giáo trình kim loại vật liệu
§¹i häc ®μ n½ng -
Tr−êng §¹i häc kü thuËt
TS. §inh Minh DiÖm
Gi¸o tr×nh
Kim lo¹i thiÕt bÞ nhiÖt
§μ n½ng, 2003
§¹i häc ®μ n½ng -
Tr−êng §¹i häc kü thuËt
TS. §inh Minh DiÖm
Tãm t¾t bμi gi¶ng
PhÇn 2
§óc kim lo¹i
§μ n½ng, 2003
§¹i häc ®μ n½ng -
Tr−êng §¹i häc kü thuËt
TS. §inh Minh DiÖm
Tãm t¾t bμi gi¶ng
Ch−¬ng 4
Gia c«ng c¾t gät kim lo¹i
§μ n½ng, 2003
§¹i häc ®μ n½ng -
Tr−êng §¹i häc kü thuËt
TS. §inh Minh DiÖm
Tãm t¾t bμi gi¶ng
Kü thuËt c¬ khÝ
§μ n½ng, 2003
Ch−¬ng 1: vËt liÖu kim lo¹i
1.1. TÝnh chÊt cña kim lo¹i
1.1.1 TÝnh chÊt ho¸ häc
• Kim lo¹i lµ c¸c nguyªn tè ho¸ häc ë phÝa tr¸i b¶ng tuÇn hoµn Men®eleÐp.
• Kim lo¹i tham gia c¸c ph¶n øng víi ¸ kim;
• CÊu t¹o nguyªn tö: líp ®iÖn tö ngoµi cïng dÔ t¸ch khái h¹t nh©n trë thµnh ®iÖn
tö tù do vµ nguyªn tö trë thµnh ion d−¬ng.
• Ngoµi ra trong thùc tÕ chÕ t¹o c¸c chi tiÕt m¸y ta cÇn kÓ ®Õn tÝnh chÞu ¨n mßn,
tÝnh chÞu nhiÖt , tÝnh chÞu a xÝt, . . . cña kim lo¹i vµ hîp kim cña chóng.
1.1. 2 TÝnh chÊt vËt lý
• Kim lo¹i lµ vËt liÖu cã ¸nh kim;
• HÖ sè gi·n në nhiÖt kh¸c nhau;
• Cã tÝnh dÉn ®iÖn, dÉn nhiÖt tèt;
• Khèi l−îng riªng (γ) vµ nhiÖt ®é nãng ch¶y ( Tonc ) kh¸c nhau;
• Kim lo¹i cã cÊu tróc m¹ng tinh thÓ ;
1.1. 3 TÝnh c«ng nghÖ
Kim lo¹i cã ®é bÒn, ®é dÎo cao, cã kh¶ n¨ng gia c«ng nãng hoÆc gia c«ng
nguéi,... §Æc tr−ng cho tÝnh c«ng nghÖ cña vËt liÖu lµ : tÝnh ®óc, tÝnh rÌn, tÝnh hµn
vµ tÝnh gia c«ng c¾t gät vµ nhiÖt luyÖn (gia c«ng xö lý nhiÖt).
a. TÝnh ®óc
• TÝnh ch¶y lo·ng cao (nªn kh¶ n¨ng ®iÒn ®Çy lßng khu«n tèt);
• Cã tÝnh co ngãt khi kÕt tinh (®«ng ®Æc).
• TÝnh thiªn tÝch: Sù kh«ng ®ång nhÊt vÒ thµnh phÇn ho¸ häc cña kim lo¹i
trong vËt ®óc.
• TÝnh hoµ tan khÝ
b. TÝnh rÌn
Kh¶ n¨ng biÕn d¹ng vÜnh cöu cña kim lo¹i khi chÞu t¸c dông cña ngo¹i lùc
®Ó t¹o nªn h×nh d¸ng nhÊt ®Þnh mµ kh«ng bÞ ph¸ huû.
c. TÝnh hµn
Kh¶ n¨ng t¹o nªn mèi liªn kÕt kh«ng thÓ th¸o rêi ®−îc gäi lµ mèi hµn.
d. TÝnh c¾t gät
Kh¶ n¨ng cho phÐp gia c«ng trªn c¸c m¸y c¾t gät nh−: tiÖn, phay, bµo,
khoan, mµi ... TÝnh c¾t gät phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè .
VÝ dô : ThÐp Ýt c¸c bon dÔ c¾t gät h¬n thÐp c¸c bon cao;
Gang x¸m dÔ gia c«ng c¾t gät h¬n gang tr¾ng).
e. TÝnh NhiÖt luyÖn : Kh¶ n¨ng cho phÐp thay ®æi c¬ tÝnh vµ mét sè tÝnh chÊt cña
vËt liÖu nhê qu¸ tr×nh xö lý nhiÖt.
1. 2 Ph©n lo¹i vËt liÖu kim lo¹i (®¬n chÊt)
Theo mµu s¾c
Kim lo¹i ®en
Kim lo¹i mµu
: Fe; theo [12] cßn cã Co, Ni, Mn,... ( mµu ®en x¸m)
: Al, Cu, Pt, Au, ....
1
Theo nhiÖt ®é nãng ch¶y
Kim lo¹i khã ch¶y T nc
Kim lo¹i dÔ ch¶y
Kim lo¹i nhÑ
Kim lo¹i quý
Kim lo¹i phãng x¹
Kim lo¹i hiÕm
Cu
Ni
Fe
Ti
Pt
Zr
Cr
V
Nb
Mo
Ta
W
Zn
Sn
Bi
Pb
NhiÖt ®é
Khèi l−îng riªng
nãng ch¶y oC g/cm3
:
1083
8,93
:
1450
8,90
:
1539
7,87
:
1668
4,51
:
1769
21,45
:
1855
6,51
:
1875
7,19
:
1950
6,02
:
2468
8,57
:
2620
10,2
:
2996
16,65
:
3395
19,35
:
419
7,11
:
232
7,29
:
271,3
9,80
:
327
11,34
Be
:
1284
1,85
Mg :
650
1,74
Al
:
660
2,72
Au
:
1063
19,32
Ag
:
960
10,5
Pt
:
1769
21,45
U
:
1133
19,0
Ra (radi), Th (th«ry) Pu (plutoni), Co,...
La, Cs (Xªzi), Nd (Nª«dim), Pr (Prasc«®im) ...
1.3 kim lo¹i mμu :
Kim lo¹i mµu vµ hîp kim mµu lµ kim lo¹i mµ hÇu nh− kh«ng cã chøa s¾t. Kim
lo¹i mµu th−êng cã c¸c tÝnh chÊt ®Æc biÖt vµ −u viÖt h¬n kim lo¹i ®en : tÝnh dÎo cao, c¬
tÝnh kh¸ cao, cã kh¶ n¨ng chèng ¨n mßn, chèng mµi mßn, cã tÝnh dÉn ®iÖn, dÉn nhiÖt
tèt. C¸c kim lo¹i mµu th«ng dông lµ nh«m, ®ång, titan, manhª, thiÕc, vµng b¹c vµ c¸c
hîp kim cña chóng.
Kim lo¹i mµu cã thÓ ph©n lo¹i theo mét sè ®Æc ®iÓm sau :
1.3.1 Kim lo¹i nÆng (cã khèi l−îng riªng γ >= 5 g/ cm3)
g/ cm3
VÝ dô :
γ W = 19,35
γ cu = 8,94
g/ cm3
γ Ni = 8,92
g/ cm3
γ Sn = 7,30
g/ cm3
γ Zn = 7,14
g/ cm3
1.3.2 Nhãm kim lo¹i nhÑ γ <= 5 g/ cm3)
VÝ dô :
γ Ti = 4,51 g/ cm3
2
1.3.3
1.3.4
1.3.5
g/ cm3
γ Al = 2,70
γ Be = 1,85
g/ cm3
γ Mg = 1,74
g/ cm3
Nhãm kim lo¹i quý : Au, Ag, Pt vµ kim lo¹i thuéc nhãm platin
Kim lo¹i hiÕm : Titan (Ti), Ga, W, Li, Mo,
Kim lo¹i b¸n dÉn : Se len (Se), As, Si, Ge , ...
1.3.6 Nh«m vμ hîp kim nh«m
Nh«m thuéc nhãm kim lo¹i nhÑ (kim lo¹i bay) cã khèi l−îng riªng nhá (2,7
g/cm ), cã tÝnh dÉn ®iÖn dÉn nhiÖt tèt, cã kh¶ n¨ng chèng ¨n mßn cao vµ cã tû bÒn cao
vµ tÝnh dÎo cao.
Nh«m nguyªn chÊt : TCVN 1859-75 ký hiÖu :
TCVN
TC Liªn x«
Al 99,60 (99,60%Al)
A999 (99,999%Al)
...
Al 99,00 (99%Al)
A0
(99,00%Al)
Hîp kim cña nh«m :
Al - Mg
Al - Cu,
Al - Cu - Mg
(§ua - ra dïng lµm vµnh xe ®¹p,...)
Al - Cu - Li; Al - Mg - Li
(RÊt nhÑ dïng trong ngµnh hµng kh«ng)
Hîp kim nh«m cã 2 lo¹i : nh«m biÕn d¹ng vµ nh«m ®óc.
3
1.3.7 §ång vμ hîp kim cña ®ång
§ång nguyªn chÊt : TCVN 1659-75 ký hiÖu :
VN
Liªn x«
Cu99,99 ( 99,99%Cu)
M00 (99,99%Cu)
Cu99,90 (99,90%Cu)
M1 (99,90%Cu)
Hîp kim cña ®ång cã :
Br«ng (®ång thanh lµ hîp kim cña Cu víi Sn hoÆc c¸c nguyªn tè kh¸c trõ kÏm (Zn) :
TCVN
TCLX
BCuSn5P0,5
БpA5 5%Al
Lat«ng (®ång thau lµ hîp kim cña Cu + Zn)
LCuZn30 (Zn=30%)
л70 70%Cu cßn l¹i lµ Zn
Trªn ®©y lµ b¶ng ph©n lo¹i cã tÝnh t−¬ng ®èi. VÝ dô Li cã thÓ lµ kim lo¹i nhÑ
nh−ng còng cã thÓ lµ kim lo¹i b¸n dÉn. Nãi chung c¸c kim lo¹i b¸n dÉn lµ kim lo¹i
hiÕm.
Gi¸ c¶ so s¸nh t−¬ng ®èi
:
Fe
Au
Pt
Rh
=1
W = 75 lÇn
= 11.000 lÇn Ni = 17 lÇn
= 27.000 lÇn Ag = 290 lÇn
= 45.000 lÇn ( R« ®i)
1 . 4 C¬ tÝnh cña kim lo¹i
1. 4.1 §é bÒn
3
Lµ kh¶ n¨ng cña vËt liÖu chÞu t¸c dông cña ngo¹i lùc mµ kh«ng bÞ ph¸ huû.
§ã lµ tËp hîp c¸c ®Æc tr−ng c¬ häc ph¶n ¸nh søc chÞu ®ùng t¶i träng c¬ häc tÜnh
cña vËt liÖu. Chóng ®−îc x¸c ®Þnh b»ng øng suÊt cña t¶i träng g©y ra.
øng suÊt ®−îc ký hiÖu lµ σ; Giíi h¹n bÒn lµ øng suÊt cao nhÊt mµ mÉu chÞu
®ùng ®−îc tr−íc khi ph¸ huû vµ ®−îc ký hiÖu σB . Tuú theo d¹ng lùc t¸c dông mµ ta
cã
Cã c¸c kh¸i niÖm : ®é bÒn kÐo (σk) ; ®é bÒn uèn (σu) ; ®é bÒn nÐn (σn) ...
Giíi h¹n bÒn kÐo ®−îc tÝnh theo c«ng thøc :
σB = Pmax/ Fo;
T−¬ng tù ta cã thÓ tÝnh giíi h¹n bÒn uèn, giíi h¹n bÒn nÐn.
§¬n vÞ tÝnh lµ
:
N/mm2; KN/m2; MN/m2.
1 KG/mm2 = 9,8 . 106 Pa
BiÕn d¹ng ®µn håi lµ biÕn d¹ng mµ khi khö bá lùc t¸c dông nã vÉn trë vÒ
tr¹ng th¸i ban ®Çu víi h×nh d¹ng, kÝch th−íc kh«ng bÞ thay ®æi (tøc lµ ch−a x¶y ra
biÕn d¹ng dÎo hay l−îng biÕn d¹ng kh«ng ®¸ng kÓ kho¶ng 0,001 - 0,005 % ).
Giíi h¹n ch¶y quy −íc lµ σ0,2 - lµ øng suÊt t¹i thêi ®iÓm mµ mÉu bÞ biÕn d¹ng
d− lµ 0,2 % so víi chiÒu dµi ban ®Çu.
1. 4. 2 §Æc tr−ng cho tÝnh dÎo cña vËt liÖu :
• §é gi¶n dµi t−¬ng ®èi δ = [(l1 - lo) / lo] . 100 %
• §é co th¾t mÈu
ψk = [(Fo - F1) / Fo] . 100 %
Trong ®ã :
lo, l1 - ®é dµi cña mÉu thö tr−íc vµ sau khi kÐo (mm)
Fo, F1 - DiÖn tÝch tiÕt diÖn cña mÉu tr−íc vµ sau khi kÐo (mm2)
1. 4. 3 §é dai va ®Ëp
Lµ c«ng tiªu phÝ ®Ó ph¸ huû mét ®¬n vÞ diÖn tÝch tiÕt diÖn ngang khi cã lùc
t¸c dông ®ét ngét víi gia tèc lín.
ak = A / F ; KG.m/cm2 hay KJ/m2.
F - DiÖn tÝch tiÕt diÖn ngang t¹i vÞ trÝ c¾t r·nh;
A - C«ng sinh ra ®Ó ph¸ huû mÈu thö; ( KG.m)
S¬ ®å thö mÈu va ®Ëp nh− h×nh 1-1
L1
Lo
ho
h1
H×nh 1-1 S¬ ®å x¸c ®Þnh ®é dai va ®Ëp
A2 = m h1
A1 = m ho
Ak = A1 - A2 = m (ho - h1) ho = lo - l1
l1 = lo.Cosβ
m - Khèi l−îng con l¾c kg
1. 4. 4
§é cøng :
4
Lµ kh¶ n¨ng chèng l¹i biÕn d¹ng dÎo côc bé cña kim lo¹i vµ hîp kim d−íi
t¸c dông cña t¶i träng ngoµi. §é cøng ®Æc tr−ng cho tÝnh chÞu mµi mßn, kh¶ n¨ng
gia c«ng c¾t, kh¶ n¨ng mµi bãng cña vËt liÖu.
a. §é cøng Brinen ( HB)
§Çu ®o lµ mét viªn bi thÐp ®· nhiÖt luyÖn. DiÖn tÝch vÕt lâm cña bÒ mÆt viªn
bi t¸c dông lªn bÒ mÆt vËt liÖu ®Æc tr−ng cho ®é cøng cña vËt liÖu. DiÖn tÝch nµy
cµng nhá th× vËt liÖu cµng cøng vµ ng−îc l¹i.
HB ∼ P/S;(KG/mm2)
S - DiÖn tÝch bÒ mÆt chám cÇu (mm2) cã ®−êng kÝnh d (mm);
P
D
d
H×nh 1-2 H×nh d¸ng mòi ®©m khi ®o ®é cøng Brinel
P - Lùc t¸c dông lªn viªn bi KG;
D - §−êng kÝnh viªn bi (mm) ; d ®−êng kÝnh vÕt lâm (mm)
§−êng kÝnh viªn bi cã thÓ lµ: D = 10mm; 5mm; 2,5 mm; 2 mm vµ 1 mm
§é cøng Brinel ®−îc tÝnh theo c«ng thøc : HB = P/F
F - diÖn tÝch mÆt chám cÇu cña vÕt lâm viªn bi khi ®o (mm2)
πD 2 πD
2
2
F=
2
−
2
D −d
§é bÒn cña vËt liÖu cã thÓ tÝnh gÇn ®óng theo c«ng thøc [12]
§èi víi
σB = a . HB
thÐp :
a = 0,33 - 0,36;( HB ≈ 3σB )
®ång :
a = 0,48 - 0,53;
®ua ra :
a = 0,37;
HB =
P
P
=
π
D
S
.( D − D 2 − d 2 )
2
§èi víi thÐp vµ gang th× th−êng dïng : P = 3000 KG, D = 10mm
§¬n vÞ tÝnh : KG/mm2.
b . §é cøng Rokwell (Rèc ven) ( HRA, HRB, HRC)
H×nh nãn
H×nh 1-3 H×nh d¸ng mòi ®©m khi ®o ®é cøng Roocwell
Mòi ®©m ®−îc lµm b»ng kim c−¬ng cã d¹ng h×nh nãn, gãc ë ®Ønh lµ 120o,
Khi ®o HRA, HRC
b¸n kÝnh r = 0,2 mm,
Khi ®o HRB
b¸n kÝnh r ≈ 1,588 mm.
§é cøng tû lÖ víi chiÒu s©u lón cña mòi ®©m ( 1/h );
Tuú thuéc vµo lùc t¸c dông P ta cã 3 thang ®o ®é cøng øng víi c¸c t¶i träng P nh−
sau :
5
HRA: khi P = 60
HRB: khi P = 100
HRC: khi P = 150
KG
KG
KG
c . §é cøng VÝc - Ker (HV)
Mòi ®o b»ng kim c−¬ng d¹ng h×nh th¸p cã gãc ë gi÷a 2 mÆt ®èi xøng lµ
136o, ®¸y vu«ng, ®é cøng ®−îc ký hiÖu lµ
HV
Trong ®ã
= P/F = (2 P.Sin α/2)/d2
≈
1,8544 (P/d2)
P - Lùc t¸c dông lªn mòi ®o (KG) ;
d - ChiÒu dµi ®−êng chÐo vÕt lâm (mm)
H×nh th¸p
H×nh
®o ®é cøng Viker
Ghi chó: §é cøng
1-4
HRC
HB vµ HRB
HV
H×nh d¸ng mòi ®©m khi
- Th−êng dïng ®Ó ®o vËt cøng
- Th−êng dïng ®Ó ®o vËt mÒm
- Th−êng dïng ®Ó ®o vËt máng
d. §é cøng KNOOP (®o vËt liÖu dßn nh− gèm sø) [2] T606)
HK =
P
P
= 14,2. 2
F
L
B
L
H×nh 1-4 H×nh d¸ng mòi ®©m khi ®o ®é cøng Knoop
1 . 5 gang vμ c¸c øng dông cña nã
6
S¶n phÈm chñ yÕu cña luyÖn kim ®en lµ gang vµ thÐp . ThÐp chiÕm kho¶ng
90% vµ gang kho¶ng 10%. Trong c¸c lo¹i thÐp cã kho¶ng 90 % thÐp c¸c bon vµ 10
% thÐp hîp kim .
Gang Lµ hîp kim cña s¾t víi c¸c bon vµ 1 sè nguyªn tè kh¸c trong ®ã thµnh phÇn
c¸c bon : 2,14% < C < 6,67 %. Thùc tÕ trong gang th−êng cã c¸c nguyªn tè kh¸c
nh− : Si, Mn, ... P, S lµ c¸c t¹p chÊt .
1.5.1 §Æc ®iÓm chung cña gang
• Gang cã tÝnh ®óc tèt ( tÝnh ch¶y lo·ng cao, kh¶ n¨ng ®iÒn ®Çy khu«n
tèt);
• Gang cã kh¶ n¨ng gi¶m chÊn tèt, chÞu xung nhiÖt tèt, chÞu mµi mßn
trong ®iÒu kiÖn kh«ng b«i tr¬n ®Çy ®ñ.
• Gi¸ thµnh rÎ h¬n thÐp; v× thÕ gang ®−îc sö dông nhiÒu trong viÖc chÕ t¹o
m¸y vµ trong c«ng nghiÖp nãi chung.
• Gang cã tÝnh dßn nªn hÇu nh− kh«ng cã kh¶ n¨ng biÕn d¹ng, tÝnh bÒn
thÊp .
1.5.2 Ph©n lo¹i gang
Dùa vµo tr¹ng th¸i c¸c bon ë trong gang ng−êi ta chia ra:
a- Gang tr¾ng
C¸c bon ë tr¹ng th¸i liªn kÕt ë d¹ng Fe3C, mÆt g·y cã mµu s¸ng tr¾ng lµ mÇu
cña Fe3C. Gang tr¾ng th−êng chøa Ýt Si.
Gang tr¾ng cã ®é cøng lín (450 - 650 HB). §Ó t¨ng tÝnh chÞu mµi mßn cã va
®Ëp, tÝnh chÞu nhiÖt, gang tr¾ng ®−îc cho thªm c¸c nguyªn tè hîp kim : Cr, Mo, Ni
V× gang tr¾ng khã gia c«ng c¾t gät nªn nã Ýt ®−îc sö dông ®Ó chÕ t¹o c¸c chi
tiÕt m¸y, mµ phÇn lín dïng ®Ó luyÖn thÐp, hoÆc dïng nã ®Ó ñ ra gang dÏo dïng
trong ®óc c¸c chi tiÕt chÞu mµi mßn nh− bi nghiÒn xi m¨ng, ...
b- Gang x¸m
PhÇn lín hoÆc toµn bé c¸cbon ë tr¹ng th¸i tù do (grafit d¹ng tÊm); mÆt gÉy
cã mµu x¸m (mµu cña grafit). Gang x¸m cã ®é bÒn thÊp, tÝnh dÎo kÐm, nh−ng cã
®é bÒn nÐn tèt, cã kh¶ n¨ng tù b«i tr¬n khi lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn chÞu mµi mßn
kh«, cã tÝnh chÞu xung nhiÖt vµ tÝnh gi¶m chÊn tèt, gi¸ thµnh rÎ nªn ®−îc sö dông
rÊt réng r·i trong viÖc chÕ t¹o th©n m¸y, bÖ m¸y, c¸c chi tiÕt chÞu lùc kh«ng lín,
c¸c chi tiÕt cã tÝnh nghÖ thuËt,...
Gang x¸m ®−îc ký hiÖu lµ GX xx - yy
víi 2 chØ sè gåm : xx Gi¸ trÞ tèi thiÓu cña ®é bÒn kÐo
yy ®é bÒn uèn tèi thiÓu cña gang ( KG / mm2 ).
VÝ dô :
GX 12-28, GX15-32, GX 18-36, GX 21-40, GX 24-44,
GX 28-48, GX 32-52, GX 36-56,... )
Trong thùc tÕ ta hay dïng c¸c ký hiÖu theo tiªu chuÈn cña Liªn x« (ΓOCT : Cч) vµ
theo TCVN ®−îc ký hiÖu lµ : GX
Trong thùc tÕ do c¸c ®iÒu kiÖn nÊu luyÖn kh¸c nhau cã thÓ cã d¹ng gang
x¸m biÕn tr¾ng. Lo¹i gang nµy cã tæ chøc thay ®æi tõ ngoµi vµo trong: líp ngoµi
cïng lµ gang tr¾ng, líp trung gian lµ gang hoa r©m ( chøa ledeburÝt vµ grafÝt tù do)
vµ líp trong cïng lµ gang x¸m.
Gang x¸m biÕn tr¾ng th−êng ®−îc dïng ®Ó ®óc trôc c¸n, b¸nh xe gßng, c¸c
chi tiÕt cam, m¸ nghiÒn, ®Çu phun c¸t, ®Çu phun bi, ...
7
σ kÐo
Theo TCVN KG/mm2
GX 12 - 28
GX 15 - 32
GX 18 - 36
GX 21 - 40
GX 24 - 44
GX 28 - 48
GX 32 - 52
GX 35 - 56
GX 38 - 60
σ uèn
KG/mm2
12 (120 Mpa)28
15
32
18
36
21
40
24
44
28
48
32
52
35
56
38
60
δ
%
HB [12] trang 217
143 - 229
163 - 229
170 - 229
170 - 241
170 - 241
170 - 241
187 - 255
197 - 269
207 - 269
c . Gang bÒn cao (hay cßn gäi lµ gang cÇu)
PhÇn lín hoÆc toµn bé c¸c - bon ë tr¹ng th¸i tù do grafit cã d¹ng h×nh cÇu;
hîp kim lµm biÕn tÝnh gang lµ Mg hoÆc Ce (xezy) vµ c¸c nguyªn tè ®Êt hiÕm.
Ký hiÖu theo Liªn x«
: Bч
Ký hiÖu theo ViÖt nam
:GC vµ 2 chØ sè giíi h¹n bÒn kÐo vµ ®é d·n dµi t−¬ng
®èi cña gang δ5 (%) .
VÝ dô GC 40-10 : cã σK ≥ 400 MPa , δ5 ≥ 10 %
σK
σ Ch
δ
HB
2
2
KG/mm
%
KG/mm
GC 45 - 0
45
36
187 - 225
GC 50 - 1,5 50
38
1,5
187 - 255
GC 60 - 2
60
42
2,0
197 - 269
GC 45 - 5
45
33
5,0
170 - 207
GC 40 -10
40
30
10,0
156 - 197
d. Gang dÎo (cßn gäi lµ gang rÌn)
§−îc chÕ t¹o tõ gang tr¾ng ( b»ng c¸ch ®em ñ gang tr¾ng, lóc ®ã c¸cbon
trong gang tr¾ng sÏ chuyÔn sang d¹ng b«ng ) cã ®é bÒn cao vµ cã tÝnh chÞu mµi
mßn tèt, cã tÝnh dÎo t−¬ng ®èi tèt nªn cã thÓ gia c«ng b»ng ¸p lùc.
Ký hiÖu theo Liªn x«
: Kч
Ký hiÖu ViÖt nam: GZ + chØ sè giíi h¹n bÒn tèi thiÓu + ®é d·n dµi t−¬ng ®èi ( %)
Do gi¸ thµnh ®¾t nªn gang dÏo th−êng ®−îc dïng ®Ó chÕ t¹o c¸c chi tiÕt
nhá, thµnh máng, chÞu va ®Ëp trong c«ng nghiÖp ( guèc h·m xe löa, «t«, m¸y kÐo,
m¸y dÖt, m¸y n«ng nghiÖp, ...
Thµnh phÇn gang rÌn :
C 2,4 - 2,8 Mn ≤ 1 %
S ≤ 0,2 % Si 0,8 - 1,4 P ≤ 0,2%
C¬ tÝnh cña gang rÌn :
σ kÐo KG/mm2
GZ 30 - 6
30
GZ 38 - 8
38
GZ 35 - 10 35
GZ 37 - 12 37
GZ 45 - 6
45
δ %
6.0
8.0
10.0
12.0
6
HB
163
149
241
8
GZ 50 - 4
GZ 60 - 3
GZ 60 - 2
50
4
241
60
3
269
60
2
e. Gang biÕn tÝnh
§−îc chÕ t¹o tõ gang x¸m b»ng c¸ch cho c¸c chÊt biÕn tÝnh vµo nh−: Si, Al,
Ca, Fe-Si, Ca-Si,...
øng dông gang biÕn tÝnh: ®óc c¸c chi tiÕt cã thµnh máng vµ phøc t¹p.
f. Gang giun
Lµ gang cã grafÝt d¹ng giun,. §©y lµ d¹ng trung gian gi÷a grafÝt d¹ng tÊm vµ
d¹ng cÇu. Lo¹i gang nµy ®−îc chÕ t¹o b»ng c¸ch biÕn tÝnh gang láng b»ng phèi hîp
c¸c nguyªn tè cÇu ho¸ grafÝt nh− Mg, Ce vµ c¸c nguyªn tè ®Êt hiÕm víi c¸c nguyªn
tè khö cÇu nh− Ti, Al. §Ó chèng khuynh h−íng t¹o xªmentÝt tù do khi kÕt tinh,
gang láng ®−îc biÕn tÝnh lÇn 2 b»ng c¸c chÊt grafÝt ho¸ nh− FeSi, CaSi, ...
TÝnh chÊt cña gang giun n»m gi÷a gang x¸m vµ gang cÇu, nh−ng c¬ tÝnh gÇn
gièng gang cÇu, cßn lý tÝnh vµ tÝnh ®óc th× gÇn gièng gang x¸m.
g . C¸c lo¹i gang ®Æc biÖt kh¸c
Gang chÞu ¨n mßn
Lµ mét lo¹i gang hîp kim cao. C¸c nguyªn tè hîp kim cã thÓ lµ : Si, Cr, Ni .
Chóng cã c¸c lo¹i gang sau :
Gang silic cao
( Si = 12 - 17 % cã thÓ chÞu ®−îc m«i tr−êng HNO3, H2SO4, H3PO4 .
Khi cho thªm Si ≈ 17 %, Mo ≈ 3,5 - 4 % th× gang cã thÓ lµm viÖc ®−îc
trong HCl víi mäi nång ®é.
Gang Cr«m cao
(1,0 - 2,2 % C; 0,5 - 2,5 % Si, 0,3 - 1,0 % Mn, 20 - 26 % Cr )
Cã c¬ tÝnh kh¸ cao, ®é cøng cao nªn khã gia c«ng c¬; lµm viÖc tèt trong
HNO3, H3PO4, trong dung dÞch muèi vµ trong chÊt h÷u c¬ kh«ng hoµn nguyªn.
Gang ni ken cao
(1,8 - 3,0)%C; (1,0 - 2,75)%Si; (0,4 - 1,5)% Mn; 14 - 30% Ni)
Cã c¬ tÝnh kh¸, dÔ gia c«ng c¾t gät. Chóng lµm viÖc tèt trong H2SO4, HCl, trong a
xÝt cã tÝnh « xy ho¸ yÕu, vµ kiÒm ë ®iÒu kiÖn chÞu ¨n mßn, mµi mßn vµ chÞu nãng.
Gang chÞu nhiÖt Trong thµnh phÇn gang cã c¸c nguyªn tè hîp kim : Si, Cr, Al víi
mét hµm l−îng x¸c ®Þnh , ®ñ ®Ó t¹o ra trªn bÒ mÆt gang mét líp «xÝd bÒn sÝt chÆt ,
lµm cho gang kh«ng bÞ « xy ho¸.
C¸c lo¹i gang chÞu nhiÖt sau :
* Gang hîp kim silic Thµnh phÇn :1,6 - 2,5%C, 4-6% Si, 0,4 - 0,8%
Mn ) Cã thÓ lµm viÖc ë nhiÖt ®é 600 oC nÕu lµ gang x¸m; Cã thÓ lµm viÖc ë nhiÖt
®é 950 - 1000 oC nÕu lµ gang cÇu;
* Gang Cr«m cao
( 2,4-3,6% C, 12-18% Cr).
Lµm viÖc ë ®iÒu kiÖn chÞu mµi mßn vµ chÞu nhiÖt.
Gang chøa: (2,5-2,9)%C, (25-29)% Cr lµm viÖc ®−îc ë nhiÖt ®é 900 oC.
* Gang c¸c bon thÊp
(1-2%C, 25-29%Cr)
Lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn ¨n mßn vµ mµi mßn ®Õn nhiÖt ®é 1100 oC.
9
* Gang nh«m cao
chøa l−îng nh«m kho¶ng > 7 %Al
( 1,3 -1,7
%C, 1,3-1,6 %Si, 0,4-1,0 %Mn, 18-25 %Al) .
Lµm viÖc ®Õn nhiÖt ®é 900 oC.
1.6 ThÐp vμ c¸c øng dông cña nã
ThÐp lµ hîp kim cña s¾t víi c¸c bon vµ 1 sè nguyªn tè kh¸c trong ®ã thµnh
phÇn c¸c bon : C < 2,14%. Ngoµi ra cßn cã mét sè nguyªn tè kh¸c : Mn, Si,... c¸c
t¹p chÊt: S, P, O2, N2, H2
1.6.1 ThÐp c¸c bon th«ng dông
(hay cßn cã tªn gäi lµ thÐp c¸c bon chÊt l−îng th−êng). Chóng ®−îc chia thµnh 3
nhãm ( theo TCVN vµ tiªu chuÈn cña Liªn x« )
Nhãm A
- §¶m b¶o vÒ c¬ tÝnh cña thÐp;
Nhãm B
- §¶m b¶o vÒ thµnh phÇn ho¸ häc (cho phÐp hµn)
Nhãm C
- §¶m b¶o c¬ tÝnh & thµnh phÇn ho¸ häc, dïng cho c¸c kÕt cÊu
yªu cÇu vÒ chÊt l−îng cao nh− kÕt cÊu hµn;...
Ký hiÖu theo TCVN 1765 - 75
ThÐp c¸c bon : ( ý nghÜa cña ký hiÖu : CT - C c¸c bon, T- thÐp )
3 nhãm A, B, C
Ký hiÖu theo
%C
%Mn
TCVN 1675-75
Nhãm A CT31
CT33
CT34
CT38
CT42
CT51
CT61
T¹p chÊt
S
<0,23
0,06-0,12
0,09-0,15
0,14-0,22
0,18-0,27
0,28-0,37
0,38-49
22
24
26
28
31
P
TCLX
<0,07 <0,06
<0,045 <0,55
<0,45 <0,55
-/-/-/-/-/-/-/-/-
CT0
CT1
CT2
CT3
CT4
CT5
CT6
C¬ tÝnh cña thÐp nhãm A:
Ký hiÖu theo
TCVN 1675-75
CT31
CT33
CT34
CT38
CT42
CT51
CT61
σb
KG/mm2
32
32 - 40
34 - 42
38 - 47
42 - 52
50 - 62
60 - 72
σ ch
KG/mm2
22
24
26
28
31
δ5
Ký hiÖu theo TCLX
%
22
CT0
33
CT1
31
CT2
21 - 27
CT3
25
CT4
15 - 21
CT5
11 - 16
CT6
10
Nhãm B Cã thªm c¸c ch÷ c¸i B ®Ó chØ nhãm thÐp vµ c¸c ch÷ c¸i sau ®Ó chØ
ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt ra lo¹i thÐp ®ã :
M: S¶n xuÊt thÐp b»ng lß M¸c-Tanh
VÝ dô : MCT0, MCT1,
K: Lß chuyÓn , Б: Lß Besme
VÝ dô :
MCT33, MCT38, KCT34, KCT38
KΠ - ThÐp s«i ( thÐp kh«ng ®−îc khö « xy triÖt ®Ó) ký hiÖu ViÖt nam ( s)
ΠC - ThÐp nöa l¾ng, ký hiÖu ViÖt nam (n) «xy ch−a ®−îc khö mét c¸ch triÖt ®Ó.
C - ThÐp l¾ng ( l ) «xy ®−îc khö mét c¸ch triÖt ®Ó.
ThÐp nhãm C th× cã ch÷ C tr−íc : CCT31, CCT38,...
ThÐp c¸c bon cßn ®−îc ph©n lo¹i theo thµnh phÇn c¸c bon :
• C¸c bon thÊp
%C < 0,25;
• C¸c bon trung b×nh
%C = 0,26-0,45 %
• C¸c bon cao
%C > (0,46-0,75%).
1.6.2 ThÐp c¸c bon kÕt cÊu
Dïng ®Ó chÕ t¹o c¸c chi tiÕt m¸y. C¸c lo¹i thÐp nµy cã ®é bÒn cao h¬n.
Ký hiÖu t−¬ng tù Liªn x«, chØ thªm phÝa tr−íc ch÷ “ C ” ®Ó ph©n biÖt lµ thÐp
c¸c bon : C10, C20... C80, C85
M¸c thÐp
VN
C10
C20
C40
C45
C
Mn
Ký hiÖu theo Liªn x«
10
0,07 - 0,13
20
0,17 - 0,24
40
0,37 - 0,44
45
0,20 - 0,49
C¬ tÝnh cña mét sè thÐp trªn nh− sau :
M¸c thÐp
σ KG/mm2
10
40
15
43
20
47
40
58
45
61
Si
0,35-0,65
0,35-0,65
0,50-0,80
0,50-0,80
δ (% )
35
32
30
19
16
0,17-0,37
0,17-0,37
0,17-0,37
0,17-0,37
αo (Gãc uèn)
70
65
60
1.6.3 ThÐp x©y dùng ( ΓOCT 380-71 )
Dïng ®Ó chÕ t¹o c¸c kÕt cÊu x©y dùng, cÇu, èng dÉn dÇu, dÇm , nåi h¬i, c¸c
kÕt cÊu nµy th−êng chÕ t¹o b»ng ph−¬ng ph¸p hµn.
Thµnh phÇn : C < 0,22 - 0,25
nguyªn tè hîp kim gåm cã:
Mn, Si ...
VÝ dô: C¸c lo¹i thÐp th−êng sö dông [12] (trang 401)
CT38
C
0,2
Si
0,2
Mn
0,5
σb
45
σch
25
δ%
30
11
CT38 c
CT38 s
17MnSi
0,2
0,2
0,2
0,1
0,05
0,5
0,5
0,5
1,2
45
45
55
25
25
35
30
30
25
ThÐp x©y dùng dïng trong bª t«ng cèt thÐp: thÐp tr¬n, thÐp cã khÝa ( hay thÐp r»n).
TCVN 5709 - 93 ThÐp kÕt cÊu trong x©y dùng : XCT34, XCT38, XCT52, ...
C¸c ch÷ sè kÌm theo lµ giíi h¹n bÒn kÐo tèi thiÓu ( KG/mm2 ).
CT38, CT42 Dïng cho kÕt cÊu kh«ng yªu cÇu cao vÒ lùc;
CT51,CT61, Dïng cho kÕt cÊu cã yªu cÇu cao vÒ lùc; cïng víi c¸c thÐp: 25Γ2C
(25Mn2Si), 35ΓC (35MnSi), 45 C(45Si), ... [12](trang 403)
1.6.4 ThÐp c¸c bon dông cô
Yªu cÇu s¾c, chÞu mµi mßn cã ®é cøng > 60 HRC. øng dông ®Ó chÕ t¹o
dông cô c¾t gät, dông cô ®o, khu«n dËp vµ c¸c ®å nghÒ kh¸c ...
Thµnh phÇn ho¸ häc : Ký hiÖu theo TCVN vµ ΓOCT Liªn x«
Theo VN
LX
C
Mn
Cr
CD70
Y7
0,65-0,74
0,2 - 0,4
<0,15
CD80
Y8
0,75-0,84
0,15- 0,4
-/CD90
Y9
0,85-0,94
0,15- 0,35
-/CD100
Y10 0,95-1,04
-/-/CD110
Y11 1,05-1,14
-/-/CD120
Y12 1,15-1,24
-/-/CD130
Y13 1,25 - 1,35
-/Dông cô lÊy dÊu
:
CD100 - CD120
Cã ®é cøng 60 - 62 HRC
Dông cô c¾t
:
CD100 - CD120
§ôc s¾t
:
CD70
56 - 58
Bµn ren
:
CD10
59 - 61
Khu«n dËp nguéi:
:
CD80-CD100
60 - 62
1.6.5 ThÐp c¸c bon lß xo: Yªu cÇu ph¶i cã tÝnh ®µn håi
Thµnh phÇn thÐp vµ ký hiÖu theo TCVN vµ LX
VN LX
C
Mn
Si
ThÐp C65 65
0,62 - 0,70
0,5 - 0,8
0,17 - 0,37
C70 70
0,67 - 0,75
0,5 - 0,8
0,17 - 0,37
C75 75
0,72 - 0,80
0,5 - 0,8
0,17 - 0,37
65Mn 65Γ 0,62 - 0,80
0,9 - 1,2 (ThÐp lß xo hîp kim)
¶nh h−ëng cña t¹p chÊt ®Õn thÐp
Hµm l−îng c¸c nguyªn tè kho¶ng :
Mn - 0,80 % ,
P - 0,05 %,
Si
- 0,50 %,
S - 0,05 %
12
Mn
Cã t¸c dông khö «xy, khö FeO ( FeO lµ chÊt cã h¹i)
Mn + FeO ----> MnO + Fe
Mn t¨ng ®é bÒn cña thÐp
Si
Cã t¸c dông khö «xy
Si + FeO ---> SiO2 + Fe
NÕu SiO2 kh«ng tho¸t kÞp vµo xû th× thÐp sÏ ngËm xû lµm ¶nh h−ëng xÊu
®Õn c¬ tÝnh cña thÐp .
P:
Hµm l−îng P trong lß Besme
: %P 0,07 - 0,12 ≈ %P
trong gang.
Trong lß M¸cTanh
: %P 0,02 - 0,04
trong lß baz¬
Trong lß ®iÖn
: %P 0,02 %
NÕu hµm l−îng P t¨ng sÏ t¨ng sù dßn nguéi cho thÐp;
S: Hµm l−îng l−u huúnh S trong lß Besme
%S <= 0,06 %
Trong lß bad¬ M¸c-Tanh, hoÆc thÐp chÊt l−îng cao th× l−îng l−u huúnh cho
phÐp lµ : S <= 0,02 - 0,03 % Trong thÐp th−êng chøa : S = 0,03 - 0,04 %
- L−u huúnh kh«ng tan trong thÐp mµ nã cã thÓ kÕt hîp víi s¾t ®Ó t¹o nªn :
FeS (theo ph¶n øng S + Fe ==> FeS) ; cïng tinh [Fe - FeS] n»m ë biªn giíi h¹t
cã nhiÖt ®é nãng ch¶y 988 oC nªn sinh dßn nãng.
1.7 ThÐp hîp kim
ThÐp hîp kim lµ lo¹i thÐp cã chøa trong ®ã mét l−îng thµnh phÇn c¸c
nguyªn tè hîp kim thÝch hîp. C¸c nguyªn tè hîp kim cã thÓ lµ : Mn, Si, Cr. Ni, Ti,
Mo,... Hµm l−îng cña chóng ph¶i ®ñ ®Õn møc cã thÓ lµm thay ®æi c¬ tÝnh hoÆc mét
sè tÝnh chÊt kh¸c. D−íi c¸c møc yªu cÇu ®ã ng−êi ta chØ coi chóng nh− nh÷ng t¹p
chÊt cã trong thÐp.
ThÐp hîp kim cã c¬ tÝnh tèt, cã kh¶ n¨ng nhiÖt luyÖn tèt h¬n; cã thÓ cã c¸c
®Æc tÝnh ®Æc biÖt nh− chÞu ¨n mßn, chÞu mµi mßn, bÒn nhiÖt,...
1.7.1 Ký hiÖu c¸c nguyªn tè trong thÐp (theo tiªu chuÈn Liªn x«)
a.
Ký hiÖu
Tªn nguyªn tè
Ký hiÖu
theo LX«
VN
theo LX«
VN
H
Ni
Γ
Mn
ц
Ziconi
T
Ti
X
Cr
д
Cu
Б
Nb
C
Si
B
W
P
Bor
ю
Al
M
Mo
K
Co
A
N2
Φ
V
П
P
Ký hiÖu trong hîp kim mµu :
Ký hiÖu
Tªn nguyªn tè
Ký hiÖu
theo LX«
VN
theo LX«
A
Al
ц
Mг
Mg
Б
C
Sb (¨ngtimoan)
O
VN
Zn
Be
Sn
13
H
C
Mц
Ж
Φ
K
X
Ni
Pb
Mn
Fe
P
Si
Cr
¶nh h−ëng cña mét sè nguyªn tè hîp kim .
1. Cr«m : Cã t¸c dông t¨ng ®é cøng vµ t¨ng ®é bÒn cho thÐp; Cr cã lµm
t¨ng tÝnh dÎo chót Ýt nh−ng cã kh¶ n¨ng chèng ¨n mßn cao.
2. Niken t¨ng ®é chÞu ¨n mßn, t¨ng ®é bÒn, ®é dÎo vµ ®é dai va ®Ëp.
3. V«nfram (W) t¹o nªn c¸c bÝt cøng , lµm viÖc ë nhiÖt ®é cao.
4. M¨ng gan (Mn) t¨ng ®é cøng, ®é chÞu mµi mßn.
5. Silic (>1-1,5% ) sÏ lµm t¨ng ®é bÒn nh−ng tÝnh dÎo gi¶m,...
6. Molip®en (Mo) t¨ng tÝnh chÞu nhiÖt, bÒn nhiÖt, tÝnh ®µn håi
7. Coban t¨ng tÝnh chÞu nhiÖt, tõ tÝnh vµ ®é dai va ®Ëp.
§å thÞ biÓu diÔn c¸c ¶nh h−ëng hµm l−îng cña c¸c nguyªn tè hîp kim ®Õn
®é dai va ®Ëp ®−îc thÓ hiÖn trªn h×nh H 1-6
§é dai
va ®Ëp
Ni
25
Cr
20
Mn
15
10
Mo
5
W
Si
0
1
2
3
4
5
6
Thµnh phÇn
nguyªn tè hîp kim
H×nh 1-6 ¶nh h−ëng cña nguyªn tè hîp kim ®Õn ®é cøng
cña hîp kim ferrit [12] trang 350
14
§é dai
va ®Ëp
Ni
25
Cr
20
Mn
15
10
Mo
5
W
Si
0
1
2
3
4
5
6
Thµnh phÇn
nguyªn tè hîp kim
H×nh 1-7 ¶nh h−ëng cña nguyªn tè hîp kim ®Õn ®é dai va ®Ëp
cña ferrit [12] trang 350
1.7.2 Ph©n lo¹i thÐp hîp kim
Ph©n lo¹i theo thµnh phÇn hîp kim :
• ThÐp hîp kim thÊp cã tæng hµm l−îng c¸c nguyªn tè
<2,5%
• ThÐp hîp kim trung b×nh cã tæng hµm l−îng c¸c nguyªn tè : (2,5 - 10 )%
• ThÐp hîp kim cao cã tæng hµm l−îng c¸c nguyªn tè
> 10%%
Ph©n lo¹i theo thµnh phÇn ho¸ häc:
ThÐp mangan, thÐp Ni ken, thÐp cr«m, ; thÐp Ni - Cr;..
Ph©n lo¹i theo c«ng dông:
a . ThÐp vßng bi (thÐp æ l¨n) :
Yªu cÇu ph¶i cøng vµ chÞu mµi mßn.
C
Mn
Si
Cr
IIIX6 (LX)
1,05 - 1,15 0,2 - 0,4
0,17 - 0,37 0,4 - 0,7
(TCVN -OL100Cr0,6)
IIIX9
1,05 - 1,10
0,2 - 0,4
0,90 - 1,2
0,95 - 1,05
-/-
-/-
(TCVN -OL100Cr0,9)
IIIX15
1,3 - 1,65
(TCVN -OL100Cr1,5)
IIIX15CΓ
0,95 - 1,05 0,9 - 1,2 0,4 - 0,65
1,3 - 1,65
(TCVN -OL100Cr2SiMn)
b. ThÐp hîp kim dông cô
Cã c¸c lo¹i thÐp lµm dao c¾t, thÐp lµm khu«n dËp, thÐp æ l¨n,... Trong ®ã
ng−êi ta cßn chia ra dùa vµo tÝnh t«i cña chóng.
ThÐp dông cô cã tÝnh t«i thÊp: Dïng lµm ®ôc s¾t, bµn ren, khu«n ,...
X05
1,25 - 1,4
0,2 - 0,4
0,4 - 0,6
15
X06 1,05 - 1,14
0,4 - 0,7
65XΦ 0,6 - 0,7
0,3 - 0,6
85XΦ 0,8 - 0,9
0,3 - 0,6
ThÐp dông cô cã tÝnh t«i cao:
Nhãm
0,4 - 0,6
0,45 - 0,7
0,45 - 0,7
1
2
3
X
62HRC
9XC 62HRC
XΓCBΦ
XΓ
XBΓ
B1
62HRC
XB5
ThÐp giã : Dïng ®Ó chÕ t¹o dao trong gia c«ng c¾t gät.
P9
C
Cr
W
V
Mo
0,85- 0,95
3,5 - 4,4
8,5 - 10
2,0 - 2,6
1,0
12,0 - 13
1,5 - 1,9
0,5
17,0 - 18,5
1,0 - 1,4
1,0
Theo TCVN : 90W9Cr3V2
P12 0,80- 0,90
3,4 - 3,6
Theo TCVN : 85W12Cr3V2Mo
P18 0,7 - 0,8
3,8 - 4,4
Theo TCVN : 80W18Cr4VMo
1.8 hîp kim cøng
C¸c hîp kim cã thÓ ®−îc chÕ t¹o tõ bét kim lo¹i b»ng ph−¬ng ph¸p nÊu ch¶y
th«ng th−êng hoÆc kÕt hîp Ðp bét kim lo¹i víi thµnh phÇn c¸c nguyªn tè kh¸c : C,
Al2O3, C¸c bÝt kim lo¹i, Ni trit, borit, ...
Hîp kim cøng ®−îc chÕ t¹o b»ng ph−¬ng ph¸p Ðp vµ thiªu kÕt víi ¸p lùc vµ
nhiÖt ®é thÝch hîp.
Hîp kim cøng cã hai lo¹i : ®Æc vµ xèp ( cã læ rçng). Chóng th−êng ®−îc
øng dông ®Ó chÕ t¹o dông cô c¾t gät, vËt liÖu mò ®Ëy, vá bäc, ... NhiÖt ®é lµm viÖc
cã thÓ ®¹t 1000 - 2000 oC trong lóc thÐp c¸c bon dông cô, thÐp giã, ... chØ cã thÓ
lµm viÖc ®Õn nhiÖt ®é : 700 oC ...
Hîp kim cøng cã nhiÒu lo¹i : )
• Hîp kim cøng mét c¸c bÝt
WC
• Hîp kim cøng 2 c¸c bÝt
WC + TiC + Co
• Hîp kim cøng 3 c¸c bÝt
WC + TiC + TaC + Co
B¶ng 1-1 [2,12,16]
M¸c hîp kim
Ký hiÖu theo LX vµ
theo TCVN
Thµnh phÇn %
K¸c
bÝt W
C¸c bÝt
Tantan
C¸cbÝt
Titan
Co
Coban
σ
KG/mm2
γ ( g/cm3)
HRA
>=
3
110
15-15,3
91,0
Nhãm WC
BK3M
(WCCo3)
97
16
- Xem thêm -