Assignment
PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA RÀO CẢN THƯƠNG MẠI TRONG VẤN
ĐỀ XUẤT KHẨU THANH LONG Ở VIỆT NAM
Họ và tên: Phạm Minh Anh
Mã số sinh viên: ***********
Tóm tắt
Thanh long đang từng bước trở thành mặt hàng xuất khẩu chủ lực của trái cây Việt Nam với
mức tăng trưởng đáng kể, đóng góp vào kim ngạch xuất khẩu cả nước. Song, vẫn còn những
khó khăn, thách thức phải đối diện, điển hình là tác động từ rào cản thương mại. Do đó, tôi
chọn đề tài “Phân tích tác động của rào cản thương mại trong vấn đề xuất khẩu thanh long ở
Việt Nam” để phân tích những khía cạnh, chỉ ra cơ hội, đề ra giải pháp phát triển cho việc
xuất khẩu thanh long hiện nay.
Từ khóa: Xuất khẩu thanh long, tác động rào cản thương mại, Việt Nam.
1
1. Ý nghĩa nghiên cứu
Ngành xuất khẩu thanh long Việt Nam đang dần trở
thành một trong những ngành xuất khẩu chủ lực, đem
lại nguồn thu nhập to lớn cho quốc gia. Bên cạnh
những thuận lợi, tiềm năng, thì những khó khăn, trở
ngại từ thương mại là điều không thể tránh khỏi. Bài
nghiên cứu này mang đến cái nhìn từ tổng quan đến
chi tiết về vấn đề xuất khẩu thanh long, đồng thời đề
ra giải pháp tháo gỡ khó khăn từ rào cản thương mại,
song song đó, chỉ ra và phát huy những thế mạnh để
thanh long có thể xuất khẩu sang các thị trường tiềm năng, đóng góp to lớn vào kim ngạch
xuất khẩu của nước ta.
2. Khung lý thuyết Kinh tế quốc tế
Quy luật lợi thế so sánh (The law of comparative advantage)
Quy luật lợi thế so sánh được đề cập đến trong cuốn sách “Principles of Political Economy
and Taxtion” được xuất bản năm 1917 của Ricardo. Đây là một trong những quy luật trọng
yếu của Kinh tế học nói chung và Kinh tế quốc tế nói riêng, đề cập đến khả năng sản xuất của
một sản phẩm với chi phí thấp hơn so với sản xuất các sản phẩm khác. Quy luật này cũng làm
cho vấn đề nghiên cứu trở nên đơn giản và trực tiếp hơn bằng việc được xây dựng trên một số
giả thiết.
Lý thuyết chi phí cơ hội Haberler (Haberler's Opportunity Cost Theory)
Năm 1936, Haberler đã giải thích quy luật lợi thế so sánh bằng cách dựa trên lý thuyết của
chi phí cơ hội, thay vì giải thích quy luật lợi thế so sánh dựa trên việc tính giá trị bằng lao
động như Ricardo đã vận dụng. Đây cũng được xem như là một bước phát triển của quy luật
lợi thế so sánh của Ricardo.
Chính sách thương mại (Trade policy)
“Chính sách thương mại là chính sách của chính phủ được hoạch định để tác động vào hoạt
động thương mại, chẳng hạn thuế quan và hạn ngạch. Mục tiêu của chính sách thương mại là
điều tiết hoạt động xuất, nhập khẩu nhằm đạt được mục tiêu kinh tế vĩ mô.”
2
Các rào cản còn lại sau hội nhập kinh tế quốc tế gồm:
−
Thuế quan xuất nhập khẩu
−
Hạn ngạch bắt nguồn từ các hàng rào phi thuế quan.
−
Các rào cản kỹ thuật về vệ sinh - an toàn thực phẩm, quy tắc nhãn mác, tiêu chuẩn sản
phẩm, giấy phép, giấy chứng nhận xuất xứ.
−
Trợ cấp xuất khẩu bao gồm: Trợ cấp được phép liên quan đến biến đổi gen – giống cây
trồng, nghiên cứu - phát triển, bảo quản nông sản sau thu hoạch, và trợ cấp không được
phép là các khoản trợ cấp trực tiếp dẫn đến giảm giá xuất khẩu dưới chi phí sản xuất ở
nước xuất khẩu.
E) Lý do và tầm quan trọng của ngành thanh long đối với Việt Nam
Trong những năm qua, việc xuất khẩu thanh long tuy đang trên đà ổn định và phát triển
nhưng vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Việc tìm hiểu, phân tích các lợi thế và trở ngại của
thương mại trong việc xuất khẩu thanh long, từ đó đề ra giải pháp khắc phục là việc làm cần
thiết. Thanh long Việt Nam đã và đang dần trở thành một trong những ngành công nghiệp
quan trọng, là mặt hàng xuất khẩu chủ lực của trái cây Việt Nam, tạo ra hàng ngàn việc làm
cho người dân, đóng góp vào kim ngạch xuất khẩu rau quả của nước ta.
3. Ngành công nghiệp xuất khẩu khoai lang Việt Nam trước rào cản hội nhập kinh tế Phân tích ngành
3.1. Ngành thanh long ở Việt Nam
Thanh long (Dragon fruit) có nguồn gốc từ Mexico, Trung và Nam Mỹ, được người Pháp du
nhập vào Việt Nam từ thế kỷ 19, trồng rải rác trong sân vườn, chỉ bắt đầu từ thập niên 1980
mới được trồng và sản xuất thương mại. Việt Nam là nước có diện tích và sản lượng thanh
long lớn nhất châu Á và cũng là nước xuất khẩu thanh long hàng đầu thế giới. Mặc dù thanh
long hiện đang được trồng ở khắp các tỉnh thành, nhưng tại các tỉnh như Bình Thuận, Long
An và Tiền Giang,… đã phát triển mạnh thành các vùng chuyên canh với quy mô lớn. Thanh
long Việt Nam đã chiếm thị phần xuất khẩu đáng kể trong các thị trường ở khu vực Châu Á,
Châu Âu và Mỹ thời gian qua và thường nằm trong nhóm sản phẩm xuất khẩu tỷ đô.
Hiện nay, nhu cầu tiêu thụ thanh long Việt Nam tại các thị trường nước ngoài vẫn tiếp tục
đang tăng tên, các nhà nhà nhập khẩu ngày càng quan tâm đến chất lượng từ thanh long của
3
Việt Nam. Tuy nhiên, thanh long Việt Nam vẫn còn đang phải đối mặt và vượt qua những
khó khăn trên con đường xuất khẩu, điển hình là những rào cản thương mại đang cần phải tìm
ra những giải pháp khắc phục. Nếu tìm ra được những giải pháp, cơ hội, đa dạng hóa thị
trường xuất khẩu, thanh long Việt Nam sẽ đem lại lợi ích, thu nhập to lớn cho nước nhà, góp
phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, đóng góp vào kim ngạch xuất khẩu cũng
như thúc đẩy tăng trưởng GDP của cả nước.
3.2. Biến động và phát triển của ngành thanh long Việt Nam
Diện tích trồng thanh long ở Việt Nam tăng khá nhanh từ 5.512 ha năm 2000 lên đến 35.665
ha, với tổng sản lượng đạt khoảng 614,35 nghìn tấn vào năm 2014. Năm 2015, diện tích trồng
mới gần 5.000 ha, sản lượng đạt khoảng 686,2 nghìn tấn. Năm 2017, sản lượng thanh long
đạt 952,8 nghìn tấn, tăng 14,2% so với năm 2016.
Trong năm 2018, kim ngạch xuất khẩu của thanh long ước tính đạt 1,2 tỷ USD, chiếm tỷ
trọng 44% kim ngạch xuất khẩu trái cây của Việt Nam. Riêng tháng 10/2018, kim ngạch xuất
khẩu thanh long đạt 116,8 triệu USD, tăng 64,1% so với tháng trước và tăng 10,6% so với
tháng 10/2017.
Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), Trung Quốc là thị trường tiêu thụ lớn nhất của
thanh long Việt Nam. Trong tháng 11/2020, ước tính xuất khẩu thanh long các loại của Việt
Nam đạt 82 triệu USD, giảm gần 9% so với tháng 11/2019. Tính chung trong 11 tháng năm
2020, xuất khẩu thanh long các loại ước đạt 1,08 tỷ USD, giảm 10,2% so với cùng kỳ năm
trước. Như vậy, thanh long xuất khẩu sang Trung Quốc chiếm tới 92,3% tổng trị giá xuất
khẩu thanh long.
Tính đến năm 2020, Trung Quốc vẫn đang là thị trường nhập khẩu thanh long Việt Nam đứng
đầu, tiếp theo đó là thị trường Mỹ.
Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, năm 2021, với kim ngạch đạt hơn 1,04 tỷ USD,
thanh long tiếp tục là mặt hàng xuất khẩu chủ lực của trái cây Việt Nam, chiếm tỷ trọng
29,4% tổng kim ngạch xuất khẩu rau quả cả nước.
Nhu cầu tiêu thụ thanh long ở các thị trường quốc tế vẫn đang ngày một tăng lên, trong đó, do
đòi hỏi tiêu chuẩn cao, Australia và New Zealand được đánh giá là những thị trường tiềm
năng. Ngày 24/8/2017, Australia đã chính thức công bố cho phép nhập khẩu thanh long Việt
Nam. Theo thông tin từ Thương vụ Việt Nam tại Australia, ở những tháng đầu năm 2022, vài
4
chục tấn thanh long nhãn hiệu Rồng Đỏ đã được công ty 4wayfresh nhập khẩu đã được đến
và ra mắt thị trường tại 2 bang Tây và Nam Australia.
Trước đó, năm 2014, thanh long đã được cấp phép nhập khẩu tại New Zealand, và được Đại
sứ đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại New Zealand Nguyễn Văn Trung cho biết, thanh long
là loại quả xuất khẩu thành công nhất của Việt Nam vào nước này bởi mức tăng trưởng liên
tục từ năm 2014 đến nay. Cụ thể, năm 2020, với mức tăng trưởng kim ngạch ấn tượng, đạt
gần 678.000 NZD, tăng 76% so với năm 2019. Đến năm 2021, kim ngạch xuất khẩu thanh
long vào New Zealand giảm xuống chỉ còn 336.000 NZD, chủ yếu do giá cước vận chuyển
tăng quá cao và khan hiếm tàu biển.
Ngoài ra, Việt Nam còn xuất khẩu thanh long sang thị trường ASEAN, Đài Loan, Hong Kong,
Thái Lan, Indonesia, Nhật Bản,…
Song, bên cạnh đó, để thanh long có thể xuất khẩu và chiếm lĩnh tốt thị trường nước ngoài,
Việt Nam vẫn còn đã và đang phải đối mặt với các rào cản thương mại:
−
Chính sách phi thuế quan:
Các rào cản kỹ thuật:
Theo Cục Bảo vệ thực vật, một trong những rào cản lớn nhất trong việc xuất khẩu thanh long
là vấn đề rào cản về kiểm dịch và an toàn vệ sinh thực phẩm, bởi do hệ thống kiểm tra, giám
sát tiêu chuẩn trong chất lượng sản phẩm còn yếu kém và lạc hậu. Những thị trường có mức
tiêu thụ thanh long sản lượng lớn tập trung và chú trọng yêu cầu vào kiểm dịch chất lượng, và
phần nhìn như thiết kế bao bì, truy xuất nguồn gốc.
Lâu nay, Trung Quốc là thị trường nhập khẩu thanh long chiếm trị giá lớn nhất, tuy nhiên, từ
tháng 4 năm 2022, thanh long xuất sang nước này giảm mạnh khi đất nước tỷ dân tăng cường
kiểm soát với các biện pháp nghiêm ngặt để chống dịch, cùng với đó là siết chặt kiểm dịch
hàng hóa. Tuy xuất khẩu sang Trung Quốc với sản lượng lớn, nhưng phần lớn thanh long chủ
yếu được xuất khẩu bẳng con đường tiểu ngạch, tỷ lệ xuất khẩu chính ngạch còn rất thấp.
Nếu muốn xuất khẩu thanh long bằng đường chính ngạch thì phải đi qua nhiều trở ngại lớn
do phí vận chuyển bằng đường biển quá cao, thậm chí cao gấp 4 lần so với đường bộ. Việc
xuất khẩu thanh long sang Trung Quốc cũng phải tuân theo một hạn ngạch cụ thể. Bên cạnh
đó, thủ tục cấp mã số vùng trồng còn phức tạp, nhiều doanh nghiệp dùng chung một mã, do
đó dẫn đến nhiều rủi ro cho sản lượng lớn thanh long được xuất đi.
5
Những yêu cầu pháp lý mà sản phẩm thanh long phải tuân thủ là các tiêu chuẩn về mức dư
lượng tối đa cho phép (MRLs) thuốc bảo vệ thực vật và quy định về kiểm dịch thực vật của
các thị trường nhập khẩu. Ngoài ra, thị trường Châu Âu - một thị trường tiềm năng của thanh
long Việt cũng có các quy tắc riêng cùng với những tiêu chuẩn công bằng và bền vững.
3.3. Thách thức và cơ hội ngành thanh long Việt Nam do rào cản thương mại trong
ngắn và dài hạn
Thanh long Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức trên trường xuất khẩu như:
Rào cản kỹ thuật:
Việt Nam đã và đang trong quá trình đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, hướng đến những thị
trường tiềm năng. Tuy nhiên, một trong những khó khăn mà thanh long phải đối mặt chính là
rào cản kỹ thuật của các quốc gia ở những thị trường khó tính, những thị trường này yêu cầu
rất cao về những quy định tiêu chuẩn chất lượng, truy xuất nguồn gốc, các tiêu chuẩn vệ sinh,
an toàn trong khâu sản xuất, siết chặt về quản lý an toàn thực phầm, tăng cường kiểm dịch.
Tuy lâu nay Trung Quốc là thị trường tiêu thụ mạnh thanh long, song, trên thực tế, thanh long
xuất khẩu sang thị trường này chủ yếu qua con đường tiểu ngạch, lượng hàng xuất khẩu chính
ngạch vẫn còn rất khiêm tốn. Xuất khẩu tiểu ngạch tuy không yêu cầu khắt khe nhưng hình
thức này tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Thanh long cũng đang được tiêu thụ tại các thị trường khó tính như Nhật, Hàn, châu Âu,
Mỹ,… nơi có nhiều rào cản kỹ thuật mà người sản xuất buộc phải tuân thủ. Những quy định
kiểm dịch khắt khe, theo tiêu chuẩn cao đối với hoa quả nhập khẩu. Bên cạnh các quy định
chung về điều kiện trồng trọt, xử lý, nhãn mác,… thì thanh long muốn xuất khẩu sang các
nước này còn phải đảm bảo các quy định về kỹ thuật như lấy mẫu kiểm tra, xử lý dịch hại,
kiểm dịch và giấy chứng nhận, đảm bảo chất lượng sản phẩm sau thời gian vận chuyển dài.
Như đã đề cập, thanh long phải đáp ứng, tuân thủ những yêu cầu pháp lý mà sản phẩm là các
tiêu chuẩn về mức dư lượng tối đa cho phép (MRLs) thuốc bảo vệ thực vật và quy định về
kiểm dịch thực vật của các thị trường nhập khẩu. Tuy vậy, các quy định này ở các nước khác
nhau là khác nhau. Theo Cục Bảo vệ thực vật, trong 4 tháng đầu năm 2019, cơ quan chức
năng của Nhật đã kiểm tra và phát hiện nhiều lô nông sản của Việt Nam xuất khẩu nhiễm dư
lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt giới hạn cho phép. Điều này gây ảnh hưởng nghiêm trọng
đến uy tín nông sản Việt Nam.
6
Đối thủ cạnh tranh: Bên cạnh đó, thanh long cũng đanh đối mặt với các đối thủ đáng gờm từ
các nước và vùng lãnh thổ như Đài Loan (Trung Quốc), Thái Lan và Malaysia tại các thị
trường như ASEAN và Hồng Kông. Việc Trung Quốc trồng thanh long nhiều ngang ngửa
nước ta cũng là một thách thức lớn.
Đối diện với những thách thức, là những cánh cửa mở ra cơ hội cho thanh long Việt. Đây là
cơ hội để áp dụng những thành tựu, sáng kiến khoa học kỹ thuật vào sản xuất, gia tăng năng
suất; tập trung nhân lực, nguồn lực để sản xuất, tiêu thụ, vận chuyển, chế biến để phát huy lợi
thế so sánh sẵn có của thanh long (năng suất cao, giá tương đối, chi phí lao động thấp…); cân
bằng cung - cầu, không quá phụ thuộc vào thị trường truyền thống… .
“Tín hiệu đáng mừng là nhu cầu tiêu thụ thanh long Việt Nam tại các thị trường nước ngoài
vẫn tiếp tục tăng, khá nhiều nhà nhập khẩu nước ngoài quan tâm phát triển nguồn cung thanh
long chất lượng cao từ Việt Nam”. Thanh long đang được xem là “siêu trái cây” do lợi ích
sức khỏe mà loại quả này đem lại. Với những rào cản kỹ thuật, thách thức từ thương mại, thị
trường quốc tế, thanh long Việt Nam càng có thêm động lực để cải tiến, phát triển về mọi mặt,
kiểm tra chặt chẽ, đảm bảo thanh long đạt chuẩn trước khi đem ra xuất khẩu. Qua đó giúp
thúc đẩy sự phát triển, khẳng định vị trí, sức hút của loại quả này trên trường quốc tế.
3.4. Các giải pháp cụ thể cho các doanh nghiệp xuất khẩu trong ngành, các nhà hoạch
định chính sách
−
Triển khai hoạt động quảng bá thương hiệu, tăng cường xúc tiến thương mại.
Tìm ra những tiềm năng mới của thanh long trên trường xuất khẩu, đa dạng hoá sản phẩm giá
trị gia tăng được sản xuất, chế biến từ thanh long, đa dạng về bao bì, mẫu mã, nâng cao chất
lượng để phù hợp thị hiếu người tiêu dùng. Qua đó giảm sức ép mùa vụ, áp lực tiêu thụ trái
tươi, phát triển thị trường và thương hiệu sản phẩm.
Tăng cường quảng bá thương hiệu, đẩy mạnh tiếp thị, đưa thanh long đến với các thị trường
tiềm năng mới ở nước ngoài, đa dạng hóa thị trường tiêu thụ, giảm bớt phụ thuộc vào thị
trường Trung Quốc.
−
Duy trì thị trường xuất khẩu ổn định
Bộ Công Thương cần chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan để ứng phó với các
biện pháp phòng vệ thương mại, bảo hộ quá mức, gây khó khăn cho xuất khẩu của Việt Nam.
Bên cạnh đó là hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong khâu tổ chức hoạt động xuất khẩu. Doanh
7
nghiệp cũng cần chuẩn bị tốt nội lực để tận dụng cơ hội xuất khẩu thanh long sang các thị
trường tiềm năng.
−
Nâng cao năng lực cạnh tranh, kỹ năng kinh doanh.
Tổ chức các hội nghị, hội thảo, chương trình đào tạo, tập huấn, các lớp bồi dưỡng kiến thức
về sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, an toàn thực phẩm, hàng rào kỹ thuật
trong thương mại, sở hữu trí tuệ, chỉ dẫn địa lý, thương mại điện tử… góp phần giúp các
doanh nghiệp, nông dân nâng cao nhận thức về sản xuất “sạch”, an toàn vệ sinh thực phẩm,
hình thành các chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ để phát triển bền vững.
Cùng với đó là giúp doanh nghiệp cập nhật thông tin về tình hình thị trường, ngành hàng;
giao thương, chủ động tìm kiếm cơ hội hợp tác kinh doanh, phát triển thị trường, đẩy mạnh
xuất khẩu.
−
Nghiên cứu, ứng dụng khoa học - công nghệ, kỹ thuật cao, chuyển giao tiến bộ trong
nuôi trồng và sản xuất thanh long.
Tạo động lực, khuyến khích các nhà nghiên cứu tìm tòi các công nghệ tiên tiến để ứng dụng
vào nuôi trồng và sản xuất nhằm giảm chi phí, tăng hiệu quả, năng suất. Thay đổi và xây
dựng lộ trình để đẩy mạnh phát triển các mô hình, diện tích canh tác thanh long. Xây dựng
vùng chuyên canh, chuyển đổi sản xuất gắn với ứng dụng khoa học - công nghệ vào quá trình
thâm canh, đổi mới kỹ thuật gieo trồng, vun tưới, đảm bảo an toàn, nâng cao chất lượng và
truy xuất nguồn gốc theo hướng VietGAP, GlobalGAP…
−
Xây dựng và hoàn thiện thương hiệu với mục tiêu vệ sinh an toàn thực phẩm và bảo
vệ môi trường đặt lên hàng đầu.
Việc ứng dụng công nghệ cao vào nuôi trồng phải đảm bảo tiêu chuẩn và nâng cao chất lượng,
vệ sinh an toàn thực phẩm, vừa hiệu quả cao, vừa bảo vệ môi trường, đáp ứng các chỉ tiêu
"Rào cản kỹ thuật" nhằm phục vụ xuất khẩu. Tương tự, về bao bì sản phẩm, bên cạnh tiêu chí
đẹp, hút mắt thì khuyến khích nên sử dụng bao bì thân thiện với môi trường, giảm thiểu các
chất liệu khó phân hủy sinh học.
−
Tăng cường công tác giám sát, quản lý, kiểm tra chất lượng theo chuẩn quốc tế.
Giám sát định kỳ, kiểm tra đột xuất trong quá trình trồng thanh long, đảm bảo chất lượng
phải theo chuẩn quốc tế khi xuất khẩu. Khi thu hoạch, sơ chế, đóng gói, cũng phải thắt chặt
8
kiểm tra, giám sát, chú ý yếu tố an toàn thực phẩm, truy xuất về nguồn gốc, giảm thiểu rủi ro
trong hệ thống cung ứng, cập nhật kịp thời các yêu cầu của các nước sở tại, nâng cao khả
năng đáp ứng yêu cầu của thị trường xuất khẩu.
Kết luận
Bài nghiên cứu này giúp thấy được thanh long là một trong những mặt hàng trái cây xuất
khẩu chủ lực của Việt Nam và đang dần tìm ra chỗ đứng trên thị trường nước ngoài bằng
những giá trị và tiềm lực cùng với những cơ hội rộng mở. Tuy đạt được kim ngạch ấn tượng
và đang được đón nhận tại các thị trường tiềm năng, nhưng thanh long Việt vẫn còn đối mặt
với những khó khăn từ rào cản thương mại khi hội nhập kinh tế quốc tế, và việc tìm ra các
phương hướng, giải pháp cho những rào cản này phải được chú trọng.
Khuyến nghị các doanh nghiệp và các đơn vị có liên quan cần tăng cường công tác giám sát,
quản lý; nâng cao năng lực cạnh tranh, kỹ năng kinh doanh; ứng dụng công nghệ, kỹ thuật
cao, chuyển giao tiến bộ trong trồng và sản xuất thanh long; triển khai hoạt động quảng bá
thương hiệu, xúc tiến thương mại; hoàn thiện thương hiệu song song với mục tiêu bảo vệ môi
trường… Về phía nhà nước và ban ngành có liên quan: cần duy trì thị trường xuất khẩu ổn
định, hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong khâu tổ chức hoạt động xuất khẩu.
Nội dung nghiên cứu mở rộng sẽ tập trung vào nghiên cứu quy trình lai tạo ra giống thanh
long mới của Việt Nam, đảm bảo theo chuẩn GlobalGAP nhờ áp dụng thành tựu khoa học kỹ
thuật 4.0, nghiên cứu và mở rộng thêm thị trường tiêu thụ thanh long trên thế giới.
9
Tài liệu tham khảo
Hoàng Thị Chỉnh, Nguyễn Phú Tụ và Nguyễn Hữu Lộc. Giáo trình Kinh tế Quốc tế, Thành
phố Hồ Chí Minh: NXB Thống Kê, 2005.
Tổng cục Thống kê, Niên giám Thống kê các năm 2014; 2015; 2017; 2019; 2020; 2021.
Tổng cục Hải quan năm 2021.
Thiên Ngân (18/12/2020), Dân Việt, “Trung Quốc trồng thanh long nhiều ngang ngửa Việt
Nam, điều này có lo ngại gì?”
Thảo Nguyên (31/08/2021), Báo Quân đội nhân dân, “Cơ hội nào để quả thanh long Việt
Nam mở rộng thị phần trên thế giới?”
Đỗ Hương (06/01/2022), “Nhiều cơ hội xuất khẩu chính ngạch cho thanh long Việt Nam”
Việt Nga (19/05/2022), Báo Công thương, “Xuất khẩu thanh long vào Australia và New
Zealand: Khai thác cơ hội mới”
Nguyễn Minh (13/05/2022), Vietnamplus, “Thúc đẩy xuất khẩu thanh long sang thị trường
Australia và New Zealand”
Hà Anh (28/05/2022), Báo Nhân dân, “Thanh long Việt Nam tràn đầy cơ hội xuất khẩu”
Nam Anh (09/07/2022), Trí thức trẻ, “Sức hút của thanh long: Thế giới xem là "siêu trái cây",
Việt Nam là nhà xuất khẩu số 1”
10
- Xem thêm -
.PDF 
10 
1 
141 
