tailieuonthi
1
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan ®ay lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i.
C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ trong kho¸ luËn lµ hoµn toµn trung thùc vµ cã nguån
gèc râ rµng
Sinh viªn
§Æng thÞ hång hoa
tailieuonthi
2
Môc lôc
Lêi cam ®oan ........................................................................................................................................ 1
B¶ng kÝ hiÖu viÕt t¾t ......................................................................................................................... 5
Lêi nãi ®Çu ...........................................................................................6
Ch¬ng 1: LÝ luËn chung vÒ ho¹t ®éng chuyÓn tiÒn ®iÖn tö
qua ng©n hµng ..................................................................................8
1.1. Kh¸i niÖm vµ vai trß cña ho¹t ®éng chuyÓn tiÒn ........................................................... 8
1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ ho¹t ®éng chuyÓn tiÒn ®iÖn tö .......................8
a.Kh¸i niÖm vÒ thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ng©n hµng ................................. 8
b. Kh¸i niÖm vÒ chuyÓn tiÒn ®iÖn tö ....................................................... 11
1.1.2. Vai trß cña ho¹t ®éng chuyÓn tiÒn ®iÖn ............................ 12
a. §èi víi nÒn kinh tÕ .............................................................................. 12
b. §èi víi ng©n hµng ............................................................................... 12
c. §èi víi kh¸ch hµng ............................................................................. 13
1.2. C¸c c¨n cø ph¸p vÒ ho¹t ®éng CT§T ................................................................................. 13
1.3. Néi dung chñ yÕu cña CT§T ................................................................................................... 15
1.3.1. Mét sè thuËt ng÷ dïng trong CT§T .................................... 15
1.3.2. Tµi kho¶n vµ chøng tõ trong CT§T ......................................... 16
1.3.3. Qui tr×nh trong CT§T ........................................................................................................... 17
1.4. c¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi ho¹t ®«ng CT§T ................................................................. 23
1.4.1. Ph¸p luËt............................................................................. 23
1.4.2. Kinh tÕ ............................................................................... 24
1.4.3. Khoa häc c«ng nghÖ ........................................................... 24
1.4.4. Con ngêi ............................................................................ 24
Ch¬ng 2: chuyÓn tiÒn ®iÖn tö víi ho¹t ®éng kinh doanh
cña NHNo&PTNT Nam Hµ Néi ......................................................... 26
2.1. kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña chi nh¸nh NHNo&PTNT Nam
Hµ Néi ................................................................................................................................................... 26
2.1.1.
S¬
lîc qu¸
tr×nh h×nh
thµnh vµ
ph¸t triÓn cña
NHNo&PTNTVN .................................................................................. 26
2.1.2. S¬ lîc qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña chi nh¸nh
NHNo Nam Hµ Néi ............................................................................... 27
2.1.3. M« h×nh tæ chøc cña NHNo&PTNT Nam Hµ Néi ................ 27
tailieuonthi
3
2.1.4. T×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh ....................................... 29
a. VÒ nguån vèn ............................................................................. 29
b. Ho¹t ®éng sö dôngvèn ............................................................... 31
2.2. thùc tr¹ng CT§T t¹i NHNo&PTNT Nam Hµ Néi ................................................................... 33
2.2.1. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ho¹t ®éng CT§T cña hÖ thèng ng©n
hµng ViÖt Nam .................................................................................... 33
a. Thêi kú thanh to¸n liªn hµng qua bu ®iÖn ........................................ 34
b. Thêi kú thanh to¸n liªn hµng qua m¹ng vi tÝnh .................................. 35
c. Thêi kú CT§T .................................................................................... 36
2.2.2. Mét sè nÐt c¬ b¶n trong CT§T t¹i chi nh¸nh NHNoNam Hµ
Néi ....................................................................................................... 37
2.3. Thùc tr¹ng c«ng t¸c CT§T t¹i NHNo&PTNT Nam Hµ Néi ............................................... 39
2.3.1. T×nh h×nh thanh to¸n chung .............................................. 39
2.3.2. §¸nh gi¸ c«ng t¸c CT§T t¹i NHNo&PTNT trong thêi gian
qua ....................................................................................................... 44
Ch¬ng 3: gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t
®éng CT§T ......................................................................................... 47
3.1. ®Þnh híng ph¸t triÓn ho¹t ®éng CT§T cña hÖ thèng NHNo&PTNT ViÖt Nam ..... 47
3.2. gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt lîng c«ng t¸c CT§T ............................................................ 48
3.2.1. Më réng ph¹m vi thanh to¸n................................................................ 48
3.2.2. T¨ng cêng ®Çu t vµo trang thiÕt bÞ c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt c«ng nghÖ ..... 49
3.3.3. Lùa chän thÞ trêng môc tiªu tõ ®ã ®a ra nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp.....50
3.3.4. C¶i tiÕn quy tr×nh kü thuËt ................................................................... 50
3.3.5. §µo t¹o nguån nh©n lùc cã kü n¨ng, tr×nh ®é chuyªn m«n cao vµ t¸c
phong phôc vô chuyªn nghiÖp ............................................................................. 51
3.3.6. T¨ng cêng c«ng t¸c tuyªn truyÒn qu¶ng c¸o n©ng cao uy tÝn vµ h×nh
¶nh cña ng©n hµng ............................................................................................... 52
3.3.7. Ph¸t triÓn dÞch vô míi .......................................................................... 53
3.3.8. CÇn cã mét ®êng truyÒn thuª bao riªng ............................................ 54
3.3.9. Ph¶i hoµn thiÖn ch¬ng tr×nh CT§T .................................................... 54
3.3.10. Níi láng mét sè quy ®Þnh t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho kh¸ch hµng .. 55
3.3. kiÕn nghÞ chung ........................................................................................................................ 55
3.3.1. §èi víi chÝnh phñ ................................................................ 55
a. §Çu t cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vËt chÊt ®ñ m¹nh ®Ó ph¸t triÓn vµ
øng dông c«ng nghÖ th«ng tin ............................................................................. 56
tailieuonthi
4
b. Cã nh÷ng quy ®Þnh th«ng tho¸ng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi tèi ®a cho
ngêi d©n më tµi kho¶n vµ thanh toan qua ng©n hµng ........................................ 56
c. T¹o m«i trêng kinh tÕ - chÝnh trÞ æn ®Þnh........................................ 57
d. Ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý........................................................... 57
3.3.2. §èi víi NHNN ....................................................................... 58
a. Hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ thanh to¸n ®iÖn tö................... 59
b. §a ra c¸c v¨n b¶n quy chÕ híng dÉn hoµn thiÖn thªm vÒ thanh
to¸n ®iÖn tö liªn ng©n hµng ................................................................................. 59
KÕt luËn .............................................................................................................................................. 61
Tµi liÖu tham kh¶o ........................................................................................................................... 62
tailieuonthi
5
B¶ng ký hiÖu ch÷ viÕt t¾t
CT§T
= ChuyÓn tiÒn ®iÖn tö
NHA
= Ng©n hµng A
NHB
= Ng©n hµng B
NHNN
= Ng©n hµng nhµ níc
NHNo&PTNT
= Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n
NH§T&PT
= Ng©n hµng ®Çu t vµ ph¸t triÓn
NHTM
= Ng©n hµng th¬ng m¹i
TM§T
= Th¬ng m¹i ®iÖn tö
TTTT
= Trung t©m thanh to¸n
NHNoVN
= Ng©n hµng n«ng nghiÖp ViÖt Nam
TTKDTM
= Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt
tailieuonthi
6
Lêi nãi ®Çu
I.
TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi:
Tèc ®é ph¸t triÓn nh vò b·o cña ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin ®· ®em l¹i cho con
ngêi nh÷ng tiÕn bé vît bËc trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi. DÆc biÖt víi sù
ph¸t triÓn nhanh chãng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong nh÷ng n¨m qua th× xu
híng khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸ ®· trë thµnh mét xu thÕ tÊt yÕu kh¸ch quan.
Viªt Nam kh«ng n»m ngoµi xu thÕ nµy víi viÖc tham gia vµo nh÷ng tæ chøc,
diÔn ®µn kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ, c¸c hiÖp ®inh th¬ng m¹i song ph¬ng vµ
®a ph¬ng. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét bíc ®i ®óng ®¾n më ra cho ViÖt
Nam nh÷ng c¬ héi míi, t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam kh«ng ngõng n©ng cao vÞ
thÕ cña m×nh trªn trêng quèc tÕ, trªn c¬ së tiÕp thu vµ øng dông khoa häc c«ng
nghÖ, vÒ c¬ chÕ qu¶n lý cña c¸c níc ph¸t triÓn.Tuy nhiªn héi nhËp kinh tÕ còng
®Æt ViÖt Nam tríc nh÷ng th¸ch thøc lín cÇn ®îc gi¶i quyÕt, ®Æc biÖt trong lÜnh
vùc tµi chÝnh vµ ng©n hµng v× ®©y lµ lÜnh vùc cã vai trß quyÕt ®Þnh møc ®é héi
nhËp kinh tÕ.
Tõ tríc ®Õn nay, hÖ thèng ng©n hµng vÉn lu«n ®îc coi lµ hÖ tuÇn hoµn cña nÒn
kinh tÕ. HÖ thèng ng©n hµng ho¹t ®éng th«ng suèt, lµnh m¹nh sÏ lµ tiÒn ®Ò ®Ó
c¸c nguån tµi chÝnh ®îc lu©n chuyÓn, sö dông cã hiÖu qu¶, kÝch thÝch t¨ng
trëng kinh tÕ mét c¸ch bÒn v÷ng.Trong nh÷ng n¨m võa qua ngµnh ng©n hµng
chóng ta ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn c¶ vÒ lîng vµ vÒ chÊt. Trong qu¸ tr×nh héi
nhËp kinh tÕ, møc ®é c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµngtrong níc vµ níc ngoµi lµ
hÕt søc gay g¾t ®Æt ng©n hµng tríc sù lùa chän: Tån t¹i hay kh«ng tån t¹i.
Muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ng©n hµng kh«ng ngõng ®æi míi vµ c¶i c¸ch, ®Æc biÖt
lµ n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý trong lÜnh vùc ng©n hµng, t¨ng cêng hîp t¸c quèc
tÕ giac c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i trong ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ - mét ho¹t
®éng mang l¹i nguån lîi nhuËn khæng lå. §Ó cã thÓ ph¸t triÓn vµ héi nhËp víi
nÒn kinh tÕ khu vùc vµ trªn thÕ gíi, th× viÖc ®Çu t ®æi míi hiÖn ®¹i ho¸ c«ng
nghÖ thanh to¸n vµ c«ng nghÖ ng©n hµng lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt. DÞch vô thanh
to¸n ®iÖn tö ®· trë nªn ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn dÞch vô thanh to¸n ®iÖn
tö ë níc ta nãi chung, ng©n hµng nãi riªng ®ang ë bíc tiÕp cËn ban ®Çu, cßn
nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i lµm. MÆt kh¸c víi môc tiªu lµ mét ng©n hµng ®ang nç lùc ®æi
míi c«ng nghÖ vµ ¸p dông c¸c dÞch vô ng©n hµng tiªn tiÕn th× viÖc n©ng cao chÊt
lîng cña ho¹t ®éng chuyÓn tiÒn ®iÖn tö cña ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t
triÓn n«ng th«n Nam Hµ Néi lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan
tailieuonthi
7
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do trªn kÕt hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ t¹i ®¬n vÞ thùc
tËp mµ ®Ò tµi “Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng chuyÓn tiÒn ®iÖn tö t¹i
NHNo&PTNT Nam Hµ Néi” ®îc chän lµm néi dung chÝnh ®Ó nghiªn cøu
trong kho¸ luËn nµy.
II. Môc ®Ých nghiªn cøu:
- HÖ thèng ho¸ lý luËn vÒ ho¹t ®éng chuyÓn tiÒn ®iÖn tö cña ng©n hµng th¬ng
m¹i
- Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ c«ng t¸c thanh to¸n vµ chuyÓn tiÒn ®iÖn tö cña
NHNo&PTNT Nam Hµ Néi
- §Ò xuÊt gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng chuyÓn tiÒn ®iÖn tö
III. §èi tîng ph¹m vi vµ thêi gian nghiªn cøu:
Ph©n tÝch lµm s¸ng tá vÒ mÆt lý luËn cña ho¹t ®éng chuyÓn tiÒn ®iÖn tö,
®¸nh gi¸ thùc tr¹ng thanh to¸n vµ chuyÓn tiÒn ®iÖn tö t¹i NHNo&PTNT Nam Hµ
Néi, tõ ®ã da ra kiÐn nghÞ gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng CT§T,
phôc vô tèt h¬n cho nhu ccµu ph¸t triÓn kinh tÕ (kh«ng xÐt ®Õn dÞch vô thanh
to¸n mµ ng©n hµng cung cÊp cho kh¸ch hµng). Thêi gian nghiªn cøu tõ n¨m
2002-2003.
IV. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:
Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch, phong ph¸p duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö vµ
ph¬ng ph¸p so s¸nh, ph©n tÝch thèng kª lµm c«ng cô chñ ®¹o ®Ó thùc hiÖn ®Ò tµi
nµy.
CÊu tróc kho¸ luËn:
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, danh môc vµ danh môc vµ tµi liÖu tham
kh¶o, kho¸ luËn bao gåm c¸c ch¬ng sau:
- Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ ho¹t ®éng CT§T qua ng©n hµng
- Ch¬ng 2: ChuyÓn tiÒn ®iÖn tö víi ho¹t ®éng kinh doanh cña NHNo&PTNT
Nam Hµ Néi
- Ch¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng CT§T
tailieuonthi
8
Ch¬ng 1
lÝ luËn chung vÒ ho¹t ®éng chuyÓn tiÒn ®iÖn tö
qua ng©n hµng
1.1.
kh¸i niÖm vµ vai trß cña chuyÓn tiÒn ®iÖn tö trong nhtm
1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ chuyÓn tiÒn ®iÖn tö.
a. Kh¸i niÖm vÒ thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ng©n hµng
Ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng trung gian tµi chÝnh lín nhÊtcña nÒn kinh
tÕ, nghiÖp vô kinh doanh ng©n hµng rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Dï ho¹t ®éng
díi h×nh thøc nµo còng ®îc kÕt thóc ë viÖc thanh to¸n quyÕt to¸n do ®ã thanh
to¸n lµ mét chøc n¨ng quan träng cña ng©n hµng. Tuú thuéc vµo mèi liªn hÖ gi÷a
c¸c ng©n hµng( cïng hÖ thèng hay kh¸c hÖ thèng) mµ c¸c ng©n hµng ¸p dông cac
ph¬ng thøc thanh to¸n kh¸c nhau. HiÖn nay thanh to¸n v«n gi÷a c¸c ng©n hµng
cã thÓ thùc hiÖn theo n¨m ph¬ng thøc chñ yÕu sau:
- Thanh to¸n liªn hµng trong cïng hÖ thèng
- Thanh to¸n bï trõ kh¸c hÖ thèng
- Thanh to¸n uû nhiÖm thu hé, chi hé
- Thanh to¸n qua tµi kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n hµng Nhµ níc
- Më tµi kho¶n lÉn nhau ®Ó thanh to¸n
Thanh to¸n liªn hµng
Thanh to¸n liªn hµng lµ quan hÖ thanh to¸n gi÷a c¸c chi nh¸nh ng©n
hµng trong néi bé hÖ thèng ph¸t sinh trªn c¬ së nghiÖp vô thanh to¸n kh«ng
dïng tiÒn mÆt gi÷a c¸c ng©n hµng cã më tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n ë c¸c chi
nh¸nh ng©n hµng kh¸c nhau hoÆc c¸c nghiÖp vô chuyÓn tiÒn, ®iÒu hoµ vèn trong
néi bé hÖ thèng ng©n hµng
Tuú theo ®Æc ®iÓm vµ ®iÒu kiÖn vÒ øng dông c«ng nghÖ th«ng tin riªng
mµ mçi ng©n hµng x©y dùng cho m×nh mét hÖ thèng thanh to¸n mét c¸ch thÝch
hîp. Cã nh÷ng hÖ thèng ng©n hµng tæ chøc hÖ thèng thanh to¸n liªn hµng toµn
hÖ thèng nhng cã mét sè hÖ thèng ng©n hµng, bªn c¹nh hÖ thèng TTLH toµn hÖ
thèng cßn thiÕt lËp thªm hÖ thèng TTLH néi tØnh ®Ó phôc vô cho viÖc thanh to¸n
gi÷a c¸c chi nh¸nh ng©n hµng trong cïng mét tØnh, mét thµnh phè vµ thùc hiÖn
kiÓm so¸t, ®èi chiÕu liªn hµng néi tØnh theo sù uû quyÒn cña cÊp T¦
HiÖn nay ViÖt Nam cã c¸c hÖ thèng thanh to¸n liªn hµng sau:
- HÖ thèng thanh to¸n liªn hµng cña NHNN
- C¸c hÖ thèng thanh to¸n liªn hµng cña c¸c NHTM NN
tailieuonthi
9
- C¸c hÖ thèng thanh to¸n cña c¸c NHTM cæ phÇn
- C¸c hÖ thèng thanh to¸n cña c¸c chi nh¸nh NH níc ngoµi
- HÖ thèng thanh to¸n cña kho b¹c Nhµ níc
Trong thanh to¸n liªn hµng tiÕn hµnh c¸c nghiÖp vô thanh to¸n liªn hµng
theo sù uû nhiÖm chi cña hÖ thèng thanh to¸n liªn hang mµ hä tham gia nªn
kh«ng ph¶i trùc tiÕp thanh to¸n vèn víi nhau. ViÖc thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ®¬n
vÞ ng©n hµng th«ng qua kiÓm so¸t, ®èi chiÕu liªn hµng vµ theo dâi sè d tµi
kho¶n liªn hµng di, liªn hµng ®Õn cña c¸c ®¬n vÞ liªn hµng t¹i trung t©m thanh
to¸n ( nÕu lµ thanh to¸n liªn hµng toµn hÖ thèng ) Vµ chi nh¸nh ng©n hµng cÊp
tØnh ( nÕu lµ thanh to¸n liªn hµng néi tØnh).Nh vËy tuy ®¬n vÞ ng©n hµng tham
gia thanh to¸n liªn hµng kh«ng ph¶i lµ ®¬n vÞ kinh tÕ h¹ch to¸n ®éc lËp nhng lµ
®¬n vÞ h¹ch to¸n néi bé ph¶i cã ®Çy ®ñ vèn ®Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng tanh to¸n liªn
hµng nãi riªng. Trêng hîp thiÕu vèn th× ph¶i nhËn vèn ®iÒu hoµ cña hÖ thèng vµ
ph¶i chÞu chi phÝ tr¶ l·i nhËn ®iÒu hoµ.
Thanh to¸n bï trõ gi÷a c¸c ng©n hµng
Thanh to¸n bï trõ gi÷a c¸c ng©n hµng (TTBT) lµ ph¬ng thøc thanh to¸n
vèn gi÷a c¸c ng©n hµng ®îc thùc hiÖn b»ng c¸ch bï trõ tæng sè ph¶i thu, ph¶i
tr¶ ®Ó thanh to¸n sè chªnh lÖch ( kÕt qu¶ bï trõ). TTBT ph¸t sinh trªn c¬ së c¸c
kho¶n tiÒn hµng ho¸, dÞch vô cña kh¸ch hµng më tµi kho¶n ë c¸c ng©n hµng kh¸c
nhau hoÆc thanh to¸n vèn cña b¶n th©n ng©n hµng. TTBT ®îc ¸p dông gi÷a c¸c
ng©n hµng kh¸c hÖ thèng víi nhau hoÆc cã thÓ ¸p dông gi÷a c¸c ®¬n vÞ ng©n
hµng thuéc cïng mét hÖ thèng ng©n hµng. Tuú thuéc vµo ph¬ng ph¸p trao ®æi
chøng tõ, chuyÓn sè liÖu mµ cã c¬ chÕ TTBT trªn c¬ së chøng tõ giÊy (TTBT
giÊy) vµ TTBT ®iÖn tö .§èi víi c¸c chøng tõ giÊy, c¸c ng©n hµng, tæ chøc tÝn
dông vµ Kho B¹c Nhµ níc, kÓ c¶ c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc ®îc phÐp lµm dÞch vô
thanh to¸n tham gia TTBT ®îc gäi lµ ng©n hµng thµnh viªn. C¸c ng©n hµng
thµnh viªn ph¶i më tµi kho¶n t¹i tiÒn göi t¹i ng©n hµng chñ tr×. §èi víi TTBT
kh¸c hÖ thèng th× c¸c ng©n hµng thµnh viªn ph¶i më tµi kho¶n tiÒn göi t¹i ng©n
hµng chñ tr× lµ NHNN trªn ®Þa bµn. Ng©n hµng chñ tr× chÞu tr¸ch nhiÖm tæng hîp
c¸c kÕt qu¶ thanh to¸n bï cña c¸c ng©n hµng thµnh viªn. Ng©n hµng chñ tr× ®îc
quyÒn trÝch tµi kho¶n tiÒn göi cña ng©n hµng thµnh viªn ®Ó thanh to¸n. TTBT cã
thÓ tæ chøc trong ph¹m vi ®Þa bµn ( néi thµnh, néi thÞ vµ c¸c ®¬n vÞ ng©n hµng cã
cù li gÇn ®Î ®¶m b¶o giao nhËn chøng tõ TTBT theo phiªn giao dÞch trong ngµy),
hoÆc cã thÓ tæ chøc TTBT theo khu vùc hay toµn quèc.
tailieuonthi
10
HiÖn nay do tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin,c¸c ng©n hµng
cã thÓ thùc hiÖn TTBT víi nhau theo ph¬ng thøc bï trõ ®iÖn tö th«ng qua hÖ
thèng thanh to¸n ®iÖn tö liªn ng©n hµng cña NHNN, theo ®ã c¸c NHTM chØ ph¶i
më mét tµi kho¶n duy nhÊt t¹i NHNN vµ thùc hiÖn toµn bé c¸c giao dÞch thanh
to¸n cña ng©n hµng m×nh qua tµi kho¶n nµy.NÕu tríc kia, mäi ho¹t ®éng thanh
to¸n diÔn ra gi÷a c¸c ng©n hµng ®îc tæ chøc ph©n t¸n t¹i c¸c chi nh¸nh NHNN
trªn ®Þa bµn th× hiÖn nay viÖc thùc hiÖn tõ kh©u xö lý chøng tõ ®Õn kh©u thanh
to¸n ®Òu ®îc kÕt nèi víi tÊt c¶ thµnh viªn. Nhê ®ã gióp cho NHNN vµ c¸c ng©n
hµng thµnh viªn hµng ngµy cã thÓ nhËn biÕt, kiÓm tra vµ tæng hîp ®îc toµn bé
ho¹t ®éng thanh to¸n toµn hÖ thèng cña m×nh víi c¸c ng©n hµng kh¸c mét c¸ch
nhanh chãng. V× thÕ c¸c ng©n hµng cã thÓ c©n ®èi nguån vèn vµ sö dông mét
c¸ch kÞp thêi, khi cÇn thiÕt cã thÓ vay vµ cho c¸c ng©n hµng kh¸c vay tõ ®ã n©ng
cao hiÖu qu¶ sö dông vèn cña toµn hÖ thèng.
Thanh to¸n qua tµi kho¶n cña NHNN
Thanh to¸n qua tµi kho¶n tiÒn göi t¹i NHNN dîc ¸p dông ®èi víi
nh÷ng ng©n hµng kh¸c hÖ thèng kh¸c ®Þa bµn ®Òu më tµi kho¶n t¹i NHNN (cïng
hoÆc kh¸c chi nh¸nh, së giao dÞch NHNN).
ViÖc thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng theo ph¬ng thøc nµy ®îc thùc
hiÖn tõng lÇn theo sè tiÒn ghi trªn b¶ng kª c¸c chøng tõ thanh to¸n.Ng©n hµng
bªn tr¶ tiÒn lËp b¶ng kª kÌm chøng tõ gèc göi ®Õn NHNN n¬i më tµi kho¶n yªu
cÇu NHNN trÝch tµi kho¶n nhµ níc thanh to¸n tr¶ cho ngêi thô hëng. NÕu
ng©n hµng cña nguêi thô háng vµ ng©n hµng cña ngêi tr¶ tiÒn cïng më tµi
kho¶n t¹i cïng mét chi nh¸nh NHNN th× viÖc thanh to¸n rÊt ®¬n gi¶n, chi nh¸nh
NHNN chØ cÇn c¨c cø vµo c¸c chøng tõ gèc ®îc göi ®Õn ®Ó h¹ch to¸n vµo c¸c
tµi kho¶n tiÒn göi t¬ng øng.NÕu hai NHTM nµy më tµi kho¶n t¹i c¸c chi nh¸nh
NHNN kh¸c nhau th× chi nh¸nh NHNN ph¶i c¨n cø vµo chøng tõ gèc ®Ó lËp lÖch
chuyÓn tiÒn di n¬i ng©n hµng cña ngêi thô hëng më tµi kho¶n. HiÖn nay
NHNN ®· x©y dùng riªng mét hÖ thèng CT§T nªn viÖc thanh to¸n theo ph¬ng
thøc nµy cµng trë nªn ®¬n gi¶n, nhanh chãng vµ chÝnh x¸c h¬n.
Thanh to¸n uû nhiÖm thu hé chi hé
Uû nhiÖm thu hé, chi hé lµ ph¬ng thøc thanh to¸n ®îc ¸p dông ®èi víi
ng©n hµng cïng hÖ thèng hoÆc kh¸c hÖ thèng theo sù tho¶ thuËn cam kÕt víi
nhau, ng©n hµng sÏ thùc hiÖn thu hé chi hé cho ng©n hµng kia trªn c¬ së chøng
tõ thanh to¸n cña kh¸ch hµng cã më tµi kho¶n cña ng©n hµng kia.
tailieuonthi
11
§Ó thùc hiÖn ph¬ng thøc thanh to¸n nµy th× hai ng©n hµng ph¶i tiÕn
hµnh kÝ kÕt hîp ®ång víi nhau ®Ó thèng nhÊt víi nhau vÒ nguyªn t¾c, thñ tôc vµ
néi dung thanh to¸n.ViÖc thu hé, chi hé gi÷a hai ng©n hµng chØ ®îc tiÕn hµnh
trong ph¹m vi nh÷ng kho¶n thanh to¸n ®· ®îc tho¶ thuËn vµ qui ®Þnh trong hîp
®ång.
Më tµi kho¶n lÉn nhau ®Ó thanh to¸n
Ph¬ng thøc nay cã thÓ ¸p dông gi÷a hai ng©n hµng cïng hÖ thèng hoÆc
kh¸c hÖ thèng víi ®iÒu kiÖn ng©n hµng kia ®Ó h¹ch to¸n c¸c kho¶n thanh to¸n
qua l¹i gi÷a hai ng©n hµng vµ c¸c ng©n hµng ph¶i ®¨ng kÝ mÉu dÊu ch÷ ký cña
ngêi cã thÈm quyÒn ra lÖnh thanh to¸n víi nhau. Ng©n hµng ph¸t sinh nghiÖp
vô thanh to¸n cã tr¸ch nhiÖm lËp chøng tõ thanh to¸n (nÕu lµ tµi kho¶n cña chÝnh
m×nh) HoÆc b¶ng kª cã kÌm theo chøng tõ thanh to¸n cña kh¸ch hµng (®èi víi
kho¶n thanh to¸n cña kh¸ch hµng) göi tíi ng©n hµng cã quan hÖ tiÒn göi ®Ó yªu
cÇu thanh to¸n.
Trªn ®©y lµ n¨m ph¬ng thøc mµ c¸c ng©n hµng cã thÓ sö dông ®Ó thanh
to¸n cho nhau , tuú thuéc vµo tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ mµ mçi ng©n hµng cã thÓ lùa
chän cho m×nh ph¬ng thøc thanh to¸n thÝch hîp. Ngµy nay, cïnh víi sù ph¸t
triÎn cña khoa häc kÜ thuËt còng nh phÇn mÒm thanh to¸n hiÖn ®¹i ra ®êi ®· hç
trì ®¾c lùc cho c«ng t¸c thanh to¸n cña ngay cµng trë nªn nhanh chãng vµ chÝnh
x¸c.
Nh vËy: Thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ng©n hµng lµ nghiÖp vô thanh
to¸n qua l¹i gi÷a c¸ ng©n hµng nh»m tiÕp tôc qu¸ tr×nh h×nh thanh to¸n tiÒn
gi÷a c¸c xÝ nghiÖp, tæ chøc kinh tÕ, c¸ nh©n víi nhau mµ hä kh«ng cïng më
tµi kho¶n t¹i mét ng©n hµng hoÆc thanh to¸n vèn trong néi bé c¸c hÖ thèng
ng©n hµng”
b. Kh¸i niÖm thanh to¸n CT§T
Thanh to¸n lµ viÖc thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ tiÒn hoÆc chuyÓn tiÒn gi÷a c¸c
tæ chøc c¸ nh©n. Ho¹t ®éng thanh to¸n lµ viÖc më tµi kho¶n, thùc hiÖn dÞch vô
thanh to¸n cña c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n vµ viÖc më tµi kho¶n, sö
dông dÞch vô thanh to¸n cuÈ ngêi sö dông dÞch vô thanh to¸n.Thanh to¸n cã thÓ
thùc hiÖn díi h×nh thai v« cïng ®¬n gi¶n, tån t¹i duíi d¹ng trao ®ái vËt chÊt nh
hµng ®æi hµng, chi tr¶ b»ng tiÒn mÆt vµ cho ®Õn nay ngêi ta cã thÓ thùc hiÖn
dÞch vô thanh to¸n hoµn toµn phi vËt chÊt: thanh to¸n ®iÖn tö.Thanh to¸n ®iÖn tö
®îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c ng©n hµng, c¸c ng©n hµng cung øng c¸c ph¬ng
tiÖn thanh to¸n, thùc hiÖn c¸c giao dÞch thanh to¸n trong vµ quèc tÕ, thùc hiÖn
tailieuonthi
12
thu hé, chi hé vµ c¸c lo¹i dÞch vô kh¸c theo yªu cÇu cña ngêi thùc hiÖn dÞch vô
thanh to¸n
Thanh to¸n liªn hµng ®iÖn tö hay chuyÓn tiÒn ®iÖn tö (CT§T) lµ ph¬ng
thøc thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ®¬n vÞ liªn hµng trong cïng mét hÖ thèng b»ng
ch¬ng tr×nh phÇn mÒm chuyÓn tiÒn ®iÖn tö víi sù trî gióp cña hÖ thèng m¸y
tÝnh vµ hÖ thèng m¹ng truyÒn tin néi bé.
ChuyÓn tiÒn ®iÖn tö ¸p dông ph¬ng thøc “KiÓm so¸t tËp trung, ®èi
chiÕu tËp trung”. Do viÖc kiÓm so¸t vµ ®èi chiÕu ®îc tËp trung t¹i TTTT vµ kÕt
thóc ngay trong ngµy nªn ®¶m b¶o tÊt c¶ c¸c chuyÓn tiÒn ®îc kiÓm so¸t tríc
khi tr¶ tiÒn cho kh¸ch hµng, tõ ®ã ®¶m b¶o an toµn tµi s¶n.
Theo v¨n b¶n qui tr×nh nghiÖp vô CT§T (ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè
516 ngµy 26/07/2000 cña Tæng gi¸m ®èc NHNo&PTNT ViÖt Nam) th×:
ChuyÓn tiÒn ®iÖn tö lµ qu¸ tr×nh xö lý mét kho¶n chuyÓn tiÒn qua m¹ng m¸y
tÝnh, kÓ tõ khi nhËn ®îc lÖnh chuyÓn tiÒn cña ngêi ph¸t lÖnh ®Õn khi hoµn
tÊt viÖc thanh to¸n cho ngêi thô huëng (®èi víi chuyÓn tiÒn Cã) hoÆc thu
tiÒn tõ ngêi nhËn lÖnh (®èi víi lÖnh chuyÓn Nî).
1.1.2. vai trß cña thanh to¸n chuyÓn tiÒn ®iÖn tö
Thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng qua chuyÓn tiÒn ®iÖn tö cã vai trß quan
träng trong qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn vèn an toµn, nhanh chãng vµ hiÖu qu¶
a. §èi víi kh¸ch hµng:
Gióp thùc hiÖn viÖc thanh to¸n hé cho kh¸ch hµng chÝnh x¸c, an
toµn, nhanh chãng vµ hiÖu qu¶
B»ng kh¶ n¨ng nghÒ nghiÖp vµ chuyªn m«n cao còng nh ®îc sù trî
gióp cña c¸c ph¬ng tiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i, c¸c ng©n hµng cã thÓ thanh to¸n cho
kh¸ch hµng mét c¸ch nhanh chãng, chÝnh x¸c vµ an toµn nhÊt, ®ång thêi cã thÓ
cËp nhËt thêng xuyªn, liªn tôc sè d tµi kho¶n, t×nh h×nh thanh to¸n cña c¸c
ng©n hµng. Ngoµi ra, b»ng kh¶ n¨ng n¾m b¾t tæng hîp c¸c th«ng tin kinh tÕ còng
nh am hiÓu trong nhiÒu lÜnh vùc kinh doanh, ng©n hµng còng cã thÓ t vÊn cho
kh¸ch hµng c¸ch lµm ¨n cã hiÖu qu¶ nhÊt
b. §èi víi ng©n hµng
Thanh to¸n ®iÖn tö thùc hiÖn ®iÒu hoµ vèn mét c¸ch nhanh chãng
trong néi bé hÖ thèng gi÷a c¸c ng©n hµng vµ gãp phÇn cñng cè, ph¸t triÓn
mèi quan hÖ gi÷a c¸c ng©n hµng
Thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ng©n hµng cã t¸c dông ®iÒu hoµ vèn trong néi
bé hÖ thèng ng©n hµng víi nhau vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn.Do nhu cÇu
tailieuonthi
13
vèn cña c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ lµ lu«n biÕn ®éng nªn kh«ng ng©n hµng
nµo cã thÓ ®¶m b¶o ch¾c ch¾n lµ lîng vèn cña m×nh cã thÓ ®¸p øng ngay ®îc
tÊt c¶ mäi nhu cÇu ph¸t sinh. ChÝnh v× thÕ mµ ng©n hµng thiÕu vèn sÏ nhËn ®îc
sù ®iÒu chuyÓn cña ng©n hµng thõa vèn, ng©n hµng thõa vèn sÏ kh«ng l©m vµo
tinh tr¹ng huy ®éng qu¸ nhiÒu nhng kh«ng cho vay ®îc mµ vÉn ph¶i tr¶ l·i
tiÒn göi cho kh¸ch cßn ng©n hµng thiÕu vèn sÏ kh«ng ph¶i chÞu l·i suÊt tiÒn cao
h¬n l·i suÊt huy ®éng do ph¶i ®i vay nãng cña c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c ®Ó duy
tr× ho¹t ®éng kinh doanh. Ngoµi ra c¸c ng©n hµng thõa vèn cßn ®îc t¨ng thªm
thu nhËp do ®îc hëng l·i suÊt ®iÒu hoµ vèn
B»ng viÖc thùc hiÖn dÞch vô thanh to¸n cho kh¸ch hµng, ng©n hµng cã
thÓ huy ®éng mét khèi lîng vèn lín víi chi phÝ thÊp.
Thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ng©n hµng cßn gãp phÇn cñng cè vµ ph¸t triÓn
mèi quan hÖ gi÷a c¸c ng©n hµng víi nhau nÕu hä thanh to¸n mét c¸ch sßng
ph¼ng nhanh chãng
c. §èi víi nÒn kinh tÕ:
T¨ng nhanh tèc ®é tËp trung thanh to¸n cña ng©n hµng ®èi víi nÒn
kinh tÕ quèc d©n vµ ph¸t huy vai trß gi¸m ®èc ®èi víi nÒn kinh tÕ.
Thùc hiÖn tèt nhiÖm vô thanh to¸n vèn gi÷a c¸c ng©n hµng gãp phÇn
thóc ®Èy thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ph¸t triÓn, gi¶m läng tiÒn mÆt trong
lu th«ng, do ®ã gãp phÇn gi¶m chi phÝ lu th«ng x· héi nh: in tiÒn, vËn
chuyÓn, b¶o qu¶n, cÊt gi÷… tiÒn mÆt, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ®iÒu hµnh chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN vµ h¹n chÕ rñi ro.
HÇu nh tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp thùc hiÖn kinh doanh ®Òu cã
tµi kho¶n t¹i ng©n hµng nªn b»ng viÖc theo dâi t×nh h×nh thanh to¸n gi÷a c¸c
ngµnh nghÒ, c¸c lÜnh vùc kinh tÕ cña kh¸ch hµng trong toµn bé nÒn kinh tÕ ng©n
hµng cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc ngµnh nµo cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn tõ ®ã t vÊn ®îc
cho ChÝnh phñ ®Çu t vµo lÜnh vùc kinh tÕ ®ã, gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ
ph¸t triÓn.
Nh vËy cã thÓ thÊy thùc hiÖn tèt c«ng t¸c thanh to¸n chuyÓn tiÒn ®iÖn
tö kh«ng chØ cã ý nghÜa to lín ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ, víi c¸c ng©n hµng mµ
cßn ®em l¹i lîi Ých cho c¶ tæ chøc, c¸ nh©n thùc hiÖn thanh to¸n qua ng©n hµng.
1.2. C¸c c¨n cø ph¸p lý vÒ ho¹t ®éng ct®t
N¨m 1993, NHNN ViÖt Nam ®· cã nh÷ng quy ®Þnh ®Çu tiªn vÒ viÖc
ph¸t hµnh vµ thanh to¸n thÎ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn hµnh lang ph¸p lý cho viÖc b¾t
®Çu ph¸t hµnh, sö dông thanh to¸n thÎ. §ång thêi NHNN còng rÊt khuyÕn khÝch
tailieuonthi
14
c¸c c¸ nh©n, tæ chøc sö dông tµi kho¶n ng©n hµng vµ thanh to¸n qua ng©n hµng.
C¸c v¨n b¶n chÝnh híng dÉn cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng CT§T gåm:
QuyÕt ®Þnh 308/Q§/NH2 do thèng ®èc Ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam ban
hµnh ngµy 16/9/1997 vÒ qui chÕ lËp, sö dông, kiÓm so¸t, xö lý, b¶o qu¶n vµ lu
tr÷ chøng tõ ®iÖn tö cña c¸c ng©n hµng vµ tæ chøc tÝn dông
QuyÕt ®Þnh sè 353/1977/Q§-NHNN2 do Thèng ®èc NHNN ViÖt Nam ban
hµnh ngµy 22/10/1997 vÒ qui chÕ CT§T.
NghÞ ®Þnh 64/2001/N§-CP do chÝnh phñ ban hµnh ngµy 20/9/2001 vÒ ho¹t
®éng thanh to¸n qua c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n: quy ®Þnh vÒ ho¹t
®éng thanh to¸n qua c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n bao gåm c¸c quy
®Þnh vÒ më tµi kho¶n, thùc hiÖn dÞch vô thanh to¸n, tæ chøc vµ tham gia c¸c hÖ
thèng thanh to¸n cña tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n: më tµi kho¶n, sö
dông dÞch vô thanh to¸n cña ngêi sö dông dÞch vô thanh to¸n.
Q§ sè 44/2002/Q§-TTG do thñ tíng chÝnh phñ ngµy 21/3/2002 vÒ viÖc sö
dông chøng tõ ®iÖn tö lµm chøng tõ kÕ to¸n ®Ó h¹ch to¸n vµ thanh to¸n vèn cña
c¸c tæ chøc cung øng dich vô thanh to¸n.
Cô thÓ, chøng tõ ®iÖn tö lµ h×nh thøc cña lÖch thanh to¸n ®îc sö dông trong
thanh to¸n ®iÖn tö, thay thÕ cho chøng tõ b»ng giÊy ®îc truyÒn ®i gi÷a c¸c ng©n
hµng qua m¹ng vi tÝnh. Chøng tõ ®iÖn tö ®îc t¹o trªn hÖ thèng m¸y vi tÝnh
th«ng qua viÖc chuyÓn ho¸ chøng tõ giÊy thµnh chøng tõ ®iÖn t. Khi chuyÓn ho¸
ph¶i ®¶m b¶o ®óng mÉu ®· ®îc cµi ®Æt trong m¸y, ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè cña chøng
tõ ®iÖn tö vµ chÝnh x¸c víi sè liÖu. Ch¬ng tr×nh thanh to¸n ®iÖn tö ®· cµi s½n
c¸c chøng tõ nh: giÊy nép tiÒn, ng©n phiÕu thanh to¸n, uû nhiÖm chi, sÐc
chuyÓn kho¶n…Chøng tõ ®iÖn tö ®ñ ®iÒu kiÖn lu hµnh ph¶i ®îc thÓ hiÖn díi
d¹ng d÷ liÑu ®iÖn tö, ®îc m· ho¸ kh«ng bÞ thay ®æi trong qu¸ tr×nh chuyÓn
m¹ng m¸y tÝnh hoÆc trªn m¹ng mang tin nh b¨ng tõ, ®Üa tõ vµ c¸c lo¹i thÎ thanh
to¸n.
Chøng tõ ®iÖn tö ®îc chuyÓn ho¸ thµnh chøng tõ giÊy ®Ó võa lµm c¨n cø ®Ó
h¹ch to¸n tµi kho¶n ®iÒu chuyÓn vèn võa lµm chøng tõ cho kh¸ch hµng.
Néi dung chøng tõ ®iÖn tö bao gåm: c¸c néi dung c¬ b¶n cña chøng tõ giÊy
th«ng thêng:
1. Tªn gäi cña chøng tõ (vÝ dô: uû nhiÖm chi, uû nhiÖm thu…)
2. Sè, ký hiÖu chøng tõ vµ ký hiÖu lo¹i nghiÖp vô
3. Ngµy, th¸ng, n¨m lËp chøng tõ ®iÖn tö, ngµy gi¸ trÞ cña chøng tõ ®iÖn
tö
tailieuonthi
15
4. Tªn, ®Þa chØ, sè hiÖu tµi kho¶n cña ®¬n vÞ c¸ nh©n chuyÓn tiÒn
5. Tªn, ®Þa chØ, tµi kho¶n cña ®¬n vÞ c¸ nh©n thô hëng
6. Tªn, ®Þa chØ, m· ng©n hµng thanh to¸n
7. Tªn, ®Þa chØ, m· ng©n hµng phôc vô bªn thô hëng.
8. Néi dung cña nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh
9. C¸c chØ tiªu vÒ sè l¬ng vµ gi¸ trÞ
10. Ch÷ ký ®iÖn tö cña ngêi lËp vµ nh÷ng ngêi liªn quan chÞu tr¸ch
nhiÖm vÒ tÝnh chÝnh x¸c cña d÷ liÖu trªn chøng tõ.
Ch÷ ký ®iÖn tö lµ lo¹i kho¸ b¶o mËt tham gia hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö ®îc
x¸c ®Þnh duy nhÊt cho mçi c¸ nh©n khi thùc hiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh
víi TTTT. Khi mét c¸ nh©n ghi ch÷ ký ®iÖn tö cña m×nh trªn chøng tõ ®iÖn tö th×
ch÷ ký ®ã cã gi¸ trÞ nh ch÷ ký b»ng tay trªn chøng tõ giÊy.
QuyÕt ®Þnh sè 309/2002/Q§-NHNN vÒ quy chÕ thanh to¸n ®iÖn tö liªn ng©n
hµng do NHNN ban hµnh ngµy 9/4/2002 trong ®ã quy ®Þnh lÖnh thanh to¸n lµ
mét tin ®iÖn do ng©n hµng thµnh viªn lËp vµ sö dông ®Ó thanh to¸n trong hÖ
thèng thanh to¸n liªn ng©n hµng
1.3. néi dung chñ yÕu cña ho¹t ®éng ct®t
1.3.1. Mét sè thuËt ng÷ dïng trong chuyÓn tiÒn ®iÖn tö
+ C¸c bªn tham gia trong qu¸ tr×nh thanh to¸n CT§T:
Ngêi ph¸t lÖnh: Lµ tæ chøc hoÆc c¸ nh©n göi lÖnh chuyÓn tiÒn ®Õn ng©n hµng
®Ó thùc hiÖn viÖc chuyÓn tiÒn ®iÖn tö.
Ngêi nhËn lÖnh: Lµ tæ chøc hoÆc c¸ nh©n ®îc thô hëng kho¶n tiÒn (nÕu lµ
lÖnh chuyÓn Cã); lµ c¸ nh©n hoÆc tæ chøc ph¶i tr¶ tiÒn (nÕu lµ lÖnh chuyÓn Nî cã
uû quyÒn) – cßn gäi lµ lÖnh chuyÓn tiÒn.
Ng©n hµng A (NHA): Lµ ng©n hµng trùc tiÕp nhËn lÖnh chuyÓn tiÒn tõ ngêi
ph¸t lÖnh ®Ó thùc hiÖn lÖnh chuyÓn tiÒn ®ã.
Ng©n hµng B (NHB): Lµ ng©n hµng (®îc x¸c ®Þnh trªn lÖnh chuyÓn tiÒn) sÏ
tr¶ cho ngêi thô hëng (nÕu lµ lÖnh chuyÓn Cã) hoÆc sÏ thu tiÒn tõ ngêi nhËn
lÖnh (nÕu lµ lÖnh chuyÓn Nî).
Ng©n hµng trung gian: Lµ ng©n hµng lµm trung gian chuyÓn tiÒn gi÷a NHA
vµ NHB.Tuú tõng kho¶n chuyÓn tiÒn ®iÖn tö mµ cã thÓ cã mét hoÆc mét sè ng©n
hµng trung gian tham gia thùc hiÖn.
Ng©n hµng göi lÖnh: Lµ NHA hoÆc NH trung gian göi lÖnh chuyÓn tiÒn tíi
mét ng©n hµng tiÕp theo ®Ó thùc hiÖn lÖnh chuyÓn tiÒn cña ngêi ph¸t lÖnh.
tailieuonthi
16
+ C¸c lo¹i lÖnh chuyÓn tiÒn:
LÖnh chuyÓn tiÒn: Lµ mét chØ ®Þnh cña ngêi ph¸t lÖnh ®èi víi ng©n hµng
díi d¹ng chøng tõ kÕ to¸n nh»m thùc hiÖn viÖc chuyÓn tiÒn ®iÖn tö: LÖnh
chuyÓn tiÒn cã thÓ b»ng chøng tõ giÊy hoÆc chøng tõ ®iÖn tö.LÖnh chuyÓn tiÒn
cã thÓ lµ lÖnh chuyÓn Cã hoÆc lÖnh chuyÓn Nî.
LÖnh chuyÓn Nî: Lµ lÖnh chuyÓn tiÒn cña ngßi ph¸t lÖnh nh»m ghi Nî tµi
kho¶n cña ngêi nhËn cã tµi kho¶n t¹i NHB mét sè tiÒn x¸c ®Þnh vµ ®Ó ghi Cã
cho tµi kho¶n cña ngêi ph¸t lÖnh t¹i NHA vÒ sè tiÒn ®ã.
LÖnh chuyÓn Cã: Lµ lÖnh chuyÓn tiÒn cña ngêi ph¸t lÖnh nh»m ghi Nî tµi
kho¶n cña ngêi ph¸t lÖnh t¹i NHA mét sè tiÒn x¸c ®Þnh ®Ó ghi Cã cho tµi kho¶n
cña ngêi nhËn lÖnh (ngêi thô hëng) t¹i NHB vÒ sè tiÒn ®ã.
LÖnh chuyÓn tiÒn gi¸ trÞ cao: Lµ lÖnh chuyÓn tiÒn cã sè tiÒn b»ng hoÆc lín
h¬n møc qui ®Þnh cña thèng ®èc NHNN theo tõng thêi k×.
LÖnh chuyÓn tiÒn gi¸ trÞ thÊp: Lµ lÖnh chuyÓn tiÒn cã sè tiÒn díi møc quy
®Þnh cña tõng hÖ thèng ng©n hµng.
LÖnh chuyÓn tiÒn khÈn: Lµ lÖnh chuyÓn tiÒn Cã mµ kh¸ch hµng yªu cÇu
chuyÓn ngay (khÈn) kh«ng phô thuéc vµo gi¸ trÞ cao hay thÊp.
¦u tiªn thanh to¸n nh÷ng lÖnh chuyÓn tiÒn khÈn vµ nh÷ng lo¹i lÖnh
chuyÓn tiÒn cã gi¸ trÞ cao, nh÷ng lÖnh chuyÓn tiÒn cã gi¸ trÞ thÊp sÏ ®îc thanh
tro¸n theo l«.
+ Ph¹m vi CT§T:
Theo “ qui chÕ chuyÓn tiÒn ®iÖn tö” do thèng ®èc ng©n hµng nhµ níc
ban hµnh bao gåm: c¸c chuyÓn tiÒn Cã vµ chuyÓn tiÒn Nî cã uû quyÒn b»ng tiÒn
®ång hoÆc b»ng ngo¹i tÖ gi÷a c¸c ®¬n vÞ trong cïng hÖ thèng ng©n hµng, Kho
b¹c Nhµ níc, hoÆc gi÷a c¸c hÖ thèng ng©n hµng vµ Kho Nhµ níc trong níc
víi nhau.
1.3.2. Tµi kho¶n vµ chøng tõ trong thanh to¸n CT§T
Chøng tõ sö dông trong CT§T: chøng tõ ghi sæ trong kÕ to¸n
CT§T lµ lÖnh chuyÓn tiÒn (b»ng giÊy hoÆc díi d¹ng chøng tõ ®iÖn tö), chøng tõ
gèc lµm c¬ së ®Ó lËp lÖnh chuyÓn tiÒn lµ c¸c chøng tõ thanh to¸n theo chÕ ®é
hiÖn hµnh (UNT, UNC, giÊy nép tiÒn, sÐc…). ViÖc chuyÓn ho¸ chøng tõ ®iÖn tö
thanh chøng tõ giÊy hoÆc ngîc l¹i ®Ó phôc vô yªu cÇu thanh to¸n vµ h¹ch to¸n
ph¶i ®¶m b¶o sù khíp ®óng gi÷a chøng tõ dïng lµm c¨n cø ®Ó chuyÓn ho¸ vµ
chøng tõ ®· chuyÓn ho¸ ®óng mÉu quy ®Þnh vµ ®¶m b¶o tÝnh hîp ph¸p cña chøng
tõ.
tailieuonthi
17
Tµi kho¶n sö dông trong CT§T: Trong CT§T, tuú theo tõng hÖ
thèng ng©n hµng ®Ó cã c¸ch sö dông tµi kho¶n kh¸c nhau. HiÖn nay cã hai c¸ch
sö dông tµi kho¶n:
C¸ch 1: Sö dông tµi kho¶n chuyÓn tiÒn vµ thanh to¸n chuyÓn tiÒn.Theo
c¸ch nµy c¸c tµi kho¶n ®îc bè trÝ:
- Tµi kho¶n chuyÓn tiÒn cña ®¬n vÞ chuyÓn tiÒn:
+TK 5111-chuyÓn tiÒn ®i n¨m nay
+TK 5121-chuyÓn tiÒn ®i n¨m tríc
+TK 5112-chuyÓn tiÒn ®Õn n¨m nay
+TK 5122-chuyÓn tiÒn ®Õn n¨m
tríc
+TK 5113-chuyÓn tiÒn ®Õn n¨m nay
+TK 5123-chuyÓn tiÒn ®Õn n¨m
chê xö lý
tríc chê xö lý
- Tµi kho¶n thanh to¸n chuyÓn tiÒn t¹i TTTT
+TK 5131-TT chuyÓn tiÒn ®i n¨m nay +TK 5141-TTchuyÓn tiÒn ®i n¨m
tríc
+TK 5132-TT chuyÓn tiÒn ®Õn n¨m +TK 5142-TTchuyÓn tiÒn ®Õn n¨m
nay
tríc
+TK 5133-TT chuyÓn tiÒn ®Õn n¨m +TK 5143-TT chuyÓn tiÒn ®Õn n¨m
nay chê xö lý
tríc chê xö lý
C¸ch 2: Sö dông tµi kho¶n “thanh to¸n kh¸c gi÷a c¸c ®¬n vÞ hÖ thèng
NH”. Theo c¸ch nµy chØ sö dông mét tµi kho¶n duy nhÊt lµ TK 5191-§iÒu
chuyÓn vèn
Nh vËy, cã nhiÒu c¸ch sö dông tµi kho¶n trong CT§T nhng dï sö
dông theo c¸ch nµo th× còng phai ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu :
+ §¶m b¶o h¹ch to¸n mét c¸ch ®Çy ®ñ, râ rµng, chÝnh x¸c. nhanh chãng
mäi kho¶n chuyÓn tiÒn cña c¸c ®¬n vÞ chuyÓn tiÒn vµ kiÓm so¸t, ®èi chiÕu cña
TTTT
+ KiÓm so¸t, xö lý ®îc nguån vèn trong thanh to¸n cña c¸c ®¬n vÞ
CT§T
1.3.3. Qui tr×nh trong chuyÓn tiÒn ®iÖn tö
T¹i ng©n hµng thùc hiÖn chuyÓn tiÒn ®i (NHA)
KÕ to¸n giao dÞch: cã nhiÖm vô nhËn, kiÓm so¸t chøng tõ vµ xö lý chøng tõ
theo quy ®Þnh
tailieuonthi
18
§èi víi chøng tõ b»ng giÊy: kiÓm tra tÝnh hîp lÖ, hîp ph¸p cña viÖc lËp chøng
tõ.KiÓm tra sè d tµi kho¶n cña kh¸ch hµng ®ñ ®Ó thùc hiÖn chuyÓn tiÒn, kiÓm
tra uû quyÒn ®èi víi chuyÓn tiÒn nî. NÕu chuyÓn tiÒn khÈn yªu cÇu kh¸ch hµng
ghi “khÈn” lªn gãc bªn ph¶i chøng tõ.NÕu c¸c yÕu tè trªn chøng tõ lµ hîp ph¸p,
hîp lÖ sÏ ®îc chuyÓn kiÓm so¸t duyÖt, kÕ to¸n h¹ch to¸n vµo tµi kho¶n thÝch
hîp vµ ghi sè bót to¸n lªn gãc trªn bªn ph¶i chøng tõ. NÕu chøng tõ sai sãt
chuyÓn tr¶ l¹i cho kh¸ch hµng. Sau ®ã kÕ to¸n giao dÞch nhËp d÷ liÖu trªn chøng
tõ vµo ch¬ng tr×nh CT§T theo mÉu cã s½n vµ kiÓm so¸t l¹i th«ng tin ®· nhËp, kÝ
trªn chøng tõ giÊy (chøng tõ gèc chuyÓn tiÒn) sau ®ã chuyÓn chøng giÊy ®ång
thêi víi viÖc truyÒn d÷ liÖu qua m¹ng vi tÝnh cho kÕ to¸n chuyÓn tiÒn xö lý.
§èi víi chøng tõ ®iÖn tö: nhËn ®îc chøng tõ ®iÖn tö kÕ to¸n giao dÞch ph¶i
kiÓm so¸t chÆt chÏ ®¶m b¶o tÝnh hîp ph¸p cña nghiÖp vô vµ tÝnh hîp lÖ cña
chøng tõ tríc khi thùc hiÖn h¹ch to¸n chuyÓn tiÒn. VIÖc kiÓm so¸t chøng tõ
®iÖn tö theo quy ®Þnh 367/2003 Q§-NHNN ngµy 22/4/2003 cña thèng ®èc
NHNN ban hµnh quy chÕ lËp, sö dông, kiÓm so¸t, xö lý b¶o qu¶n vµ lu tr÷
CT§T cña c¸c ng©n hµng vµ tæ chøc tÝn dông.NÕu kh«ng cã sai sãt kÕ to¸n giao
dÞch sÏ chuyÓn ho¸ chøng ®iÖn tö ra chøng tõ giÊy, sau ®ã kÕ to¸n giao dÞch
còng tiÕn hµnh t¹o d÷ liÖu chuyÓn tiÒn, kÝ trªn chøng tõ giÊy ®ång thêi truyÒn
qua m¹ng CT§T vµ d÷ liÖu chuyÓn tiÒn cho kÕ to¸n chuyÓn tiÒn xö lý tiÕp nh
®èi víi chøng tõ giÊy.
KÕ to¸n chuyÓn tiÒn: cã nhiÖm vô kiÓm so¸t vµ lËp c¸c lÖnh chuyÓn tiÒn.
Khi nhËn ®îc chøng tõ (chøng tõ gèc hoÆc giÊy in ra) d÷ liÖu qua m¹ng m¸y
tÝnh kÕ to¸n chuyÓn tiÒn nhËp l¹i sè bót to¸n, kiÓm tra tÝnh hîp lÖ cña chøng tõ,
tÝnh hîp ph¸p cña nghiÖp vô, ch÷ kÝ cña kÕ to¸n giao dÞch kÕt hîp kiÓm d÷ liÖu
trªn m¸y vµ chøng tõ. NÕu chøng tõ hoÆc d÷ liÖu cã sai sãt ph¶i chuyÓn tr¶ l¹i kÕ
to¸n giao dÞch ®Ó xö lý l¹i. Sau ®ã kÕ to¸n chuyÓn tiÒn c¨n cø vµo chøng tõ
chuyÓn tiÒn ®Ó bæ sung thªm c¸c yÕu tè cÇn thiÕt, kiÓm so¸t l¹i c¸c d÷ liÖu vµ kÝ
ch÷ kÝ lªn chøng tõ giÊy, ch÷ kÝ ®iÖn tö lªn chøng tõ ®iÖn tö vµ toµn bé file d÷
liÖu, lÖnh chuyÓn tiÒn vµ chøng tõ gèc chuyÓn tiÒn cho ngêi kiÓm so¸t.
Ngêi kiÓm so¸t: Ngêi kiÓm so¸t kÕt hîp kiÓm tra b»ng m¾t víi ch¬ng
tr×nh, ®èi chiÕu vµ kiÓm so¸t c¸c d÷ liÖu cña lÖnh chuyÓn tiÒn víi chøng tõ gèc
do kÕ to¸n chuyÓn tiÒn chuyÓn ®Õn ®Ó ®¶m b¶o d÷ liÖu ®· ®îc nhËp ®Çy ®ñ,
chÝnh x¸c ®óng mÉu biÓu, khíp ®óng víi chøng tõ chuyÓn tiÒn cña kh¸ch hµng
(vhøng tõ ®iÖn tö hoÆc chøng tõ giÊy), kiÓm tra c¸c ch÷ kÝ cña kÕ to¸n giao dÞch,
kÕ to¸n chuyÓn tiÒn trªn chøng tõ giÊy.NÕu cã sai xãt chuyÓn cho kÕ to¸n
tailieuonthi
19
chuyÓn tiÒn vµ kÕ to¸n giao dÞch xö lý, ngêi kiÓm so¸t kh«ng ®îc tù ý söa bÊt
kú yÕu tè nµo trªn chøng tõ gèc chuyÓn tiÒn còng nh d÷ liÖu cña lÖnh chuyÓn
tiÒn (ch¬ng tr×nh kh«ng cho phÐp söa ch÷a). NÕu ®óng ngêi kiÓm so¸t sÏ kÝ
duyÖt (ghi ch÷ kÝ ®iÖn tö vµo lÖnh) vµ chuyÓn ®i.
H¹ch to¸n vµ xö lý lÖnh chuyÓn tiÒn ®i:
- §èi víi lÖnh chuyÓn cã NHA h¹ch to¸n:
Nî: TK kh¸ch hµng
Cã: TK 5111
- §èi víi lÖnh chuyÓn cã gi¸ trÞ cao: Khi nhËn ®îc yªu cÇu x¸c nhËn cña ng©n
hµng B, NHA ph¶i lµm thñ tôc x¸c nhËn lÖnh chuyÓn tiÒn cã gi¸ trÞ cao. KÕ to¸n
viªn chuyÓn tiÒn ph¶i kiÓm so¸t vµ ®èi chiÕu lÖnh chuyÓn tiÒn cã gi¸ trÞ cao ®·
göi ®i, nÕu ®óng th× lËp d÷ liÖu x¸c nhËn, in ra giÊy vµ kÝ ch÷ kÝ ®Ó chuyÓn toµn
bé chøng tõ sang cho kiÓm so¸t viªn, kiÓm so¸t viªn kiÓm so¸t l¹i lÇn n÷a nÕu
kh«ng cã g× sai sãt th× ki x¸c nhËn vµ chuyÓn ngay cho NHB.
- §èi víi lÖnh chuyÓn Nî NHA h¹ch to¸n:
Nî: TK 5111 (chuyÓn tiÒn ®i n¨m nay)
Cã: TK thÝch hîp
Trong TH nh©n ®îc th«ng b¸o tõ chèi chÊp nhËn lÖnh chuyÓn tiÒn (cã ghi rç lÝ
do tõ chèi) vµ lÖnh chuyÓn tiÒn (nî hoÆc cã cña NHB) NHA ph¶i kiÓm so¸t chÆt
chÏ nÕu hîp lÖ th× h¹ch to¸n:
§èi víi tõ chèi lÖnh chuyÓn nî:
Nî: TK thÝch hîp (tríc ®©y ®· ghi cã)
Cã: TK 5112
§èi víi tõ chèi lÖnh chuyÓn cã:
Nî: TK 5112
Cã: TK thÝch hîp (tríc ®©y ®· ghi nî)
Trong trêng hîp cã sù cè kÜ thuËt truyÒn tin kh«ng chuyÓn ®îc lÖnh ®i: sau
thêi ®iÓm ngõng nhËn lÖnh chuyÓn tiÒn trong ngµy NHA lËp biªn b¶n sù cè kÜ
thuËt trong CT§T vµ th«ng b¸o cho kh¸ch hµng biÕt vÒ t×nh tr¹ng cña lÖnh
chuyÓn tiÒn ®i cha chuyÓn ®îc do sù cè kÜ thuËt truyÒn tin.Khi ®ã ta xö lý c¸c
lÖnh chuyÓn tiÒn cha chuyÓn ®îc ®i nh sau: tr¶ l¹i chuiøng tõ chuyÓn tiÒn cho
kh¸ch hµng (nÕu kh¸ch hµng yªu cÇu) HoÆc ghi nhËp sæ theo dâi chøng tõ
chuyÓn tiÒn cha truyÒn ®i ®îc do sù cè kÜ thuËt. Sang ngµy lµm viÖc h«m sau
khi ®· kh¾c phôc xong sù cè, ph¶i thùc hiÖn chuyÓn tiÒn ngay vµ ghi xuÊt sæ theo
dâi chøng tõ chuyÓn tiÒn cha chuyÓn ®i ®îc do sù cè kÜ thuËt.
tailieuonthi
20
T¹i trung t©m thanh to¸n
KiÓm so¸t c¸c lÖnh chuyÓn tiÒn: Phßng kÕ to¸n t¹i ng©n hµng cÊp trung
¬ng ®ãng vai trátung t©m thanh to¸n CT§T cã tr¸ch nhiÖm tiÕp nhËn lÖnh
chuyÓn tiÒn cña c¸c NHA, thùc hiÖn kiÓm so¸t h¹ch to¸n vµ chuyÓn ®i c¸c ng©n
hµng B cã liªn quan. Toµn bé qu¸ tr×nh tiÕp nhËn, kiÓm so¸t h¹ch to¸n, truyÒn
dÉn lÖnh vµ lu tr÷ d÷ liÖu ®Òu ®îc xö lý mét c¸ch tù ®éng theo c¸c ch¬ng
tr×nh ®îc cµi s½n trong m¸y tÝnh.Khi nhËn ®îc lÖnh chuyÓn tiÒn do NHA
chuyÓn ®Õn th× ngêi ®îc giao nhiÖm vô kiÓm so¸t cña TTTT sö dông mËt m·
vµo ch¬ng tr×nh kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p vµ ®óng ®¾n cña lÖnh chuyÓn tiÒn. LÖnh
chuyÓn tiÒn ®Õn ph¶i ®îc kiÓm so¸t theo quy ®Þnh chung ®èi víi chøng tõ ®iÖn
tö vµ c¸c quy ®Þnh cô thÓ :
- KiÓm tra ch÷ kÝ ®iÖn tö ghi trªn chuyÓn tiÒn
- M· NHA, NHB
- Sè lÖnh, ngµy lËp lÖnh, lo¹i lÖnh chuyÓn tiÒn
Ghi ch÷ kÝ ®iÖn tö ®Ó truyÒn ®i c¸c NHB liªn quan. Trªn lÖnh chuyÓn
tiÒn ph¶i cã ký hiÖu x¸c nhËn ®· kiÓm so¸t vµ tªn ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm
so¸t cña TTTT
H¹ch to¸n t¹i TTTT
- §èi víi lÖnh chuyÓn cã ®Õn:
Nî: TK 5131/NHA
Cã: TK 5132/NHB
- §èi víi lÖnh chuyÓn nî ®Õn:
Nî: TK 5131/ NHB
Cã: TK 5132/ NHA
- §èi víi chuyÓn tiÒn cã gi¸ trÞ cao ch¬ng tr×nh sÏ tù ®éng thèng kª l¹i ®Ó kiÓm
so¸t vµ sè liÖu phôc vô b¸o c¸o chuyÓn tiÒn ®iÖn tö theo quy ®Þnh
Xö lý t¹i TTTT
- KiÓm so¸t lÖnh chuyÓn tiÒn nÕu ph¸t hiÖn cã sai sãt TTTT ph¶i tra so¸t ngay
cho NHA ®Ó x¸c ®Þnh nguyªn nh©n vµ biÖn ph¸p xö lý thÝch hîp ®¶m b¶o an
toµn tµi s¶n vµ an toµn hÖ thèng
- Khi cã sù cè kü thuËt truyÒn tin ®èi víi nh÷ng lÖnh chuyÓn tiÒn trung t©m ®·
nhËn ®îc nhng do sù cè kü thuËt kh«ng thÓ chuyÓn toÐi NHB trong ngµy th×
trung t©m lËp “biªn b¶n sù cè kü thuËt trong CT§T” vµ “b¶ng kª chi tiÕt chuyÓn
tiÒn ®Õn chê xö lý” ®Ó lËp phiÕu chuyÓn kho¶n h¹ch to¸n vµo tµi kho¶n chuyÓn
tiÒn ®Õn n¨m nay.
- Xem thêm -
.PDF 
62 
409 
103 
