,92 ± 7,13a 0,82 ± 0b 16 Năng suất 62,6 ± 5,13a 68,31 ± 12,52a 41,72 ± 24,97a 3,62 ± 5,64b Chất lượng PL 100 ± 0a 93,68 ± 3,23a 85,49 ± 10,97a không đánh giá chất lượng Năng suất 80 Năng suất (PL/l) 70 60 50 40 30 20 10 0 NT1 NT2 NT3 NT4 Nghiệm thức Hình 4.4 Năng suất ương ấu trùng của các nghiệm thức 4.3 Đánh giá hiệu quả kinh tế khi sử dụng qui trình nước trong hở kết hợp xử lý ozone Đơn vị tính: đồng Chi phí Nước ót Artemia Thức ăn chế biến Điện Hóa chất Khấu hao Chi khác Ấu trùng Doanh thu Giá thành Giá bán Tổng PL xuất Lợi nhuận Tỉ suất lợi nhuận NT 1 2.330.000 75.000 1.000.000 100.000 115.000 40.000 250.000 500.000 250.000 9.390.000 37 150 62.600 7.060.000 3,03 NT 2 2.600.000 75.000 1.200.000 120.000 115.000 40.000 250.000 500.000 300.000 10.246.500 38 150 68.310 7.646.500 2,94 NT 3 2.870.000 75.000 1.400.000 140.000 115.000 40.000 250.000 00 500.000 350.000 6.258.000 69 150 41.720 3.388.000 1,18 NT4 3.140.000 75.000 1.600.000 160.000 115.000 40.000 250.000 00 500.000 400.000 543.000 867 150 3.620 -2.597.000 -0.17 Bảng 4.4 Bảng hạch toán kinh tế qui trình NTH – Ozone trong bể ương 1m3 với mật độ ương khác nhau 17 Qua kết quả phân tích hiệu quả kinh tế cho thấy NT1 và NT2 có tỉ suất lợi nhuận cao nhất (3,03 và 2,94) kế đó là NT3 (1,18) và thấp nhất là NT4 (lỗ 2.597.000) (Bảng 4.4). Ở NT1 và NT2 mức đầu tư thấp mà thu lợi nhuận cao hơn so với NT3, riêng đối với NT4 với mức đầu tư cao mà lại không mang lại hiệu quả. Bên cạnh đó, với mức đầu tư ở NT1 thấp hơn NT2 nhưng vẫn cho hiệu quả kinh tế tương đương nhau nên khi ương với mật độ từ 250 – 300 ấu trùng/l sẽ cho hiệu quả kinh tế cao nhất. Vậy khi ương ấu trùng tôm càng xanh theo qui trình NTH – Ozone với mật độ từ 250 – 300 ấu trùng/l là mật độ thích hợp nhất. 18