Tài liệu Chất lượng tín dụng đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại ngân hàng tmcp sài gòn công thương chi nhánh lào cai

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ -------------o0o-------------- HUỲNH MINH HẢI ĐĂNG CHẤT LƢỢNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÕN CÔNG THƢƠNG CHI NHÁNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG Hà Nội – Năm 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ -------------o0o-------------- HUỲNH MINH HẢI ĐĂNG CHẤT LƢỢNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÕN CÔNG THƢƠNG CHI NHÁNH LÀO CAI Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60 34 02 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ THANH HƢƠNG XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN TS. NGUYỄN THỊ THANH HƢƠNG PGS.TS. TRỊNH THỊ HOA MAI Hà Nội – Năm 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu khoa học độc lập và nghiêm túc của cá nhân tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng, đƣợc trích dẫn và phát triển từ các tài liệu, các công trình nghiên cứu đã đƣợc công bố, tham khảo các giáo trình, tạp chí chuyên ngành và các trang thông tin điện tử. Những quan điểm đƣợc trình bày trong luận văn là quan điểm cá nhân. Các giải pháp nêu trong luận văn đƣợc rút ra từ những cơ sở lý luận và quá trình nghiên cứu thực tiễn. Tác giả luận văn Huỳnh Minh Hải Đăng LỜI CẢM ƠN Trƣớc tiên, tác giả luận văn xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới TS Nguyễn Thị Thanh Hƣơng hiện tại đang công tác tại Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam, giáo viên hƣớng dẫn đã tận tình chỉ bảo và giúp đỡ cho tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu, thu thập số liệu, khảo sát thực tế và thực hiện luận văn, đồng thời có những ý kiến đóng góp quý báu để luận văn đƣợc hoàn thành tốt hơn. Bên cạnh đó, tác giả luận văn xin trân trọng gửi lời cảm ơn sự hỗ trợ nhiệt tình trong quá trình thu thập số liệu, thu thập bảng câu hỏi khảo sát của các cán bộ phòng tín dụng Ngân hàng TMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai. Cuối cùng, tác giả xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới tới gia đình, đặc biệt là bố mẹ tôi đã luôn ở bên ủng hộ tôi về mọi mặt, từ tinh thần đến tài chính… làm cho tôi có thêm động lực để cố gắng hoàn thiện luận văn một cách tốt nhất. Tác giả luận văn Huỳnh Minh Hải Đăng TÓM TẮT Các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) giữ một vai trò rất quan trọng và đóng góp đáng kể cho sự tăng trƣởng kinh tế và phát triển xã hội. Trong điều kiện của những bƣớc đi ban đầu thực hiện công nghiệp hóa và hiện đại hoá đất nƣớc, có thể khẳng định việc đẩy mạnh phát triển DNNVV là bƣớc đi hợp quy luật đối với nƣớc ta. DNNVV là công cụ góp phần khai thác toàn diện mọi nguồn lực kinh tế đặc biệt là những nguồn lực tiềm tàng sẵn có ở mỗi ngƣời, mỗi miền của đất nƣớc. Loại hình DN này phát triển chắc chắn sẽ có tác dụng to lớn trong việc giải quyết các mối quan hệ mà quốc gia nào cũng phải quan tâm chú ý đến : tăng trƣởng kinh tế - giải quyết việc làm - kiềm chế lạm phát. Để loại hình DN này hoạt động có hiệu quả, mang lại lợi ích cho nền kinh tế, bên cạnh nỗ lực của bản thân các DN để khắc phục những yếu điểm nội tại, cần có sự quan tâm hỗ trợ của Nhà nƣớc, của hệ thống Ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác. Trong luận văn tác giả đã đƣa ra các khái niệm về tín dụng, chất lƣợng tín dụng của Ngân hàng thƣơng mại (NHTM), tín dụng và chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV, cũng nhƣ đƣa ra các chỉ tiêu đánh giá và các nhân tố ảnh hƣởng tới chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV của NHTM. Luận văn đã sử dụng tổng hợp các phƣơng pháp nghiên cứu nhƣ tổng hợp, phân tích, so sánh, thống kê mô tả… để tiến hành nghiên cứu thực trạng chất lƣợng tín dụng tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai. Căn cứ vào các luận điểm lý thuyết, cùng các chỉ tiêu đánh giá chất lƣợng tín dụng cụ thể mà tác giả đã trình bày, luận văn đã tập trung làm rõ thực trạng quan hệ tín dụng giữa Ngân hàng TMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai với các DNNVV trong giai đoạn từ năm 2012-2104, từ đó đánh giá toàn diện về thực trạng hoạt động tín dụng đối với DNNVV của Ngân hàng, đó là về dƣ nợ tín dụng, nợ quá hạn, nợ xấu, trích lập dự phòng rủi ro, lợi nhuận… Thông qua thực trạng đó, luận văn cũng đƣa ra những thành tựu đạt đƣợc của Chi nhánh đối với hoạt động tín dụng đối với DNNVV, bên cạnh đó đƣa ra những hạn chế còn tồn tại và nguyên nhân của những hạn chế trên. Từ việc đánh giá thực trạng, luận văn có đƣa ra một số giải pháp, kiến nghị đối với Ngân hàng TMCP Sài Gòn Công Thƣơng, Ngân hàng Nhà nƣớc, các DNNVV nhằm nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai trong thời gian tới. MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN TÓM TẮT DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT…………………………………………i DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU…………………………………………..ii PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHẤT LƢỢNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ......................................................... 4 1.1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ................................................. 4 1.2 RỦI RO TÍN DỤNG VÀ CHẤT LƢỢNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ................................................................................................. 10 1.2.1 Tín dụng ngân hàng ............................................................................. 10 1.2.2 Quan điểm về chất lƣợng tín dụng....................................................... 10 1.2.3 Rủi ro tín dụng ..................................................................................... 11 1.2.4 Những dấu hiệu nhận dạng của rủi ro tín dụng .................................. 21 1.2.5 Biện pháp phòng ngừa rủi ro tín dụng ................................................ 23 1.3 KHÁI QUÁT VỀ DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA .................................... 27 1.3.1 Khái niệm doanh nghiệp nhỏ và vừa ................................................... 27 1.3.2 Đặc điểm của doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam ......................... 28 1.3.3 Vai trò của các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam ........................ 31 1.4 TÍN DỤNG VÀ CHẤT LƢỢNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DNNVV .................. 33 1.4.1 Đặc điểm của tín dụng đối với DNNVV ............................................... 33 1.4.2 Vai trò của tín dụng ngân hàng đối với DNNVV ................................. 33 1.4.3 Các chỉ tiêu đánh giá chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV ................ 36 1.4.4 Các nhân tố ảnh hƣớng tới chất lƣợng tín dụng đối với DNNV.......... 39 CHƢƠNG 2. PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU..... 44 2.1 Phƣơng pháp thu thập thông tin, dữ liệu ............................................... 44 2.2 Phƣơng pháp tổng hợp và xử lý thông tin, dữ liệu ................................ 44 2.2.1 Phƣơng pháp so sánh ........................................................................ 45 2.2.2 Phƣơng pháp phân tích tỷ lệ ............................................................. 46 2.2.3 Phƣơng pháp thống kê mô tả ............................................................ 46 CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG CHẤT LƢỢNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN SÀI GÕN CÔNG THƢƠNG CHI NHÁNH LÀO CAI ..................... 47 3.1 TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN SÀI GÒN CÔNG THƢƠNG CHI NHÁNH LÀO CAI ..................................................... 47 3.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển .......................................................... 47 3.1.2 Kết quả hoạt động kinh doanh của NHTMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai ........................................................................................ 48 3.2 THỰC TRẠNG CHẤT LƢỢNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI CÁC DNNVV TẠI NHTMCP SÀI GÒN CÔNG THƢƠNG CHI NHÁNH LÀO CAI .................. 51 3.2.1 Những quy định chung về tín dụng đối với DNNVV tại NHTMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai......................................................... 51 3.2.2 Thực trạng chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV tại NHTMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai ................................................................ 54 3.2.2.1 Doanh số cho vay, doanh số thu nợ đối với DNNVV ................... 54 3.2.2.2 Tình hình dƣ nợ đối với DNNVV ................................................ 56 3.2.2.3 Tình hình nợ quá hạn với DNNVV ............................................... 61 3.2.2.4 Vòng quay vốn tín dụng đối với DNNVV ................................... 64 3.2.2.5 Lợi nhuận thu từ hoạt động tín dụng đối với DNNVV ................ 65 3.3 ĐÁNH GIÁ CHẤT LƢỢNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DNNVV TẠI NHTMCP SÀI GÒN CÔNG THƢƠNG CHI NHÁNH LÀO CAI .................. 67 3.3.1 Những thành tựu đạt đƣợc .................................................................. 67 3.3.2 Những hạn chế còn tồn tại và nguyên nhân ........................................ 68 3.3.2.1 Những hạn chế còn tồn tại ............................................................. 68 3.3.2.2 Nguyên nhân .................................................................................. 70 CHƢƠNG 4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN SÀI GÕN CÔNG THƢƠNG CHI NHÁNH LÀO CAI ............................................................................................ 73 4.1 ĐỊNH HƢỚNG VỀ PHÁT TRIỂN TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN SÀI GÒN CÔNG THƢƠNG CHI NHÁNH LÀO CAI ........................................... 73 4.1.1 Định hƣớng phát triển hoạt động kinh doanh của Chi nhánh............. 73 4.1.2 Định hƣớng phát triển tín dụng đối với DNNVV của Chi nhánh ........ 74 4.2 GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN SÀI GÒN CÔNG THƢƠNG CHI NHÁNH LÀO CAI ........................................... 75 4.2.1 Nghiên cứu rút ngắn thời gian thẩm định cho vay .............................. 75 4.2.2 Quản lý và thẩm định chặt chẽ các yếu tố ảnh hƣởng đến tính lành mạnh trong quan hệ tín dụng đối với DNNVV.............................................. 75 4.2.3 Nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực tín dụng trong quan hệ với các DNNVV thông qua công tác đào tạo, tái đào tạo và tuyển dụng ................. 76 4.2.4 Hoàn thiện quy trình thẩm định tín dụng chặt chẽ và đảm bảo thực hiện đúng quy trình trƣớc khi giải ngân ....................................................... 77 4.2.5 Nâng cao hiệu quả thanh tra, kiểm tra, giám sát tình hình sử dụng vốn vay của DNNVV sau khi giải ngân ............................................................... 80 4.2.6 Tăng cƣờng quản lý rủi ro và thu hồi nợ quá hạn, nợ xấu để nâng cao chất lƣợng tín dụng ....................................................................................... 81 4.3 MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 82 4.3.1 Những kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nƣớc ................................... 82 4.3.2 Những kiến nghị đối với Ngân hàng Thƣơng Mại Cổ Phần Sài Gòn Công Thƣơng ................................................................................................ 84 4.3.3 Kiến nghị đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa ................................. 85 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 89 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................... 90 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 DN Doanh nghiệp 2 DNTN Doanh nghiệp tƣ nhân 3 DNNV Doanh nghiệp nhỏ và vừa 4 NH Ngân hàng 5 NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc 6 NHTM Ngân hàng thƣơng mại 7 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 8 TMCP Thƣơng mại cổ phần i DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU STT Sơ đồ 1 3.1 Cơ cấu tổ chức bộ máy điều hành 55 2 3.2 Quy trình cho vay đối với DNNVV 60 STT Bảng Nội dung Trang 1 1.1 Bảng phân loại quy mô doanh nghiệp 29 2 3.1 Kết quả hoạt động kinh doanh của Chi nhánh(2012-2014) 55 3 3.2 Doanh số cho vay, doanh số thu nợ đối với DNNVV 61 4 3.3 Tình hình dƣ nợ tín dụng đối với DNNVV 63 5 3.4 Dƣ nợ đối với DNNVV phân theo ngành nghề 64 6 3.5 Dƣ nợ đối với DNNVV phân theo thời gian 65 7 3.6 Dƣ nợ đối với DNNVV phân theo loại hình doanh nghiệp 67 8 3.7 Tình hình nợ quá hạn đối với DNNVV 68 9 3.8 Tình hình nợ xấu đối với DNNVV 69 10 3.9 Tình hình trích lập dự phòng rủi ro tín dụng đối với DNNVV 70 11 3.10 Vòng quay vốn tín dụng đối với DNNVV 71 12 3.11 Lợi nhuận thu từ hoạt động tín dụng đối với DNNVV 72 13 3.12 Tỷ lệ sinh lời bình quân đối với DNNVV 73 Nội dung Trang ii PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài - Lý do lựa chọn đề tài: Các DNNVV giữ một vai trò rất quan trọng và đóng góp đáng kể cho sự tăng trƣởng kinh tế và phát triển xã hội. Đặc biệt các DNNVV đƣợc xem là những nguồn nhân lực mạnh nhất và trong tƣơng lai không xa chính họ sẽ tạo nên sự tăng trƣởng mạnh mẽ cho nền kinh tế nƣớc nhà, là tiền đề phát triển nền kinh tế mũi nhọn, phát triển cơ chế công nghiệp hóa hiện đại hóa của toàn xã hội. Nhận thức đƣợc điều này, trong thời gian qua các NHTM đã luôn chú trọng quan tâm tới các đối tƣợng này. Tuy nhiên, trong những năm gần đây hoạt động sản xuất kinh doanh của các DNNVV gặp rất nhiều khó khăn. Có rất nhiều lý do dẫn đến tình trạng này, nhƣng một trong những lý do chính đó là yếu tố về vốn. Trên thực tế, hiện nay tình trạng thiếu vốn của các DNNVV khá trầm trọng, thiếu vốn để thực hiện hoạt động kinh doanh và để đầu tƣ mở rộng quy mô sản xuất… Nhƣng việc tiếp cận vốn của các DN này còn gặp nhiều khó khăn và hạn chế, đồng thời chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV chƣa thực sự đạt hiệu quả. Chính vì vậy các NHTM cần phải có biện pháp nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với các DNNVV nhằm tăng cƣờng hiệu quả của việc sử dụng vốn và kích thích các DNNVV hoạt động đạt hiệu quả cao. Nhận thức đƣợc tính cần thiết của vấn đề trên, sau một thời gian đƣợc nghiên cứu và tìm hiểu về Ngân hàng TMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai, là Ngân hàng có tới 70% khách hàng là các DNNVV và tỷ lệ nợ xấu của Chi nhánh vẫn còn cao. Qua đó, em đã lựa chọn đề tài: “Chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV tại NHTMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai ” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ của mình. Dựa trên các số liệu 1 thực tế của Ngân hàng, ngƣời viết nêu ra thực trạng hoạt động tín dụng và chất lƣợng tín dụng đối với các DNNVV tại Chi nhánh, qua đó luận văn xin đƣa ra một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV. - Sự phù hợp với chuyên ngành đào tạo: Với chuyên ngành đào tạo là Tài chính – Ngân hàng, đề tài đƣợc lựa chọn hoàn toàn phù hợp với chuyên ngành đào tạo. Đề tài đã phân tích và đánh giá thực trạng chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV của Ngân hàng thông qua các chỉ tiêu tài chính cụ thể. - Câu hỏi nghiên cứu của học viên đối với vấn đề nghiên cứu: Khi thực hiện đề tài nghiên cứu, tôi đã đặt ra một số câu hỏi đối với đề tài này, cụ thể là:  Chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV là gì?  Các chỉ tiêu nào dùng để đo lƣờng chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV?  Những nhân tố nào ảnh hƣởng đến chất lƣợng tín dụng đối với các DNNVV?  Tại sao phải nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV?  Thực trạng chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV tại NHTMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai trong giai đoạn 2012-2014 nhƣ thế nào?  Làm thế nào để nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với các DNNVV tại NHTMCP Sài Gòn Công Thƣơng chi nhánh Lào Cai? 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu  Mục đích nghiên cứu của luận văn: làm rõ đƣợc thực trạng chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai.  Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV của NHTM. 2 - Phân tích thực trạng chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV tại NHTMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai trong giai đoạn từ năm 2012 – 2014 - Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với các DNNVV tại NHTMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu  Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn: chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV tại Ngân hàng.  Phạm vi nghiên cứu: phân tích tình hình hoạt động tín dụng và chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai giai đoạn từ năm 2012 – 2014. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu  Dự kiến phƣơng pháp nghiên cứu: luận văn đƣợc nghiên cứu bằng cách sử dụng tổng hợp các phƣơng pháp: tổng hợp, phân tích, đánh giá, so sánh, thống kê mô tả…  Nguồn số liệu sẽ đƣợc sử dụng: các bài báo, tạp chí, đề tài trên các trang web có liên quan đến đề tài luận văn đang nghiên cứu. Và các số liệu trong báo cáo tài chính, báo cáo tổng kết trong giai đoạn từ năm 20122014 của NHTMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận thì luận văn bao gồm có 4 chƣơng cụ thể nhƣ sau: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV của NHTM Chƣơng 2: Phƣơng pháp luận và thiết kế nghiên cứu Chƣơng 3: Thực trạng chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV tại NHTMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai Chƣơng 4: Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV tại NHTMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai 3 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHẤT LƢỢNG TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Từ trƣớc tới nay đã có rất nhiều tác giả với rất nhiều những công trình đã đi sâu nghiên cứu, phân tích thực trạng tín dụng đối với loại hình DNNVV của các NHTM tại Việt Nam, qua đó đƣa ra một số giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lƣợng tín dụng song hành với việc mở rộng tín dụng đối với DNNVV. Tuy nhiên, ở mỗi NH khác nhau thì tình hình tín dụng và công tác phòng ngừa rủi ro tín dụng cũng khác nhau. Trên thực tế, ở mỗi thời điểm khác nhau về sự phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc, tùy vào địa bàn hoạt động, điều kiện môi trƣờng kinh doanh, các yếu tố văn hóa xã hội… nên ở mỗi NH sẽ có nhiều điểm khác nhau. Do đó đặt ra cho bản thân mỗi NH cần có những biện pháp và chiến lƣợc hoạt động riêng. Chính vì lẽ đó, mặc dù đã có nhiều tác giả đã từng làm về đề tài này, nhƣng học viên vẫn lựa chọn thực hiện đề tài này nhằm tìm kiếm thêm những sự thay đổi mới để có thể áp dụng vào thực tế nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV tại NHTMCP Sài Gòn Công Thƣơng Chi nhánh Lào Cai. Trong quá trình tìm hiểu và chọn lọc, tôi đã sử dụng và tham khảo một số nội dung trong ba công trình nghiên cứu mà tôi cho là phù hợp, cụ thể nhƣ sau:  Đề tài: “ Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Phƣơng Đông” - Luận án tiến sĩ kinh tế của tác giả Trần Xuân Trƣờng Trong luận văn này, tác giả đã trình bày đƣợc những luận điểm lý thuyết cơ bản và khá chi tiết về NH, tín dụng NH, rủi ro tín dụng, các chỉ tiêu đánh giá rủi ro tín dụng, các nguyên nhân, dấu hiệu biểu hiện cụ thể của rủi ro tín dụng, trình bày một số kinh nghiệm của các ngân hàng trên thế giới về quản trị rủi ro 4 tín dụng trong ngân hàng… Qua đó, làm tiền đề cho việc phân tích thực trạng quản trị rủi ro tại Ngân hàng TMCP Phƣơng Đông. Cụ thể trong luận văn, tác giả đã xem xét đánh giá thực trạng quản trị rủi ro của NH trong giai đoạn 2009-1011, bằng cách sử dụng các phƣơng pháp cơ bản nhƣ thống kê mô tả, so sánh, phân tích, tổng hợp số liệu… và thông qua các chỉ tiêu cơ bản về định tính, định lƣợng để cho ngƣời đọc thấy đƣợc các vấn đề hạn chế còn tồn tại đó là: nợ xấu và nợ quá hạn của NH đang ở mức cao, dƣ nợ cho vay còn thấp, khách hàng sử dụng vốn vay chƣa thực sự hiệu quả, lợi nhuận của NH tăng trƣởng chƣa đồng đều qua các năm, chiến lƣợc quản lý rủi ro tín dụng chƣa toàn diện, mô hình quản lý rủi ro tín dụng không phù hợp, quy trình cấp tín dụng còn nhiều bất cập, xuất hiện tình trạng tập trung tín dụng vào một số ngành hàng, nhóm khách hàng, NH chƣa xây dựng đƣợc hệ thống theo dõi cảnh báo sớm rủi ro tín dụng. Bên cạnh đó, tác giả cũng đã đƣa ra những nguyên nhân chủ quan dẫn tới những thực trạng nêu trên, đó là: NH chƣa có định hƣớng, chiến lƣợc cụ thể cho quản lý rủi ro, chƣa trú trọng phát triển các thƣớc đo lƣợng hóa rủi ro và quy trình theo dõi tín dụng, nhân sự của bộ phận quản lý rui ro còn nhiều hạn chế, hoạt động kiểm tra giám sát chƣa đƣợc chú trọng đúng mức, cơ sở dữ liệu và thông tin tín dụng không đầy đủ. Và một số những nguyên nhân khách quan nhƣ: môi trƣờng kinh doanh chƣa ổn định, nguyên nhân từ chính phía khách hàng vay vốn, do chính sách của NHNN. Có thể thấy đƣợc rằng những nguyên nhân đƣợc tác giả trình bày khá chi tiết và thực tiễn đối với bản thân Ngân hàng TMCP Phƣơng Đông. Xuất phát từ thực trạng và những nguyên nhân kể trên, luận văn đã đƣa ra một số giải pháp và kiến nghị nhằm tăng cƣờng quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Phƣơng Đông, trong đó có các biện pháp tích cực nhƣ: cải cách cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý rủi ro tín dụng, đào tạo cán bộ làm công tác quản lý rủi ro, nâng cao chất lƣợng kiểm tra, giám sát rủi ro tín dụng, hoàn thiện công 5 tác đo lƣờng rủi ro tín dụng theo hƣớng lƣợng hóa rủi ro, thiết lập mô hình đo lƣờng rủi ro tín dụng… Nhìn chung luận văn đã trình bày nổi bật đƣợc những luận điểm lý thuyết cơ bản, đánh giá một cách khái quát và toàn diện về thực trạng công tác quản trị rủi ro của Ngân hàng TMCP Phƣơng Đông và cũng đƣa ra đƣợc một số biện pháp và kiến nghị có ý nghĩa thực tiễn đối với bản thân NH. Tuy nhiên, ở mỗi NH khác nhau thì mức độ của rủi ro tín dụng là khác nhau tùy theo môi trƣờng hoạt động, môi trƣờng pháp lý và chiến lƣợc kinh doanh riêng của mỗi NH. Chính vì vậy, khi nghiên cứu để tham khảo một số nội dung trong luận văn này, tôi đã linh hoạt để có thể tham khảo những nội dung mà tôi cho là phù hợp đối với ngân hàng mà tôi nghiên cứu, để có thể tránh áp dụng một cách máy móc không hiệu quả cho thực tiễn việc nâng cao chất lƣợng tín dụng tại NH tôi đang nghiên cứu trong luận văn của mình.  Đề tài: “ Quản lý rủi ro tín dụng đối với DNNVV tại ngân hàng BIDV Thăng Long” – Luận văn thạc sĩ kinh tế của tác giả Trƣơng Tuấn Khôi Luận văn đã khái quát đƣợc những vấn đề lý luận liên quan tới quản lý rủi ro tín dụng đối với DNNVV, bao gồm: khái niệm rủi ro tín dụng, phân loại rủi ro tín dụng, đặc điểm của rủi ro tín dụng, nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng và các chỉ tiêu để đánh giá rủi ro tín dụng, quản lý rủi ro tín dụng tại NHTM, các nguyên tắc cơ bản về quản lý rủi ro tín dụng, nội dung quản lý rủi ro tín dụng, các nhân tố ảnh hƣởng tới quản lý rủi ro tín dụng tại NHTM, quản lý rủi ro tín dụng đối với khách hàng là DNNVV tại ngân hàng thƣơng mại và kinh nghiệm quản lý rủi ro tín dụng của một số NHTM ở Việt Nam. Luận văn sử dụng các phƣơng pháp cơ bản nhƣ: phƣơng pháp so sánh, phƣơng pháp thống kê, phƣơng pháp phân tích hệ thống, phân tích tổng hợp và so sánh mô tả, phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý rủi ro tín dụng đối với khách hàng DNNVV tại Ngân hàng BIDV Thăng Long trong giai đoạn từ 6 năm 2006-2008. Trong đó, tác giả cũng đƣa ra đƣợc những hạn chế về quản lý rủi ro tín dụng nhƣ: quy trình tín dụng chƣa hợp lý, khâu phân tích thẩm định và phê duyệt tín dụng còn nhiều bất cập, áp dụng hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ còn hạn chế và chƣa toàn diện, hệ thống giám sát rủi ro tín dụng chƣa toàn diện, công tác xử lý nợ quá hạn còn chậm trễ và chƣa hiệu quả, trình độ của đội ngũ cán bộ công nhân viên trong NH chƣa cao. Từ những thực tiễn trên luận văn cũng đã đƣa ra một số giải pháp góp phần hoàn thiện công tác quản lý rủi ro tín dụng đối với khách hàng DNNVV của Ngân hàng BIDV Thăng Long: Nâng cao chất lƣợng thẩm định, kiểm tra giám sát các khoản vay của khách hàng DNNVV, nâng cao chất lƣợng công tác thông tin phòng ngừa rủi ro tín dụng, sử dụng các biện pháp phòng ngừa rủi ro, nâng cao hiệu quả công tác xử lý nợ quá hạn, nâng cao trình độ của bộ máy quản lý rủi ro, phát triển hệ thống công nghệ thông tin. Nói chung, luận văn đã nêu rõ đƣợc các nội dung lý thuyết cơ bản, nhƣng phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn vẫn còn đơn giản, chƣa đánh giá một cách chính xác đƣợc thực trạng công tác quản lý rủi ro của ngân hàng BIDV Thăng Long. Hơn nữa, các chỉ tiêu để đánh giá rủi ro tín dụng mà tác giả đã trình bày trong luận văn chƣa cụ thể, chƣa phản ánh hết đƣợc mức độ rủi ro mà NH đang gặp phải. Bên cạnh đó, những nguyên nhân và hạn chế mà tác giả đã nêu ra chƣa đầy đủ và chƣa giải thích đƣợc một cách rõ ràng. Các giải pháp mà tác giả đƣa ra hơi chung chung, chƣa thực sự phù hợp với thực trạng mà luận văn đã nêu ra.  Đề tài: “ Nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV tại Ngân hàng Công Thƣơng Chi nhánh Ba Đình” – Luận văn thạc sĩ kinh tế của tác giả Nguyễn Thị Kim Huệ Luận văn đã hệ thống hóa một cách tổng quát các các vấn đề lý luận về quan hệ tín dụng giữa ngân hàng với các DNNVV, trình bày rõ ràng và chi tiết các luận điểm lý thuyết căn bản về tín dụng và chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV của NHTM. Trong đó đã làm rõ bản chất, vai trò của tín dụng NH 7 trong nền kinh tế thị trƣờng cũng nhƣ làm rõ sự cần thiết mối quan hệ giữa NH và DN. Bên cạnh đó, tác giả cũng đã đƣa ra kinh nghiệm của một số NH trong nƣớc và trên thế giới về nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV, để từ đó có thể học hỏi kinh nghiệm và áp dụng thực tế góp phần nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV tại NH mà tác giả đang nghiên cứu. Căn cứ vào các luận điểm lý thuyết, cùng các chỉ tiêu phản ánh chất lƣợng tín dụng cụ thể mà tác giả đã trình bày ở trên. Luận văn đã tập trung làm rõ thực trạng quan hệ tín dụng giữa Ngân hàng Công Thƣơng Chi nhánh Ba Đình với các DNNVV trong giai đoạn từ năm 2010-2012, từ đó đánh giá một cách toàn diện về thực trạng hoạt động tín dụng của NH, đó là dƣ nợ tín dụng đối với DNNVV tăng nhƣng chƣa thực sự ổn định, việc tiếp cận tín dụng của các DNNVV tại ngân hàng còn nhiều bất cập, quá trình kiểm tra trƣớc, trong và sau khi cho vay chƣa thực sự hiệu quả, vòng quay vốn tín dụng của NH thấp, tỷ lệ nợ xấu đang ở mức khá cao, thu nhập từ hoạt động tín dụng đối với DNNVV đang có xu hƣớng giảm rõ rệt qua từng năm… Luận văn cũng đã đƣa ra một số nguyên nhân cụ thể dẫn tới thực trạng trên đó là: nguyên nhân từ phía NH, nguyên nhân từ phía các DNNVV và một số nguyên nhân khách quan khác. Qua đây, tác giả đã đƣa ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV tại Ngân hàng Công Thƣơng Chi nhánh Ba Đình: xây dựng chính sách tín dụng hợp lý; xây dựng cơ chế lãi suất linh hoạt cho các DNNVV; nâng cao chất lƣợng thông tin, giảm thiểu rủi ro cho hoạt động tín dụng; nâng cao chất lƣợng công tác thẩm định dự án, tăng cƣờng kiểm tra, kiểm soát trƣớc, trong và sau khi cho vay; phát huy và nâng cao hơn nữa việc giải quyết các vấn đề về nợ quá hạn, nợ xấu và bảo đảm an toàn vốn; nâng cao trình độ cán bộ tín dụng của NH; đẩy mạnh hoạt động marketing NH. Để thực hiện tốt các giải pháp trên cần sự phối hợp chặt chẽ giữa bản thân NH với các khách hàng DNNVV và với chính phủ. Do vậy luận văn cũng đã đƣa ra một số kiến nghị cụ thể đối với NHNN và với chính phủ. 8 Sau khi tìm hiểu nghiên cứu và tham khảo luận văn trên, có thể thấy rằng luận văn đã khái quát đƣợc các nội dung lý thuyết khá chi tiết, đầy đủ, rõ ràng và chính xác, làm tiền đề cho quá trình phân tích và đánh giá thực trạng chất lƣợng tín dụng tại NH một cách chính xác và hiệu quả. Thực trạng chất lƣợng tín dụng tại Ngân hàng Công Thƣơng Chi nhánh Ba Đình đƣợc tác giả đánh giá khá toàn diện và chính xác. Tuy nhiên, các giải pháp mà luận văn đƣa ra hơi chung chung, chƣa bám sát vào thực trạng tại ngân hàng mà tác giả đang nghiên cứu.  Những điểm mới trong luận văn của tác giả Qua tham khảo nội dung của ba đề tài đã nêu trên, tác giả đã phần nào có những định hƣớng căn bản góp phần tích cực vào việc xây dựng đề cƣơng luận văn của mình. Nhìn chung ba đề tài trên đã trình bày khá cụ thể và chi tiết nội dung về mặt lý thuyết căn bản, những chỉ tiêu phản ánh thực trạng chất lƣợng tín dụng cụ thể… Tuy nhiên, cả ba đề tài nêu trên mới chỉ dừng lại ở việc đánh giá thực trạng chất lƣợng tín dụng trong nội bộ của ngân hàng, mà chƣa đánh giá một cách chính xác thực trạng tình hình sử dụng và tiếp cận vốn vay của khách hàng DNNVV tại ngân hàng. Điều này làm cho những đánh giá của các tác giả chƣa thực sự sát xao và chƣa đánh giá một cách toàn diện chất lƣợng tín dụng đối với DNNVV tại ngân hàng. Đây cũng chính là điểm yếu và thiếu cần đƣợc bổ sung của cả ba đề tài đã nói trên. Bên cạnh đó các giải pháp đƣợc các tác giả nêu ra có phần chung chung và chƣa thực tế đối với thực trạng hoạt động tín dụng đối với ngân hàng. Qua đây, tác giả đã có những góc nhìn mới và bổ sung nhằm hoàn thiện hơn cho luận văn của mình. Bên cạnh đó, tác giả cũng đã đƣa ra một số những giải pháp và kiến nghị có ý nghĩa hết sức tích cực, phù hợp với sự thay đổi của đất nƣớc trong giai đoạn hiện nay. 9 1.2 RỦI RO TÍN DỤNG VÀ CHẤT LƢỢNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.2.1 Tín dụng ngân hàng Tín dụng ngân hàng là việc Ngân hàng thỏa thuận để khách hàng sử dụng một tài sản (bằng tiền, tài sản thực hay uy tín) với nguyên tắc có hoàn trả bằng các nghiệp vụ cho vay, chiết khấu (tái chiết khấu), cho thuê tài chính, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ khác. (Giáo trình NHTM tác giả Nguyễn Văn TiếnNhà xuất bản Thống kê 2009) Tín dụng là hoạt động chủ yếu của ngân hàng thƣơng mại. Nguồn thu từ hoạt động tín dụng luôn chiếm một tỷ lệ lớn trong tổng thu nghiệp vụ ngân hàng và đem lại phần lớn lợi nhuận cho Ngân hàng. Tuy nhiên, hoạt động tín dụng lại là hoạt động có nhiều rủi ro nhất và phức tạp nhất. Hoạt động tín dụng liên quan chặt chẽ tới mọi lĩnh vực của nền kinh tế. Mỗi rủi ro trong các lĩnh vực này đều tiềm ẩn rủi ro trong hoạt động tín dụng của ngân hàng thƣơng mại. Trong hoạt động tín dụng, ngân hàng thƣơng mại luôn đặt ra mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận đồng thời tối thiểu hóa rủi ro. 1.2.2 Quan điểm về chất lƣợng tín dụng Chất lƣợng, giá cả và lƣợng hàng hoá là ba chỉ tiêu quan trọng để đánh giá sức mạnh và khả năng của DN. Để có thể đứng vững trong hoạt động kinh doanh thì việc cải thiện chất lƣợng sản phẩm là điều tất yếu. Các nhà kinh tế nói đến chất lƣợng bằng nhiều cách: Chất lƣợng là "Sự phù hợp với mục đích và sự sử dụng", là" một trình độ dự kiến trƣớc về độ đồng đều và độ tin cậy với chi phí thấp và phù hợp với thị trƣờng" hay chất lƣợng là" năng lực của một sản phẩm hoặc một dịch vụ nhằm thoả mãn những nhu cầu của ngƣời sử dụng". Với cách đề cập nhƣ vậy, thì chất lƣợng tín dụng là sự đáp ứng yêu cầu của khách hàng, đảm bảo sự tồn tại và phát triển của Ngân hàng và phù hợp với sự phát triển kinh tế xã hội. 10