Tài liệu Xây dựng quy trình điều tra, thu thập số liệu, tính toán và công bố chỉ số giá xuất khẩu, nhập khẩu phục vụ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và điều hành quản lý nhà nước về thương mại

Bé C«ng Th−¬ng Trung t©m Th«ng tin C«ng nghiÖp vµ Th−¬ng m¹i ---o0o--- §Ò TµI X©y dùng quy tr×nh ®iÒu tra, thu thËp sè liÖu, tÝnh to¸n vµ c«ng bè chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i M· sè: §¬n vÞ chñ tr×: Trung t©m Th«ng tin C«ng nghiÖp vµ Th−¬ng m¹i C¬ quan chñ qu¶n: Bé C«ng Th−¬ng Chñ nhiÖm ®Ò tµi: TrÇn Xu©n Thµnh 7068 19/01/2009 Hµ Néi, th¸ng 11 n¨m 2008 Môc lôc Table of Contents  PhÇn më ®Çu ...................................................................................................... 8 CH¦¥NG 1: NH÷NG VÊN §Ò Lý LUËN C¥ B¶N....................................... 13 1.1. CHØ Sè GI¸ XUÊT NHËP KHÈU TH¦¥NG M¹I................................... 13 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu ............................................. 13 1.1.2. Kh¸i niÖm chØ sè gi¸ xuÊt, nhËp khÈu Th−¬ng m¹i............................. 13 1.1.2.1. Kh¸i niÖm chØ sè gi¸ xuÊt, nhËp khÈu th−¬ng m¹i....................... 13 1.1.2.2. Mét sè kh¸i niÖm liªn quan.......................................................... 14 1.2. CHØ Sè GI¸ XUÊT NHËP KHÈU TH¦¥NG M¹I §èI VíI ho¹t ®éng KINH DOANH XUÊT NHËP KHÈU vµ §IÒU HµNH QU¶N Lý nhµ n−íc vÒ TH¦¥NG M¹I HIÖN NAY ................................................................. 15 1.2.1. ChØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh 15 1.2.1.1. Nhu cÇu ®−îc th«ng tin ................................................................ 15 1.2.1.2. Th«ng tin lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt kinh doanh ................................................................................................................. 15 1.2.1.3. BiÕn ®éng nhanh cña mÆt hµng, thÞ hiÕu tiªu dïng trªn thÞ tr−êng thÕ giíi............................................................................................................... 15 1.2.2. ChØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i ®èi víi ®iÒu hµnh qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i ............................................................................................... 15 1.2.2.1. C©n ®èi, ®iÒu hµnh xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu................................. 15 1.2.2.2. §iÒu tiÕt, x©y dùng chÝnh s¸ch mÆt hµng, thÞ tr−êng ................... 16 1.2.2.3. Ph©n tÝch, ph¸t hiÖn, t×m kiÕm nh÷ng mÆt hµng míi, cã triÓn väng ®Ó cã nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn phï hîp ....................................................... 16 1.2.2.4. §Þnh h−íng ®Çu t−, ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh .................... 16 1.3. C¸c kh¸i niÖm vÒ thu thËp, tÝnh to¸n chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu .......................................................................................................... 16 1.3.1. Giíi thiÖu s¬ bé vÒ ®iÒu tra thèng kª gi¸ ............................................ 16 1.3.2. Dµn mÉu tæng thÓ ................................................................................ 18 1.3.3. Dµn mÉu ®¹i diÖn ................................................................................ 19 -2- 1.3.4. Lùa chän mÉu (c¸ch chän mÉu sau khi thiÕt kÕ xong dµn mÉu tæng thÓ)......................................................................................................................... 20 1.3.5. Thu thËp gi¸......................................................................................... 20 1.3.6. Kh¸i niÖm vÒ quy tr×nh tÝnh chØ sè gi¸ ................................................ 20 KÕT LUËN ch−¬ng 1..................................................................................... 21 CH¦¥NG 2: THùC TR¹NG QUY TR×NH THU THËP GI¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu Vµ TÝNH CHØ Sè GI¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu hiÖn nay ...................................................................... 22 2.1. THùC TR¹NG QUY TR×NH THU THËP GI¸ XUÊT khÈu, NHËP KHÈU CñA TæNG CôC THèNG K£ HIÖN NAY............................................. 22 2.2.1. CÊu tróc cña chØ sè gi¸ ........................................................................ 22 2.1.2. ThiÕt kÕ dµn mÉu ................................................................................. 22 2.1.2.1 Dµn mÉu tæng thÓ .......................................................................... 22 2.1.2.2. Dµn mÉu ®¹i diÖn ......................................................................... 23 2.1.3. Lùa chän mÉu (c¸ch chän mÉu sau khi thiÕt kÕ xong dµn mÉu tæng thÓ)......................................................................................................................... 25 2.1.3.1. Giai ®o¹n 1: Lùa chän mÉu nhãm - mÆt hµng c¬ së vµ mÆt hµng thu thËp gi¸ ........................................................................................................ 25 2.1.3.2. Giai ®o¹n 2: Lùa chän mÉu doanh nghiÖp ®¹i diÖn ..................... 27 2.1.3.3. BiÓu mÉu ®iÒu tra ......................................................................... 28 2.1.4. Thu thËp gi¸......................................................................................... 28 2.1.5. B¶o d−ìng mÉu vµ chu kú chän mÉu ®iÒu tra ..................................... 29 2.1.5.1. B¶o d−ìng mÉu............................................................................. 29 2.1.5.2. Chu kú chän mÉu ®iÒu tra ............................................................ 31 2.1.5.3. §iÒu tra gi¸................................................................................... 31 2.2. THùC TR¹NG QUY TR×NH TÝNH CHØ Sè GI¸ XUÊT khÈu, NHËP KHÈU CñA TæNG CôC THèNG K£ HIÖN NAY............................................. 32 2.2.1. Quy tr×nh tÝnh chØ sè gi¸...................................................................... 32 2.2.2. Ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ sè gi¸ ................................................................ 32 2.3. NhËn xÐt vÒ thùc tr¹ng thu thËp, tÝnh to¸n vµ c«ng bè chØ sè gi¸ cña Tæng côc Thèng kª hiÖn nay ................................... 34 2.3.1. VÒ quy tr×nh thu thËp gi¸..................................................................... 34 -3- 2.3.2. VÒ quy tr×nh tÝnh to¸n chØ sè gi¸......................................................... 35 2.3.3. VÒ c«ng bè chØ sè gi¸.......................................................................... 35 2.4. NH÷NG ®Æc ®iÓm MíI TRONG QUY TR×NH THU THËP GI¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu Vµ TÝNH CHØ Sè GI¸ XUÊT khÈu, NHËP KHÈU TH¦¥NG M¹I, SO VíI QUY TR×NH CñA TæNG CôC THèNG K£ HIÖN NAY ....................................................................................................... 35 2.4.1. Yªu cÇu míi trong quy tr×nh thu thËp gi¸ ........................................... 35 2.4.1.1. VÒ ph©n tæ hÖ thèng chØ sè gi¸..................................................... 35 2.4.1.2. VÒ quy tr×nh thu thËp gi¸ ............................................................. 35 2.4.1.3. VÒ ®ång tiÒn tÝnh chØ sè gi¸ ......................................................... 36 2.4.1.4. VÒ c«ng bè chØ sè gi¸................................................................... 37 2.4.2. Yªu cÇu míi trong quy tr×nh tÝnh chØ sè gi¸........................................ 37 KÕT LUËN ch−¬ng 2..................................................................................... 37 CH¦¥NG 3: QUY TR×NH THU THËP GI¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu Vµ TÝNH CHØ Sè GI¸ XUÊT khÈu, NHËP KHÈU TH¦¥NG M¹I ...................................................................................................... 38 3.1. QUY TR×NH THU THËP GI¸ ................................................................... 38 3.1.1. ThiÕt kÕ dµn mÉu ®iÒu tra gi¸ xuÊt nhËp khÈu .................................... 38 3.1.1.1. Dµn mÉu tæng thÓ ......................................................................... 39 3.1.1.2. Ph−¬ng ph¸p thiÕt kÕ dµn mÉu tæng thÓ ....................................... 39 3.1.1.3. Dµn mÉu ®¹i diÖn ......................................................................... 41 3.1.1.4. Ph−¬ng ph¸p chän dµn mÉu ®¹i diÖn ........................................... 42 3.1.2. Ph−¬ng ph¸p tÝnh vµ quyÒn sè cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu...................... 52 3.1.2.1. Ph−¬ng ph¸p tÝnh hµng th¸ng....................................................... 52 3.1.2.2. Ph−¬ng ph¸p tÝnh tham kh¶o, 10 ngµy/lÇn:.................................. 58 3.1.2.3. QuyÒn sè cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu...................................... 59 3.1.3. VÒ xö lÝ c¸c bÊt th−êng trong tÝnh chØ sè gi¸ ...................................... 59 3.1.3.1. VÊn ®Ò mÆt hµng thay ®æi chÊt l−îng .......................................... 59 3.1.3.2. VÊn ®Ò mÆt hµng ®éc nhÊt............................................................ 59 3.1.3.3. VÊn ®Ò mÆt hµng v¾ng mÆt do thêi vô vµ mÆt hµng kh«ng xuÊt hiÖn liªn tôc kh¸c............................................................................................... 60 -4- 3.1.3.4. VÊn ®Ò tÝnh gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña mét hµng ho¸ cña c«ng ty xuyªn quèc gia .................................................................................................. 60 3.1.3.5. VÊn ®Ò tÝnh gi¸ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu trong tµi kho¶n quèc gia .. 60 3.1.4. B¶o d−ìng mÉu vµ chu kú chän mÉu ®iÒu tra ..................................... 61 3.1.4.1. B¶o d−ìng mÉu............................................................................. 61 3.1.4.2. Chu kú chän mÉu ®iÒu tra ............................................................ 62 3.2. QUY TR×NH TÝNH CHØ Sè GI¸ ............................................................... 63 3.2.1. §iÒu tra thu thËp th«ng tin vÒ gi¸ xuÊt khÈu vµ gi¸ nhËp khÈu hµng ho¸ cña c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu so s¸nh ®−îc ...................................... 64 3.2.2. Thu thËp th«ng tin vµ tÝnh to¸n quyÒn sè, tøc lµ tÝnh quyÒn sè kú b¸o c¸o cña chØ sè gi¸ th¸ng b¸o theo c«ng thøc Pasche (pnqn): ................................ 64 3.2.3. LËp b¶ng gi¸ b×nh qu©n ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt-nhËp khÈu: ................... 65 3.2.4. ThiÕt lËp quyÒn sè kú b¸o c¸o:............................................................ 73 3.2.5. TÝnh chØ sè gi¸:.................................................................................... 75 3.2.5.1. TÝnh chØ sè gi¸ theo c«ng thøc Laspeyre...................................... 75 3.2.5.2. TÝnh chØ sè gi¸ theo c«ng thøc Pasche ......................................... 76 3.2.5.3. TÝnh chØ sè gi¸ theo c«ng thøc Fisher .......................................... 77 3.2.6. Thêi gian tÝnh to¸n vµ c«ng bè sè liÖu chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i............................................................................................................. 77 3.3. Quy tr×nh c«ng bè chØ sè gi¸....................................................... 77 3.3.1. H×nh thøc c«ng bè ............................................................................... 77 3.3.2. Néi dung c«ng bè sè liÖu .................................................................... 77 3.3.3. M« h×nh ph©n tÝch chØ sè gi¸............................................................... 78 3.3.3.1. NhËn ®Þnh chung t×nh h×nh gi¸ xuÊt khÈu th¸ng b¸o c¸o............. 78 3.3.3.2. C¸c yÕu tè gi¸ ¶nh h−ëng tíi biÕn ®éng gi¸ chung...................... 80 3.3.3.3. Ph©n tÝch mèi t−¬ng quan gi÷a chØ sè gi¸ xuÊt khÈu vµ chØ sè gi¸ nhËp khÈu: ......................................................................................................... 84 KÕt luËn ............................................................................................................ 85 Tµi liÖu tham kh¶o .................................................................................... 87 -5- Danh môc c¸c b¶ng Tªn b¶ng Trang B¶ng 3.1: Dµn mÉu tæng thÓ gép B¶ng 3.2: Dµn mÉu tæng mÆt hµng lÊy gi¸ B¶ng 3.3: Lùa chän mÉu nhãm hµng/mÆt hµng c¬ së B¶ng 3.4: Lùa chän mÉu n−íc xuÊt-nhËp khÈu ®¹i diÖn B¶ng 3.5: Lùa chän mÉu ®¬n vÞ xuÊt-nhËp khÈu ®¹i diÖn B¶ng 3.6: Dµn mÉu ®¹i diÖn cña 3 lo¹i mÉu B¶ng 3.7: Danh môc mÆt hµng lÊy gi¸ ®¹i diÖn B¶ng 3.8: C¸c chØ tiªu dµn mÉu ®iÒu tra B¶ng 3.9: ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu cµ phª th¸ng b¸o c¸o so th¸ng tr−íc B¶ng 3.10: Tr−êng hîp l−îng vµ gi¸ cña hai ký kh«ng ®æi, nh−ng kú b¸o c¸o thiÕu mÉu gi¸ B¶ng 3.11: Danh s¸ch mÉu gi¸ kh«ng thay ®æi gi÷a c¸c kú tÝnh to¸n B¶ng 3.12: B¶ng gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n chung c¶ n−íc B¶ng 3.13: B¶ng gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n gi¸ thuÇn tuý c¶ n−íc B¶ng 3.14: B¶ng gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n c¶ n−íc ¶nh h−ëng biÕn ®éng gi¸ n−íc xuÊt khÈu B¶ng 3.15: B¶ng gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n c¶ n−íc ¶nh h−ëng biÕn ®éng gi¸ ®¬n vÞ xuÊt khÈu B¶ng 3.16: B¶ng gi¸ nhËp khÈu b×nh qu©n chung c¶ n−íc B¶ng 3.17: B¶ng gi¸ nhËp khÈu thuÇn tuý b×nh qu©n c¶ n−íc B¶ng 3.18: QuyÒn sè nhãm hµng ®¹i diÖn theo ph©n tæ HS 6 sè, HS 4 sè vµ theo HS 2 sè B¶ng 3.19: ChØ sè gi¸ xuÊt chung-LH B¶ng 3.20: ChØ sè gi¸ xuÊt chung-T12=100 B¶ng 3.21: ChØ sè gi¸ thuÇn tuý-LH B¶ng 3.22: ChØ sè gi¸ xuÊt thuÇn tuý-T12-07=100 B¶ng 3.23: ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu ¶nh h−ëng biÕn ®éng n−íc xuÊt khÈu tíi-T.tr =100 B¶ng 3.24: ChØ sè gi¸ xuÊt ¶nh h−−ëng n−−íc xk-T12-07=100 B¶ng 3.25: ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu ¶nh h−ëng biÕn ®éng ®¬n vÞ xuÊt khÈu-T.tr =100 B¶ng 3.26: ChØ sè gi¸ xuÊt ¶nh h−ëng ®¬n vÞ xuÊt khÈu-T12-07=100 39 40 43 43 44 45 46 50 50 51 52 65 66 67 69 70 72 74 78 79 79 80 81 82 82 83 Danh môc c¸c H×nh Tªn h×nh Trang H×nh 3.1: Quy tr×nh thu thËp gi¸ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu, tÝnh to¸n vµ c«ng bè chØ sè gi¸ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu H×nh 3.2: §å thÞ t−¬ng quan gi÷a 4 lo¹i chØ sè gi¸ xuÊt khÈu: H×nh 3.3: §å thÞ t−¬ng quan gi÷a 2 lo¹i chØ sè gi¸ nhËp khÈu: -6- 63 83 84 Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t Tªn viÕt t¾t Gi¶i thÝch CSG ChØ sè gi¸ HS Danh môc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam XNK XuÊt nhËp khÈu XK XuÊt khÈu NK NhËp khÈu GDP Tæng s¶n l−îng quèc néi (Gross Domestic Product) MPI ChØ sè gi¸ nhËp khÈu (Import Price Index) XPI ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu (Export Price Index) FOB §iÒu kiÖn giao hµng lªn boong tµu (Free On Board) CIF §iÒu kiÖn giao hµng gåm c¶ c−íc vËn t¶i cïng phÝ b¶o hiÓm (Cost, Insurance and Freight) USD §ång §« la Mü VN§ §ång ViÖt Nam §VT §¬n vÞ tÝnh TTR Th¸ng tr−íc TBC Th¸ng b¸o c¸o KH Danh môc c«ng t¸c kÕ ho¹ch VCPC Danh môc s¶n phÈm chñ yÕu ViÖt Nam SITC Danh môc th−¬ng m¹i quèc tÕ VISIC HÖ thèng ngµnh kinh tÕ quèc d©n ViÖt Nam BPM5 Danh môc CÈm nang c¸n c©n thanh to¸n më réng lÇn 5- IMF -7- PhÇn më ®Çu 1. Tªn ®Ò tµi: X©y dùng quy tr×nh ®iÒu tra, thu thËp sè liÖu, tÝnh to¸n vµ c«ng bè chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i. 2. §¬n vÞ thùc hiÖn: Trung t©m Th«ng tin C«ng nghiÖp vµ Th−¬ng m¹i - Bé C«ng Th−¬ng 3. Tªn chñ nhiÖm ®Ò tµi: TrÇn Xu©n Thµnh Sè ®iÖn tho¹i CQ: 043.2192875 4. Sù cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu: Giai ®o¹n 2001 - 2005, t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu cña c¶ n−íc ®¹t trung b×nh 17,4%/n¨m, cao h¬n 1,3% so víi môc tiªu ®Ò ra trong ChiÕn l−îc xuÊt khÈu thêi kú 2001 - 2010. Tèc ®é t¨ng tr−ëng trung b×nh cña GDP cïng thêi kú lµ 7,5%. Tû träng ®ãng gãp cña t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu vµo t¨ng tr−ëng GDP ®· t¨ng dÇn ®Òu trong 5 n¨m qua, tõ møc 54,61% trong n¨m 2001 lªn ®Õn 67,6% trong n¨m 2005. Nh− vËy, b×nh qu©n tû träng ®ãng gãp cña t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu vµo t¨ng tr−ëng GDP trong giai ®o¹n 2001 - 2005 ®¹t xÊp xØ 60,9%/n¨m, cao h¬n 5,9% so víi môc tiªu ®Ò ra cho c¶ thêi kú 2001 - 2010. §ãng gãp cña xuÊt khÈu vµo t¨ng tr−ëng GDP 5 n¨m võa qua lµ rÊt lín. N¨m 2001, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n−íc ®¹t 15 tû USD; n¨m 2005 ®¹t h¬n 32,44 tû USD, t¨ng h¬n 2,16 lÇn. Sè liÖu cña thêi k× 2001 - 2005 cho thÊy r»ng: ë møc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ 6,89 - 8,4% møc ®é t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu th−êng ph¶i cao gÊp h¬n hai lÇn t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Tû lÖ nµy thÓ hiÖn cô thÓ ë møc 2,32 lÇn trong giai ®o¹n võa qua. §Ó ®¶m b¶o tèc ®é t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu cao, hai yÕu tè c¬ b¶n lµ khèi l−îng, c¬ cÊu hµng hµng hãa xuÊt khÈu vµ gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu. Gi¸ xuÊt khÈu nhiÒu mÆt hµng t¨ng cao ®· gãp phÇn duy tr× møc t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu cao thêi kú 2001 -8- 2005, ®Æc biÖt lµ n¨m 2005 vµ n¨m 2006. Gi¸ xuÊt khÈu t¨ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng ho¸ xuÊt khÈu, t¨ng hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ, trùc tiÕp thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt; kÓ c¶ nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc liªn quan trùc tiÕp gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ. Gi¸ xuÊt khÈu gi¶m lµ nh÷ng tÝn hiÖu th«ng b¸o trùc tiÕp, cô thÓ kh«ng chØ vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cña l« hµng, mÆt hµng mµ cßn lµ c¬ së cña ®Þnh h−íng kinh doanh, ®Þnh h−íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh trong trung vµ dµi h¹n. Gi¸ nhËp khÈu t¨ng, gi¶m phô thuéc chñ yÕu vµo thÞ tr−êng thÕ giíi. §èi víi hµng ho¸ lµ nguyªn, nhiªn, vËt liÖu chñ yÕu, c¬ b¶n phôc vô s¶n xuÊt (kÓ c¶ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu) vµ ®êi sèng, khi gi¸ c¶ t¨ng, gi¶m kh«ng chØ ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu mµ cßn cã t¸c ®éng x· héi s©u s¾c, kh«ng chØ ¶nh h−ëng trong ng¾n h¹n mµ cßn t¸c ®éng trong c¶ trung vµ dµi h¹n. Gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cßn phô thuéc trùc tiÕp vµo tõng thÞ tr−êng xuÊt nhËp khÈu (xuÊt nhËp khÈu). Theo dâi vµ n¾m b¾t ®−îc nh÷ng kh¸c biÖt nµy lµ yÕu tè rÊt quan träng ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp; ®ång thêi ®©y cßn lµ tÝn hiÖu quan träng phôc vô cho c«ng t¸c ®iÒu hµnh, qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i. §èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ kinh tÕ - th−¬ng m¹i, viÖc n¾m b¾t ®−îc diÔn biÕn cña gi¸ xuÊt nhËp khÈu mét c¸ch hÖ thèng vµ nhanh chãng sÏ lµ nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng cña m×nh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn ®¹i, nhÊt lµ trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang h−íng vÒ xuÊt khÈu, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë møc ®é s©u h¬n vµ ®ang tÝch cùc phÊn ®Êu ®Ó duy tr× ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cao. Do yªu cÇu th«ng tin vÒ gi¸ c¶, thÞ tr−êng xuÊt nhËp khÈu ngµy cµng cao, ®¸p øng kÞp thêi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. HiÖn nay, Tæng côc Thèng kª ®· ®−îc ChÝnh phñ giao nhiÖm vô tÝnh to¸n chØ sè gi¸ nãi chung, trong ®ã cã chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu. Tuy nhiªn, hÖ thèng sè liÖu thèng kª vÒ chØ sè gi¸ cña Tæng côc Thèng kª chñ yÕu ®Ó phôc vô ®iÒu hµnh vÜ m«. V× vËy, Trung t©m Th«ng tin C«ng nghiÖp vµ Th−¬ng m¹i ®· nghiªn cøu vÒ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i (®· ®−îc nghiªn cøu trong ®Ò tµi “Nghiªn cøu chØ sè gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i”) nh»m phôc vô hiÖu qu¶ h¬n cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i. ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i cã nh÷ng kh¸c biÖt c¬ b¶n so víi chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña Tæng côc Thèng kª nh− sau: -9- - Ph¶n ¸nh c¸c yÕu tè gi¸ thuéc ho¹t ®éng th−¬ng m¹i tíi biÕn ®éng chung cña gi¸ c¶, bao gåm thÞ tr−êng/nguån hµng xuÊt nhËp khÈu; mÆt hµng/nhãm hµng xuÊt nhËp khÈu; ®¬n vÞ xuÊt nhËp khÈu... - TÝnh thêi gian linh ho¹t. Cã thÓ tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i theo kú 10 ngµy, 15 ngµy, th¸ng, quý, n¨m. ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña Tæng côc Thèng kª chØ tÝnh theo quý, v× vËy, kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu ngµy cµng cao cña ho¹t ®éng th−¬ng m¹i xuÊt nhËp khÈu. - TÝnh ph¸t sinh míi c¸c nh©n tè tÝch cùc cña thÞ tr−êng qua gi¸ c¶ (nh− lµ mÆt hµng bÞ thÞ tr−êng lo¹i bá, mÆt hµng míi, sù biÕn ®éng cña c¸c thÞ tr−êng, nguån hµng xuÊt nhËp khÈu...). - Khèi l−îng mÆt hµng lÊy gi¸ quan s¸t vµ khèi l−îng ®¬n vÞ cã xuÊt nhËp khÈu quan s¸t (cì mÉu ®iÒu tra) lín, ®−îc cËp nhËt th−êng xuyªn vµ më réng, b¸m s¸t t×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu. §èi víi chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña Tæng côc Thèng kª, ®−îc biÕt dµn mÉu ®iÒu tra hiÖn nay cßn kh¸ nhá. Trªn c¬ së so s¸nh nh÷ng kh¸c biÖt c¬ b¶n nµy, cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu phï hîp víi xu h−íng vËn ®éng nhanh, liªn tôc cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, cã tÝnh th−¬ng m¹i cao, cã tÝnh vÜ m«, cã tÝnh ®¹i diÖn cao, phôc vô kÞp thêi cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn ®Þnh trªn ®©y, rÊt cÇn “X©y dùng quy tr×nh ®iÒu tra, thu thËp sè liÖu, tÝnh to¸n vµ c«ng bè chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i”. 5. T×nh h×nh nghiªn cøu trong, ngoµi n−íc: §Õn nay, ViÖt Nam vÉn ch−a cã c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu khoa häc nµo ®−îc c«ng bè, tÝnh ®−îc chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu mét c¸ch chi tiÕt vµ sö dông nã phôc vô cô thÓ, trùc tiÕp cho viÖc ®iÒu hµnh kinh doanh còng nh− qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i. XuÊt ph¸t tõ ®ßi hái thùc tÕ, Trung t©m Th«ng tin C«ng nghiÖp vµ Th−¬ng m¹i ®· nghiªn cøu vÒ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i qua ®Ò tµi “Nghiªn cøu chØ sè gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i”. §Ò tµi nµy ®· nghiªn cøu ®−îc nh÷ng yÕu tè h×nh thµnh nªn chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i vµ ®Ò xuÊt nhiÖm vô, nh−ng ch−a ®i s©u vµo c«ng t¸c thu thËp gi¸, tÝnh to¸n, c«ng bè chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i. Trªn thÕ giíi, chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu ®· ®−îc nghiªn cøu vµ vËn dông trong mét kho¶ng thêi gian dµi. §èi víi Liªn hîp quèc, môc ®Ých cña cuéc ®iÒu tra gi¸ xuÊt nhËp khÈu lµ ®Ó thu thËp gi¸ c¶ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Ó tÝnh - 10 - chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu. Theo thuêng lÖ, chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu kh«ng nh÷ng phôc vô cho gi¶m ph¸t kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu mµ cßn phôc vô nhiÒu h¬n cho viÖc qu¶n lý gi¸ c¶, ph©n tÝch kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch thÞ tr−êng. §èi víi Hoa k×, ®· x©y dùng hoµn thiÖn ChØ sè gi¸ nhËp khÈu (Import Price Index - MPI) vµ ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu (Export Price Index - XPI) vÒ hµng hãa vµ dÞch vô, phôc vô hiÖu qu¶ cho c«ng t¸c qu¶n lý tÇm vÜ m« cña n−íc nµy. MPI vµ XPI bao gåm nh÷ng thay ®æi vÒ gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô xuÊt nhËp khÈu gi÷a Mü vµ c¸c n−íc kh¸c trªn thÕ giíi. C¸c sè liÖu thèng kª nµy ®−îc c«ng bè thµnh nhiÒu b¶ng biÓu kh¸c nhau (theo môc ®Ých sö dông vµ nghiªn cøu), trong ®ã ph©n lo¹i chi tiÕt tíi tõng nhãm hµng vµ mÆt hµng cô thÓ (vÝ dô nh− ®−êng ¨n, rau, hoa qu¶, thùc phÈm, thÞt, thñy s¶n chÕ biÕn vµ ®ãng hép, r−îu, hµng dÖt may, da giµy, s¶n phÈm gç, giÊy, c¸c lo¹i nguyªn nhiªn vËt liÖu, ho¸ chÊt...). Sè liÖu thèng kª cña Mü còng c«ng bè cho biÕt vÒ nh÷ng thay ®æi gi¸ hµng ho¸ vµ dÞch vô xuÊt nhËp khÈu gi÷a Mü víi tõng khu vùc thÞ tr−êng cô thÓ (vÝ dô nh− víi c¸c n−íc ph¸t triÓn, víi Cana®a, Mªhic«, EU, c¸c n−íc Mü la tinh, NhËt B¶n, Trung Quèc, c¸c n−íc NICs ch©u ¸, ASEAN, c¸c n−íc CËn §«ng ch©u ¸...), (tham kh¶o chi tiÕt t¹i trang web Bé Lao ®éng Mü: http://www.bls.gov/mxp/home.htm#overview). §ång thêi, c¬ së d÷ liÖu nµy lu«n ®−îc cËp nhËt th−êng xuyªn, ®Þnh kú c«ng bè 1 th¸ng 1 lÇn, hç trî ®¾c lùc cho c¸c doanh nghiÖp cña n−íc nµy ho¹t ®éng trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu. T¹i c¸c n−íc kh¸c nh− ¤xtr©ylia, Cana®a, NhËt B¶n... viÖc x©y dùng vµ c«ng bè chØ sè gi¸ còng cã nhiÒu ®iÓm kh¸c víi ë ViÖt Nam, tuú thuéc nhiÒu yÕu tè; trong ®ã cã 1 yÕu tè c¬ b¶n lµ ®iÒu kiÖn kÜ thuËt vµ thu thËp sè liÖu thuËn lîi h¬n ë ViÖt Nam. C¸c n−íc cã Ngo¹i th−¬ng ph¸t triÓn vµ cã nÒn khoa häc tiªn tiÕn th−êng c«ng bè chØ sè gi¸ 1 th¸ng 1 lÇn. ViÖc nghiªn cøu vµ vËn dông nh÷ng kinh nghiÖm cña c¸c n−íc ph¸t triÓn vµo thùc tiÔn n−íc ta lµ rÊt quan träng, ®¸p øng yªu cÇu cÊp thiÕt trong ®iÒu hµnh, qu¶n lý Nhµ n−íc vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. 6. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi: - §¸nh gi¸ øng dông cña hÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu do Tæng côc Thèng kª x©y dùng vµ c«ng bè hiÖn nay phôc vô trùc tiÕp, cô thÓ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i; - T×m hiÓu ph©n tÝch yªu cÇu míi vÒ chØ sè gi¸ vµ xu h−íng øng dông chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu trong kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn ®¹i, trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i hiÖn nay. - Nghiªn cøu quy tr×nh thu thËp gi¸ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu tõ c¸c nguån tõ doanh nghiÖp ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, tõ c¬ së d÷ liÖu thèng kª hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cña Tæng côc H¶i quan. TÝnh to¸n thö nghiÖm chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña mét sè nhãm hµng, mÆt hµng xuÊt khÈu, nhËp khÈu. Ph©n tÝch nh÷ng chiÕt suÊt tõ c¸c kÕt qu¶ tÝnh to¸n nµy. - 11 - 7. §èi t−îng nghiªn cøu: - C¸c yÕu tè tham gia trong x©y dùng vµ h×nh thµnh chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam; sù thay ®æi cña c¸c yÕu tè ®ã trong thêi kú 2001 - 2005. - Nhu cÇu sö dông chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i vµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu (bao gåm c¸c tiªu chÝ cÇn cung cÊp, ®Þnh kú cung cÊp, møc ®é chi tiÕt trong c¸c nhãm hµng ho¸ cÇn thèng kª...). - HÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i tÝnh to¸n thö nghiÖm. 8. Ph¹m vi nghiªn cøu: - VÒ thêi gian: Nghiªn cøu c¸ch tÝnh to¸n chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001 - 2005 (cã tham kh¶o trong thêi kú 1991 - 2000), phèi hîp víi Tæng côc Thèng kª nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cho hµng hãa xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam. - VÒ kh«ng gian: trªn ph¹m vi c¶ n−íc. - VÒ lÜnh vùc: tËp trung vµo c¸c lo¹i hµng ho¸ xuÊt khÈu chñ lùc, hµng hãa xuÊt khÈu míi, hµng hãa xuÊt khÈu cã kim ng¹ch t¨ng tr−ëng nhanh vµ hµng ho¸ nhËp khÈu thiÕt yÕu cña ViÖt Nam; c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu, thÞ tr−êng nhËp khÈu träng ®iÓm. 9. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, c¸c ph−¬ng ph¸p chñ ®¹o ®−îc sö dông lµ ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, ph−¬ng ph¸p thèng kª, so s¸nh vµ duy vËt biÖn chøng. Ngoµi ra, ®Ò tµi cßn sö dông tæng hîp mét sè ph−¬ng ph¸p kh¸c nh− ph−¬ng ph¸p kh¶o s¸t, ®iÒu tra, ph−¬ng ph¸p thèng kª ®iÓn h×nh vµ ph−¬ng ph¸p chuyªn gia. Sö dông c«ng cô hç trî lµ c«ng nghÖ th«ng tin víi c¸c ch−¬ng tr×nh phÇn mÒm ®Æc thï cho c¬ së d÷ liÖu thèng kª, ph©n tÝch, dù b¸o. 10. Néi dung nghiªn cøu: Ngoµi lêi më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o vµ phô lôc, néi dung chñ yÕu cña ®Ò tµi ®−îc tr×nh bµy trong 3 ch−¬ng: Ch−¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n Ch−¬ng II: Thùc tr¹ng quy tr×nh thu thËp gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ tÝnh chØ sè gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu hiÖn nay Ch−¬ng III: Quy tr×nh thu thËp gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i - 12 - CH¦¥NG 1: NH÷NG VÊN §Ò Lý LUËN C¥ B¶N 1.1. CHØ Sè GI¸ XUÊT NHËP KHÈU TH¦¥NG M¹I 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu Gi¸ c¶ hµng ho¸ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ hµng ho¸ (gi¸ c¶ hµng ho¸) th−êng ®−îc gäi t¾t lµ gi¸ hµng ho¸. ChØ sè gi¸ lµ chØ sè chØ tiªu chÊt l−îng biÓu hiÖn quan hÖ so s¸nh gi÷a gi¸ c¶ cña hai thêi gian hoÆc hai ®Þa ®iÓm kh¸c nhau. ChØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÕ giíi nãi chung lµ chØ sè ph¶n ¶nh sù biÕn ®éng gi¸ c¶ xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô qua mét thêi gian nhÊt ®Þnh. C¬ quan thèng kª cña Liªn hiÖp quèc ®· ®−a ra nh÷ng chuÈn mùc vµ nh÷ng giíi thiÖu, h−íng dÉn nh− lµ mét tiªu chuÈn mÉu; tõ ®ã c¸c n−íc trong Liªn hiÖp quèc, nhÊt lµ c¸c n−íc thuéc hÖ thèng tæ chøc TiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) ®Òu ®−îc h−íng dÉn vµ tÝnh to¸n, c«ng bè nh÷ng chØ sè gi¸ nµy. ChØ sè gi¸ xuÊt - nhËp khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam lµ chØ sè ph¶n ¶nh møc ®é biÕn ®éng (thay ®æi) cña gi¸ c¶ hµng ho¸ xuÊt khÈu ra n−íc ngoµi, nhËp khÈu vµo ViÖt Nam; kh«ng bao gåm c¸c lo¹i xuÊt - nhËp khÈu dÞch vô cña ViÖt Nam. §èi víi ViÖt Nam, chØ sè gi¸ xuÊt - nhËp khÈu chØ tÝnh trªn gi¸ c¶ xuÊt khÈu hµng ho¸ theo ®iÒu kiÖn giao hµng lªn boong tµu (FOB) t¹i c¶ng ViÖt Nam hoÆc t¹i biªn giíi ViÖt Nam; cßn gäi lµ gi¸ FOB (Free On Board) vµ gi¸ nhËp khÈu hµng ho¸ theo ®iÒu kiÖn giao hµng gåm c¶ c−íc vËn t¶i cïng phÝ b¶o hiÓm hµng ho¸ (CIF); cßn gäi lµ gi¸ CIF (Cost, Insurance and Freight), giao hµng t¹i c¶ng ViÖt Nam hoÆc t¹i biªn giíi ViÖt Nam. 1.1.2. Kh¸i niÖm chØ sè gi¸ xuÊt, nhËp khÈu Th−¬ng m¹i 1.1.2.1. Kh¸i niÖm chØ sè gi¸ xuÊt, nhËp khÈu th−¬ng m¹i ChØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i lµ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®−îc tÝnh to¸n ®Ó ph¶n ¶nh sù biÕn ®éng gi¸ c¶ c¸c nhãm hµng, c¸c mÆt hµng vµ mét sè chñng lo¹i mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu cô thÓ (sau ®©y ®−îc gäi t¾t lµ mÆt hµng), phôc vô trùc tiÕp yªu cÇu qu¶n lÝ Nhµ n−íc vÒ Th−¬ng m¹i vµ kinh doanh, ph¸t triÓn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp. §©y lµ nh÷ng mÆt hµng, chñng lo¹i mÆt hµng cã sù thay ®æi nhanh hoÆc cã xu h−íng thay ®æi vÒ gi¸ - 13 - c¶, khèi l−îng, thÞ tr−êng xuÊt khÈu, nhËp khÈu; lµ nh÷ng mÆt hµng, chñng lo¹i mÆt hµng cô thÓ chñ yÕu t¹o ra sù thay ®æi trong chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu nãi chung. Chñng lo¹i mÆt hµng ®−îc ph©n lo¹i dùa theo HÖ thèng hµi hoµ quèc tÕ (HS); ®−îc x¸c ®Þnh trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh theo yªu cÇu phôc vô qu¶n lÝ Nhµ n−íc cña Ngµnh; phôc vô trùc tiÕp yªu cÇu qu¶n lÝ Nhµ n−íc vÒ Th−¬ng m¹i vµ kinh doanh, ph¸t triÓn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp. HÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt, nhËp khÈu th−¬ng m¹i còng bao gåm nh÷ng chØ sè ph¶n ¶nh sù biÕn ®éng gi¸ c¶ hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu nãi chung; nh÷ng chØ sè ph¶n ¶nh sù biÕn ®éng gi¸ c¶ xuÊt, nhËp khÈu cña c¸c nhãm hµng, mÆt hµng c¬ b¶n - thiÕt yÕu cña nÒn kinh tÕ vµ ®−îc ph©n lo¹i cô thÓ cho tõng thÞ tr−êng xuÊt, nhËp khÈu cña ViÖt Nam; ®−îc tÝnh to¸n cho tÊt c¶ hµng ho¸ xuÊt, nhËp khÈu trªn ph¹m vi c¶ n−íc vµ c«ng bè hµng th¸ng. 1.1.2.2. Mét sè kh¸i niÖm liªn quan Gi¸ xuÊt khÈu th−¬ng m¹i lµ gi¸ b¸n hµng ho¸ ra khái ViÖt Nam cho n−íc ngoµi theo c¸c hîp ®ång kinh tÕ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ chÝnh ng¹ch gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®ãng t¹i ViÖt Nam víi c¸c doanh nghiÖp ®ãng t¹i n−íc ngoµi. Gi¸ nhËp khÈu th−¬ng m¹i lµ gi¸ mua hµng ho¸ vµo ViÖt Nam tõ n−íc ngoµi theo c¸c hîp ®ång kinh tÕ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ chÝnh ng¹ch gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®ãng t¹i ViÖt Nam víi c¸c doanh nghiÖp ®ãng t¹i n−íc ngoµi. Gi¸ xuÊt nhËp khÈu ®−îc thu thËp tõ c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu vµ theo gi¸ hîp ®ång ®· ký kÕt trong quý, kh«ng bao gåm thuÕ suÊt hµng ho¸ xuÊt, nhËp khÈu; kh«ng quan t©m ®Õn hµng xuÊt sÏ lªn tµu lóc nµo vµ hµng nhËp ®· hoÆc sÏ vÒ c¶ng ViÖt Nam lóc nµo. MÆt hµng ®¹i diÖn lÊy gi¸ xuÊt nhËp khÈu lµ c¸c mÆt hµng cã sù thay ®æi nhanh hoÆc cã xu h−íng thay ®æi vÒ gi¸ c¶ vµ khèi l−îng xuÊt khÈu, nhËp khÈu; mét sè mÆt hµng c¬ b¶n, thiÕt yÕu theo danh môc cña tæ §iÒu hµnh ThÞ tr−êng trong n−íc cña ChÝnh phñ ®−îc giao cho bé C«ng Th−¬ng chñ tr×. Ræ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam kh«ng bao gåm hµng mËu dÞch, t¹m nhËp, t¸i xuÊt, hµng xuÊt nhËp khÈu cña c¸c c− d©n biªn giíi, hµng triÓn l·m, tr−ng bµy..., hµng quèc phßng (cho chiÕn tranh vµ b¶o vÖ), vµng nguyªn liÖu, ®å cæ, s¸ch b¸o t¹p chÝ vµ c¸c s¶n phÈm v¨n ho¸ (®Üa ghi t¸c phÈm, tranh, ¶nh, phim chiÕu c¸c lo¹i), c¸c ph¸t minh khoa häc, b¶n quyÒn; m¸y bay, tµu thuû vµ phô tïng; toa xe, ®Çu kÐo tµu ho¶ vµ phô tïng. §ång tiÒn tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam lµ ®ång §« la Mü (USD). Tû gi¸ quy ®æi gi¸ c¶ thanh to¸n theo c¸c ®¬n vÞ tiÒn tÖ kh¸c nh− Yªn NhËt, M¸c §øc... theo tû gi¸ cña Ng©n hµng ngo¹i th−¬ng ViÖt Nam c«ng bè trong ngµy do ®¬n vÞ b¸o c¸o chuyÓn ®æi. - 14 - 1.2. CHØ Sè GI¸ XUÊT NHËP KHÈU TH¦¥NG M¹I §èI VíI ho¹t ®éng KINH DOANH XUÊT NHËP KHÈU vµ §IÒU HµNH QU¶N Lý nhµ n−íc vÒ TH¦¥NG M¹I HIÖN NAY 1.2.1. ChØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh 1.2.1.1. Nhu cÇu ®−îc th«ng tin D−íi gãc ®é nh− lµ 1 nhu cÇu vÒ th«ng tin, quyÒn ®−îc cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ th× viÖc ®−îc cung cÊp th«ng tin lµ chÝnh ®¸ng vµ trong xu thÕ míi cÇn ®−îc tho¶ m·n ®Ó phôc vô sù ph¸t triÓn cña x· héi nãi chung vµ ho¹t ®éng Th−¬ng m¹i nãi riªng. 1.2.1.2. Th«ng tin lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt kinh doanh D−íi gãc ®é th«ng tin chØ sè gi¸ nh− lµ 1 trong nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo, chuyªn ngµnh, riªng biÖt ®èi víi tõng lÜnh vùc kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cô thÓ th× viÖc cung cÊp chØ sè gi¸ cô thÓ, nhanh chãng cÇn ®−îc coi lµ 1 trong nh÷ng yÕu tè th−¬ng m¹i cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn th−¬ng m¹i 1.2.1.3. BiÕn ®éng nhanh cña mÆt hµng, thÞ hiÕu tiªu dïng trªn thÞ tr−êng thÕ giíi C¨n cø vµo thùc tr¹ng vÒ chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña Tæng côc Thèng kª hiÖn nay; tèc ®é t¨ng tr−ëng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu nh÷ng n¨m võa qua vµ triÓn väng trong nh÷ng n¨m tíi; sù thay ®æi nhanh chãng c¸c d¹ng s¶n phÈm hµng hãa víi gi¸ c¶ rÊt kh¸c nhau cã phï hîp hay kh«ng phï hîp víi thÞ hiÕu tiªu dïng; ®ãng gãp quan träng cña t¨ng tr−ëng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo t¨ng tr−ëng GDP cña c¶ n−íc th× viÖc tËp trung vµo x©y dùng chØ sè gi¸ phï hîp, tho¶ m·n nhu cÇu cña doanh nghiÖp cÇn ®−îc coi lµ cÇn thiÕt ®Ó ®ãn b¾t vµ ®¸p øng c¸c nhu cÇu th«ng tin kinh tÕ trong giai ®o¹n míi. 1.2.2. ChØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i ®èi víi ®iÒu hµnh qu¶n lý nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i 1.2.2.1. C©n ®èi, ®iÒu hµnh xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu ChØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu liªn quan trùc tiÕp tíi kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, gióp c¬ quan qu¶n lÝ Nhµ n−íc ban hµnh chÝnh s¸ch, ®iÒu hµnh, qu¶n lÝ xuÊt khÈu, nhËp khÈu; c©n ®èi ®iÒu hµnh vÜ m« c¸n c©n xuÊt nhËp khÈu. - 15 - 1.2.2.2. §iÒu tiÕt, x©y dùng chÝnh s¸ch mÆt hµng, thÞ tr−êng Th«ng qua ph©n tÝch gi¸ c¶, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu c¸c mÆt hµng, ®èi víi tõng thÞ tr−êng c¬ quan qu¶n lÝ Nhµ n−íc ®iÒu tiÕt, x©y dùng chÝnh s¸ch mÆt hµng, thÞ tr−êng. 1.2.2.3. Ph©n tÝch, ph¸t hiÖn, t×m kiÕm nh÷ng mÆt hµng míi, cã triÓn väng ®Ó cã nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn phï hîp Trong nhãm “c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, nhËp khÈu kh¸c” trong biÓu thèng kª hµng ho¸ xuÊt, nhËp khÈu cña Tæng côc H¶i quan ViÖt Nam cã nhiÒu mÆt hµng lµ nh÷ng mÆt hµng míi, cã kim ng¹ch xuÊt, nhËp ch−a cao; nh−ng ®· vµ cã thÓ lµ nh÷ng mÆt hµng tiÒm n¨ng, cã møc t¨ng vÒ gi¸ vµ l−îng xuÊt, nhËp khÈu cao. §©y lµ ®iÒu mµ do ch−a cã 1 c¬ quan qu¶n lÝ Nhµ n−íc nµo cã ®iÒu kiÖn ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ nªn Bé Th−¬ng m¹i nhiÒu n¨m tr−íc ®©y, nay lµ Bé C«ng Th−¬ng ch−a x¸c ®Þnh ®−îc vÒ nh÷ng mÆt hµng nµy. Trong hÖ thèng chØ sè gi¸ Th−¬ng m¹i, khi më réng ph¹m vi c¸c mÉu ®−a vµo tÝnh to¸n chóng ta dÔ x¸c ®Þnh ®−îc c¸c mÆt hµng tiÒm n¨ng ®ã. 1.2.2.4. §Þnh h−íng ®Çu t−, ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh Trong bèi c¶nh thÞ tr−êng thÕ giíi hiÖn ®¹i, phøc t¹p vµ ®Çy biÕn ®éng hiÖn nay, ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ngµy cµng s©u vµ réng; th«ng qua ph©n tÝch yÕu tè biÕn ®éng gi¸ c¶ vµ xu h−íng sÏ gióp c¬ quan qu¶n lÝ Nhµ n−íc ®Þnh h−íng vµ x©y dùng chiÕn l−îc ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh phï hîp. 1.3. C¸c kh¸i niÖm vÒ thu thËp, tÝnh to¸n chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu 1.3.1. Giíi thiÖu s¬ bé vÒ ®iÒu tra thèng kª gi¸ Sö dông ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra thèng kª lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n cña c«ng t¸c quan s¸t hiÖn t−îng nµo ®ã trong x· héi, trong mét thêi ®iÓm hoÆc trong mét qu¸ tr×nh thêi gian. §iÒu tra thèng kª cã nhiÒu lo¹i: vÒ gi¸c ®é tæng thÓ sù kiÖn, cã ®iÒu tra toµn bé (®iÒu tra toµn bé c¸c yÕu tè cÊu thµnh hiÖn t−îng) vµ ®iÒu tra ®iÓn h×nh tøc lµ ®iÒu tra chän mÉu (chän ra mét sè yÕu tè lµm ®¹i diÖn cho tÊt c¶ c¸c yÕu tè cÊu thµnh hiÖn t−îng). VÒ gi¸c ®é b¶n chÊt sù kiÖn, ®iÒu tra thèng kª cã hai lo¹i: ®iÒu tra ®Þnh l−îng - tøc lµ quan s¸t hiÖn t−îng trªn c¸c ph−¬ng diÖn l−îng ho¸ cô thÓ ®Ó ph©n tÝch b¶n chÊt sù kiÖn, vµ ®iÒu tra ®Þnh tÝnh - tøc lµ quan s¸t vÒ mÆt tÝnh chÊt sù kiÖn trªn gi¸c ®é ®Þnh tÝnh, kh«ng liªn quan ®Õn l−îng ho¸ sù kiÖn. VÒ gi¸c ®é thêi gian vµ tÇn suÊt, cã ®iÒu tra mét lÇn (chØ lµm mét lÇn, kh«ng thÓ cã lÇn sau), ®iÒu tra ®Þnh kú (c¸ch mét kho¶ng thêi gian 1 n¨m, hay 2,...5, hoÆc 10 n¨m lµm mét lÇn cuéc ®iÒu tra) vµ ®iÒu tra th−êng xuyªn (theo mét chu kú thêi gian ng¾n vµ lµm liªn tôc theo ngµy hoÆc th¸ng vµ kÐo dµi suèt nhiÒu n¨m). - 16 - Tuú thuéc vµo môc ®Ých nghiªn cøu cña cuéc ®iÒu tra (cho ®a môc tiªu hay ®¬n môc tiªu), yªu cÇu møc ®é chÝnh x¸c vÒ ®¸nh gi¸ sù kiÖn (®é tin cËy cña sè liÖu thu thËp), tuú vµo ®iÒu kiÖn nguån lùc vµ nh©n lùc (kh¶ n¨ng tµi chÝnh vµ tr×nh ®é ®iÒu tra cña c¸n bé), sè liÖu ph¶i cã th−êng xuyªn hay ®Þnh kú... ®Ó quyÕt ®Þnh lùa chän lo¹i h×nh ®iÒu tra. §èi víi cuéc ®iÒu tra gi¸, môc ®Ých cña nã lµ qua ®iÒu tra ®Ó thu thËp nh÷ng th«ng tin thùc tÕ vÒ møc gi¸ (®¬n gi¸) mµ tõ ®ã tÝnh ®−îc c¸c chØ sè gi¸ ph¶n ¶nh thùc chÊt xu h−íng vµ møc ®é biÕn ®éng thuÇn tuý cña gi¸ c¶ qua thêi gian, ®ång thêi sù biÕn ®éng gi¸ c¶ ®ã cã ®¹i diÖn chung cho biÕn ®éng gi¸ c¶ cña tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng hãa hay kh«ng. Ngoµi ra, ®iÒu tra gi¸ kh«ng ph¶i lµ ®iÒu tra mét lÇn mµ lµ mét cuéc ®iÒu tra th−êng xuyªn víi quy m« c¶ n−íc kÐo dµi nhiÒu n¨m. V× vËy ®iÒu tra gi¸ lµ lo¹i ®iÒu tra chän mÉu ®iÓn h×nh mang tÝnh chÊt ®Þnh l−îng vµ th−êng xuyªn. §Ó th−êng xuyªn (theo chu kú c¸ch kho¶ng mÊy ngµy hoÆc mÊy th¸ng) tiÕn hµnh ®−îc cuéc ®iÒu tra gi¸. Chóng ta ph¶i thiÕt lËp cuéc ®iÒu tra chän mÉu cã khu«n d¹ng æn ®Þnh trong mét thêi gian. Sau ®ã ng−êi ta cã thÓ bæ sung hoÆc thiÕt kÕ l¹i cuéc ®iÒu tra víi mét khu«n d¹ng kh¸c ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ lóc hiÖn thêi. ChÝnh v× cuéc ®iÒu tra gi¸ lµ cuéc ®iÒu tra chän mÉu nªn nã ph¶i ®−îc thiÕt kÕ theo c¬ së lý thuyÕt chän mÉu. Cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p chän mÉu thèng kª: - Ph−¬ng ph¸p chän mÉu ph©n tÝch. - Ph−¬ng ph¸p chän mÉu chñ ®Ých (chØ ®Þnh). - Ph−¬ng ph¸p chän mÉu x¸c suÊt. Ph−¬ng ph¸p chän mÉu ph©n tÝch vµ ph−¬ng ph¸p chän mÉu chñ ®Ých ®Òu lµ dùa vµo t− duy con ng−êi vµ c¨n cø vµo môc ®Ých yªu cÇu nghiªn cøu sù kiÖn mµ chän ra c¸c yÕu tè ®¹i diÖn cho sù kiÖn ®ã theo ®Æc tÝnh næi bËt cña yÕu tè ®Ó chän, nh−: ®é lín cña cì mÉu, møc ®é phæ biÕn cña mÉu, tÝnh th−êng xuyªn xuÊt hiÖn cña mÉu; tõ ®ã ®Æt ra c¸c tiªu chuÈn chän mÉu riªng cho tõng cuéc ®iÒu tra. Nãi chung ph−¬ng ph¸p nµy th−êng ¶nh h−ëng bëi yÕu tè chñ quan, cßn yÕu tè kh¸ch quan th−êng bÞ vi ph¹m, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn thu thËp th«ng tin khã kh¨n. Ph−¬ng ph¸p chän mÉu x¸c suÊt lµ ph−¬ng ph¸p khoa häc, kh¸ch quan vµ tèi −u th−êng ®−îc sö dông trong c«ng t¸c thèng kª. Ph−¬ng ph¸p nµy còng ®−îc sö dông trong thiÕt kÕ cuéc ®iÒu tra gi¸ c¶. Tuy nhiªn, ®èi víi ®iÒu tra gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i, v× môc ®Ých c¬ b¶n lµ phôc vô doanh nghiÖp kÞp thêi trong t¸c nghiÖp kinh doanh nªn dµn mÉu ®iÒu tra sÏ ®−îc thiÕt kÕ theo ph−¬ng ph¸p chän mÉu chñ ®Ých kÕt hîp víi chän mÉu x¸c suÊt. C¸c ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p chän mÉu chñ ®Ých: - Nh÷ng d÷ liÖu tæng thÓ vÒ toµn bé c¸c mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu thùc tÕ hiÖn hµnh (gÇn nhÊt víi thêi ®iÓm thiÕt kÕ cuéc ®iÒu tra); - 17 - - Nh÷ng d÷ liÖu tæng thÓ vÒ c¸c ®¬n vÞ cã ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vËt t− hµng ho¸; - Nh÷ng d÷ liÖu tæng thÓ vÒ c¸c thÞ tr−êng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña mét sè n¨m (n−íc-xuÊt nhËp khÈu); - Nh÷ng d÷ liÖu tæng thÓ vÒ c¸c c¶ng biÓn, hµng kh«ng hoÆc ®Þa ®iÓm giao hµng, nhËn hµng xuÊt nhËp khÈu; - Nh÷ng d÷ liÖu tæng thÓ vÒ t×nh h×nh c−íc vËn t¶i hµng ho¸ ngoµi n−íc cña mét sè n¨m mµ c¸c c«ng ty quan hÖ víi ViÖt Nam. T¹i ViÖt Nam hiÖn nay, c¬ së d÷ liÖu thèng kª hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cña Tæng côc H¶i quan ®¸p øng c¬ b¶n c¸c ®iÒu kiÖn nµy. TÊt c¶ nh÷ng d÷ liÖu tæng thÓ trªn lµ dµn mÉu tæng thÓ lµm c¬ së cho chän mÉu ®¹i diÖn trong ®iÒu tra gi¸ gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i. Nh÷ng d÷ liÖu ®ã cã thÓ ®−îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau nh− kÕt qu¶ cña c¸c cuéc tæng ®iÒu tra: tæng ®iÒu tra kinh tÕ, tæng ®iÒu tra doanh nghiÖp,... hoÆc lµ sè cËp nhËt cña c¸c c¬ quan ®¨ng ký nh− ®¨ng ký doanh nghiÖp, ®¨ng ký thuÕ, kª khai H¶i quan,... hoÆc tõ c¸c nguån thèng kª Nhµ n−íc nh− Bé C«ng Th−¬ng, Tæng côc Thèng kª,... Nhµ thèng kª gi¸ th−êng quan t©m ®Õn c¸c nguån sè liÖu ®ã ®Ó cËp nhËt vµ l−u gi÷ lµm dµn mÉu tæng thÓ chung cho thiÕt kÕ dµn mÉu ®iÒu tra gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i sau nµy. 1.3.2. Dµn mÉu tæng thÓ CÇn cã mét tæng thÓ mÉu ®Ó tõ ®ã chän ra c¸c mÉu ®¹i diÖn, tøc lµ ph¶i thµnh lËp mét dµn mÉu tæng thÓ. Tr−íc hÕt nhµ thèng kª ph¶i cã dµn mÉu tæng thÓ vÒ tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu trong c¶ n−íc ®−îc x¾p xÕp theo mét tiªu thøc nµo ®ã biÓu hiÖn ®é lín cña hµng ho¸ nh−: kim ng¹ch, ®¬n gi¸, khèi l−îng, thÞ tr−êng xuÊt nhËp khÈu... Dµn mÉu tæng thÓ lý t−ëng sÏ lµ: - Mét danh s¸ch hoµn chØnh vÒ tÊt c¶ c¸c mÆt hµng ®−îc xuÊt khÈu, nhËp khÈu qua c¸c cöa khÈu. - §−îc cËp nhËt nhanh, th−êng xuyªn c¸c mÆt hµng (mÉu) míi. Nh÷ng mÆt hµng míi xuÊt hiÖn theo nh÷ng tiªu chÝ x¸c ®Þnh, cô thÓ sÏ ®−îc ®−a vµo dµn mÉu tæng thÓ vµ sÏ ®−îc ®−a ra khái dµn mÉu tæng thÓ nh÷ng mÆt hµng (mÉu) biÕn mÊt (kh«ng tån t¹i trong thùc tÕ) hoÆc l¹c hËu (thay ®æi vÒ c¸c chØ tiªu ®· cã). §©y lµ viÖc lµm th−êng xuyªn cïng víi b¶o d−ìng mÉu trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra. Dµn mÉu tæng thÓ lu«n lu«n ph¶i ®−îc gi÷ nguyªn mét vµi chØ tiªu c¬ b¶n nhÊt ®Þnh phôc vô cho lËp dµn mÉu ®iÒu tra gi¸. - 18 - §èi víi gi¸ xuÊt nhËp khÈu nãi chung, sÏ cã hai dµn mÉu tæng thÓ. §ã lµ danh s¸ch ®Çy ®ñ vÒ c¸c ®¬n vÞ xuÊt, nhËp khÈu vµ danh s¸ch ®Çy ®ñ vÒ c¸c mÆt hµng do hä xuÊt nhËp khÈu, trong ®ã chØ tiªu c¬ b¶n lµ ngµnh ho¹t ®éng chÝnh, gi¸ trÞ s¶n l−îng hoÆc gi¸ trÞ vÒ mua hoÆc b¸n hµng ho¸ cña toµn bé ®¬n vÞ vµ cña tõng mÆt hµng c¬ së. C¸c chØ tiªu miªu t¶ kh¸c còng cÇn ph¶i g¾n liÒn theo lµ ®Þa chØ, h×nh thøc së h÷u, sè lao ®éng vèn... CÇn x¸c ®Þnh c¸c ®¬n vÞ kh«ng lÆp nhau theo møc ®é thÓ chÕ. V× nhiÒu môc ®Ých nghiªn cøu kh¸c nhau cho nªn cã ®¬n vÞ ®−îc kª khai nhiÒu lÇn qua nhiÒu cuéc ®iÒu tra kh¸c nhau nªn cÇn thiÕt ph¶i tæng hîp s¾p xÕp l¹i theo tõng lo¹i d÷ liÖu ®Ó kh«ng bÞ trïng lÆp trong khi sö dông. Nh− vËy trong thiÕt kÕ cuéc ®iÒu tra gi¸ xuÊt nhËp khÈu cÇn thiÕt ph¶i cã c¸c dµn mÉu tæng thÓ nh−: (1)- Dµn mÉu tæng thÓ vÒ mÆt hµng xuÊt khÈu cña c¶ n−íc theo Danh môc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam (HS) m· 8 sè. (2)- Dµn mÉu tæng thÓ vÒ mÆt hµng nhËp khÈu cña c¶ n−íc theo Danh môc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam (HS) m· 8 sè. (3)- Dµn mÉu tæng thÓ vÒ vÒ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã chøc n¨ng xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp; 1.3.3. Dµn mÉu ®¹i diÖn (1)- MÉu mÆt hµng ®¹i diÖn lÊy gi¸ xuÊt khÈu kÌm theo (n»m trong) mÉu nhãm hµng/mÆt hµng c¬ së ®¹i diÖn (theo HS m· 6 sè); (2)- MÉu mÆt hµng ®¹i diÖn lÊy gi¸ nhËp khÈu kÌm theo (n»m trong) mÉu nhãm hµng/mÆt hµng c¬ së ®¹i diÖn (theo HS m· 6 sè); (3)- Danh s¸ch mÉu c¸c nhµ xuÊt khÈu vµ nhµ nhËp khÈu ®¹i diÖn cã xuÊt nhËp khÈu c¸c mÆt hµng ®¹i diÖn n»m trong c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc TW ®¹i diÖn. ChØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu lµ mét chØ tiªu thèng kª quèc gia, vµ lu«n ph¶i ®−îc tÝnh to¸n b»ng ph−¬ng ph¸p khoa häc thèng kª. Trong ®ã dµn mÉu ®iÒu tra gi¸ còng ph¶i ®−îc thiÕt kÕ theo ph−¬ng ph¸p khoa häc chän mÉu thèng kª ph−¬ng ph¸p chän mÉu x¸c suÊt. ChÝnh v× vËy thiÕt kÕ dµn mÉu ®¹i diÖn ®iÒu tra gi¸ xuÊt nhËp khÈu nªn sö dông ph−¬ng ph¸p chän mÉu x¸c suÊt. Song viÖc ¸p dông ph−¬ng ph¸p nµy tuy Ýt nghiªm ngÆt h¬n so víi c¸c cuéc ®iÒu tra kh¸c nh− ®iÒu tra mÉu hé gia ®×nh hay ®iÒu tra mÉu doanh nghiÖp...nh−ng c¸c dµn mÉu tæng thÓ nh− nªu trªn kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng. - 19 - 1.3.4. Lùa chän mÉu (c¸ch chän mÉu sau khi thiÕt kÕ xong dµn mÉu tæng thÓ) Lùa chän mÉu lµ b−íc tiÕp theo trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ mÉu, trªn c¬ së dµn mÉu tæng thÓ ®· thiÕt kÕ ®Ó x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p chän mÉu vµ ph©n tÇng c¸c mÉu ®· chän. §ã lµ c¸c nhãm mÆt hµng, mÆt hµng vµ doanh nghiÖp cô thÓ. C¸c ®èi t−îng nµy cã tÝnh ®¹i diÖn cho tõng mÆt hµng vµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh mÆt hµng ®ã. §èi víi chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu, ph−¬ng ph¸p chän mÉu c¬ b¶n lµ chän mÉu chñ ®Þnh vµ tiÕn hµnh qua hai giai ®o¹n sau: - Lùa chän nhãm - mÆt hµng c¬ së vµ mÆt hµng lÊy gi¸ ®¹i diÖn; - Lùa chän mÉu doanh nghiÖp (c¸c ®¬n vÞ xuÊt nhËp khÈu) ®¹i diÖn. 1.3.5. Thu thËp gi¸ Thu thËp gi¸ lµ qu¸ tr×nh b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau thu thËp ®−îc ®¬n gi¸ cña c¸c mÉu mÆt hµng theo c¸c ®iÒu kiÖn thanh to¸n quy ®Þnh (FOB hoÆc CIF) vµ thu thËp c¸c th«ng sè cña c¸c mÉu doanh nghiÖp mét c¸ch chÝnh x¸c vµ kÞp thêi. Gi¸ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu thu thËp ®Ó ®−a vµo tÝnh to¸n chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu th−¬ng m¹i sÏ ®−îc thu thËp tõ 2 nguån: (a), tõ mÉu ®iÒu tra gi¸ tõ c¸c doanh nghiÖp; vµ (b), tõ c¬ së d÷ liÖu thèng kª hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cña Tæng côc H¶i quan. Chu tr×nh x¸c ®Þnh gi¸ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu chuÈn ®Ó ®−a vµo tÝnh to¸n nh− sau: (a)- Thu thËp gi¸ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu th«ng qua tê khai H¶i quan (c¬ së d÷ liÖu tê khai hµng hãa xuÊt nhËp khÈu cña Tæng côc H¶i quan ®· ®−îc nhËp tin s½n); (b). Thu thËp gi¸ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp tõ c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. (c). §Ó lùa chän mét trong hai m« h×nh trªn hoÆc kÕt hîp, cÇn ph©n tÝch mét sè nÐt qua viÖc tÝnh thÝ ®iÓm tõ sè liÖu cña Tæng côc H¶i quan. KÕt hîp c¶ hai ph−¬ng ph¸p trªn b»ng c¸ch ph©n lo¹i doanh nghiÖp cã tÝnh chuyªn m«n xuÊt hoÆc nhËp khÈu mét sè (mét hoÆc hai) nhãm hµng HS 2 sè (X¨ng dÇu, DÇu th«, Than ®¸, Nhùa nguyªn liÖu, Thñy h¶i s¶n...) ®Ó ®iÒu tra trùc tiÕp, cßn l¹i c¸c nhãm hµng kh¸c sÏ thu thËp tõ Tæng côc H¶i quan, ®ång thêi sè liÖu lµm quyÒn sè còng thu thËp tõ Tæng côc H¶i quan. 1.3.6. Kh¸i niÖm vÒ quy tr×nh tÝnh chØ sè gi¸ Quy tr×nh tÝnh chØ sè gi¸ lµ quy tr×nh chuÈn quèc tÕ, do c¬ quan thèng kª Liªn hÖp quèc thùc hiÖn vµ h−íng dÉn c¸c nÒn kinh tÕ thÕ giíi, trong ®ã cã ViÖt - 20 -