Tài liệu Luận văn quản lý các dự án đầu tư phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh cao bằng

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- VŨ ĐÌNH QUANG QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN ĐẦU TƢ PHÁT TRIỂN SỬ DỤNG VỐN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH CAO BẰNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội – 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- VŨ ĐÌNH QUANG QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN ĐẦU TƢ PHÁT TRIỂN SỬ DỤNG VỐN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH CAO BẰNG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. CHU ĐỨC DŨNG Hà Nội - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của Thầy giáo hướng dẫn khoa học. Các số liệu và trích dẫn được sử dụng trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và đáng tin cậy. LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chƣơng trình cao học và viết luận văn này, tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý thầy cô Trƣờng Đại học Kinh tế - Đa ̣i ho ̣c Quố c gia Hà Nô ̣i. Trƣớc hết, tôi xin chân thành cảm ơn đến quý thầy cô trƣờng Đại học Kinh tế, đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ cho tôi trong quá trình học tập. Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Chu Đức Dũng đã dành rất nhiều thời gian và tâm huyết hƣớng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Mặc dù tôi đã có nhiều cố gắng nỗ lực, tìm tòi, nghiên cứu để hoàn thiện luận văn, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận đƣợc những đóng góp tận tình của quý thầy cô và các bạn. MỤC LỤC Danh mục bảng................................................................................................... i Danh mục hình .................................................................................................. ii MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN LIÊN QUAN ĐẾN QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN ĐẦU TƢ PHÁT TRIỂN SỬ DỤNG VỐN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH CAO BẰNG ............................ 4 1. 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến quản lý các dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Cao Bằng ..... 4 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ngoài nước ........................................ 4 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước ......................................... 5 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc nói chung và trên địa bàn tỉnh Cao Bằng nói riêng ............ 7 1.2.1. Dự án đầu tư phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nước .......... 7 1.2.2. Quản lý dự án đầu tư phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nước: 17 1.2.3. Các nhân tố tác động đến quản lý các dự án đầu tư phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Cao Bằng ................. 25 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU .................. 30 2.1. Nguồn tài liệu và dữ liệu .................................................................... 30 2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc sử dụng ..................................... 30 2.2.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu ................................................ 30 2.2.2. Phương pháp phân tích – tổng hợp ............................................ 31 2.2.3. Phương pháp thống kê mô tả ...................................................... 32 CHƢƠNG 3: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN ĐẦU TƢ PHÁT TRIỂN SỬ DỤNG VỐN NGÂN SÁCH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH CAO BẰNG GIAI ĐOẠN 2010 - 2014.......................................................... 33 3.1. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội của tỉnh Cao Bằng .................... 33 3.1.1. Các đặc điểm tự nhiên xã hội của tỉnh Cao Bằng ...................... 33 3.1.2. Đặc điểm xã hội, các đơn vị hành chính..................................... 37 3.1.3 Tình hình phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2010-2014......... 39 3.2. Thực trạng quản lý các dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách Nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2010-2014 .................... 45 3.2.1. Kết quả đầu tư phát triển từ ngân sách nhà nước giai đoạn 2010 2014 ....................................................................................................... 45 3.2.2. Phân tích tình hình quản lý các dự án đầu tư phát triển sử dụng vốn từ ngân sách. .................................................................................. 53 3.3 Đánh giá chung về công tác quản lý các dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn NSNN trên địa bàn tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2010-2014 ......... 66 3.3.1 Ưu điểm ........................................................................................ 66 3.3.2 Hạn chế ........................................................................................ 68 3.3.3 Nguyên nhân của những hạn chế ................................................. 69 CHƢƠNG 4: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN ĐẦU TƢ PHÁT TRIỂN SỬ DỤNG VỐN NSNN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH CAO BẰNG ............................................................ 71 4.1. Định hƣớng và mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Cao Bằng, giai đoạn 2016 - 2020................................................................................ 71 4.2. Chiến lƣợc đầu tƣ phát triển............................................................... 72 4.3. Giải pháp hoàn thiện quản lý dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Cao Bằng ...................................... 75 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 83 DANH MỤC BẢNG Stt Bảng 1 Bảng 3.1 2 Bảng 3.2 3 Bảng 3.3 Nội dung Một số chỉ tiêu kinh tế xã hội chủ yếu của tỉnh Cao Bằng (từ năm 2010 - năm 2014) Cơ cấu vốn đầu tƣ phát triển thời kỳ 2010 – 2014 phân theo ngành kinh tế GDP và tốc độ tăng trƣởng GDP thời kỳ 2010 - 2014 Trang 37 43 46 Tỷ lệ lực lƣợng lao động giữa các khu 4 Bảng 3.4 vựctrong các ngành kinh tế thời kỳ 2010- 48 2014 5 Bảng 3.5 6 Bảng 3.6 7 Bảng 3.7 Số việc làm tăng thêm Tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh phân theo ba khu vực kinh tế Tình hình thực hiện kế hoạch đầu tƣ XDCB qua các năm i 48 49 51 DANH MỤC HÌNH Stt Hình 1 Hình 1.1 Nội dung Chu kỳ của dự án đầu tƣ ii Trang 11 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đầu tƣ phát triển là nhiệm vụ chiến lƣợc, một giải pháp chủ yếu để thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội theo hƣớng tăng trƣởng cao, ổn định và bền vững cho một đất nƣớc cũng nhƣ trong từng địa phƣơng. Vốn ngân sách là một nguồn vốn chủ đạo của quốc gia trong phát triển hạ tầng cơ sở dƣới hình thức đầu tƣ trực tiếp nhƣ các chƣơng trình dự án đầu tƣ phát triển, các chƣơng trình mục tiêu quốc gia. Vấn đề quản lý hiệu quả dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc đang là vấn đề đƣợc toàn xã hội quan tâm. Cao Bằng là một trong những tỉnh nghèo, kém phát triển nhất cả nƣớc, do vậy, nhu cầu vốn đầu tƣ nhằm phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn còn rất lớn trong khi tổng chi ngân sách dành cho đầu tƣ phát triển còn nhỏ, việc huy động các nguồn lực xã hội còn rất ít. Bởi vậy, đầu tƣ phát triển kinh tế xã hội đối với Cao Bằng vẫn chủ yếu trông chờ vào sự đầu tƣ từ ngân sách nhà nƣớc. Trong những năm qua, tỉnh Cao Bằng đã có nhiều cố gắng và thu đƣợc những kết quả nhất định trong việc quản lý các dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc theo Luật Ngân sách nhà nƣớc, Luật Xây dựng, Luật đầu tƣ, Luật đấu thầu, các Nghị định, thông tƣ hƣớng dẫn thi hành các văn bản luật và các văn bản pháp lý có liên quan. Nhiều dự án đầu tƣ hoàn thành, phát huy hiệu quả, góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, xoá đói giảm nghèo, cải thiện từng bƣớc đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân trên địa bàn tỉnh Cao Bằng. Tuy nhiên công tác quản lý các dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Cao Bằng vẫn còn nhiều hạn chế và yếu kém nhƣ đầu tƣ dàn trải, thất thoát lãng phí vốn đầu tƣ trong các khâu, giai đoạn của quá trình đầu tƣ, hiệu quả đầu tƣ kém... Để hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Cao Bằng, nhiệm vụ đặt ra không chỉ 1 cho chủ đầu tƣ, ban quản lý dự án mà còn là sự quản lý giám sát của các cơ quan quản lý nhà nƣớc có liên quan đặc biệt là sự quản lý giám sát của đơn vị sử dụng và giám sát cộng đồng nơi triển khai thực hiện dự án. Hoàn thiện công tác quản lý ở tất cả các khâu, các giai đoạn của quá trình đầu tƣ, từ chủ trƣơng đầu tƣ, chuẩn bị đầu tƣ, thực hiện đầu tƣ, cấp phát vốn đầu tƣ, nghiệm thu đƣa công trình vào sử dụng và quyết toán vốn đầu tƣ xây dựng công trình. Việc nghiên cứu tìm ra các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tƣ phát triển từ vốn Ngân sách Nhà nƣớc là vấn đề cấp thiết. Xuất phát từ yêu cầu thực tế đó, học viên chọn nghiên cứu đề tài: “Quản lý các dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách Nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Cao Bằng” làm luận văn cao học của mình, với mong muốn đóng góp một phần vào giải quyết vấn đề trên. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn 2.1. Mục tiêu nghiên cứu: Đề xuất các giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc trong giai đoạn 2016-2020, tầm nhìn đến năm 2030 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến công tác quản lý dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Cao Bằng. Phân tích thực trạng quản lý dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Cao Bằng. Đề xuất các giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc trong giai đoạn 2016-2020, tầm nhìn đến năm 2030. 2 3. Câu hỏi nghiên cứu - Thực trạng công tác quản lý các dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2010-2014 nhƣ thế nào? - Cần có những giải pháp gì để hoàn thiện công tác quản lý này trong giai đoạn 2016-20120, tầm nhìn 2030? 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Công tác quản lý các dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh tỉnh Cao Bằng. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Chỉ tập trung vào công tác quản lý các dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc do tỉnh Cao Bằng quản lý. - Về thời gian: Nghiên cứu giai đoạn năm 2010-2014, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2016-2020, tầm nhìn 2030. 5. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kiến nghị và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn đƣợc kết cấu thành 4 chƣơng: Chƣơng 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến quản lý các dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Cao Bằng. Chƣơng 2. Phƣơng pháp và thiết kế nghiên cứu. Chƣơng 3. Phân tích thực trạng quản lý các dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2010 -2014. Chƣơng 4. Định hƣớng và giải pháp hoàn thiện công tác quản lý các dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Cao Bằng. 3 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN LIÊN QUAN ĐẾN QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN ĐẦU TƢ PHÁT TRIỂN SỬ DỤNG VỐN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH CAO BẰNG 1. 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến quản lý các dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Cao Bằng 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ngoài nước Cuốn Kinh tế học công cộng của tác giả Joseph Stiglitz đề cập đến vấn đề chi tiêu công, các nguyên lý bảo đảm chi tiêu công có hiệu quả và việc sử dụng các phƣơng pháp đánh giá chung nhƣ phƣơng pháp phân tích lợi ích chi phí đối với các chƣơng trình, dự án chi tiêu công. Đây cũng là gợi ý tốt cho việc đổi mới cơ chế quản lý sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc nói chung và cho đầu tƣ phát triển nói riêng. Cuốn Quản lý dự án của tác giả Gary R. Heerkens làm rõ các vấn đề cơ bản của dự án, nội dung các khâu trong chu trình dự án, chú trọng quản lý rủi ro trong thực hiện dự án. Công trình có cách tiếp cận nghiên cứu cụ thể và mang tính thực tiễn cao. Công trình này có thể tham khảo khi nghiên cứu quản lý dự án nói chung và các nội dung cụ thể của quản lý một dự án nói riêng. Việc quản lý dự án đƣợc xem xét dƣới giác độ "vi mô" là chủ yếu, không đề cập đến quản lý nhà nƣớc đối với đầu tƣ phát triển và ít liên quan tới nguồn vốn ngân sách nhà nƣớc. Cuốn Chính sách công của Hoa Kỳ giai đoạn 1935 - 2001 của tác giả Lê Vinh Danh chủ yếu luận giải chính sách công nói chung và minh hoạ bằng chính sách công của Hoa Kỳ, trong đó có chính sách tài khóa - liên quan tới quản lý vốn từ ngân sách nhà nƣớc. Cuốn sách làm rõ nội dung và quy trình quản lý ngân sách nhà nƣớc khá chặt chẽ ở Hoa Kỳ qua bốn khâu: lập kế hoạch, chuẩn chi, thực hiện chi và kiểm toán. Việc vốn đầu tƣ phát triển từ 4 ngân sách nhà nƣớc chủ yếu theo mô hình định hƣớng đầu ra và với chế độ công khai, trách nhiệm giải trình. Đây là gợi ý quan trọng trong đổi mới cơ chế quản lý tài chính công nói chung và quản lý vốn đầu tƣ phát triển từ ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Cao Bằng nói riêng. Tuy nhiên, cũng nhƣ các công trình khác, sách chỉ đề cập đến quản lý dự án ở cấp độ "vi mô". 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước Theo Giáo trình Phân tích và Quản lý dự án đầu tư của PGS.TS Thái Bá Cẩn đầu tƣ xây dựng là một ngành sản xuất vật chất quan trọng - sản xuất và tái sản xuất tài sản cố định cho các ngành kinh tế, xã hội và cộng đồng dân cƣ. Hoạt động đầu tƣ rất rộng và đa dạng, chịu nhiều tác động bởi những đặc điểm sản xuất của ngành, đặc điểm của sản phẩm xây dựng, liên quan đến nhiều ngành và điều kiện tự nhiên. Vì vậy, hoạt động đầu tƣ rất phức tạp, dễ gây ra thất thoát, lãng phí, dẫn đến chất lƣợng sản phẩm và hiệu quả đầu tƣ thấp. Do đó, phải nâng cao chất lƣợng quản lý hoạt động đầu tƣ và xây dựng. Để nâng cao chất lƣợng quản lý đầu tƣ và xây dựng, trƣớc hết và quan trọng nhất là quản lý tốt dự án đầu tƣ kể từ khi có quyết định đầu tƣ, xác định chủ trƣơng đầu tƣ, lập dự án đầu tƣ, quá trình thực hiện đầu tƣ đến khi kết thúc xây dựng đƣa dự án vào khai thác và sử dụng. Nội dung cuốn sách gồm 10 chƣơng: chƣơng 1: Những nội dung cơ bản về quản lý đầu tƣ và dự án đầu tƣ; chƣơng 2: Nội dung cơ bản về dự án đầu tƣ và quản lý dự án đầu tƣ; chƣơng 3: Thẩm định dự án đầu tƣ; chƣơng 4: Phân tích kinh tế, tài chính dự án đầu tƣ; chƣơng 5: Quản lý chi phí đầu tƣ xây dựng công trình; chƣơng 6: Kế hoạch hoá vốn đầu tƣ; chƣơng 7: Đấu thầu xây dựng; chƣơng 8: Quản lý, thanh toán vốn đầu tƣ công trình xây dựng; chƣơng 9: Quyết toán vốn đầu tƣ dự án hoàn thành; chƣơng 10: Tổ chức điều hành thực hiện và giám sát đầu tƣ. Cuốn Giáo trình Kinh tế đầu tư do PGS.TS Nguyễn Bạch Nguyệt và PGS.TS Từ Quang Phƣơng đồng chủ biên, làm rõ các vấn đề cơ bản về đầu tƣ phát triển, nguồn vốn đầu tƣ, quản lý và kế hoạch hoá đầu tƣ, kết quả và hiệu 5 quả của đầu tƣ phát triển, phƣơng pháp luận về lập dự án đầu tƣ phát triển, thẩm định dự án đầu tƣ, bàn luận một số vấn đề về đấu thầu trong các dự án đầu tƣ, quan hệ quốc tế trong đầu tƣ. Trong cuốn Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình của tác giả Bùi Mạnh Hùng, tác giả tập trung làm rõ các vấn đề cơ bản của dự án đầu tƣ, nội dung kinh tế của dự án đầu tƣ xây dựng, đánh giá hiệu quả kinh tế - xã hội của dự án đầu tƣ; phân tích tài chính dự án đầu tƣ; làm rõ các nội dung, quy trình quản lý dự án đầu tƣ xây dựng công trình: chuẩn bị, thực hiện, kết thúc dự án; đƣa ra các xu hƣớng ứng dụng chƣơng trình máy tính trợ giúp quản lý dự án đầu tƣ. Công trình này cũng đề cập tới yêu cầu của quản lý nhà nƣớc về đầu tƣ xây dựng tên một số khía cạnh và trình tự đầu tƣ xây dựng. Quản lý nhà nƣớc về xây dựng và dự án đầu tƣ xây dựng đƣợc đề cập dƣới dạng cụ thể hoá các văn bản quy phạm pháp luật. Tuy nhiên, công trình này không đề cập đến khía cạnh quản lý vốn ngân sách nhà nƣớc trong dự án đầu tƣ xây dựng. Luận án Giải pháp tài chính nhằm nâng cao hiệu quả vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Nghệ An của tác giả Phan Thanh Mão có đối tƣợng nghiên cứu là vấn đề chi ngân sách và hiệu quả đầu tƣ xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nƣớc. Công trình này tập trung vào khía cạnh tài chính của đầu tƣ xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nƣớc, giải pháp trọng tâm là hoàn thiện chính sách, chế độ, quy trình nghiệp vụ tín dụng đầu tƣ phát triển... các vấn đề về quản lý đầu tƣ phát triển từ ngân sách nhà nƣớc không đƣợc đề cập một cách cụ thể Luận án Quản lý nhà nước đối với dự án đầu tư xây dựng từ ngân sách nhà nước ở Việt Nam của tác giả Tạ Văn Khoái chú trọng đến quản lý các hoạt động kinh tế kỹ thuật tại các dự án đầu tƣ từ ngân sách nhà nƣớc, trong đó chú trọng chất lƣợng quản lý dự án đầu tƣ xây dựng, làm rõ đƣợc các nội dung cơ bản và đƣa ra nội dung quản lý nhà nƣớc đối với dự án đầu tƣ xây dựng. Các kết quả nghiên cứu của công trình này gợi ý về nội dung và quy 6 trình quản lý các hoạt động kỹ thuật tại dự án đầu tƣ từ ngân sách nhà nƣớc. Các phƣơng hƣớng và những giải pháp mà tác giả đƣa ra đƣợc đề xuất trong chƣơng 4, ở tầm vĩ mô (phù hợp với mục đích của luận án) rất có giá trị. Tuy nhiên, việc quản lý dự án đầu tƣ từ ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn tỉnh Cao Bằng lại rất cần tham khảo những giải pháp cụ thể phù hợp với đặc thù của một tỉnh miền núi đặc biệt khó khăn nhƣng lại chiếm vị trí trong bảo vệ an ninh quốc phòng. 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc nói chung và trên địa bàn tỉnh Cao Bằng nói riêng 1.2.1. Dự án đầu tư phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nước 1.2.1.1. Khái niệm: Có thể xem xét dự án đầu tư từ nhiều góc độ khác nhau: - Về mặt nội dung: Dự án đầu tƣ là một tập hợp các hoạt động có liên quan với nhau đƣợc kế hoạch hoá nhằm đạt các mục tiêu đã định bằng việc tạo ra các kết quả cụ thể trong một thời gian nhất định, thông qua việc sử dụng các nguồn lực xác định. - Trên góc độ quản lý: Dự án đầu tƣ là một công cụ quản lý sử dụng vốn, vật tƣ, lao động để tạo ra kết quả tài chính, kinh tế xã hội trong một thời gian dài. - Trên góc độ kế hoạch: Dự án đầu tƣ là một công cụ thể hiện kế hoạch chi tiết của một công cuộc đầu tƣ sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế –xã hội làm tiền đề cho các quyết định đầu tƣ và tài trợ. - Về mặt hình thức: Nó là một tập hợp hồ sơ tài liệu trình bày một cách chi tiết và có hệ thống và chi phí theo một kế hoạch để đạt đƣợc những kết quả và thực hiện đƣợc những mục tiêu nhất định trong tƣơng lai. Nhƣ vậy một cách chung nhất có thể hiểu: Dự án đầu tƣ xây dựng là tập hợp các đề xuất có liên quan đến việc sử dụng vốn để tiến hành hoạt động xây dựng để xây dựng mới, sửa chữa, cải tạo công trình xây dựng nhằm phát triển, duy trì, nâng cao chất lƣợng công trình hoặc sản phẩm, dịch vụ trong thời 7 gian và chi phí xác định. Ở giai đoạn chuẩn bị dự án đầu tƣ xây dựng, dự án đƣợc thể hiện thông qua Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi đầu tƣ xây dựng, Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tƣ xây dựng hoặc Báo cáo kinh tế - kỹ thuật đầu tƣ xây dựng. Dự án đầu tƣ phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nƣớc là dự án đầu tƣ xây dựng sử dụng toàn bộ hoặc một phần vốn đầu tƣ từ ngân sách nhà nƣớc để phục vụ mục đích công nhằm phát triển kinh tế - xã hội nhƣ xây dựng kết cấu hạ tầng đƣờng giao thông, thuỷ lợi, trƣờng học, bệnh viện, hệ thống cấp điện, cấp, thoát nƣớc sinh hoạt, môi trƣờng đô thị... 1.2.1.2.Thành phần của dự án đầu tư: - Mục tiêu của dự án: Mục tiêu đƣợc thể hiện ở hai mức: + Mục tiêu phát triển là những lợi ích kinh tế - xã hội do thực hiện dự án mang lại. + Mục tiêu trƣớc mắt là các mục đích cụ thể cần đạt đƣợc của việc thực hiện dự án. - Các kết quả: Đó là những kết quả cụ thể, có thể định lƣợng, đƣợc tạo ra từ những các hoạt động khác nhau của dự án. Đây là điều kiện cần thiết để thực hiện đƣợc các mục tiêu của dự án. - Các hoạt động: Là những nhiệm vụ hoặc hành động đƣợc thực hiện trong dự án để tạo ra các kết quả nhất định. Những nhiệm vụ hoặc hành động cùng với một lịch biểu và trách nhiệm cụ thể của các bộ phận thực hiện sẽ tạo thành kế hoạch làm việc của dự án. -Các nguồn lực: Về vật chất, tài chính và con ngƣời cần thiết để tiến hành các hoạt động của dự án. Giá trị hoặc chi phí của các nguồn lực này chính là vốn đầu tƣ cần cho các dự án. 1.2.1.3. Vai trò của dự án đầu tư: - Dự án đầu tƣ là phƣơng tiện để chuyển dịch và phát triển cơ cấu kinh tế. - Dự án đầu tƣ giải quyết quan hệ cung - cầu về vốn trong phát triển. 8 - Dự án đầu tƣ góp phần xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật, nguồn lực mới cho phát triển. - Dự án đầu tƣ giải quyết quan hệ cung - cầu về sản phẩm hàng hoá trên thị trƣờng, cân đối mối quan hệ giữa sản xuất và tiêu dùng. - Dự án đầu tƣ góp phần không ngừng nâng cao đời sống, vật chất và tinh thần cho nhân dân, cải tiến bộ mặt kinh tế xã hội của đất nƣớc. 1.2.1.4. Đặc điểm của dự án đầu tư: Để đảm bảo tính khả thi, dự án đầu tƣ phải mang các đặc tính sau: - Tính khoa học: Thể hiện ngƣời soạn thảo dự án đầu tƣ phải có một quá trình nghiên cứu tỷ mỷ kỹ càng, tính toán thận trọng, chính xác từng nội dung về công nghệ kỹ thuật. Tính khoa học còn thể hiện trong quá trình soạn thảo dự án đầu tƣ cần có sự tƣ vấn của cơ quan chuyên môn. - Tính thực tiễn: Các nội dung của dự án đầu tƣ phải đƣợc nghiên cứu, xác định trên cơ sở xem xét, phân tích, đánh giá đúng mức các điều kiện và hoàn cảnh cụ thể liên quan trực tiếp và gián tiếp đến hoạt động đầu tƣ. - Tính pháp lý: Dự án đầu tƣ có cơ sở pháp lý vững chắc phù hợp với chính sách và pháp luật của nhà nƣớc. Nên phải nghiên cứu kỹ chủ trƣơng, chính sách của nhà nƣớc, văn bản pháp quy liên quan đến hoạt động đầu tƣ. - Tính đồng nhất: Các dự án đầu tƣ phải tuân thủ các quy định chung của các cơ quan chức năng về hoạt động đầu tƣ, kể cả quy định về thủ tục đầu tƣ. Với các dự án đầu tƣ quốc tế còn phải tuân thủ quy định chung, công ƣớc quốc tế. 1.2.1.5. Phân loại dự án đầu tư: + Theo thẩm quyền quyết định đầu tư: * Đối với dự án đầu tƣ trong nƣớc: Theo Luật xây dựng số 50/2014/QH13, Luật đầu tƣ công số 9 49/2014/QH13, căn cứ mức độ quan trọng và quy mô, dự án đầu tƣ công đƣợc phân loại thành dự án quan trọng quốc gia, dự án nhóm A, dự án nhóm B và dự án nhóm C. Trong đó Quốc Hội quyết định chủ trƣơng đầu tƣ chƣơng trình mục tiêu quốc gia, dự án quan trọng quốc gia; Thủ tƣớng Chính phủ quyết định chủ trƣơng dự án nhóm A, dự án khẩn cấp sử dụng vốn ngân sách trung ƣơng, dự án sử dụng vốn ODA và vốn vay ƣu đãi của các nhà tài trợ nƣớc ngoài; Ngƣời đứng đầu các bộ, ngành trung ƣơng, Uỷ ban nhân dân các cấp quyết định chủ trƣơng đầu tƣ các dự án nhóm B,C. + Theo nguồn vốn: Dự án đầu tƣ trong nƣớc: vốn ngân sách nhà nƣớc, vốn tín dụng đầu tƣ phát triển của Nhà nƣớc, các hình thức huy động các nguồn vốn khác. Dự án đầu tƣ bằng vốn nƣớc ngoài: nguồn tài trợ nƣớc ngoài ODA và vốn vay ƣu đãi của các nhà tài trợ nƣớc ngoài. 1.2.1.6. Chu kỳ dự án: + Khái niệm chu kì dự án: Chu kỳ dự án là các công việc, các giai đoạn mà một dự án phải trải qua kể từ khi hình thành ý đồ cho đến khi kết thúc dự án. Có nhiều góc độ tiếp cận vấn đề chu kỳ dự án. Nếu tiếp cận từ góc độ các công việc mà một dự án phải trải qua thì chu kỳ dự án bao gồm các công việc sau: xác định dự án, đánh giá và thúc đẩy dự án. Nếu tiếp cận từ góc độ đầu tƣ ngƣời xem chu kỳ dự án nhƣ là các giai đoạn đầu tƣ mà mỗi dự án phải trải qua đó là giai đoạn chuẩn bị đầu tƣ, thực hiện dự án đầu tƣ và kết thúc xây dựng đƣa công trình của dự án vào khai thác sử dụng. + Sơ đồ chu kỳ dự án: gồm 3 giai đoạn: Quá trình hình thành và thực hiện một dự án đầu tƣ trải qua 3 giai đoạn: Chuẩn bị đầu tƣ, Thực hiện dự án đầu tƣ, kết thúc xây dựng, đƣa công trình vào khai thác, sử dụng. 10 Nội dung các bƣớc công việc của mỗi giai đoạn của các dự án không giống nhau, tuỳ thuộc vào lĩnh vực đầu tƣ (sản xuất kinh doanh hay kết cấu hạ tầng, sản xuất công nghiệp hay nông nghiệp …), vào tính chất tái sản xuất (đầu tƣ chiều rộng hay chiều sâu), đầu tƣ dài hạn hay ngắn hạn... LË LẬP DỰ ÁN ĐẦU TƢ Báo cáo đề xuất chủ trƣơng đầu tƣ Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi Nghiªn cøu c¬ héi Báo Nghiªn cøu (NhËn cáo d¹ngnghiên dù cứu thi(Báo cáo kh¶ thi khả ¸n) Kinh tế - Kỹ thuật) THỰC HIỆN DỰ ÁN Vận hành, khai thác KHAI THÁC , VẬN HÀNH Thiết kế Xây dựng Đánh giá sau dự án Kết thúc dự án Hình 1.1 Chu kỳ của dự án đầu tƣ (Nguồn: Tác giả tổng hợp) Các bƣớc công việc, các nội dung nghiên cứu ở các giai đoạn đƣợc tiến 11 hành tuần tự nhƣng không biệt lập mà đan xen gối đầu cho nhau, bổ sung cho nhau nhằm nâng cao dần mức độ chính xác của các kết quả nghiên cứu và tạo thuận lợi cho việc tiến hành nghiên cứu ở các bƣớc kế tiếp. + Giai đoạn 1: Chuẩn bị đầu tư: Trong 3 giai đoạn, giai đoạn chuẩn bị đầu tƣ tạo tiền đề và quyết định sự thành công hay thất bại ở 2 bƣớc sau, đặc biệt là ở bƣớc vận hành kết quả đầu tƣ. Đối với giai đoạn chuẩn bị đầu tƣ, vấn đề chất lƣợng, vấn đề chính xác của các kết quả nghiên cứu, tính toán và dự toán là rất quan trọng. Trong quá trình soạn thảo dự án phải dành đủ thời gian và chi phí. Tổng chi phí cho nghiên cứu đầu tƣ chiềm từ 0,5 - 15% vốn đầu tƣ của dự án. Khi công tác chuẩn bị đầu tƣ tốt thì việc sử dụng tốt 85 - 99,5 % vốn đầu tƣ của dự án ở giai đoạn thực hiện đầu tƣ (đúng tiến độ, không phải phá làm lại, tránh đƣợc những chi phí không cần thiết....) đấy là yếu tố để dự án thuận lợi nhanh chóng thu hồi vốn đầu tƣ và có lãi (đối với các dự án sản xuất kinh doanh), nhanh chóng phát huy hết năng lực phục vụ dự kiến (đối với các dự án xây dựng kết cấu hạ tầng và dịch vụ xã hội) *Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư: Đƣợc thực hiện với các nội dung cụ thể nhƣ : - Xác định dự án thuộc loại nào? Dự án phát triển nghành, vùng hay dự án sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, dự án đầu tƣ mới hay mở rộng. - Xác định mục đích của dự án. - Xác định sự cần thiết phải có dự án. -V ị trí ƣu tiên của dự án... * Xác định dự án: Đây là quá trình tìm hiểu những cơ hội đầu tƣ có mục đích giải quyết các vấn đề còn tồn đọng, cản trở kế hoạch phát triển của tỉnh trong hiện tại và cả tƣơng lai hay dự án phát triển khai thác một tiềm năng sẵn có trên địa bàn tỉnh có triển vọng trong tƣơng lai. Xác định dự án 12