Tài liệu Luận văn quản lý hoạt động tín dụng tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn việt nam tại huyện nam sách, tỉnh hải dương

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ -------------------- NGUYỄN THỊ THU HUYỀN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM TẠI HUYỆN NAM SÁCH, TỈNH HẢI DƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội – 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ -------------------- NGUYỄN THỊ THU HUYỀN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM TẠI HUYỆN NAM SÁCH, TỈNH HẢI DƢƠNG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: GS-TS PHAN HUY ĐƢỜNG XÁC NHẬN XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CỦA CÁN BỘ HƯỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội – 2015 LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới giáo sư - tiến sĩ Phan Huy Đường đã tận tâm, hết lòng dành nhiều thời gian, tâm huyết hướng dẫn tôi thực hiện luận văn. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô trong trường Đại học Kinh tế- Đại học Quốc Gia Hà Nội và các anh, chị đồng nghiệp tại ngân hàng Nông nghiệp huyện Nam Sách đã chỉ bảo, góp ý để tôi hoàn thiện luận văn này. Quản lý hoạt động tín dụng của ngân hàng là một nội dung khá rộng và nhiều vấn đề phức tạp nên luận văn khó có thể tránh khỏi những hạn chế, sai sót. Tôi rất mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý chân thành của quý thầy cô để tôi có thể hoàn thiện hơn trong quá trình nghiên cứu và công tác sau này. Tôi xin trân trọng cám ơn! LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của tôi với sự giúp đỡ của Thầy hướng dẫn. Các thông tin, số liệu đưa ra trong luận văn đảm bảo tính chính xác, trung thực. Những kết quả nghiên cứu của luận văn này chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào. Các tài liệu tham khảo có nguồn gốc trích dẫn rõ ràng. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thu Huyền MỤC LỤC Lời cảm ơn Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt ............................................................................................ i Danh mục các bảng biểu .......................................................................................... ii Lời mở đầu ................................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài: ........................................................................................ 1 2. Câu hỏi nghiên cứu của học viên đối với vấn đề nghiên cứu. ................................ 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu: ......................................................................... 2 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: .......................................................................... 2 5. Kết cấu của luận văn: .............................................................................................. 3 Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở thực tiễn và lý luận về quản lý hoạt động tín dụng NHTM ........................ 5 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu. .......................................................................... 5 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tín dụng NHTM. .......................................... 7 1.2.1 Một số nét cơ bản về tín dụng ngân hàng .......................................................... 7 1.2.1.1 Khái niệm tín dụng ngân hàng. ....................................................................... 7 1.2.1.2 Bản chất, chức năng, các hình thức tín dụng NHTM...................................... 8 1.2.1.3 Các nguyên tắc hoạt động của tín dụng ngân hàng thương mại. .................. 14 1.2.2 Nội dung quản lý hoạt động tín dụng ngân hàng thương mại. ........................ 15 1.2.2.1 Khái niệm quản lý hoạt động tín dụng. ........................................................ 15 1.2.2.2 Mục tiêu quản lý hoạt động tín dụng NHTM................................................ 16 1.2.2.3 Nội dung quản lý hoạt động tín dụng. ........................................................... 17 1.2.2.4 Quy trình quản lý hoạt động tín dụng NHTM .............................................. 21 1.2.3 Nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý tín dụng NHTM. .......................... 26 1.2.3.1 Các nhân tố bên ngoài gồm một số nhân tố sau: ........................................... 26 1.2.3.2 Các nhân tố bên trong. .................................................................................. 28 1.2.4 Các tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý hoạt động tín dụng NHTM. ............... 32 1.3 Kinh nghiệm quản lý hoạt động tín dụng của một số ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn và bài học rút ra cho Agribank huyện Nam Sách. ................... 36 1.3.1 Kinh nghiệm quản lý hoạt động tín dụng của một số NH Nông nghiệp .......... 36 1.3.1.1 Quản lý hoạt động tín dụng của Agribank huyện Kim Thành – tỉnh Hải Dương ....................................................................................................................... 36 1.3.1.2 Quản lý hoạt động tín dụng của huyện Cẩm Giàng. ..................................... 37 1.3.1.3 Kinh nghiệm quản lý tín dụng từ Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Quảng Ngãi ...................................................................................................... 38 1.3.2 Bài học rút ra cho quản lý hoạt động tín dụng Agribank huyện Nam Sách .... 39 Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................... 41 2.1 Phương pháp thu thập số liệu. ............................................................................. 41 2.2 Phương pháp xử lý số liệu ................................................................................... 41 2.2.1. Phương pháp tổng hợp xử lý thông tin............................................................ 41 2.2.2 Phương pháp so sánh số tuyệt đối, số tương đối (%): .................................... 42 2.2.3 Phương pháp phân tích thông tin. .................................................................... 42 2.3. Địa điểm và thời gian thực hiện nghiên cứu. .................................................... 43 Chƣơng 3: Thực trạng quản lý hoạt động tín dụng tại ngân hàng Nông nghiệp huyện Nam Sách ..................................................................................................... 44 3.1 Một số nét cơ bản về Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Nam Sách. ................................................................................................................. 44 3.2 Thực trạng quản lý hoạt động tín dụng tại Agribank huyện Nam Sách. ............ 47 3.2.1 Quản lý khách hàng và lĩnh vực đầu tư tín dụng ............................................. 47 3.2.2 Quản lý lãi suất và phí ...................................................................................... 48 3.2.3 Quản lý thời hạn cho vay ................................................................................. 48 3.2.4 Quản lý tài sản bảo đảm tiền vay ..................................................................... 49 3.2.5 Quản lý hoạt động sử dụng vốn (cho vay) ....................................................... 49 3.2.5.1Quy mô dư nợ. ............................................................................................... 49 3.2.5.2 Thị phần dư nợ. ............................................................................................. 50 3.2.5.3 Tỷ lệ thu lãi. .................................................................................................. 51 3.2.5.4 Vòng quay vốn tín dụng ............................................................................... 51 3.2.5.5 Tỷ lệ nợ quá hạn: ........................................................................................... 52 3.2.5.6 Tình hình nợ xấu. .......................................................................................... 53 3.2.5.7 Doanh thu từ hoạt động tín dụng. ............................................................................... 53 3.3 Đánh giá hoạt động quản lý tín dụng tại Agribank huyện Nam Sách................. 54 3.3.1 Những kết quả đạt được. .................................................................................. 54 3.3.1.1 Các chỉ tiêu định lượng. ................................................................................ 54 3.3.1.2. Các chỉ tiêu định tính.................................................................................... 55 3.3.2 Những hạn chế tồn tại. ..................................................................................... 56 3.3.3 Nguyên nhân của những hạn chế. .................................................................... 56 Chƣơng 4: Giải pháp hoàn thiện quản lý hoạt động tín dụng tại ngân hàng Nông nghiệp huyện Nam Sách. .............................................................................. 63 4.1 Định hướng hoạt động kinh doanh của Agribank huyện Nam Sách. ........... 63 4.1.1 Định hướng về quản lý hoạt động tín dụng. ............................................... 63 4.1.2 Yêu cầu hoàn thiện quản lý hoạt động tín dụng. .............................................. 64 4.2 Các giải pháp hoàn thiện quản lý hoạt động tín dụng tại Agribank huyện Nam Sách. ............................................................................................................ 65 4.2.1 Nâng cao chất lượng công tác thông tin tín dụng. ................................. 65 4.2.2 Tăng cường đào tạo và nâng cao chất lượng CBTD. ....................................... 66 4.2.3 Quản lý rủi ro hoạt động tín dụng, thu hồi nợ quá hạn, nợ xấu. ...................... 69 4.2.4 Giải pháp hoàn thiện quy chế, thủ tục, quy trình cho vay. .............................. 74 4.2.5. Giải pháp về đa dạng hoá phương thức cho vay, đối tượng cho vay. ............. 77 4.2.6 Tăng cường công tác tự kiểm tra, rà soát hoạt động tín dụng. ......................... 78 4.2.7. Tăng cường sự chính xác, hợp lý đối với tài sản bảo đảm. ............................. 79 4.2.8 Nhóm các giải pháp hỗ trợ để tăng hiệu quả quản lý hoạt động tín dụng của Agribank huyện Nam Sách. ...................................................................................... 80 4.2.8.1 Làm tốt công tác thông tin tuyên truyền, quảng cáo tiếp thị. ........................................ 80 4.2.8.2 Xây dựng chiến lược khách hàng ................................................................. 81 4.2.8.3 Xây dựng, duy trì mối quan hệ với chính quyền, đoàn thể các cấp. ............ 82 4.2.8.4 Giải pháp về công nghệ ................................................................................. 83 KẾT LUẬN ...................................................................................................... 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................... 86 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nguyên Nghĩa Agribank Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam CBTD Cán bộ tín dụng CIC Thông tin tín dụng khách hàng CKH Có kỳ hạn NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại SXKD Sản xuất kinh doanh TCKT Tổ chức kinh tế TCTD Tổ chức tín dụng i DANH MỤC CÁC BẢNG STT Tên bảng Trang Bảng 3.1 Cơ cấu vốn huy động tại Agribank huyện Nam Sách 46 Bảng 3.2 Cơ cấu dư nợ theo thời hạn cho vay qua các năm 2010 - 2014 49 Bảng 3.3 Dư nợ tại Agribank huyện Nam Sách giai đoạn 2010 - 2014 50 Bảng 3.4 Thị phần dư nợ của Agribank huyện Nam Sách từ năm 2010 đến 2014 51 Bảng 3.5 Tỷ lệ thu lãi tại Agribank huyện Nam Sách 51 Bảng 3.6 Vòng quay vốn tín dụng tại Agribank huyện Nam Sách 52 Bảng 3.7 Nợ quá hạn tại Agribank Nam Sách qua các năm 2010 - 2014 52 Bảng 3.8 Nợ xấu qua các năm 2010 - 2014 53 Bảng 3.9 Thu nhập từ hoạt động tín dụng qua các năm 2010 - 2014 54 ii LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: Trong giai đoạn hiện nay, khi nước ta đang tiến hành xây dựng đất nước theo nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thì mục tiêu quan trọng nhất là làm thế nào phát triển, xây dựng được một nền kinh tế vững mạnh. Để làm được như vậy thì các tổ chức, cá nhân hoạt động sản xuất, kinh doanh cần phải có đủ nguồn vốn để đầu tư, phát triển và tín dụng ngân hàng là một trong những nguồn vốn tối ưu để họ có thể khai thác. Tín dụng ngân hàng là đòn bẩy mạnh mẽ thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế và góp phần điều hành nền kinh tế thị trường bởi chỉ khi các tổ chức, cá nhân hoạt động có hiệu quả thì mới tạo lập được một nền kinh tế phát triền và bền vững. Hoạt động tín dụng ngân hàng là một hoạt động đặc biệt đi vay để cho vay. Phần lớn lợi nhuận của mỗi ngân hàng đều do tín dụng mang lại. Đây là hoạt động có tính cạnh tranh, nhạy cảm cao, chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố như: môi trường, kinh tế - xã hội, cơ chế chính sách.... Do vậy, hoạt động tín dụng luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro. Để có thể tồn tại và phát triển thì bên cạnh việc chú trọng quan tâm vào số lượng, mở rộng hoạt động tín dụng thì tất cả các ngân hàng đều đặc biệt quan tâm đến chất lượng của hoạt động tín dụng. Giữa tăng trưởng tín dụng và chất lượng tín dụng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Tăng trưởng tín dụng thể hiện cho sự phát triển, còn chất lượng tín dụng thể hiện cho sự bền vững. Số liệu về tăng trưởng và chất lượng tín dụng chính là thước đo chính xác nhất để đánh giá hiệu quả hoạt động tín dụng của mỗi một ngân hàng. Chính vì lẽ đó mà vấn đề cấp thiết đặt ra cho các ngân hàng trong quản lý hoạt động tín dụng hiện nay là làm sao vừa đảm bảo tăng trưởng tín dụng nhưng cũng phải đảm bảo được các chỉ tiêu chất lượng tín dụng. Trong những năm qua, hoạt động tín dụng của ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn (Agribank) huyện Nam Sách đã có sự tăng trưởng phù hợp với sự phát triển kinh tế của địa phương. Nhưng đi liền với tăng trưởng bao giờ cũng là sự 1 phát sinh của nợ quá hạn, nợ xấu. Vì vậy, mục tiêu, thách thức đặt ra cho ban lãnh đạo của chi nhánh là làm sao quản lý được hoạt động tín dụng vừa tiếp tục tăng trưởng, vừa đảm bảo được chất lượng để có thể hoàn thành tốt các chỉ tiêu kế hoạch kinh doanh đã đặt ra. Từ thực tiễn trên, tôi đã chọn nghiên cứu về “Quản lý hoạt động tín du ̣ng ta ̣i ngân hàng nông nghiê ̣p và phát triể n nông thôn Việt Nam tại huyê ̣n Nam Sách tỉnh Hải Dương” làm luận văn tốt nghiệp thạc sỹ chuyên ngành quản lý kinh tế của mình. 2. Câu hỏi nghiên cứu của học viên đối với vấn đề nghiên cứu. - Ban lãnh đạo Agribank huyện Nam Sách cần làm gì và làm như thế nào để có thể quản lý tốt hoạt động tín dụng, đẩy mạnh tăng trưởng dư nợ, giảm thiểu nợ quá hạn, nợ xấu ? 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu: 3.1 Mục đích nghiên cứu: Làm rõ cơ sở lý thuyết và thực trạng quản lý hoạt động tín dụng tại Agribank huyện Nam Sách. Đồng thời đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện và nâng cao chất lượng quản lý hoạt động tín dụng tại Agribank huyện Nam Sách trong thời gian tới. 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu: - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về tín dụng và hoạt động quản lý tín dụng. - Phân tích và đánh giá thực trạng về tín dụng và hoạt động quản lý tín dụng của Agribank huyện Nam Sách. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý tín dụng của Agribank huyện Nam Sách trong thời gian tới. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu: 4.1 Đối tượng nghiên cứu của luận văn: hoạt động quản lý tín dụng của ban lãnh đạo Agribank huyện Nam Sách. 4.2 Phạm vi nghiên cứu của luận văn: + Phạm vi không gian: Agribank huyện Nam Sách. 2 + Phạm vi thời gian: Trong 5 năm, từ năm 2010 đến hết năm 2014. Sở dĩ luận văn chọn quãng thời gian trên để nghiên cứu vì nghị định 41/2010/NĐ-CP ngày 12/4/2010 của chính phủ về chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp nông thôn với nhiều quy định thông thoáng, linh hoạt, phù hợp hơn với tình hình thực tế có hiệu lực. + Nội dung nghiên cứu: tín dụng ngân hàng là quan hệ giữa ngân hàng với các tổ chức, cá nhân. Xét theo nghĩa rộng tín dụng ngân hàng bao gồm cả việc ngân hàng cho khách hàng vay và khách hàng cho ngân hàng vay. Xét theo nghĩa hẹp theo nghiệp vụ chuyên môn ngành thì khâu khách hàng cho ngân hàng vay gọi là huy động vốn, khâu ngân hàng cho khách hàng vay là tín dụng. Nếu như những năm trước đây, Agribank huyện Nam Sách luôn nắm giữ vị trí độc tôn trên địa bàn huyện thì một vài năm gần đây vị thế này đã bị phá vỡ. Đã có nhiều Ngân hàng lớn tham gia hoạt động trên địa bàn huyện như: Ngân hàng Công Thương, Ngân hàng Ngoại thương, Ngân hàng đầu tư…vì vậy thị phần của Agribank huyện Nam Sách đã bị chia sẻ và phải chịu sự cạnh tranh không nhỏ. Hoạt động cho vay của ngân hàng gặp không ít khó khăn trong việc phát triển thị phần, đặc biệt là tìm ra lời giải cho việc tiếp tục mở rộng về quy mô tín dụng nhưng vẫn phải giữ vững và nâng cao chất lượng tín dụng. Chính vì lẽ đó, luận văn chỉ tập trung nghiên cứu tín dụng ngân hàng theo nghĩa hẹp nghĩa là chỉ tập trung vào nghiên cứu quản lý hoạt động cho vay của Agribank huyện Nam Sách để có thể đưa ra một số đề xuất giúp cho Agribank huyện Nam Sách có thể vừa mở rộng được thị phần, vừa hạn chế được tình trạng nợ xấu, nợ quá hạn. Do Agribank huyện Nam Sách là chi nhánh cấp III, hoạt động trên địa bàn nông thôn nên luận văn tập trung chủ yếu vào quản lý tín dụng hộ sản xuất. 5. Kết cấu của luận văn: Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, mục lục và tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 4 chương. 3 Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động tín dụng ngân hàng thương mại (NHTM). Chương 2. Phương pháp nghiên cứu. Chương 3. Thực trạng quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp huyện Nam Sách. Chương 4. Giải pháp hoàn thiện quản lý hoạt động tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp huyện Nam Sách. 4 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG NHTM 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu. Cho đến nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu trong và ngoài nước được công bố liên quan đến chủ đề nghiên cứu của luận văn. Các công trình đã đạt được những kết quả đáng kể, là cơ sở cho hướng nghiên cứu tiếp theo của luận văn. Luận án tiến sỹ của tác giả Phạm Thị Bích Lương thực hiện tại trường Đại học Kinh tế quốc dân, Hà Nội với đề tài “Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của các Ngân hàng thương mại nhà nước Việt Nam hiện nay” đã tiếp cận hiệu quả hoạt động của NHTM từ góc độ khách hàng (bao gồm các chỉ tiêu: sự hợp lý về giá cả sản phẩm, dịch vụ, số lượng, chất lượng, chủng loại dịch vụ; sự thuận tiện của các kênh phân phối; độ an toàn và uy tín); từ góc độ xã hội (với các chỉ tiêu đo lường: khả năng huy động vốn của NHTM; hiệu quả đầu tư của NHTM; ổn định ngân sách nhà nước; ổn định kinh tế - xã hội) và hiệu quả xét về phía NHTM (với các chỉ tiêu: quy mô lợi nhuận; chênh lệch lãi suất cơ bản; các chỉ tiêu đánh giá thu nhập - chi phí; chỉ tiêu đánh giá khả năng thanh toán) khả năng sinh lời. Các nhân tố ảnh hưởng tới hiệu quả hoạt động kinh doanh của NHTM bao gồm nhân tố chủ quan thuộc về các NHTM và các nhân tố khách quan. Tác giả Lê Thị Hương trong “Nâng cao hiệu quả hoạt động đầu tư của các Ngân hàng thương mại Việt Nam” năm 2003, Luận án tiến sĩ kinh tế, Học viện Ngân hàng, Hà Nội đã xây dựng các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động đầu tư của các NHTM, đặc biệt là các hoạt động đầu tư chứng khoán và cho vay. Các chỉ tiêu này tập trung vào đánh giá mục tiêu sinh lời của các NHTM ở giác độ vi mô. Đây là những gợi ý rất tốt để xác định có căn cứ khoa học hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động của NHTM Việt Nam. Tác giả Lê Đức Thọ trong “Hoạt động tín dụng của hệ thống Ngân hàng thương mại nhà nước ở nước ta hiện nay” (2005), luận án tiến sĩ Kinh tế, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội đã hệ thống hóa những vấn đề cơ bản về 5 hoạt động tín dụng của NHTM, phân tích làm rõ vai trò quan trọng hoạt động tín dụng của NHTM trong nền kinh tế, đánh giá thực trạng hoạt động tín dụng của hệ thống NHTM nhà nước. Tác giả đã đưa ra những phân tích sâu sắc và toàn diện về những hạn chế, khó khăn trong hoạt động tín dụng của hệ thống NHTM nhà nước. Các khuyến nghị như: thực hiện triệt để nguyên tắc thương mại và thị trường, phát huy vai trò chủ đạo và chủ lực của NHTM nhà nước, đáp ứng nhu cầu hội nhập kinh tế quốc tế, đổi mới phương thức tạo vốn, coi trọng chất lượng dự án cấp tín dụng, cải cách tổ chức bộ máy, nâng cấp công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực… Tác giả Đỗ Thị Thủy trong “Nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng của ngân hàng trong điều kiện mới” (2007), công trình nghiên cứu khoa học, Học viện Tài chính, Hà Nội đã nhấn mạnh ảnh hưởng của hệ thống pháp luật điều chỉnh hoạt động của ngân hàng nhà nước (NHNN) đến hiệu quả tín dụng của NHTM. Tác giả kiến nghị các tổ chức tín dụng Việt Nam phải thực hiện giám sát an toàn hoạt động ngân hàng theo hướng minh bạch, hiện đại và phù hợp với thông lệ quốc tế, khai thác triệt để các lợi thế của mình trước các đối thủ ngân hàng nước ngoài trong quá trình thực hiện các cam kết mở cửa thị trường ngân hàng. Tác giả Nguyễn Hữu Huấn trong “Giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam”, Luận án tiến sĩ Kinh tế, Học viện Ngân hàng, Hà Nội đã phân tích chất lượng hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam, làm rõ những hạn chế chủ yếu của Ngân hàng này như: năng lực tài chính yếu, hiệu quả hoạt động kinh doanh chưa cao, sản phẩm dịch vụ thấp...Tác giả luận văn kiến nghị nhiều giải pháp cải thiện chất lượng hoạt động của Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển Nông thôn Việt Nam. Nghiên cứu về hiệu quả và nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng của NHTM ở nông thôn, tác giả Nguyễn Trí Tâm trong “Nâng cao hiệu quả tín dụng ngân hàng đối với phát triển nông nghiệp, nông thôn vùng Đồng bằng Sông Cửu Long” ( 2003) Luận án tiến sĩ Kinh tế, Học viện Ngân hàng, Hà Nội đã nhấn mạnh khía cạnh chất lượng và hiệu quả tín dụng trong sự nghiệp phát triển nông nghiệp, nông thôn. 6 Ngoài việc làm rõ những đặc điểm và các nhân tố ảnh hưởng của tín dụng đối với nông nghiệp nông thôn ở nước ta, phân tích các biện pháp nâng cao hiệu quả tín dụng nông nghiệp nông thôn của một số nước trên thế giới, tác giả đã khẳng định tín dụng là đòn bẩy, là công cụ quan trọng để triển khai thực hiện thắng lợi các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước ta trên mặt trận kinh tế nói chung và nông nghiệp nông thôn nói riêng. Luận văn cũng đã chứng minh, tín dụng là một trong những công cụ sắc bén để triển khai, tổ chức thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội, chính trị của Đảng và Nhà nước trong từng giai đoạn. Nhìn chung các công trình trên đã phần nào giúp tác giả có cái nhìn tổng quan về hoạt động tín dụng ngân hàng. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu chủ yếu đi sâu vào các vấn đề lý luận và thường nghiên cứu ở tầm vĩ mô, trên phạm vi khá rộng, không tập trung ở một địa phương cụ thể. Do đó trong bối cảnh tình hình kinh tế hiện nay và với một chi nhánh ngân hàng Nông nghiệp cấp III, hoạt động tại khu vực nông thôn như Agribank huyện Nam Sách thì các giải pháp mà các công trình trên đưa ra chưa thực sự phù hợp. Vì vậy cần có những nghiên cứu chi tiết, cụ thể về hoạt động quản lý tín dụng tại Agribank huyện Nam Sách để có thể đưa ra được một số giải pháp giúp cho việc quản lý hoạt động tín dụng của chi nhánh được tốt hơn. 1.2 Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tín dụng NHTM. 1.2.1 Một số nét cơ bản về tín dụng ngân hàng 1.2.1.1 Khái niệm tín dụng ngân hàng. *Khái niệm tín dụng. Hiện nay tín dụng có rất nhiều cách hiểu khác nhau. Theo Bách Khoa toàn thư thì tín dụng là khái niệm thể hiện mối quan hệ giữa người cho vay và người vay. Trong quan hệ này, người cho vay có nhiệm vụ chuyển giao quyền sử dụng tiền hoặc hàng hóa cho vay cho người đi vay trong một thời gian nhất định. Người đi vay có nghĩa vụ trả số tiền hoặc giá trị hàng hoá đã vay khi đến hạn trả nợ có kèm hoặc không kèm theo một khoản lãi. Tín dụng có vị trí quan trọng đối với việc tích tụ, tận dụng các nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để phát triển kinh doanh (...) 7 Tuy nhiên một cách chung nhất có thể hiểu, tín dụng là mối quan hệ giao dịch giữa hai chủ thể, trong đó một bên chuyển giao tiền hoặc tài sản cho bên kia sử dụng trong một thời gian nhất định, đồng thời bên nhận tiền hoặc tài sản cam kết hoàn trả vốn gốc và lãi cho bên chuyển giao tiền hoặc tài sản với điều kiện theo thời hạn đã thoả thuận. Mối quan hệ giao dịch này thể hiện các nội dung sau: - Người cho vay chuyển giao cho người đi vay một lượng giá trị nhất định. Giá trị này có thể dưới hình thái tiền tệ hoặc dưới hình thái hiện vật như: hàng hoá, máy móc, thiết bị, bất động sản. - Người đi vay chỉ được sử dụng tạm thời trong một thời gian nhất định, sau khi hết thời hạn sử dụng theo thoả thuận, người đi vay phải hoàn trả cho người cho vay. - Giá trị hoàn trả thông thường lớn hơn giá trị lúc cho vay ban đầu hay nói cách khác người đi vay phải trả thêm phần lợi tức (lãi vay). *Khái niệm tín dụng ngân hàng. Theo Luâ ̣t các Tổ chức tín dụng (TCTD) năm 2010: Cấ p tin ́ du ̣ng là viê c̣ thỏa thuâ ̣n để tổ chức , cá nhân sử dụng một khoản tiền hoặc cam kết cho phép sử dụng mô ̣t khoản tiề n theo nguyên tắ c có hoàn trả bằng nghiệp vụ cho vay , chiết khấu, cho thuê tài chính , bao thanh toán , bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ cấ p tin ́ du ̣ng khác; cho vay là mô ̣t hình thức cấ p tín du ̣ng , theo đó , bên cho vay giao hoă ̣c cam kế t giao cho khách hàng mô ̣t khoản tiề n để sử du ̣ng vào mu ̣c đić h xác đinh ̣ trong mô ̣t thời gian nhấ t đinh ̣ theo thỏa thuâ ̣n với nguyên tắ c có hoàn trả cả gố c lẫn laĩ . Tín dụng ngân hàng có đặc điểm cơ bản sau: - Được dựa trên cơ sở lòng tin. - Đây là sự chuyển nhượng một tài sản có thời hạn. - Tín dụng ngân hàng phải dựa trên nguyên tắc hoàn trả cả gốc và lãi. - Tín dụng là hoạt động tiềm ẩn rủi ro. 1.2.1.2 Bản chất, chức năng, các hình thức tín dụng NHTM. a. Bản chất tín dụng ngân hàng thương mại. 8 Về mặt hình thức, tín dụng là sự chuyển nhượng quyền sử dụng một lượng giá trị nhất định dưới hình thức hiện vật hay tiền tệ trong một thời hạn nhất định từ người sở hữu sang người sử dụng và khi đến hạn người sử dụng phải hoàn trả lại cho người sở hữu một lượng giá trị lớn hơn. Khoản giá trị dôi ra này được gọi là lợi tức tín dụng. Trong nền kinh tế thị trường, đồng tiền phản ánh quan hệ cung cầu và quy luật giá trị. Mọi vận hành kinh tế đều được tiền tệ hóa. Mỗi chủ thể tham gia nền kinh tế đều cần nguồn vốn để hoạt động trên thị trường hoặc nhằm thỏa mãn nhu cầu của mình. Tuy nhiên nguồn vốn tự có thường không đủ, trong khi đó, ở một nơi khác lại có người đang có vốn nhàn rỗi. Sự tương tác giữa các chủ thể kinh tế giúp các khoản vốn được luân chuyển từ nơi thừa vốn tới nơi thiếu vốn, giúp cho người thừa vốn sử dụng nguồn vốn dư thừa của mình sao cho có lợi nhất, đồng thời người thiếu vốn tìm cách bù đắp được sự thiếu hụt vốn của mình với chi phí thấp nhất. Vì vậy, tín dụng trở thành một yếu tố quan trọng góp phần thúc đẩy xã hội loài người đi tới văn minh thịnh vượng trong nền kinh tế thị trường dựa trên nền sản xuất lớn hiện đại. Trong nền kinh tế thị trường, đồng tiền phản ánh quan hệ cung cầu và quy luật giá trị. Mọi vận hành kinh tế đều được tiền tệ hóa. Mỗi chủ thể tham gia nền kinh tế đều cần nguồn vốn để hoạt động trên thị trường hoặc nhằm thỏa mãn nhu cầu của mình. Tuy nhiên nguồn vốn tự có thường không đủ, trong khi đó, ở một nơi khác lại có người đang có vốn nhàn rỗi. Sự tương tác giữa các chủ thể kinh tế giúp các khoản vốn được luân chuyển từ nơi thừa vốn tới nơi thiếu vốn, giúp cho người thừa vốn sử dụng nguồn vốn dư thừa của mình sao cho có lợi nhất, đồng thời người thiếu vốn tìm cách bù đắp được sự thiếu hụt vốn của mình với chi phí thấp nhất. Vì vậy, tín dụng trở thành một yếu tố quan trọng góp phần thúc đẩy xã hội loài người đi tới văn minh thịnh vượng trong nền kinh tế thị trường dựa trên nền sản xuất lớn hiện đại. Ẩn dưới sự di chuyển các luồng vốn tạm thời từ người có vốn và người cần vốn là quan hệ vay mượn. Hay nói rõ hơn, bản chất của tín dụng là quan hệ vay 9 mượn giữa người cho vay và người đi vay. Họ là những người khác nhau trong nền kinh tế, gặp nhau ở điểm cân bằng giữa nhu cầu vay vốn tiền tệ và khả năng đáp ứng nhu cầu này theo những tổ chức của pháp luật và những nguyên tắc tín dụng tương ứng. Vốn tín dụng được biểu hiện dưới hình thái tiền tệ hoặc hàng hóa. Quá trình vận động của vốn tín dụng có thể được khái quát qua ba giai đoạn sau: • Giai đoạn 1: Phân phối vốn tín dụng dưới hình thức cho vay. Ở giai đoạn này, vốn tiền tệ hoặc giá trị vật tư hàng hóa được chuyển từ người cho vay sang đi vay. Đây là đặc điểm cơ bản khác với việc mua bán hàng hóa (giao ngay) thông thường. Trong quan hệ mua bán hàng hóa thì giá trị chỉ thay đổi hình thái tồn tại. Người bán nhượng đi giá trị hàng hóa, nhưng lại nhận lại giá trị tiền tệ. Người mua nhượng đi giá trị tiền tệ nhưng nhận lại giá trị hàng hóa. Còn trong việc cho vay, chỉ có một bên nhận được giá trị và cũng chỉ một bên nhượng đi giá trị. • Giai đoạn 2: Sử dụng vốn tín dụng trong quá trình tái sản xuất. Sau khi nhận được giá trị vốn tín dụng, người đi vay được quyền sử dụng giá trị đó để thỏa mãn nhu cầu của mình. Tuy nhiên, người đi vay không có toàn quyền sở hữu giá trị đó, mà chỉ được quyền sử dụng trong một thời gian nhất định. • Giai đoạn 3: Sự hoàn trả của tín dụng. Đây là giai đoạn kết thúc một vòng tuần hoàn của tín dụng. Sau khi vốn tín dụng đã hoàn thành nhiệm vụ sản xuất hoặc tiêu dùng thì vốn tín dụng được người đi vay hoàn trả lại cho người cho vay. Sự hoàn trả của tín dụng là đặc trưng thuộc về bản chất vận động của tín dụng, là dấu ấn phân biệt phạm trù tín dụng với các phạm trù kinh tế khác. Mặt khác, sự hoàn trả của tín dụng là quá trình quay trở về của giá trị. Hình thái vật chất của sự hoàn trả là sự vận động dưới hình thái hàng hóa hoặc giá trị. Tuy nhiên, sự vận động đó không phải với tư cách là phương tiện lưu thông, mà với tư cách một lượng giá trị được vận động. Sự hoàn trả trong tín dụng luôn luôn phải được bảo tồn về mặt giá trị và có phần tăng thêm dưới hình thức lợi tức tín dụng. b. Chức năng của tín dụng ngân hàng thương mại. Trong nền kinh tế hàng hóa, tín dụng thực hiện các chức năng cơ bản sau: 10