Tài liệu Xác định một số biện pháp kỹ thuật trồng gối giống bông vn35 ks và vn04 4 với ngô nhằm nâng cao hiệu

C6NG BO CONG THUDNG T Y CO PHAN BONG MIEN BAC ^ BAO CAO roMGKit (Ditdi: "xAc oiNH MOT s6 BifN PHAP K? THUAT T R 6 N G Gdi G I 6 N G BONG VN35KS VA VN04-4 V6l NGO NHAM NANG CAO HlEU QUA KINH T^ COA viec TR6NG BONG TAI SON LA" Thirc hien theo Hgp dong so 118.09 RD/HD-KHCN ky ngay 04 thang 03 nam 2009 giira Bo Cong thirong va Cong ty Co phan Bong Mien Bdc Ca quan chu tri: Cong ty Co phan Bong Mien Bac Chu nhiem de tai: KS. Ptiam Dinh On Can bo ciiinii tham gia thiic hien: KTV. Nguyen Khac Hung KTV. Tran Van Thi/c KTV. Bui Ngoc Thang Ha Noi, thang 12 nam 2009 ^W BANG THONG TIN 1. Ten de tai: Xdc dinh mot so Men phdp ky thudt trong goi 2.Ma so: giong bong VN35KS vd VN04_4 vai ngo nham ndng cao hieu 118.09 RD qua kinh te cua viec trong bong tai San La 3. Thoi gian thu-c hien de tai: Tii thang 01/2009 den thang 12/2009 4.Kinh phi thu-c hien : 170.000.000 ddng 5. Co" quan quan ly: Bo Cong Thuong Dia chi; 54 Hai Ba Tnmg - Ha Npi Dien thoai: 04.2202222 6. Ho va ten chu nhiem de tai: Pham Dinh On Hoc ham, hoc vi, chuyen mon: Ky suNong hoc Chuc vu: Pho phong Khoa hoc va cong nghe Dien thoai: 0914.376.178 7. Co quan chii tri: Cong ty Co phan Bong Mien Bac Dia chi: S6 6 Nguyin Cong Tru - Ha Noi Dien thoai: 04.39722132 8. Danh sach nhfrng ngu-oi thu-c hien chinh Stt Ho va ten Hoc ham, hoc vj chuyen mon 1- Pham Dinh On Ky su Nong hoc 2- Nguyen Khac Hung Ky thuat vien 3- Tran Van Thuc Ky thuat vien 4- Nguyen Thi Hoa Ky thuat vien 9. Muc tieu cua de tai: - Tiep tuc trien khai thi nghiem nam 2008 va dua vao mot so nghien cmi mai. - Hoan thien quy trinh canh tac giong bong VN35KS va VN04-4 trong goi vai ngo tai dia ban Son La. DANH MUC CAC TlT VIET TAT CT: cong thuc CDCQDN: chieu dai canh qua dai nhat CDCDDN: chieu dai canh due dai nhat ctv: cong tac vien NSTT: nang suat thuc thu NSLT: nang suat ly thuyet D/C: doi chung HQ: hieu qua KH&CN: khoa hoc va cong nghe P: khoi luong qua TOST: thai gian sinh truong Tr.d: trieu dong DCL: dom chay la MUC LUC • • Noi dung Trang Phan mot: Ma dau 1 Dat van de 1 1.2. Muc tieu cua de tai 2 1.2.1. Muc tieu kinh te - xa hoi 2 1.2.2. Muc tieu khoa hoc cong nghe 2 Phan hai: Tong quan tai lieu 3 2.1. Ca sa khoa hoc cua viec trong xen, trong goi 3 2.1.1. Khai niem ve trong xen, trong goi 3 2.1.2. Nhung thuan lai cua viec trong xen, trong goi 3 2.1.2.1. Nang suat cao va on dinh hon tren mot dan vi dien tich dat 4 2.1.2.2. Sir dung nguon tai nguyen thien nhien tot han 4 2.1.2.3. Khong che c6 dai va sau benh 6 2.2. Tinh hinh nghien cmi trong nuac va nuac ngoai 8 2.2.1. Tinh hinh nghien cmi a nuac ngoai 8 2.2.2. Tinh hinh nghien curu a trong nuac 9 Phan ba: Dia diem, doi tugng, noi dung va phuang phap nghien curu 15 3.1. Djadiem, thai gian va doi tuang nghien curu 15 3.1.1. Dia diem nghien curu 15 3.1.2. Thai gian nghien cuu 15 3.1.3. Doi tirgng nghien curu 15 3.2. Noi dung nghien curu 16 3.3. Phuang phap nghien curu 17 3.4. Cac chi tieu theo doi 17 3.4. Phuang phap theo doi, quan sat 18 3.5 Bien phap ky thuat: 19 3.6. Phuang phap xur ly so lieu 19 Phan bon: Ket qua nghien cuu vathao luan 20 4.1. Dieu kien khi hau, thai tiet cua Son La 20 4.2. Nang suat va gia ca mot so cay trong chinh tai San La nam 2009 21 4.3. Anh huang cua thai gian trong goi den sinh truang cua 2 giong bong VN35-KS va VN04-4 22 4.3.1.Chieu cao cay cua 2 giong bong VN04-4 va VN35-KS a cac cong thuc thi nghiem 22 4.3.2 Mot so chi tieu nong sinh hoc khac cua giong bong VN04-4 va VN35 KS 25 4.3.3 Thai gian sinh truang cua ngo 9698 va cua bong VN04-4, VN35KS... 27 4.3.4 Nang suat va cac yeu to cau thanh nang suat cua giong bong VN35KS va VN04-4 28 4.3.5 Muc do nhiem mot so sau benh hai a cac cong thuc thi nghiem 31 4.3.6 Hieu qua kinh te cua cac cong thuc thi nghiem 32 4.3.7 Mot so nhan xet rut ra qua cong tac nghien cuu 35 4.4. De xuat quy trinh ky thuat trong goi giong bong VN04-4, VN35KS vai giong ngo B9698 tai San La 36 Phan nam: Ket luan va de nghi 39 4.1 Ket luan 39 4.2 De nghi 39 Tai lieu tham khao 41 A - Tai lieu tieng Viet: 41 B - Tai lieu tieng Anh: 41 C - Tap chi va tai lieu internet: 43 trong xen bong vai dau tuang. Nhung tac gia su dung giong ngo dai ngay VLIO, khoang each mat do la thua (180 x 30cm). De tiep tuc nghien cuu, chung toi tien hanh nghien cuu thai diem trong goi bong tren nen ngo, vai giong ngo ngan ngay va khoang each trong ngo, bong day han (70 x 30cm). Xuat phat tu thuc te tren chung toi tien hanh nghien cuu de tai: "Xdc dinh mot so bien phdp ky thuat trong goi giong bong VN35 KS vd VN04-4 v&i ngo nham nang cao hieu qud kinh te cua viec trong bong tai Sffn La". 1.2. Muc tieu cua de tai L2.L Muc tieu kinh te - xd hoi - Tang thu nhap tren mot dan vi dien tich trong bong cho nong dan bang viec trong goi bong vai ngo. - Ma rong dien tich trong bong, tao viec lam, on dinh dai song cho nong dan. 1.2.2. Muc tieu khoa hoc cong nghe - Xac dinh dugc nang suat va hieu qua kinh te ma hai giong bong mai VN35 KS va VN04-4 ket hap vai bien phap ky thuat trong goi vai ngo. - Xay dung dugc cac mo hinh trong goi bong VN35 KS va VN04-4 dien hinh vai ngo trong dieu kien canh tac cua nong dan thieu so vung San La. - Giup nong dan trong bong c6 ca hoi lam quen va nam vimg mot so bien phap ky thuat mai trong tham canh bong, ngo dat nang suat cao. - De xuat quy trinh ky thuat trong goi bong VN35 KS va VN04-4 vai ngo ngan ngay nham nang cao nang suat, chat lugng va tang hieu qua kinh te de c6 kha nang ap dung rgng rai, phu hgp vai dieu kien canh tac cua nong dan vung San La. PHAN HAI: TONG QUAN TAI LIEU 2.1. Co" s6^ khoa hoc cua viec trong xen, trong goi 2.LI. Khdi niem ve trong xen, trong goi Trong xen, trong goi la nhiing hinh thuc gieo trdng nhim tang kha nang f f t r t Igi dung cac yeu to sinh truang de tao khoi lugng san pham cao [6]. Thuat ngii "trong xen" (intercropping) da dugc Willey R.W., (1979) dinh nghia rang: "Khi hai hay nhieu han nhGng cay trong dugc trong cung nhau tren cung manh dat, nhung cay trong nay c6 the ciing gieo hoac thu hoach cung hoac khac thofi gian". Con Preston Sullivan, (2003) lai cho rang trong xen la khi c6 hai hay nhieu loai cay dugc trong cimg vai nhau, moi loai cay trong nhan mot khoang khong gian sao cho su ho trg giua chiing la Ian nhat va su canh tranh la nho nhat [22]. Gieo trong cay sau vao giai doan cuoi ciia cay trong truac (khac loai) goi la trong goi. Trong goi nham tang vu, tang nang suat quan xa, tan dung thai gian cho phep sau khi doi mai ca cau cay trong, vi thai gian cho phep sau khi doi mai ca cau cay trong khong du hoan thanh chu ky sinh truang cua mot cay [6]. Trong goi (Relay-intercropping) c6 the coi la mot dang ciia trong xen trong do cay trong phu dugc trong vao ruong cua cay trong chinh vao thai diem cay trong chinh dang buac vao giai doan sinh san nhung chua thu hoach [22]. 2.1.2. Nhung thuan lai cua viec trong xen, trong goi Aiyer, (1949) [12] da neu nhung thuan Igi sau: - Su on dinh nang suat Ian han trai qua nhung mua khac nghiet. - Su dung tot han nhiing nguon tai nguyen thien nhien (anh sang, nuac , do phi nhieu) - Khong che c6 dai, dich benh tot han. - Mot cay ho trg cho cac cay khac. 3 - Mot cay phong ho cho cay khac. - Thich hgp vai nhung nong trai nho. Trong pham vi de tai nay, chung toi chi de cap den cac Igi thi sau : 2.1.2.1. Ndng suat cao vd on dinh han tren mot dan vi dien tich dat Mot trong nhung hieu qua Ian nhat ciia trong xen la lam tang khoi lugng san pham tren mot dan vi dien tich &k [22]. Willey R.W (1979) [18] dua ra y kien rang trong truang hgp trong xen hgp ly, nang suat cua mot cay trong se giiip cho viec tang nang suat cua cay trong khac. Dieu nay coi nhu sir hgp tac Ian nhau, day la mot kha nang khong thuang xuyen. CQng theo ong, cac cay trong trong mo hinh xen canh con c6 moi quan he phu them, trong truang hgp nay, nang suat cua mot cay trong tang khong anh huang chut nao den cay trong khac, dieu nay thuang xay ra khi hai loai cay trong c6 thai gian chin hoac thai gian sinh truang khac xa nhau. De danh gia chinh xac nhat hieu qua ve nang suat nguai ta diing he so su dung dat tuang duang (LER). LER dugc tinh bang each lay nang suat cua moi loai cay trong trong he thong trong xen chia cho nang suat cua no trong truang hgp trong thuan, roi cong hai ket qua lai vai nhau. LER phai Ian han 1 thi he thong trong xen do mai c6 y nghia va LER cang cao thi hieu qua ve nang suat trong he thong trong xen do cang cao [22]. Trong mot he thong trong xen hai loai cay trong vai nhau, nhiJng ty le va mat do trong cQng nhu thai diem trong xen, goi khac nhau se cho nhimg ket qua khac nhau ve LER. Mot nghien cuu a phia nam Calorina ve trong xen ngo nggt vai dau mien Nam a ba mat do gieo hat khac nhau ciia ngo da cho cac ket qua ve LER khac nhau trong do trong ngo vai mat do trung hinh cho ket qua cao nhat. 2.1.2.2. Sir dung nguon tdi nguyen thien nhien tot han Nhirng thuan Igi ve nang suat c6 dugc trong he thong trong xen la do cac cay trong tham gia trong xen sii dung nguon tai nguyen khac nhau. Khi trong lien ket chung c6 the bo sung Ian nhau va nhu the se su dung toan bg nguon tai nguyen thien nhien (khong gian, anh sang, nuac, dinh duang...) tot han khi trong rieng re. a) Tan dung khong gian hieu qud han Chatterjee B.N. va Maiti S. [13] da cho rang, cac cay trong xen c6 sir bo ^ t p t sung ve khong gian dang ke, nhu tan la lien ket c6 the dugc sii dung khoang khong tot han, hoac he thong re lien ket c6 the sii dung khoang khong ve dinh duang hoac nuac tot han. Con theo Rosas J.I.O.M. va cong su, (1988) [16], thay doi sir xap xep trong khong gian c6 the thay doi su che bong. Duang Hong Lien, (1962) [5] cho rang, trong xen tao dieu kien sii dung anh sang tot han, nhung ve ky thuat trong xen can chii y sir sap xep khong gian va thai gian cGng nhu cac loai cay trong trong he thong. b) Tan dung anh sang tot han Willey R.W. va Roberts, (1976) [19] da nhan manh c6 le anh sang la yeu to quan trgng nhat khi sii dung nhung nguon Igi tu nhien. Baker va Yusuf, (1976) [32] cGng xem anh sang c6 tarn quan trgng cue ky trong trong xen, de sii dung anh sang hieu qua, doi hoi nhung cay trong xen can c6 thai gian sinh truang khac nhau. Theo Biii Huy Dap (1958,1967), [2,3] cac loai cay trong dugc trong xen se tan dung dugc mot lugng anh sang mat trofi nhieu han de tao ra nhieu chat huu ca han Trenbath (1979), [23] da ggi y rang nen chii y den kha nang chiu bong ciia nhimg cay c6 hinh thai thap trong trong xen va nhung cay trong xen nen gom: mot loai c6 tan nho tren cao, nhung la nghieng vai toe do quang hgp la cao toi da va mot loai c6 tan la thap han vai nhung la nam ngang dugc sap xep da dang vai toe do quang hgp nho nhat. Bao cao hang nam ciia ICRISAT nam 1978-1979 (Trich theo Trenbath B.R., 1979) cho biet viec do kha nang ngan chan anh sang da chi ra rang trong xen ngan chan anh sang han trong thuan nhung nang lugng nay chuyen thanh chat kho c6 hieu qua han. Ket qua tinh toan da chi ra rang trong xen sii dung anh 5 ^ ^ ^ ^ > sang hieu qua han trong thuan 28%. Dieu nay c6 the do mot phan anh sang phan bo deu tren cac la va mot phan do sir lien ket cua cac cay C4 a nhiing lap tan la tren va nhiing cay C3 a nhiing lap tan la duai. c) Tan dung dinh duang vd nuac tot han do su khac nhau ve thai diem sinh truang cua cac cay trong he thong trong xen, trong goi: Xen canh cay trong la bien phap tot nhat de dong thai sii dung toi uu cac y r f r \ dieu kien dat, anh sang, nuac, chat dinh duang trong dat,... gop phan lam tang tong thu nhap cho nha nong. Thi du, trong ngo xen dau do (dau tuang, dau xanh...). Ngo la loai cay trong c6 re an sau, yeu cau dinh duang cao; con dau do la cay thap, re an nong, it yeu cau dinh duang, ma lai c6 kha nang cung cap them dam cho dat. Khi trong ngo xen dau do khong c6 sir canh tranh giiia chiing vai nhau ve dinh duang va ngo con sii dung ca nguon dam do dau do c6 dinh dugc. Tren cung dien tich tong san lugng cua ngo va dau xen canh cao han san lugng ciia hai loai cay nay khi trong rieng re [24] 2.1.2.3. Khong che co dai vd sau benh Xen canh cay trong thuang lam giam nhiing thiet hai do cac loai dich hai gay ra cho cay trong. Nhieu loai sinh vat gay hai c6 tinh chuyen hoa thiic an, nghia la chiing chi c6 the diing nhung loai cay nhat dinh de lam thiic an. Vi vay, khi tren dong c6 mot loai cay dugc trong vai dien tich Ian lien nhau se tao nen nguon thiic an doi dao thuan Igi cho sir phat sinh, lay Ian cua nhiing sinh vat gay hai chuyen tinh tren cay trong do. Trong cac cay hg dau hoac cay ngo (bap) xen vai cay bong rat c6 y nghTa r f F f r han che so lugng mot so sau hai chii yeu tren cay bong. Ket qua nghien ciiu ciia Trung tarn Nghien ciiu Cay bong Nha Ho cho thay: mat do sau xanh, rep mugi tren cay bong trong xen vai dau xanh hoac dau tuang (dau nanh) thap han han so vai tren cay bong trong thuan. Neu trong xen 3 cay (bong + ngo + dau xanh) thi mat do ciia rep mugi, sau xanh lai thap han so vai mat do ciia chiing khi chi trong xen 2 cay (bong + dau xanh). Mot trong cac nguyen nhan lam cho mat do sau xanh, rep mugi tren cay bong trong xen thap han han so vai tren cay bong trong thuan la do hoat dong hiiu ich ciia thien dich tu nhien, ma dac biet la ciia nhom nhen Ian bat moi tren cay bong trong thuan thap han rat nhieu so vai tren cay bong trong xen vai dau xanh hoac dau tuang. Va mat do nhen lofn bat moi tren cay bong trong xen vai dau xanh lai thap han ro rang so vai tren cay bong trong trong truang hgp trong xen 3 cay (bong + ngo + dau xanh). Trong bong xen vai dau xanh hoac vai dau + ngo con han che dugc sir lay nhiem ciia benh xanh lun hai bong. Trong bong goi vao rugng ngo la mot dang trong xen bong vai ngo, nhung cay bong dugc trong mugn han. Day la mot bien phap tot de han che mot so sau hai bong. Tren cay ngo da hinh thanh tap doan thien dich kha phong phii gom bo xit an sau, bg riia, nhen Ian da bat moi,... Khi cay ngo gia thi cac thien dich nay da chuyen sang cay bong. Vi vay, tren cay bong trong goi vao rugng ngo c6 tap doan thien dich phong phii, vai mat do cao han rat nhieu so vai tren cay bong khong trong goi ngo. Ciing theo ket qua nghien ciiu ciia Trung tarn Nghien ciiu Cay bong Nha Ho, tren dong bong trong xen mia thanh cac bang rgng 5-10m rat c6 y nghia han che so lugng sau xanh hai bong, a dong bong xen mia mat do sau xanh chi bang 35-70% mat do sau xanh a tren dong bong khong xen mia. Trong ca chua xen vai cay ngo hoac cay dau do da lam tang hoat dong hiiu ich ciia ong mat do ky sinh tning sau xanh. Ty le tning sau xanh hi ong mat do ky sinh tren cay ngo hoac dau do dugc trong xen vai ca chua cao han rat nhieu so vai tren cay ngo hoac vai cay dau do trong thuan. Nhu vay, trong xen ca chua vai cay ngo hoac vai cay dau do da gop phan han che sau xanh [24] Trong xen dau xanh vao rugng bong c6 tac dung lam tang thien dich tren cay bong nhu nhen, ong mat do, do do ty le sau xanh giam tir 8,9 con/100 cay a cong thiic trong thuan xuong con 0,6 con/100 cay a cong thiic trong xen. Ty le benh va chi so benh xanh lun giam tu 72% va 39,7% xuong con 25,5% va 12,7% [4]. Bien phap xen canh bong vai dau xanh theo ty le 1:1 ket hgp vai bien phap xii ly hat giong bang Gaucho 70WS (5 g/kg hat) c6 tac dung phong trir rep va han che dugc gan 60% miic do benh XL so vai khong phong trir, dong thai phii hgp vai yeu cau ciia he thdng PTTH sau benh hai bong [1]. Trong bong c6 xen mia lam giam 45,2% mat do sau xanh tren bong, con trong bong c6 xen dau xanh va ngo da lam giam 37,9%) mat do rep bong, nen han che phun thuoc hoa hgc tni rep, vi vay bao ton dugc thien dich ciia sau xanh tren d6ng [9]. Nghien ciiu ciia Do Van Phien va cong sir nam 2008 chi ra rang viec trong goi bong vai ngo vai khoang each 180x30cm cho hieu qua cao han tronsg thuan bong va cac cong thiic trong goi dau tuang, va cac cong thiic trong goi kha [8].. 2.2. Tinh hinh nghien ciru trong nu-o-c va nu-ofc ngoai 2.2.1. Tmh hinh nghien ciru & nir&c ngoai Hang nam, tren the giai c6 rat nhieu cong trinh nghien ciiu, thi nghiem ve tham canh cay trong nham tang nang suat va hieu qua kinh te trong do trong xen, trong goi la nhiing bien phap dugc de cap va nghien ciiu thuang xuyen nhat. Mo hinh trong xen kinh dien la ngo va dau tuang hoac nhiing cay hg dau, day c6 the xem la mo hinh trong xen mau muc va la ca sa de tien hanh nhung mo hinh trong xen khac. Weil R.R., Mc Fadden M.E. (1991) [19] da khang dinh ngo va dau trong xen CO the cho nang suat tong so Ian han la trong rieng re. Singgh S., Subedah B.L. (1991) [20] khi nghien ciiu ve hieu qua trong xen ngo va dau tuang a Indonesia da nit ra ket luan la ty le trong xen thich hgp giiia ngo va dau tuang (hang ngo : hang dau) la 2 : 3; 2 : 4; 2 : 5. Gabal S.Jr va cs (1985) [21] cho rang khoang canh tot nhat la ngo : dau la 1 : 3 vai mat do 12.500 cay ngo va 150.000 cay dau/ha. Ve cac giong dau Agboola A.A., Fatemi A.A. (1971) [11] da chi ra rang ngo xen vai dau ngir, dau su tu cho nang suat ngo giam. Cac loai dau Idiac nhu 8 dau dua, dau xanh hau nhu khong anh huang den nang suat ngo. Con Asadi va Arsyda D.M. (1995) [14] cho rSng cac giong dau tuang khac nhau thi phan ling khac nhau vai trong xen. Ve thai dilm trong, Aphiphan-Pookpadi va cs., (1985) [17] khi nghien ciiu ve trong xen dau tuang vai ngo da ket luan rang dau tuang dugc trong goi trong ngo, thuang sau 60 ngay gieo ngo thi cho nang suat khong cao bang dau tuang trong thuan nhung lai tang he s6 su dung dit dai. Doi khi dau tuang trong xen vai ngo nang suat kha so vai trong thuan. Tamburian J. Va cong sir (1992) [15] khi lam thi nghiem trong xen ngo vai dau tuang thay nang suat dau tuang giam so vai trong thuan. De giam bat sir mat y f y mat ve nang suat, dau tuang da dugc trong sam han ngo 15 ngay vai mat do ngo 35.000 cay/ha, khi do cho nang suat cao nhat vai LER la 1,07. 2.2.2. Tinh hinh nghien ciru a trong nu&c O Viet Nam, nhieu mo hinh xen canh, goi vu da dugc ap dung rgng rai tai nhieu khu virc khac nhau. Tac gia Dinh Quang Tuyen va cong sir (2006) [10] cho hay, mo hinh trong goi bong trong dau tuang 20 ngay truac khi thu hoach dau f y cho nang suat cao han so vai gieo bong thai vu mugn. Trong xen bong vai dau tuang theo kieu hang kep (khoang each hang bong 120cm, xen 3 hang dau tuang) hoac xen canh bong ngo theo kieu 4 hang bong 1 hang ngo da lam tang hieu qua kinh te so vai trong thuan. O Mai San, tinh San La da ap dung thanh cong cac mo hinh xen goi cay 3, 4 cay/nam nhu: ngo vu 1 - bong - ngo vu 2 - dau tuang, cho tong thu 2 5 - 3 4 trieu dong/ha/nam. O Ninh Thuan: Cay trong xen thich hgp vai bong la dau xanh, ky thuat xen la 1:1. Trong xen dau xanh c6 lam giam 6,2% nang suat bong nhung thu dugc 2,8 ta dau/ha, vi vay tang thu nhap, lai thuan dat 1,7 trieu dong/ha, ty suat Igi nhuan 31,85% so vai trong thuan cho lai thuan dat 1,1 trieu dong/ha, ty suat Igi nhuan 22,1%. Cong thiic luan, xen canh bong c6 xen dau xanh vu thu dong 9 va dau xanh vu he thu cho hieu qua kinh ti cao, lai thuan 8,02 trieu dong/ha va ty suat Igi nhuan 109%. Xen dau xanh vai bong vu thu dong da tra lai cho dat tu 15,7 den 18,9 ta than la kho dau xanh va c6 tac dung lam tang nang suat dau xanh vu he thu la 0,9 ta/ha [4]. O Dong Nai Cay trong xen thich hgp vai bong la cay dau tuang, ky thuat xen la 1:1. Trong dau tuang xen bong lam tang lai thuan la 652.000 dong/ha, ty suat Igi nhuan la 12,9%, cao han so vai trong bong thuan va c6 tac dung tot de tang cuang sir hoat dong ciia cac loai thien dich, giam mat do rep va sau xanh tren cay bong. Cong thiic luan, xen canh c6 bong thich hgp la ngo lai xen dau xanh vu 1 va dau tuang xen bong vu 2 cho lai thuan 2 vu la 8,4 trieu dong/ha [4] Vi ngo lai a vu 2 c6 thai gian sinh truang dai nen de dam bao cho cay bong vu 2 khong hi tre vu thi mo hinh bong vu 2 goi ngo vu 1 thich hcrp la: vu 1 gieo 2 hang ngo each nhau 1,2 m xen 2 hang dau xanh. Vu 2: goi bong vao giiia 2 hang ngo xen 1 hang dau tuang vao giiia hai hang bong [4]. Xen canh bong vai cay mia, cay dau tuang, cay dau xanh hoac trong bong goi vao rugng ngo de Igi dung cac hoat dong hiiu ich cua thien djch tu nhien trong han che so lugng sau chinh hai bong. Trong cay bong xen cac cay dau (dac biet la dau xanh) hoac dau xanh + cay ngo c6 tac dung han che sir lay nhiem va tac hai ciia benh xanh lun hai bong [25]. Trong bong da canh (luan canh, xen canh, goi vu) de lam phong phii quan the thien dich. Nhan dan miln Nam chii yeu theo phuang thiic da canh cay trong: vu 1 trong hip, vu 2 trdng bong goi vu 1 va xen canh vai cay hg dau trong vu 2 [28]. Luan, xen canh bong vai nhiing cay trong khac gop phan lam phong phii hoa quan the thien dich, c6 tac dung kiem che sau hai [27]. Theo bao Da NSng ngay 28/10/2003 [29], tai Ngu Hanh San (Da NEng), viec tr6ng xen cay bong tren ddng ruong nhat la khi trong xen vai lac da cho ket qua rat kha quan, cho thu nhap cao han han trong dau, hoac trong bong thuan, moi vu thu lai 10-13 trieu dong/ha. 10 Mot so ca cau cay trong ngin ngay tinh Quang Ngai: Ca cau bong xen dau tuang va bong xen lac sau do trong 1 vu dau xanh deu cho hieu qua kinh te cao han han cac ca cau cay trong ciia dia phuong cho lai tir 11,6 -14,0 trieu dong/ha. Trong dieu kien quy dat han che, viec dua cay bong trong xen vai cay trong dia phuang da phat huy dugc trinh do tham canh ciia nong dan, khai thac dugc cong lao dong nhan roi va lao dong phu, gop phan tang thu nhap dang ke cho nguai trong bong. f r y r r Mot so ca cau cay trong ngan ngay tinh Quang Nam: Tren dat phu sa dugc boi hang nam, mo hinh bong xen dau c6 ve lun da tao ra buac dot pha mai ve kha nang ma rgng dien tich bong. Kieu xen nay cho phep nguai dan thu dugc ca hai cay trong la bong va dau vai nang suat khong thua kem nhieu so vai trong thuSn. Chinh vi vay, hieu qua kinh te dem lai tu viec trong bong xen dau c6 ve liin rdt cao, cao han han cac ca cau cay trong truyen thong khac nhu dau c6 ve thuin - ngo lai, dau xanh hoac ngo lai xen dau c6 ve - ngo lai, dau xanh hoac thuoc la - ngo lai, dau xanh hoac at xen dau c6 ve. Dien tich nay chii yeu phan bo a cac huyen Dai Lgc, Dien Ban va Duy Xuyen-Quang Nam vai dien tich tren 7.000 ha (nien giam thong ke nam 2002). f y ' ' ^ Ket qua dieu tra cho thay, nang suat dau c6 ve thuan va dau c6 ve xen trong bong chenh lech khong dang k^ vi giai doan dSu vu (30-40 ngay sau gieo) cay bong sinh truang cham khong lam anh huang den sinh truang, phat trien cua cay xen. Nghien ciiu mo hinh xen canh bong - lac trong vu Dong xuan c6 tuai tai Quang Nam: Qua tinh toan hieu qua kinh te cho thay, cong thiic bong thuan c6 hieu qua kinh te thip nh^t va thap han ca cong thiic lac thuin. Cac cong thiic xen canh bong - lac deu cho thu nhap cao han han cong thiic bong thuan va lac thuan, chenh lech thu nhap khoang 2,5 trieu dong/ha. Dieu nay cho thay, tai Quang Nam, chi c6 the dua cay bong vao trong ca cau cay trong ciia dia phuang vai phuang thiic trong xen. Nghien ciiu mo hinh xen canh bong - dau c6 ve liin trong vu Dong xuan c6 tuai tai Quang Nam: Nghien ciiu hieu qua kinh te cho thay, cong thiic trong bong thuan c6 hieu qua kinh te cao han so vai ca cau dau c6 ve thuan - ngo 11 thuan va ngo lai xen dau c6 ve - dau xanh. Cac phuang thiic trdng bong xen dau CO ve deu cho hieu qua kinh te rat cao, thu nhap cao han cong thiic bong thuan tu 9 -11 trieu dong/ha. Trong do, cong thiic bong xen dau c6 ve 1/1 va cong thiic bong hang kep (1,2m + 0,5 m) x 0,15m x 1 cay (7,8 cay/m^), giua khoang each hang 1,2 m xen 3 hang dau c6 ve cho hieu qua kinh te tuang duang nhau va cao nhat. Mo hinh bong xen lac tai Quang Ngai vu Dong xuan 2002-2003: Mo hinh tham canh bong dugc tien hanh tren giong bong lai VN15 vai dien tich 20 ha trong do 10 ha bong trong xen vai dau tuang va 10 ha bong xen vai lac. Mo hinh bong xen lac dugc trien khai tai xa Binh Duang, Binh Minh va Binh Trung Tayhuyen Binh San-Quang Ngai, tren cac loai dat thit pha cat, dat phu sa. Ca cau tren cac loai dat nay chii yeu la lac dong xuan-ngo he thu, lac Dong xuan - Dau xanh - Khoai lang va Bong xen lac Dong xuan - Dau xanh hoac ngo lai. Thai vu gieo bong Dong xuan tu dau thang 12 den cuoi thang 12 nam 2002. f f f r y Ket qua danh gia hieu qua kinh te cac mo hinh cho thay, ca cau cay trong c6 bong cho hieu qua cao han han so vai mo hinh truyen thong ciia dia phuang, c6 thu nhap cao han tu 5-5,5 trieu dong/ha, tang han so vai mo hinh truac day 55,1 %. Mo hinh bong xen dau tuang tai Quang Ngai vu Dong xuan 2002-2003: Qua tinh toan cho th^y, mo hinh trdng bong xen dau tuang, sau do trong dau xanh c6 hieu qua kinh te cao han cac mo hinh truyen thong ciia dia phuang, chenh lech thu nhap giiia mo hinh c6 bong so vai cac mo hinh khac tu 5-7 trieu dong/ha. Co the noi rSng trong ca cSu cay tr6ng xen, cay bong khong lam anh huang den nang suat dau. Vi vay, ngoai nang suit dau tuang chiing ta con thu dugc tren 2 tan bong hat/ha nen hieu qua kinh te cao han hSn so vai ca cau cay trong truyen thong va ca ciu trong thuan, tang thu nhap tu 65 % -138%. Cay bap lai vu he thu ciia anh dat nang suat 10 tan bap tuai/ha, tong thu 12 trieu dong; cay bong vu miia nang suat dat 21,6 ta/ha, tong thu gan 12 trieu dong. Binh quan thuc hien mo hinh bap lai vu he thu goi bong vu mua moi ha anh thu 12 lai tren 14 trieu dong. So vai viec bo tri cac loai cay trdng khac tren cung mot dien tich, mo hinh hip - bong nay cho thu nhap cao han han [30] Tin bai ciia Ban Ky thuat Cong nghe va Moi truang - Vinatex sau khao sat kiem tra bong nam 2005 va thang 8/2006 cho hik, Cac mo hinh xen canh giua cay bong vai cac cay trong khac nhu lac, ngo, dau tuang,.. hgp ly va hieu qua cao da dugc xac dinh cho timg vung. Tai vung Dong Nam bg luan canh ngo hoac dau (vu 1) vai bong (vu 2) cho hieu qua kinh te cao va dugc ap dung pho bien nhat. Doi vai Tay nguyen, bien phap trong bong goi trong ngo da giai quyet dugc vin dh thai vu va dugc ap dung a hhi het dien tich trdng bong (12.000ha). y r ^ y ^ ^ > Hau het dien tich trong bong tai Trung Trung bg cGng dugc trong xen vai cac > r cay trong khac (dau cove, lac, ngo, thuoc la,...). Trong do, xen canh bong vai dau CO ve hoac lac dugc xac dinh la mo hinh cho hieu qua kinh te cao nhat (tong thu dat 20-34 trieu dong/ha) va da dugc ap dung pho bien. Tai Binh Thuan, chuyen doi tap quan canh tac tir 2 vu liia/nam sang trong 1 vu liia va 1 vu bong da cho nang suat bong binh quan 16-18ta/ha va hieu qua kinh te cao han so vai trong 2 vu Ilia [31]. KSt qua ciia chuang trinh nghien ciiu khoa hgc ky thuat 16A giai doan 1986-1990 (16A-01-02) da chi ra rang, trong bong xen mia nang cao dugc ty le ky sinh tu nhien ciia ong mat do (28%) so vai tren bong thuan chi c6 16%. K8t qua nghien ciiu ciia de tai 16A-01-03 trong chuang trinh nghien ciiu khoa hgc ky thuat 16A da tim ra ca cdu cay trong thich hgp vai mot so dia phuang, trong do: - Viing Phil Cat - Nghia Binh trong bong xen lac. - Viing Tuy An - Phii Yen trong bong xen dau xanh, dau nanh va liia ray. - Viing Cam Ranh - Nha Ho trdng bdng xen dau xanh. - Vung Dong Nai trdng bdng xen dau xanh, dau nanh. Vai cac phuang thiic sau: 13 Nang suat Phuang thiic (ta/ha) Ky thuat Xen 1 hang bdng 90cm x 20cm x 1, 1/1 c6 1 hang dau giira 2 hang bdng Xen bdng hang kep 60 x 120 x 20 x kep 2/3 1, 3 hang dau gieo vao k/c 120 Tien lai (d/ha) Bdng Dau 12 7 1.549.000 6,7 1.360.000 Ket qua ciia chuang trinh KC-07 cho thay: - Ve mat canh tac: doi vai cac vung dat c6 tuai, vu mua trdng bdng xen dau xanh, vu khd trdng dau xanh; doi vai vung Dac Lac, trdng ngd xen dau xanh vu 1, bdng xen dau xanh vu 2; vai vung Ddng Nai, trong ngd lai vu 1, bdng xen dau tuang vu 2 la dem lai hieu qua kinh te cao nhat. - Ve mat kinh ti xa hdi: Trong bdng khdng tranh chap cay trdng khac, md hinh xen canh va luan canh da dem lai hieu qua kinh te cho ndng dan vai miic lai binh quan trong 3 nam nhu sau: Phuang thiic canh tac Tien lai (trieu ddng/ha) 1 vu bdng + 1 vu liia 4,05 1 vu bdng xen dau xanh + 1 vu liia 5,49 1 vu bdng + 1 vu dau xanh 5,49 1 vu Ilia + 1 vu dau xanh 4,558 1 vu bdng xen dau xanh + 1 vu dau xanh 8,027 Nhu vay hieu qua trdng bdng han cac cay khac tu 2,53 - 3,47 trieu ddng/ha. 14 PHAN BA: DIA DIEIM, DOI TlTONG, NOI DUNG VA PHlTONG PHAP NGHIEN ClTU 3.1. Dia diem, thcri gian va doi tvgng nghien ciru 3.1.1. Dia diem nghien curu y f •} De tai dugc bd tri thuc hien tai 3 dia diem d tinh San La do la: Ban Vang A xd Da Do, Ban Giang xa Sap Xa thuoc huyen Phu Yen va Ban Mon Xa Phieng Ban thuoc huyen Bac Yen tren nen ddt trong ngu, dat tuang r y y ddi ddng deu, sii dung tuai tieu theo tu nhien. 3.1.2. Th&igian nghien ciru Thi nghiem dugc tiln hanh trong thai gian tu thang 01/2009 tai 12/2009. 3.1.3. Boi twang nghien cuu - Giong bung VN04-4 cd nguon goc tu to hgp lai D99-4/TL0035 do Vien Nghien cuu cay Bdng va cay cd Sgi lai tao. Gidng VN04-4 c6 kieu hinh than canh ggn, cd khoang 2-3 canh due, 12-15 canh qua, mat do Idng tren la trung binh, khdi lugng qua 4,5g/qua, cd kha nang chdng chiu sau hai va thich ling rgng, nang suat dn dinh tren cac vung sinh thai, qua nd tap trung, nang suat tir 20-25 ta/ha. - Giong VN35-KS cd nguon goc tir td hgp lai VN36.PKS/D16KS do Vien nghien ciiu cay Bdng va cay cd Sgi lai tao. Gidng VN 35KS cd chieu cao cay trung binh, than canh ggn, mat do Idng tren la day va ngan, khdi lugng qua 4,6g/ qua, CO kha nang chong chiu sau hai, kha nang chong chiu benh trung binh, cd tinh thich ling rgng, qua nd tap trung, nang suat 18-25 ta/ha. - Giong ngd B9698 do Cdng ty Bioseed genetics Viet Nam cung cap. La giong ngu ngin ngay (thai gian sinh trudng 110 - 115 ngay), than hinh ggn chieu cao cay 1,9 m, chilu cao ddng hip 0,9 m, la hi ddng kin, nang suat trung binh 50 tg/ha. 15 - Phan bdn dam ure Ha Bac (ty le N 46%), phan Ian Lam Thao (ty le P 16%), Lieu lugng phan bdn 160kg N + 75kg P2O5 + 75kg K2O (tuang ling vdi 350kg Urea + 420kg Supe Ian + 120kg KCl). 3.2. Noi dung nghien ciru * Thi nghiem 1: Thi nghiem trdng gSi giong bong VN04-4 vai gidng ngo B9698 a 6 cong thuc sau: CTl: Trong thuan bdng VN04-4 (lam ddi chiing) CT2: Trong gdi bdng VN04-4 sau trdng ngd 50 ngay CT3: Trong goi bdng VN04-4 sau trdng ngd 60 ngay CT4: Trdng gdi bdng VN04-4 sau trong ngd 70 ngay CT5: Trong goi bdng VN04-4 sau trong ngd 80 ngay CT6: Trong thuin ngd B.9698 (lam ca sa d^ so sanh hieu qua kinh te) * Thi nghiem 2: Thi nghiem trong gdi giong bong VN35KS vai giong ngo B9698 a 6 cong thuc sau: CTl: Trong thuin bdng VN35KS (lam doi chiing) CT2: Trdng gdi bdng VN35KS sau trdng ngd 50 ngay y f y CT3: Trdng gdi bdng VN35KS sau trdng ngd 60 ngay CT4: Trdng gdi bdng VN35KS sau trdng ngd 70 ngay CT5: Trdng gdi bdng VN35KS sau trdng ngd 80 ngay s > 1 / CT6: Trdng thuan ngd B.9698 (lam ca sd de so sanh hieu qua kinh te) ^ ' f - Phan tich va danh gia dieu kien khi hau, thai tiet cac vung anh hudng den ca cau cay trdng trong thi nghiem. - Mot sd chi tieu sinh trudng phat trien nhu chieu cao cay, thai gian sinh trudng, tinh hinh nhiem sau benh hai, cac yeu td cau thanh nang suat va nang suat, hieu qua kinh te ciia cac cdng thiic trdng xen, trdng gdi bien phap ky thuat canh tac bd trg. 16