Tài liệu Giáo án tự chọn vật lý 12 nâng cao

 Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 1 Chuû ñeà 1 : CHUYEÅN ÑOÄNG QUAY CUÛA VAÄT RAÉN (8 tieát) Tieát 1 - 2. CHUYEÅN ÑOÄNG QUAY CUÛA VAÄT RAÉN QUANH MOÄT TRUÏC COÁ ÑÒNH Tieát 1 Hoaït ñoäng 1 (15 phuùt): Tìm hieåu caùch xaùc ñònh vò trí cuûa vaät raén quanh moät truïc coá ñònh. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn I. Lyù thuyeát 1. Caùch xaùc ñònh vò trí cuûa vaät raén quay quanh moät truïc coá ñònh a) Ñaëc ñieåm cuûa chuyeån ñoäng quay cuûa vaät Veõ hình 1.3 a) raén quanh moät truïc Neâu caùc ñaëc ñieåm cuûa chuyeån + Moïi ñieåm cuûa vaät ñeàu vaïch nhöõng ñöôøng ñoäng quay cuûa vaät raén quanh troøn naèm trong caùc maët phaüng vuoâng goùc vôùi truïc quay vaø coù taâm naèm treân truïc. moät truïc. + Moïi ñieåm cuûa vaät chuyeån ñoäng treân ñöôøng troøn ñöôïc cuøng moät goùc trong cuøng Yeâu caàu hoïc sinh neâu ñaëc moät khoaûng thôøi gian. ñieåm cuûa chuyeån ñoäng quay. b) Caùch xaùc ñònh vò trí cuûa vaät raén trong Veõ hình 1.3 b) chuyeån ñoäng quay Ghi nhaän caùch xaùc ñònh vò trí + Choïn moät ñöôøng moác coá ñònh OM treân vaät cuûa vaät raén trong chuyeån ñoäng ñi qua truïc quay vaø vuoâng goùc vôùi truïc quay. quay. + Choïn truïc Ox naèm trong maët phaüng vuoâng goùc vôùi truïc quay vaø moät chieàu quay laøm Ghi nhaän khaùi nieäm toïa ñoä chieàu döông. Giôùi thieäu caùch xaùc ñònh vò goùc. Vò trí cuûa vaät ñöôïc xaùc ñònh baèng goùc  maø trí cuûa vaät chuyeån ñoäng quay ñöôøng moác laøm vôùi truïc Ox. Goùc  goïi laø toïa ñoä goùc cuûa vaät. Hoaït ñoäng 2 (10 phuùt) : Tìm hieåu toác ñoä goùc cuûa vaät raén quanh moät truïc coá ñònh. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn Nhaéc laïi khaùi nieäm vaän toác 2. Toác ñoä goùc Yeâu caàu hoïc sinh nhaéc laïi trung bình trong chuyeån ñoäng a) Toác ñoä goùc trung bình  khaùi nieäm vaän toác trung bình thaúng. tb = t Ghi nhaän khaùi nieäm toác ñoä vaø vaän toác töùc thôøi trong b) Toác ñoä goùc töùc thôøi goùc trung bình. chuyeån ñoäng thaúng.  Nhaéc laïi khaùi nieäm vaän toác Giôùi thieäu toác ñoä goùc trung  = lim = ’(t) t  0 t bình vaø toác ñoä goùc töùc thôøi töùc thôøi trong chuyeån ñoäng Ñôn vò cuûa toác ñoä goùc laø rad/s. thaúng. trong chuyeån ñoäng quay. Toác ñoä goùc coù theå döông hay aâm tuøy theo Ghi nhaän khaùi nieäm toác ñoä Yeâu caàu hoïc sinh neâu ñôn vò vaät quay theo chieàu döông hay ngöôïc laïi. goùc töùc thôøi. cuûa toác ñoä goùc. Hoaït ñoäng3 (10 phuùt) : Tìm hieåu gia toác goùc cuûa vaät raén quanh moät truïc coá ñònh. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn Y/c h/s nhaéc laïi khaùi nieäm Nhaéc laïi khaùi nieäm gia toác 3. Gia toác goùc gia toác trung bình, gia toác töùc trung bình trong chuyeån ñoäng a) Gia toác goùc trung bình  thôøi trong cñ thaúng. thaúng. tb = t Giôùi thieäu gia toác goùc trung Ghi nhaän khaùi nieäm gia toác b) Toác ñoä goùc töùc thôøi bình vaø gia toác goùc töùc thôøi goùc trung bình.  trong chuyeån ñoäng quay. Nhaéc laïi khaùi nieäm gia toác töùc  = lim = ’(t) t  0 t Yeâu caàu hoïc sinh neâu ñôn vò thôøi trong chuyeån ñoäng thaúng. Ñôn vò cuûa gia toác goùc laø rad/s2. cuûa gia toác goùc. Ghi nhaän khaùi nieäm gia toác Neáu choïn chieàu döông cuøng chieàu quay Giôùi thieäu giaù trò cuûa toác ñoä goùc töùc thôøi. vaø vaät chuyeån ñoäng quay bieán ñoåi ñeàu thì goùc vaø gia toác goùc trong Neâu ñôn vò cuûa gia toác goùc. chuyeån ñoäng quay bieán ñoåi Ghi nhaän giaù trò cuûa toác ñoä goùc  > 0,  = haèng soá vaø  > 0 khi vaät quay ñeàu khi choïn chieàu döông vaø gia toác goùc trong chuyeån nhanh daàn ñeàu coøn  < 0 khi vaät quay cuøng chieàu vôùi chieàu quay. ñoäng quay bieán ñoåi ñeàu. chaäm daàn ñeàu.  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 2 Hoaït ñoäng4 (10 phuùt) : Tìm hieåu caùc coâng thöùc cuûa chuyeån ñoäng quay bieán ñoåi ñeàu. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn 4. Caùc coâng thöùc cuûa chuyeån ñoäng quay bieán ñoåi ñeàu Nhaéc laïi caùc coâng thöùc cuûa  = haèng soá Yeâu caàu hoïc sinh nhaéc laïi caùc coâng thöùc cuûa chuyeån chuyeån ñoäng thaúng bieán ñoåi  = 0 + t ñeàu. 1 2 ñoäng thaúng bieán ñoåi ñeàu.  = 0 + 0t + t Giôùi thieäu caùc coâng thöùc cuûa Ghi nhaän caùc coâng thöùc cuûa 2 chuyeån ñoäng quay bieán ñoåi chuyeån ñoäng quay bieán ñoåi 2 - 02 = 2( - 0) ñeàu. ñeàu. Khi vaät quay ñeàu thì  = 0 Tieát 2 Hoaït ñoäng 5 (20 phuùt) : Gia toác cuûa moät ñieåm cuûa moät vaät raén trong chuyeån ñoäng quay khoâng ñeàu. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn 5. Gia toác cuûa moät ñieåm cuûa vaät raén trong chuyeån ñoäng quay khoâng ñeàu a) Khi vaät raén quay ñeàu Nhaéc laïi ñaëc ñieåm cuûa gia toác Moïi ñieåm cuûa vaät raén chuyeån ñoäng troøn Yeâu caàu hoïc sinh nhaéc laïi  ñaëc ñieåm cuûa veùc tô gia toác trong chuyeån ñoäng troøn ñeàu. ñeàu. v moãi ñieåm chæ thay ñoåi veà höôùng, trong chuyeån ñoäng troøn ñeàu.  khoâng thay ñoåi ñoä lôùn. a cuûa moãi ñieåm  Neâu bieåu thöùc tính ñoä lôùn cuûa Yeâu caàu hoïc sinh neâu bieåu gia toác höôùng taâm. thöùc tính ñoä lôùn cuûa gia toác höôùng taâm. Ghi nhaän ñaëc ñieåm cuûa veùc tô Giôùi thieäu ñaëc ñieåm cuûa veùc gia toác trong chuyeån ñoäng quay tô gia toác trong chuyeån ñoäng khoâng ñeàu. quay khoâng ñeàu. vuoâng goùc vôùi v vaø höôùng vaøo taâm cuûa ñöôøng troøn neân goïi laø gia toác höôùng taâm. v2 Gia toác höôùng taâm coù ñoä lôùn aht = . r b) Khi vaät raén quay khoâng ñeàu Moïi ñieåm cuûa vaät raén chuyeån ñoäng troøn  khoâng ñeàu. v thay ñoåi caû höôùng laãn ñoä lôùn.   a khoâng vuoâng goùc vôùi v maø laøm thaønh moät  goùc  vôùi v .  Ghi nhaän caùc thaønh phaàn cuûa Phaân tích a thaønh hai thaønh phaàn: Daãn daét ñeå caùc thaønh phaàn gia toác vaø bieåu thöùc tính ñoä lôùn  + Thaønh phaàn vuoâng goùc vôùi v : cuûa gia toác vaø bieåu thöùc tính cuûa gia toác trong chuyeån ñoäng v2 ñoä lôùn cuûa chuùng trong quay khoâng ñeàu. aht = = 2r r chuyeån ñoäng quay khoâng ñeàu.  Yeâu caàu hoïc sinh neâu bieåu Vieát bieåu thöùc tính ñoä lôùn cuûa thöùc tính ñoä lôùn cuûa gia toác gia toác trong chuyeån ñoäng quay trong chuyeån ñoäng quay khoâng ñeàu. khoâng ñeàu. Hoaït ñoäng 6 (20 phuùt) : Giaûi baøi taäp ví duï. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Tính toác ñoä goùc cuûa ñóa taïi Yeâu caàu hoïc sinh tính toác ñoä goùc cuûa ñóa taïi thôøi ñieåm t = thôøi ñieåm t = 18 giaây, goùc quay 18 giaây, goùc quay ñöôïc vaø soá ñöôïc vaø soá voøng quay ñöôïc sau 18s. voøng quay ñöôïc sau 18s. + Thaønh phaàn theo phöông cuûa v : v  (r )   r at = = r t t t    Toång a = a ht + at goïi laø gia toác cuûa moät ñieåm chuyeån ñoäng troøn khoâng ñeàu. Noäi dung cô baûn II. Baøi taäp ví duï Giaûi Choïn chieàu döông laø chieàu quay. a) Toác ñoä goùc cuûa ñóa taïi t = 18s laø:  = 0 + t = 0,35.18 = 6,3(rad/s) Goùc quay ñöôïc sau 18s laø: 1 2 1  = 0 + 0t + t = 0,35.182 = 2 2 56,7(rad) Soá voøng quay ñöôïc laø :  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 3 n=  2  56,7 = 9 (voøng) 2.3,14 Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu Vieát bieåu thöùc vaø suy ra ñeå b) Thôøi ñieåm ñeå ñóa döøng laïi Ta coù  = 0 + (t1 – t0) thöùc vaø suy ra ñeå tính thôøi tính thôøi ñieåm ñeå ñóa döøng laïi.   0 0  4,6 ñieåm ñeå ñóa döøng laïi. => t1 = + t0 = + 0 = 13(s)  0,35  Hoaït ñoäng 6 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Cho hoïc sinh toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc. Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø giaûi caùc baøi taäp trang 10, 11 saùch TCNC. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc trong baøi. Ghi caùc caâu hoûi vaø baøi taäp veà nhaø. Tieát 3 - 4. PHÖÔNG TRÌNH ÑOÄNG LÖÏC HOÏC CUÛA CHUYEÅN ÑOÄNG QUAY CUÛA VAÄT RAÉN QUANH MOÄT TRUÏC COÁ ÑÒNH Tieát 1. Hoaït ñoäng 1 (10 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ : Neâu caùc ñaëc ñieåm cuûa toác ñoä goùc, gia toác goùc vaø gia toác cuûa vaät raén quay ñeàu vaø quay bieán ñoåi ñeàu. Vieát caùc phöông trình cuûa vaät raén chuyeån ñoäng quay. Hoaït ñoäng 2 (15 phuùt) : Tìm hieåu moái lieân heä giöõa momen löïc vaø gia toác goùc. Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn I. Lyù thuyeátHoaït ñoäng cuûa giaùo vieân 1. Moái lieân heä giöõa momen löïc vaø gia toác goùc a) Xeùt quaû caàu nhoû khoái löôïng m quay treân ñöôøng troøn taâm O, baùn kính r Löïc Ft gaây ra cho vaät momen quay: M = Ft.r = m.at .r = m.r..r = m.r2. b) Xeùt ñóa phaüng coù nhieàu haït khoái löôïng mi quay quanh truïc coá ñònh Goïi ri laø khoaûng caùch töø haït khoái löôïng mi ñeán truïc quay ta coù 2 M = (mi.r i ) Ghi nhận khái niệm. Ghi nhận khái niệm. Vẽ hình 1.7 Giới thiệu khái niệm momem. Vẽ hình 1.8  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 4 Giới thiệu tổng đại số momen của các ngoại lực. Hoaït ñoäng 3 (20 phuùt) : Tìm hieåu momen quaùn tính cuûa vaät vaø phöông trình ñoäng löïc hoïc cuûa chuyeån ñoäng quay. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Noäi dung cô baûn Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh 2. Phöông trình ñoäng löïc hoïc cuûa chuyeån ñoäng quay. Momen quaùn tính a) Momen quaùn tính 2 Giới thiệu khái niệm momen Ghi nhận khái niệm. Ñaïi löôïng I = mi.r i ñaëc tröng cho möùc quán tính của vật. quaùn tính cuûa vaät trong chuyeån ñoäng quay goïi laø momen quaùn tính cuûa vaät. b) Phöông trình ñoäng löïc hoïc cuûa chuyeån ñoäng quay Giới thiệu phương trình động Ghi nhận phương trình. M = I lực học của chuyển động quay c) Momen quaùn tính cuûa moät soá vaät raén ñoàng chaát Giới thiệu momen quán tính Ghi nhaän momen quaùn tính * Vaät laø moät vaønh troøn hay moät hình truï của một số vật rắn đồng chất. cuûa vaønh troøn hay moät hình truï roång, coù khoái löôïng m, baùn kính R, coù truïc roång, coù khoái löôïng m, baùn quay laø truïc cuûa noù Yeâu caàu hoïc sinh xem hình kính R, coù truïc quay laø truïc cuûa I = mR2 1.9. noù. * Vaät laø moät ñóa troøn hay hình truï ñaëc, coù Yeâu caàu hoïc sinh xem hình Ghi nhaän momen quaùn tính khoái löôïng m, baùn kính R, coù truïc quay laø 1.10. cuûa ñóa troøn hay hình truï ñaëc, truïc cuûa noù khoái löôïng m, baùn kính R, coù 1 I= mR2 truïc quay laø truïc cuûa noù. 2 Yeâu caàu hoïc sinh xem hình Ghi nhaän momen quaùn tính * Vaät laø moät thanh maõnh coù ñoä daøi l, khoái 1.11. cuûa thanh maõnh coù ñoä daøi l, löôïng m vaø coù truïc quay laø ñöôøng trung tröïc khoái löôïng m vaø coù truïc quay cuûa thanh laø ñöôøng trung tröïc cuûa thanh. 1 I= ml2 12 Yeâu caàu hoïc sinh xem hình Ghi nhaän momen quaùn tính * Vaät laø moät thanh maõnh coù ñoä daøi l, khoái 1.12. cuûa thanh maõnh coù ñoä daøi l, löôïng m vaø coù truïc quay ñi qua moät ñaàu vaø khoái löôïng m vaø coù truïc quay vuoâng goùc vôùi thanh 1 2 ñi qua moät ñaàu vaø vuoâng goùc I= ml vôùi thanh. 3 Ghi nhaän momen quaùn tính * Vaät laø moät hình caàu ñaëc, khoái löôïng m, baùn Yeâu caàu hoïc sinh xem hình cuûa hình caàu ñaëc, khoái löôïng kính R vaø coù truïc quay ñi qua taâm 1.13. 2 m, baùn kính R vaø coù truïc quay I= mR2 ñi qua taâm. 5 Tieát 2. Hoaït ñoäng 4 (20 phuùt) : Giaûi baøi taäp ví duï. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn II. Baøi taäp ví duï Giaûi Choïn chieàu döông cho chuyeån ñoäng tònh Yeâu caàu hoïc sinh choïn chieàu Choïn chieàu döông ñeå vieát caùc döông ñeå vieát caùc phöông phöông trình ñoäng löïc hoïc cho tieán vaø chuyeån ñoäng quay nhö hình veõ. caùc vaät. Ta coù: trình ñoäng löïc hoïc. Vieát caùc phöông trình ñoäng T1 – m1g = m1a (1) Yeâu caàu hoïc sinh vieát caùc m2g – T2 = m2a (2) phöông trình ñoäng löïc hoïc löïc hoïc cho caùc vaät. (T2 – T1)R = I (3) cho caùc vaät. a = R (4)  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 5 Höôùng daãn ñeå hoïc sinh giaûi heä phöông trình. Giaûi heä phöông trình ñeå tìm a, T1 vaø T2. Giaûi ra ta ñöôïc : m2  m1 ) g 1 ; a= m2  m1  2 R m1 g (2m2 R 2  I ) T1 = R 2 (m2  m1 )  I ; m2 g (2m1 R 2  I ) T2 = 2 . R (m2  m1 )  I Hoaït ñoäng 5 (20 phuùt) : Giaûi caùc caâu traéc nghieäm trang 15. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn B. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 1: B Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn C. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 2: C Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn A. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 3: A Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn D. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 4: D Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn A. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 5: A Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn A. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 6: A Hoaït ñoäng 6 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Cho hoïc sinh toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc. Toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc trong baøi. Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø giaûi caùc baøi taäp 7, 8 trang Ghi caùc caâu hoûi vaø baøi taäp veà nhaø. 16 saùch TCNC. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 6 Tieát 5 - 6. ÑOÄNG NAÊNG CUÛA VAÄT RAÉN QUAY QUANH MOÄT TRUÏC COÁ ÑÒNH Tieát 1. Hoaït ñoäng 1 (10 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ : Vieát phöông trình ñoäng löïc hoïc cuûa vaät raén quay. Neâu bieåu thöùc tính momen quaùn tính cuûa moät soá vaät raén ñoàng chaát. Hoaït ñoäng 2 (15 phuùt) : Tìm hieåu ñoäng naêng cuûa moät vaät raén quay quanh moät truïc coá ñònh. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn I. Lyù thuyeát 1. Ñoäng naêng cuûa moät vaät raén quay quanh moät truïc coá ñònh a) Xeùt quaû caàu coù khoái löôïng m quay quanh Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu Vieát bieåu thöùc tính ñoäng naêng truïc caùch taâm cuûa noù moät khoaûng r 1 1 1 thöùc tính ñoäng naêng cuûa quaû cuûa quaû caàu. Ta coù: Wñ = mv2 = m(r)2 = mr22 2 2 2 Neâu moái lieân heä giöõa toác ñoä caàu. Vì mr2 = I laø momen quaùn tính quaùn tính cuûa Daãn daét ñeå ñöa ra bieåu thöùc daøi vaø toác ñoä goùc. tính ñoäng naêng cuûa quaû caàu Neâu momen quaùn tính cuûa quaû quaû caàu ñoái vôùi truïc quay neân 1 2 caàu quay quanh truïc caùch taâm chuyeån ñoäng quay. Wñ = I 2 cuûa noù moät khoaûng r. b) Xeùt vaät raén moûng, phaüng quay quanh truïc qua taâm ñoái xöùng vaø vuoâng goùc vôùi maët phaüng cuûa vaät 1 1 Ta coù : Wñ =  mivi2 =  mi(ri)2 2 2 Daãn daét ñeå ñöa ra coâng thöùc Ghi nhaän coâng thöùc. 1 1 2 tính ñoäng naêng cuûa vaät raén = miri2 = I 2 2 quay. 1 2 c) Coâng thöùc Wñ = I ñuùng cho taát caû caùc 2 vaät raén coù hình daïng baát kì. Hoaït ñoäng 3 (10 phuùt) : Tìm hieåu ñònh lí bieán thieân ñoäng naêng. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn 2. Ñònh lí bieán thieân ñoäng naêng Vieát bieåu thöùc dònh lí ñoäng Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu Ñoä bieán thieân ñoäng naêng cuûa moät vaät raén thöùc dònh lí ñoäng naêng aùp naêng aùp duïng cho chaát ñieåm. quay quanh moät truïc baèng coâng cuûa ngoaïi duïng cho chaát ñieåm. löïc taùc duïng leân vaät. 1 1 Giôùi thieäu ñònh lí ñoäng naêng Ghi nhaän ñònh lí ñoäng naêng aùp 2 Wñ = Wñ2 – Wñ1 = I 2 I 2 = A duïng cho vaät raén quay. 2 2 1 aùp duïng cho vaät raén quay. Hoaït ñoäng 4 (10 phuùt) : Tìm hieåu öùng duïng cuûa ñoäng naêng cuûa vaät raén quay. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn 3. ÖÙng duïng Yeâu caàu hoïc sinh tìm ví duï Tìm ví duï trong thöïc teá öùng Trong kó thuaät ngöôøi ta duøng baùnh ñaø ñeå tích trong thöïc teá öùng duïng ñoäng duïng ñoäng naêng quay. tröõ vaø cung caáp ñoäng naêng quay. naêng quay. Ví duï: Vôùi ñoäng cô ñoát trong 4 kì thì trong kì Giôùi thieäu coâng duïng cuûa Ghi nhaän coâng duïng cuûa baùnh sinh coâng, coâng naøy laøm taêng ñoäng naêng cuûa baùnh ñaø trong ñoäng cô ñoát ñaø trong ñoäng cô ñoát trong. baùnh ñaø. Trong ba kì kia, baùnh ñaø cung caáp trong. ñoäng naêng noù ñaõ döï tröû cho truïc khuyûu ñeå pit-toâng vöôït qua ñöôïc ñieåm cheát vaø ñoäng cô chaïy eâm. Tieát 2 Hoaït ñoäng 5 (30 phuùt) : Giaûi baøi taäp ví duï. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn II. Baøi taäp ví duï Giaûi Choï n moá c theá naê n g. Choï n moá c theá naê n g taïi maët ñaát. Yeâu caàu hoïc sinh choïn moác Theo ñònh luaät baûo toaøn cô naêng ta coù: theá naêng. Xaùc ñònh, theá naêng, ñoäng Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh,  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 7 theá naêng, ñoäng naêng cuûa caùc vaät luùc ñaàu. Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh theá naêng, ñoäng naêng cuûa caùc vaät luùc sau. Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu thöùc ñònh luaät baûo toaøn cô naêng vaø suy ra ñeå tính v. naêng cuûa caùc vaät luùc ñaàu. Xaùc ñònh theá naêng, ñoäng naêng cuûa caùc vaät luùc sau. Vieát bieåu thöùc ñònh luaät baûo toaøn cô naêng vaø suy ra, thay soá ñeå tính vaän toác v. 1 (m1 + m2)v2 + 2 1 = m1gh + (m1 + m2)v2 + 2 m2gh = m1gh + 1 2 1 2 I2 . 1 mR2. 2 v2 R2 2(m2  m1 ) gh m => v = m1  m2  2 2 2( 26,5  18).9,8.3 = 10,37 18  26,5  3,75 => v = 3,2(m/s) = Hoaït ñoäng 6 (10 phuùt) : Giaûi caùc caâu traéc nghieäm trang 19. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn D. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 1: D Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn A. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 2: A Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn C. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 3: C Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn D. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 4: D Hoaït ñoäng 7 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Cho hoïc sinh toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc. Toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc trong baøi. Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø giaûi caùc baøi taäp 5, 6, 7, 8 Ghi caùc caâu hoûi vaø baøi taäp veà nhaø. trang 19 saùch TCNC. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 8 Tieát 7 - 8. MOMEN ÑOÄNG LÖÔÏNG Tieát 1. Hoaït ñoäng 1 (5 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ : Phaùt bieåu vaø vieát bieåu thöùc ñònh lyù bieán thieân ñoäng naêng cuûa vaät raén quay quanh moät truïc coá ñònh. Hoaït ñoäng 2 (15 phuùt) : Tìm hieåu momen ñoäng löôïng. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn I. Lyù thuyeát 1. Momen ñoäng löôïng a) Daïng khaùc cuûa phöông trình ñoäng löïc hoïc Yeâu caàu hoïc sinh nhaéc laïi Nhaéc laïi phöông trình ñoäng löïc cuûa vaät raén quay Phöông trình M = I. coù theå vieát döôùi daïng: phöông trình ñoäng löïc hoïc cuûa hoïc cuûa vaät raén quay. d d dL vaät raén quay.  ( I )  M=I dt dt dt Daãn daét ñeå ñöa ra daïng khaùc Ghi nhaän phöông trình. v cuûa phöông trình. Vôùi L = I = mr2 = rmv r b) Ñònh nghóa Ñaïi löôïng baèng tích cuûa momen quaùn tính cuû a moät vaät vaø toác ñoä goùc cuûa noù trong Giôùi thieäu khaùi nieäm momen Ghi nhaân khaùi nieäm. chuyeån ñoäng quay quanh moät truïc ñöôïc goïi ñoäng löôïng. laø momen ñoäng löôïng cuûa vaät ñoái vôùi truïc ñoù. L = I Yeâu caàu hoïc sinh neâu ñôn vò Neâu ñôn vò cuûa moomen ñoäng Ñôn vò cuû a momen ñoäng löôïng laø kgm2/s. löôïng. cuûa moomen ñoäng löôïng. Hoaït ñoäng 3 (10 phuùt) : Tìm hieåu ñònh lí bieán thieân momen ñoäng löôïng. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn 2. Ñònh lí bieán thieân momen ñoäng löôïng   ( I ) L Daãn daét ñeå ñöa ra bieåu thöùc Ghi nhaän bieåu thöùc ñònh lí bieán   Ta coù: M = I ñònh lí bieán thieân momen thieân momen ñoäng löôïng. t t t ñoäng löôïng. => L = M.t Giôùi thieäu laø xung löôïng cuûa Ghi nhaän khaùi nieäm. M.t goïi laø xung löôïng cuûa momen löïc. momen löïc. Ñoä bieán thieân momen ñoäng löôïng cuûa moät Phaùt bieåu ñònh lí bieán thieân vaät raén trong moät khoaûng thôøi gian baèng toång Yeâu caàu hoïc sinh phaùt bieåu ñònh lí bieán thieân momen momen ñoäng löôïng. ñaïi soá caùc xung löôïng cuûa momen ngoaïi löïc ñoäng löôïng. taùc duïng leân vaät trong khoaûng thôøi gian ñoù. Hoaït ñoäng 4 (15 phuùt) : Tìm hieåu ñònh luaät baûo toaøn ñoäng löôïng. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn 3. Ñònh luaät baûo toaøn ñoäng löôïng a) Ñònh luaät Neáu toång caùc momen löïc taùc duïng leân moät Giôùi thieäu ñònh luaät baûo toaøn Ghi nhaän ñònh luaät. vaät (hay heä vaät) baèng 0 thì momen ñoäng ñoäng löôïng. löôïng cuûa vaät (hay heä vaät) ñöôïc baûo toaøn. I11 = I22 hay I = haèng soá b) Ví duï Ngöôøi ngoài treân gheá quay ñang giang hay Yeâu caàu hoïc sinh tìm ví duï Tìm ví duï minh hoïa cho ñònh minh hoïa cho ñònh luaät baûo luaät baûo toaøn ñoäng löôïng cho tay ra vaø ñang quay vôùi toác ñoä goác 1 thì khi toaøn ñoäng löôïng cho tröôøng tröôøng hôïp vaät quay. co tay laïi seõ quay vôùi toác ñoä goùc 2 > 1 vì hôïp vaät quay. momen quaùn tính luùc giang tay I 1 lôùn hôn momen quaùn tính I2 luùc co tay laïi. c) Chuù yù Giôùi thieäu tröôøng hôïp baûo Ghi nhaän tröôøng hôïp baûo toaøn Neáu toång ñaïi soá caùc momen löïc taùc duïng toaøn ñoäng löôïng trong moät ñoäng löôïng trong moät thôøi gian leân vaät (hay heä vaät) khaùc khoâng nhöng raát ngaén. thôøi gian raát ngaén. khoaûng thôøi gian taùc duïng t cuûa momen löïc nhoû ñeán möùc coù theå boû qua xung löôïng cuûa löïc M.t, thì ta coù theå coi momen ñoäng löôïng  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 9 cuûa vaät (hay heä vaät) laø baûo toaøn trong khoaûng thôøi gian ñoù. Tieát 2. Hoaït ñoäng 5 (25 phuùt) : Giaûi baøi taäp ví duï. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn II. Baøi taäp ví duï Giaûi Yeâu caàu hoïc sinh laäp luaän Laäp luaän ñeå aùp duïng ñònh luaät a) Theo ñònh luaät baûo toaøn ñoäng löôïng ta coù ñeå aùp duïng ñònh luaät baûo baûo toaøn ñoäng löôïng. I11 = I22 toaøn ñoäng löôïng. Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu Vieát bieåu thöùc ñònh luaät baûo 2 v1 mr 1 thöùc ñònh luaät baûo toaøn ñoäng toaøn ñoäng löôïng töø ñoù suy ra I 11 r1 = => 2 =  löôïng töø ñoù suy ra toác ñoä goùc toác ñoä goùc cuûa quaû caàu treân 2 I2 mr2 cuûa quaû caàu treân ñöôøng troøn ñöôøng troøn môùi. r1v1 0,4.0,8 môùi.  Yeâu caàu hoïc sinh tính toác ñoä goùc cuûa quaû caàu luùc ñaàu. Tính toác ñoä goùc cuûa quaû caàu luùc ñaàu. r22 0,25 2 = 5,12 (rad/s) b) Coâng cuûa löïc keùo daây v1 0,8  Ta coù: 1 = = 2 (ra/s) r1 0,4 AÙp duïng ñònh lí bieán thieân Yeâu caàu hoïc sinh aùp duïng ñònh lí bieán thieân momen momen ñoäng löôïng ñeå tính Theo ñònh lí bieán thieân momen ñoäng löôïng ñoäng löôïng ñeå tính coâng cuat coâng cuat löïc keùo daây. 1 1 2 2 A = Wñ = I2  2 I1 1 löïc keùo daây. 2 2 1 2 2 2 2 = m( r2  2  r1 1 ) 2 1 = .0,12(0,252.5,122 – 0.42.22) = 0,06 (J) 2 Hoaït ñoäng 6 (15 phuùt) : Giaûi caùc caâu hoûi traéc nghieäm. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn C Giaûi thích löïa choïn. Caâu 1 trang 23: C Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn C. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 2 trang 23: C Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn B. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 3 trang 23: B Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn A. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 4 trang 23: A Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn C. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 5 trang 24: C Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn D. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 6 trang 24: D Hoaït ñoäng 7 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Cho hoïc sinh toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc. Toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc trong baøi. Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø giaûi caùc baøi taäp 7, 8 trang Ghi caùc caâu hoûi vaø baøi taäp veà nhaø. 24 saùch TCNC. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 10 Chuû ñeà 2 : DAO ÑOÄNG CÔ (4 tieát) Tieát 9 - 10. BOÅ SUNG VEÀ CON LAÉC LOØ XO Tieát 1 Hoaït ñoäng 1 (5 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ : Neâu caáu taïo vaø hoaït ñoäng cuûa con laéc loø xo naèm ngang. Hoaït ñoäng 2 (10 phuùt) : Toøm hieåu caáu taïo vaø hoaït ñoäng cuûa con laéc loø xo treo thaúng ñöùng. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn I. Lyù thuyeát 1. Con laéc loø xo treo thaúng ñöùng Xem hình veõ. Goàm loø xo coù ñoä cöùng k, coù khoái löôïng Veõ hình 2.1 Neâu caáu taïo cuûa con laéc loø xo khoâng ñaùng keå, ñöôïc treo vaøo moät ñieåm coá Yeâu caàu hoïc sinh neâu treo thaúng ñöùng. ñònh, coøn vaät coù khoái löôïng m, ñöôïc moùc vaøo caáu taïo cuûa con laéc loø ñaàu döôùi cuûa loø xo. xo treo thaúng ñöùng. Moâ taû chuyeån ñoäng cuûa con Keùo vaät theo phöông thaúng ñöùng khoûi vò trí Yeâu caàu hoïc sinh moâ laéc khi kích thích cho con laéc caân baèng moät ñoaïn nhoû roài buoâng tay, ta taû chuyeån ñoäng cuûa dao ñoäng. thaáy con laéc dao ñoäng quanh vò trí caân baèng. con laéc. Hoaït ñoäng 3 (15 phuùt) : Khaûo saùt dao ñoäng cuûa con laéc loø xo thaúng ñöùng veà maët ñoäng löïc hoïc. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn Veõ hình 2.2. 2. Khaûo saùt dao ñoäng cuûa con laéc loø xo thaúng Yeâu ñöùng veà maët ñoäng löïc hoïc caàu hoïc a) Xaùc ñònh vò trí caân baèng Trong quaù trình dao ñoäng, vaät chòu taùc duïng sinh xaùc Xem hình veõ. ñònh caùc Xaùc ñònh caùc löïc taùc duïng cuûa troïng löïc  vaø löïc ñaøn hoài F cuûa loø xo. dh P löïc taùc leân vaät.    ÔÛ vò trí caân baèng ta coù: P + Fdh = 0 duïng Chieáu leân truïc Ox ta coù: leân vaät Xaùc ñiònh ñoä daõn cuûa loø xo mg – kl0 = 0 vaø xaùc ôû vò trí caân baèng. Vôùi l0 laø ñoä daõn cuûa loø xo ôû vò trí caân baèng. ñònh vò trí caân b) Xaùc ñònh hôïp löïc taùc duïng vaøo vaät    baèng cuûa vaät. ÔÛ vò trí coù toïa ñoä x ta coù: P + Fdh = m a Yeâu caàu hoïc sinh vieát Vieát phöông trinh ñoäng löïc Chieáu leân truïc Ox ta coù: phöông trinh ñoäng löïc hoïc hoïc döôùi daïng veùc tô. mg – k(l0 + x) = ma döôùi daïng veùc tô. k Yeâu caàu hoïc sinh chieáu leân Chieáu leân truïc Ox ñeå tìm => -kx = ma => a = x = - 2x m truïc Ox ñeå tìm phöông trình phöông trình ñoäng löïc hoïc Vaäy con laéc loø xo thaúng ñöùng dao ñoäng ñieàu ñoäng löïc hoïc döôùi daïng ñaïi döôùi daïng ñaïi soá. k soá. hoøa vôùi vôùi taàn soá goùc  = . m Yeâu caàu hoïc sinh keát luaän Keát luaän veà dao ñoäng ñieàu Hôïp löïc taùc duïng vaøo vaät laø löïc keùo veà, coù ñoä veà dao ñoäng ñieàu hoøa cuûa hoøa cuûa cong laéc loø xo treo lôùn tæ leä vôùi li ñoä: F = -kx. cong laéc loø xo treo thaúng thaúng ñöùng. ñöùng. Hoaït ñoäng 4 (15 phuùt) : Tìm hieåu phöông trình vaø ñoà thò cuûa dao ñoäng ñieàu hoøa. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn 3. Phöông trình vaø ñoà thò cuûa dao ñoäng ñieàu hoøa a) Phöông trình vi phaân cuûa dao ñoäng ñieàu hoøa a = x’’ = - 2x Giôùi thieäu phöông trình vi Ghi nhaän phöông trình vi phaân hay x’’ + - 2x = 0 cuûa dao ñoäng ñieàu hoøa. phaân cuûa dao ñoäng ñieàu hoøa. Yeâu caàu h/s neâu phöông trình Neâu phöông trình li ñoä cuûa dao b) Phöông trình cuûa dao ñoäng ñieàu hoøa x = Acos(t + ) ñoäng ñieàu hoøa. cuûa dao ñoäng ñieàu hoøa. c) Ñoà thò cuûa dao ñoäng ñieàu hoøa Vôùi  = 0 ta coù: Ghi nhaä n ñoà thò li ñoä – thôø i Giôùi thieäu ñoà thò li ñoä – thôøi Li ñoä: gian cuûa dao ñoäng ñieàu hoøa. gian cuûa dao ñoäng ñieàu hoøa.  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 11 Giôùi thieäu ñoà thò vaän toác – Ghi nhaän ñoà thò vaän toác – thôøi thôøi gian cuûa dao ñoäng ñieàu gian cuûa dao ñoäng ñieàu hoøa. hoøa. Vaän toác: Giôùi thieäu ñoà thò gia toác – Ghi nhaän ñoà thò gia toác – thôøi Gia toác: thôøi gian cuûa dao ñoäng ñieàu gian cuûa dao ñoäng ñieàu hoøa. hoøa. Yeâu caàu hoïc sinh döïa vaøo ñoà Döïa vaøo ñoà thò, nhaän xeùt veà thò, nhaän xeùt veà ñoä leäch pha ñoä leäch pha giöõa li ñoä, vaän toác giöõa x. v vaø a. vaø gia toác. Tieát 2 Hoaït ñoäng 5 (10 phuùt) : Tìm hieåu cô naêng cuûa con laéc loø xo treo thaúng ñöùng. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn 4. Cô naêng cuûa con laéc loø xo treo thaúng ñöùng a) Theá naêng Choïn goác theá naêng taïi vò trí caân baèng ta Yeâu caàu hoïc sinh choïn moác Choïn moác theá naêng vaø vieát theá naêng vaø vieát bieåu thöùc bieåu thöùc theá naêng cuûa con coù: 1 2 laéc. theá naêng cuûa con laéc. Wt = kx 2 Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu Vieát bieåu thöùc cô naêng cuûa b) Cô naêng thöùc cô naêng cuûa con laéc. 1 2 1 Giôùi thieäu söï baûo toaøn cô con laéc. W = W t + Wñ = kx + mv2 2 2 Ghi nhaän söï baûo toaøn cô naêng naêng cuûa con laéc. Khi khoâng coù ma saùt thì cô naêng cuûa con Giôùi thieäu ñoà thò bieåu dieãn cuûa con laéc. laé c ñöôïc baûo toaøn: söï phuï thuoäc cuûa theá naêng, Ghi nhaän ñoà thò bieåu dieãn söï 1 2 1 1 ñoäng naêng vaø cô naêng cuûa phuï thuoäc cuûa theá naêng, ñoäng W= kx + mv2 = kA2 = haèng soá 2 2 2 naêng vaø cô naêng cuûa con laéc con laéc vaøo li ñoä. vaøo li ñoä. Hoaït ñoäng 6 (30 phuùt) : Giaûi baøi taäp ví duï. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn II. Baøi taäp ví duï Baøi 1. Yeâu caàu hoïc sinh laäp vaø giaûi Laäp vaø giaûi heä phöông trình ñeå a) Ta coù: m1g = k(l1 – l0) heä phöông trình ñeå tìm chieàu tìm chieàu daøi ban ñaàu vaø ñoä (m1 + m2)g = 2m1g = k(l2 – l0) daøi ban ñaàu vaø ñoä cöùng cuûa loø cöùng cuûa loø xo. => l2 – l0 = 2(l1 – l0) xo. => l0 = 2l1 – l2 = 64 – 34 = 30 (cm) m1 g 0,15.9,8  k= = 73,5 (N/m) l1  l 0 0,32  0,3 Yeâu caàu hoïc sinh tính taàn soá goùc vaø chu kì cuûa dao ñoäng. Tính taàn soá goùc vaø chu kì cuûa dao ñoäng. Choïn truïc toïa ñoä, goác thôøi Yeâu caàu hoïc sinh choïn truïc gian. toïa ñoä, goác thôøi gian. Yeâu caàu hoïc sinh tìm bieân ñoä, pha ban ñaàu vaø vieát Tìm bieân ñoä, pha ban ñaàu vaø vieát phöông trình dao ñoäng. phöông trình dao ñoäng. Yeâu caàu hoïc sinh tính vaän toác cuûa vaät taïi vò trí coù li ñoä x = 1cm. k 73,5  = 22,1 (rad/s) m1 0,15 2 2.3,14  T= = 0,28 (s)  22,1 Choïn truïc toïa ñoä Ox thaúng ñöùng, chieàu döông töø treân xuoáng, goác O taïi vò trí caân baèng, ta coù: Khi t = 0 thì x0 = 2cm vaø v0 = 0 Do ñoù: A = 2cm vaø  = 0. Vaäy phöông trình dao ñoäng cuûa vaät laø: x = cos22,1t (cm) c) Ta coù: v =   A 2  x 2 b)  = = 22,1 2 2  12 = 38 (cm/s) Tính vaän toác cuûa vaät taïi vò trí coù li ñoä x = 1cm. Baøi 2  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 12 Yeâu caàu hoïc sinh tính cô naêng cuûa vaät dao ñoäng. Tính cô naêng cuûa vaät dao ñoäng. Yeâu caàu hoïc sinh tính vaän toác cöïc ñaïi. Tính vaän toác cöïc ñaïi. 1. W = 1 1 kA2 = 20.0,032 = 9.10-3 (J) 2 2 vmax = 2W 2.9.10  3  = 0,19 (m/s) m 0,5 1 2 1 kx = 20.0,022 = 4.10-3 (J) 2 2 Wñ = W – Wt = 9.10-3 – 4.10-3 = 5.10-3 (J) 2Wd 2.5.10  3  b) v =  = 0,14 m 0,5 2. a) Wt = Yeâu caàu hoïc sinh tính theá Tính theá naêng vaø ñoäng naêng naêng vaø ñoäng naêng taïi vò trí taïi vò trí coù li ñoä x = 2cm. coù li ñoä x = 2cm. (m/s) Yeâu caàu hoïc sinh tính vaän toác Tính vaän toác cuûa vaät taïi vò trí 1 1 cuûa vaät taïi vò trí coù li ñoä x = coù li ñoä x = 2cm. 3. Wñ = mv2 = 0,5.0,12 = 2,5.10-3 (J) 2 2 2cm. Wt = W – Wñ = 9.10-3 – 2,5.10-3 = 6,5.10-3 (J) Yeâu caàu hoïc sinh tính ñoäng Tính ñoäng naêng, theá naêng vaø 2Wt 2.6,5.10  3 naêng, theá naêng vaø xaùc ñònh vò xaùc ñònh vò trí cuûa vaät khi noù coù x=  k 20 trí cuûa vaät khi noù coù vaän toác v vaän toác v = 0,1m/s. -2 =  2,5.10 (m) =  2,5 (cm) = 0,1m/s. Hoaït ñoäng 7 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Cho hoïc sinh toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc. Toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc trong baøi. Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø giaûi caùc baøi taäp töø 8 ñeán 11 Ghi caùc caâu hoûi vaø baøi taäp veà nhaø. trang 36 saùch TCNC. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 13 Tieát 11 - 12. OÂN TAÄP VEÀ CON LAÉC ÑÔN. CON LAÉC VAÄT LÍ Tieát 1 Hoaït ñoäng 1 (5 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ : Neâu caáu taïo cuûa con laéc ñôn. Hoaït ñoäng 2 (15 phuùt) : Tìm hieåu phöông trình dao ñoäng ñieàu hoøa cuûa con laéc ñôn. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn I. Lyù thuyeát 1. Phöông trình dao ñoäng ñieàu hoøa cuûa con Veõ hình 2.13. laéc ñôn a) Vò trí caân baèng Yeâu caàu hoïc sinh xaùc Vò trí caân baèng cuûa con laéc ñôn laø vò trí maø Xem hình veõ, xaùc ñònh vò trí ñònh vò trí caân baèng. daây treo thaúng ñöùng, vaät naëng ôû vò trí O thaáp caân baèng cuûa con laéc ñôn. Veõ hình 2.14. nhaát. Giôùi thieäu li b) Li ñoä goùc vaø li ñoä cong ñoä goùc, li ñoä Ñeå xaùc ñònh vò trí con laéc ñôn, ngöôøi ta Xem hình veõ, ghin nhaän khaùi cong. duøng li ñoä goùc  vaø li ñoä cong s. nieäm li ñoä goùc, li ñoä cong. Giôùi thieäu c) Phöông trình dao ñoäng ñieàu hoøa cuûa con phöông trình Ghi nhaän phöông trình dao laéc ñôn khi bieân ñoä goùc nhoû dao ñoäng ñieàu  = 0cos(t + ) hay S = S0cos(t + ) ñoäng ñieàu hoøa cuûa con laéc ñôn. hoøa cuûa con laéc ñôn. g Trong ñoù  = vaø s = l. ( tính ra rad) l Hoaït ñoäng 3 (15 phuùt) : Tìm hieåu löïc gaây ra dao ñoäng ñieàu hoøa cuûa con laéc ñôn. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn 2. Löïc gaây ra dao ñoäng ñieàu hoøa cuûa con laéc ñôn Xem hình veõ. Khi con laéc coù li ñoä goùc . Ta phaân tích troïng Veõ hình 2.15.   Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh Xaùc ñònh caùc löïc taùc duïng leân löïc  thaønh hai thaønh phaàn P vaø Pn P t vaät. caùc löïc taùc duïng leân vaät.    Hôïp löïc T + Pn laø löïc höôùng taâm giöõ cho Yeâu caàu hoïc sinh phaân tích Phaân tích troïng löïc P thaønh troïng löïc vaät chuyeån ñoäng treân cung troøn. hai thaønh phaàn.   Löïc thaønh phaàn tieáp tuyeán Pt luoân höôùng veà P thaønh Ghi nhaän löïc höôùng taâm. hai thaønh vò trí caân baèng laøm cho vaät dao ñoäng quanh vò phaàn. trí caân baèng. Giôùi thieäu Ta coù: Pt = - mgsin löïc höôùng Neáu goùc  nhoû sao cho sin   (rad) thì: taâm. mg Pt = - mg hay Pt = s. Ghi nhaän löïc keùo veà. Daãn daét l  ñeå ñöa ra Pt laø löïc keùo veà trong dñ cuûa con laéc ñôn. bieåu thöùc cuûa löïc keùo veà. Hoaït ñoäng 4 (10 phuùt) : Tìm hieåu naêng löôïng cuûa con laéc ñôn. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn 3. Naêng löôïng cuûa con laéc ñôn Yeâu caàu hoïc sinh choïn moác Choïn moác theá naêng vaø vieát Choïn moác theá naêng ôû VTCB thì theá naêng theá naêng vaø vieát bieåu thöùc bieåu thöùc tính theá naêng cuûa cuûa con laéc ñôn ôû li ñoä goùc  (  900) laø: tính theá naêng cuûa con laéc ñôn con laéc ñôn. Wt = mlg(1 - cos) Cô naêng cuûa con laéc laø: 1 Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu Vieát bieåu thöùc tính cô naêng W = Wñ + Wt = mv2 + mlg(1 - cos) thöùc tính cô naêng cuûa con laéc cuûa con laéc ñôn. 2 ñôn. Neáu boû qua ma saùt vaø söùc caûn khoâng khí thì Giôùi thieäu söï baûo toaøn cô Neâu giaù trò caùc ñaïi cuûa theá cô naêng cuûa con laéc ñôn ñöôïc baûo toaøn: 1 naêng vaø ñoäng naêng cuûa con naêng cuûa con laéc ñôn. W= mv2 + mlg(1 - cos) = haèng soá laéc ñôn khi noù dao ñoäng. 2  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 14 Tieát 2 Hoaït ñoäng 5 (20 phuùt) : Tìm hieåu con laéc vaät lí. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Veõ hình 2.16. Yeâu caàu hoïc sinh moâ taû con laéc vaät lí. Yeâu caàu h/s xaùc ñònh vò trí caân baèng. Xem hình veõ. Moâ taû caáu taïo cuûa con laéc vaät lí. Xaùc ñònh vò trí caân baèng cuûa con laéc vaät lí. Giôùi thieäu chu kì dao ñoäng Ghi nhaän chu kì dao ñoäng cuûa con laéc vaät lí. cuûa con laéc vaät lí. Noäi dung cô baûn 4. Con laéc vaät lí a) Theá naøo laø con laéc vaät lí? Con laéc vaät lí goàm moät vaät raén quay ñöôïc xung quanh moät truïc coá ñònh O naèm ngang khoâng ñi qua troïng taâm G cuûa vaät. Keùo nheï con laéc cho leäch khoûi vò trí caân baèng roài thaû ra thì con laéc dao ñoäng xung quanh vò trí caân baèng trong maët phaúng thaûng ñöùng ñi qua ñieåm treo O. b) Chu kì dao ñoäng Khi dao ñoäng nhoû, sin   (rad), con laéc vaät lí dao ñoäng ñieàu hoøa vôùi chu kì: T = 2 Giôùi thieäu caùc öùng duïng cuûa Ghi nhaän caùc öùng duïng cuûa con laéc vaät lí. con laéc vaät lí. I mgd Trong ñoù I laø momen quaùn tính cuûa vaät ñoái vôùi truïc quay, d laø khoaûng caùch töø troïng taâm cuûa vaät ñeán truïc quay. c) ÖÙng duïng + Ño gia toác rôi töï do nhôø söû duïng con laéc vaät lí. + Con laéc vaät lí ñöôïc söû duïng trong ñoàng hoà quaû laéc. Hoaït ñoäng 6 (20 phuùt) : Giaûi baøi taäp ví duï. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn II. Baøi taäp ví duï 1. a) Choïn moác theá naêng ôû vò trí caân baèng. Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu Vieát bieåu thöùc ñònh luaät baûo Theo ñònh luaät baûo toaøn cô naêng ta coù: 1 thöùc ñònh luaät baûo toaøn cô toaøn cô naêng cho con laéc. 2 W = mv max = mgl(1 - cos0) naêng cho con laéc. 2 Yeâu caàu hoïc sinh suy ra vaø Suy ra vaø thay soá ñeå tính vaän => vmax = 2 gl (1  cos  0 thay soá ñeå tính vaän toác cuûa toác cuûa vaät ôû vò trí caân baèng 3 = 2.9,8.1(1  ) = 2,63 (m/s) (vmax). vaät ôû vò trí caân baèng (vmax). 2 Yeâu caàu hoïc sinh tính löïc caêng cuûa daây ôû vò trí caân baèng. Tính löïc caêng cuûa daây ôû vò trí caân baèng. mv 2 T – mg = l => T = mg + mv 2 l = 0,05.9,8 + 0,05.2,63 2 1 = 0,62 (N) b) Taïi vò trí coù li ñoä goùc  ta coù: Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu Vieát bieåu thöùc ñònh luaät baûo 1 thöùc ñònh luaät baûo toaøn cô toaøn cô naêng cho con laéc. mgl(1 - cos0) = mv2 + mgl(1 - cos) naêng cho con laéc. 2 Yeâu caàu hoïc sinh suy ra vaø Suy ra vaø thay soá ñeå tính vaän 1 2 thay soá ñeå tính vaän toác cuûa toác cuûa vaät ôû vò trí coù li ñoä goùc => 2 mv = mgl(cos - cos0) . vaät ôû vò trí coù li ñoä goùc . => v = 2 gl (cos   cos  0 = 2.9,8.1(0,985  0,866) = 1,5 Yeâu caàu hoïc sinh tính löïc Tính löïc caêng cuûa daây ôû vò trí (m/s) caêng cuûa daây ôû vò trí li ñoä goùc li ñoä goùc . mv 2 0,05.1,5 2 T = mg + = 0,05.9,8 + . l 1 = 0,6 (N)  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 15 Yeâu caàu hoïc sinh tính chu kì dao ñoäng cuûa con laéc. Tính chu kì dao ñoäng cuûa con laéc. Hoaït ñoäng 7 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Cho hoïc sinh toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc. Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø giaûi caùc baøi taäp trang 41, 42 saùch TCNC. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY 2. T = 2 l = 2.3,14 g 1 = 2 (s) 9,8 Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc trong baøi. Ghi caùc caâu hoûi vaø baøi taäp veà nhaø. Chuû ñeà 3 : SOÙNG CÔ (4 tieát) Tieát 13 - 14 PHÖÔNG TRÌNH SOÙNG. SOÙNG DÖØNG Tieát 1. Hoaït ñoäng 1 (5 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ: Neâu ñònh nghóa soùng cô vaø caùc khaùi nieäm soùng ngang, soùng doïc. Hoaït ñoäng 2 (15 phuùt) : Tìm hieåu phöông trình soùng. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn I. Lyù thuyeát 1. Phöông trình soùng Giaû söû phaùt soùng naèm taïi O. Phöông trình Daãn daét ñeå ñöa ra phöông dao ñoäng cuûa nguoàn laø: uO = Acost. trình soùng taïi ñieåm M. Yeâu caàu hoïc sinh neâu bieåu Neâu bieåu thöùc lieân heä giöõa , Neáu soùng khoâng bò taét daàn thì phöông trình thöùc lieân heä giöõa , T, vaø . T, vaø . soùng taïi ñieåm M treân phöông Ox, caùch O moät 2x Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh Xaùc ñònh thôøi gian soùng truyeàn ñoaïn OM = x laø: uM = Acos(t ).  thôøi gian soùng truyeàn töø O töø O ñeán M. 2 ñeán M. Ghi nhaän phöông trình dao Vôùi  = vT = v. .  ñoäng taïi M. Phöông trình soùng coù tính chaát tuaàn hoaøn theo thôøi gian vôùi chu kì T. Laäp luaän ñeå thaáy ñöôïc Ghi nhaän chu kì tuaàn hoaøn Phöông trình soùng coù tính chaát tuaàn hoaøn phöông trình soùng coù tính chaát theo thôøi gian cuûa soùng. trong khoâng gian vôùi chu kì . tuaàn hoaøn theo thôøi gian vaø Ghi nhaän chu kì tuaàn hoaøn Nhö vaät soùng laø moät quaù trình tuaàn hoaøn khoâng gian. theo khoâng gian cuûa soùng. theo thôøi gian vaø trong khoâng gian. Hoaït ñoäng 3 (25 phuùt) : Tìm hieåu soùng döøng. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn 2. Soùng döøng Nhaéc laïi ñònh nghóa soùng * Soùng döøng laø moät heä thoáng nuùt vaø buïng coá Yeâu caàu hoïc sinh nhaéc laïi döøng. ñònh nghóa soùng döøng. ñònh trong khoâng gian. Soùng döøng xuaát hieän do söï giao thoa giöõa soùng tôùi vaø soùng phaûn xaï treân vaät caûn. Yeâu caàu hoïc sinh nhaéc laïi Nhaéc laïi ñaëc ñieåm cuûa soùng * Khi phaûn xaï treân caùc vaät caûn coá ñònh thì ñaëc ñieåm cuûa soùng phaûn xaï phaûn xaï treân vaät caûn töï do vaø soùng phaûn xaï ngöôïc pha vôùi soùng tôùi ngaây taïi treân vaät caûn töï do vaø treân vaät treân vaät caûn coá ñònh. ñieåm tôùi. Khi phaûn xaï treân vaät caûn töï do thì caûn coá ñònh. soùng phaûn xaï cuøng pha vôùi soùng tôùi taïi ñieåm tôùi. * Vò trí cuûa buïng soùng vaø nuùt soùng: Giôùi thieäu vò trí cuûa buïng Ghi nhaän vò trí cuûa buïng soùng + Buïng soùng öùng vôùi nhöõng ñieåm dao ñoäng soùng vaø nuùt soùng khi coù soùng vaø nuùt soùng khi coù soùng döøng vôùi bieân ñoä cöïc ñaïi naèm caùch ñaàu coá ñònh  döøng treân daây vôùi hai ñaàu coá treân daây vôùi hai ñaàu coá ñònh. nhöõng khoaûng baèng soá nguyeân leû laàn . 4 ñònh. Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø ñoïc Veà nhaø ñoïc sgk ñeå hieåu ñöôïc + Nuùt soùng öùng vôùi nhöõng ñieåm dao ñoäng vôùi sgk ñeå hieåu ñöôïc caùch tìm vò caùch tìm vò trí buïng soùng vaø nuùt bieân ñoä cöïc tieåu naèm caùch ñaàu coá ñònh  soùng. trí buïng soùng vaø nuùt soùng. nhöõng khoaûng baèng soá nguyeân laàn . 2 Giôùi thieäu vò trí cuûa buïng Ghi nhaän vò trí cuûa buïng soùng + Neáu sôïi daây coù moät ñaàu coá ñònh vaø moät soùng vaø nuùt soùng khi coù soùng vaø nuùt soùng khi coù soùng döøng ñaàu töï do thì:  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 16 döøng treân daây vôùi moät ñaàu coá ñònh vaø moät ñaàu töï do. treân daây vôùi moät ñaàu coá ñònh vaø moät ñaàu töï do. Caùc buïng soùng naèm caùch ñaàu töï do nhöõng khoaûng: d’ = k  . 2 Caùc nuùt soùng naèm caùch ñaàu töï do nhöõng khoaûng: d’ = (2k + 1)  . 4 * Ñieàu kieän ñeå coù soùng döøng treân sôïi daây: Yeâu caàu hoïc sinh neâu ñieàu Neâu ñieàu kieän ñeå coù soùng kieän ñeå coù soùng döøng khi : döøng khi : Treân daây coù hai ñaàu coá ñònh. Treân daây coù hai ñaàu coá ñònh. Treân daây coù moät ñaàu coá ñònh Treân daây coù moät ñaàu coá ñònh, vaø moät ñaàu töï do. moät ñaàu töï do. Tieát 2. Hoaït ñoäng 4 (20 phuùt) : Giaûi baøi taäp ví duï. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Yeâu caàu hoïc sinh giaûi thích hieän töôïng. Höôùng daãn hoïc sinh tìm böôùc soùng vaø vaän toác truyeàn soùng. Giaûi thích hieän töôïng. Tìm böôùc soùng vaø vaän toác truyeàn soùng. + Hai ñaàu coá ñònh: l = k  . 2 + Moät ñaàu coá ñònh, moät ñaàu töï do: l = (2k = 1)  4 . Noäi dung cô baûn II. Baøi taäp ví duï a) Soùng do aâm thoa taïo ra truyeàn vaøo trong oáng, gaëp pit- toâng laø vaät caûn coá ñònh seõ phaûn xaï trôû laïi. Neáu soùng tôùi giao thoa vôùi nhau taïo ra soùng döøng maø ngay taïi mieäng oáng coù moät cöïc ñaïi thì aâm nghe roû nhaát, ngöôïc laïi neáu ôû mieäng oáng coù cöïc tieåu thì haàu nhö khoâng nghe ñöôïc aâm. b) Ta coù: l = lk+1 – lk =  2 =>  = 2l = 2. 0,38 = 0,76 (m). v = f = 0,76.440 = 334,4 (m/s). c) Neáu dòch chuyeån pit-toâng theâm moät ñoaïn  0.76 Tìm khoaûng caùch caàn dòch Höôùng daãn hoïc sinh tìm l’ = = = 0,19 (m) thì ôû mieäng khoaûng caùch caàn dòch chuyeån chuyeån ñeå khoâng coøn nghe 4 4 thaáy aâm. ñeå khoâng coøn nghe thaáy aâm. oáng coù moät nuùt soùng vaø seõ khoâng nghe thaáy aâm. Hoaït ñoäng 5 (20 phuùt) : Giaûi caùc caâu hoûi traéc nghieäm. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn C Giaûi thích löïa choïn. Caâu 1 trang 53: C Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn D. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 2 trang 53: D Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn C. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 3 trang 54: C Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn A. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 4 trang 54: A Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn D. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 5 trang 54: D Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn C. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 6 trang 54: C Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn B. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 7 trang 54: B Hoaït ñoäng 6 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Cho hoïc sinh toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc. Toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc trong baøi. Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø giaûi baøi taäp 8 trang 54 saùch Ghi caùc caâu hoûi vaø baøi taäp veà nhaø. TCNC. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 17 Tieát 15 - 16. HIEÄU ÖÙNG ÑOÁP-PLE (DOPPLER) Tieát 1 Hoaït ñoäng 1 (5 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ : Neâu caùc ñaëc tröng sinh lí cuûa aâm vaø cho bieát ñoä cao cuûa aâm gaén lieàn vôùi ñaëc tröng vaät lí naøo cuûa aâm. Töø keát quaû kieåm tra baøi cuõ, g/v ñaët vaán ñeà nhö trong baøi. Hoaït ñoäng 2 (10 phuùt) : tìm hieåu ñònh nghóa hieäu öùng Ñoáp-ple. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn I. Lyù thuyeát 1. Ñònh nghóa Hieän töôïng taàn soá cuûa aâm maø maùy thu nhaän Giôùi thieäu hieäu öùng Ñoáp-ple Ghi nhaän khaùi nieäm. ñöôïc khaùc vôùi taàn soá cuûa aâm maø nguoàn aâm trong soùng cô. phaùt ra khi coù söï chuyeån ñoäng töông ñoái giöõa nguoàn aâm vaø maùy thu goïi laø hieäu öùng Ñoápple trong soùng cô. Hoaït ñoäng 3 (15 phuùt) : Tìm hieåu hieäu öùng Ñoáp-ple trong tröôøng hôïp nguoàn vaø maùy thu laïi gaàn nhau. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn 2. Hieäu öùng Ñoáp-ple trong tröôøng hôïp nguoàn vaø maùy thu laïi gaàn nhau Khi nguoàn aâm vaø maùy thu laïi gaàn nhau vôùi Daãn daét ñeå ñöa ra bieåu thöùc Ghi nhaän bieåu thöùc tính taàn soá tính taàn soá aâm maø maùy thu aâm maø maùy thu nhaän ñöôïc khi vaän toác töông ñoái vM thì taàn soá f’ cuûa aâm maø nhaän ñöôïc khi nguoàn vaø maùy nguoàn vaø maùy thu chuyeån ñoäng maùy thu nhaän ñöôïc seõ lôùn hôn taàn soá f cuûa aâm do nguoàn phaùt ra. thu chuyeån ñoäng laïi gaàn nhau. laïi gaàn nhau. vM ) ; vM > 0. v f’ = f(1 + Hoaït ñoäng 4 (15 phuùt) : Tìm hieåu hieäu öùng Ñoáp-ple trong tröôøng hôïp nguoàn vaø maùy thu ra xa nhau. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn 3. Hieäu öùng Ñoáp-ple trong tröôøng hôïp nguoàn vaø maùy thu ra xa nhau Khi nguoàn aâm vaø maùy thu chuyeån ñoäng ra Daãn daét ñeå ñöa ra bieåu thöùc Ghi nhaän bieåu thöùc tính taàn soá tính taàn soá aâm maø maùy thu aâm maø maùy thu nhaän ñöôïc khi xa nhau vôùi vaän toác töông ñoái v’ M thì taàn soá nhaän ñöôïc khi nguoàn vaø maùy nguoàn vaø maùy thu chuyeån ñoäng f’ cuûa aâm maø maùy thu nhaän ñöôïc seõ nhoû hôn ra xa nhau. taàn soá f cuûa aâm do nguoàn phaùt ra. thu chuyeån ñoäng ra xa nhau. f’ = f(1 - v' M ) ; v’M > 0. v Yeâu caàu hoïc sinh goäp thaønh Goäp thaønh coâng thöùc toång quaùt Ta coù theå goäp thaønh coâng thöùc chung cho caû coâng thöùc toång quaùt cho caû cho caû hai tröôøng hôïp. hai tröôøng hôïp: hai tröôøng hôïp. v f’ = f(1 + M ) v Ñöa ra ví duï cho hoïc sinh aùp Tính taàn soá aâm trong caùc ví duï duïng ñeå quen vôùi qui öôùc daáu. maø thaày coâ ñöa ra. Tieát 2 Hoaït ñoäng 5 (30 phuùt) : Giaûi baøi taäp ví duï. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Yeâu caàu hoïc sinh tính taàn soá cuûa aâm khi oâtoâ chaïy laïi gaàn. Tính taàn soá cuûa aâm khi oâtoâ chaïy laïi gaàn. Yeâu caàu hoïc sinh tính taàn soá cuûa aâm khi oâtoâ chaïy ra xa. Tính taàn soá cuûa aâm khi oâtoâ chaïy ra xa. Vôùi qui öôùc: vM > 0 khi nguoàn vaø maùy thu laïi gaàn nhau; vM < 0 khi nguoàn vaø maùy thu ra xa nhau. Noäi dung cô baûn II. Baøi taäp ví duï Baøi taäp ví duï sgk a) Khi oâtoâ chaïy laïi gaàn f’ = f(1 + vM 10 ) = 800(1 + ) = 824 340 v (Hz) b) Khi oâtoâ chaïy ra xa f’ = f(1 - vM 10 ) = 800(1 ) = 777 (Hz) 340 v  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 18 Yeâu caàu hoïc sinh tính taàn soá cuûa tín hieäu phaûn hoài. Yeâu caàu hoïc sinh tính taàn soá cuûa tieáng coøi maø ngöôøi ñöùng beân leà ñöôøng nghe thaáy. Yeâu caàu hoïc sinh tính taàn soá cuûa tieáng coøi maø ngöôøi ngoài trong xe M1 nghe thaáy. Tính taàn soá cuûa tín hieäu phaûn hoài. c) Taàn soá cuûa tín hieäu phaûn hoài 2v M 2.10 f’= f(1+ ) = 1000(1+ ) = 1058 340 v (Hz) Tính taàn soá cuûa tieáng coøi maø Baøi 6 trang 60 ngöôøi ñöùng beân leà ñöôøng nghe a) Taàn soá tieáng coøi maø ngöôøi beân ñöôøng thaáy. nghe thaáy: v2 15 Tính taàn soá cuûa tieáng coøi maø f’ = f(1 + v ) = 800(1 + 330 ) = 836 (Hz) ngöôøi ngoài trong xe M1 nghe b) Taàn soá tieáng coøi maø ngöôøi ngoài trong xe thaáy. M1 nghe thaáy: f’ = f(1 + v 2  v1 ) v = 800(1 + 15  10 ) = 812 (Hz) 330 Hoaït ñoäng 6 (10 phuùt) : Giaûi caùc caâu hoûi traéc nghieäm. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn C Giaûi thích löïa choïn. Caâu 1 trang 59: C Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn D. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 2 trang 59: D Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn D. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 3 trang 59: D Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn A. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 4 trang 59: A Hoaït ñoäng 7 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Cho hoïc sinh toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc. Toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc trong baøi. Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø giaûi caùc baøi taäp 5, 7, 8 trang Ghi caùc caâu hoûi vaø baøi taäp veà nhaø. 60 saùch TCNC. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 19 Chuû ñeà 4 : DOØNG ÑIEÄN XOAY CHIEÀU (6 tieát) Tieát 17 - 18. MOÄT SOÁ BAØI TAÄP VEÀ MAÏCH ÑIEÄN XOAY CHIEÀU Tieát 1 Hoaït ñoäng 1 (10 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ: Nhaéc laïi phöông phaùp duøng giaõn ñoà veùc tô ñeå toång hôïp hai dao ñoäng ñieàu hoøa cuøng phöông cuøng taàn soá. Hoaït ñoäng 2 (20 phuùt) : Tìm hieåu phöông phaùp giaõn ñoà veùc tô. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn I. Lyù thuyeát Giôùi thieäu caùch bieåu dieãn caùc 1. Phöông phaùp giaõn ñoà veùc tô ñaïi löôïng ñieän xoay chieàu töùc Ghi nhaän caùch bieåu dieãn caùc + Moãi ñaïi löôïng ñieän xoay chieàu töùc thôøi nhö ñaïi löôïng ñieän xoay chieàu töùc cöôøng ñoä doøng ñieän i, ñieän aùp u, … ñöôïc bieåu thôøi baèng veùc tô quay. thôøi baèng veùc tô quay. dieãn baèng moät veùc tô quay. + Caùc veùc tô quay ñöôïc veõ treân cuøng moät giaõn ñoà, sau khi ñaõ choïn moät truïc goác  thích hôïp. Neáu maïch ñieän goàm caùc phaàn töû maéc noái tieáp Ghi nhaä n caù c h veõ giaõ n ñoà Veõ giaõn ñoà veùc tô cho ñoaïn thì choïn truïc goác  truøng vôùi veùc tô bieåu dieãn maïch goàm R, L, C maéc noái veùc tô bieåu dieãn caùc ñaïi löôïng cöôøng ñoä doøng ñieän  , coøn caùc veùc tô ñieän aùp I ñieän xoay chieàu töùc thôøi theo tieáp theo qui taéc ña giaùc: thì ñöôïc coäng laïi: qui taéc ña giaùc.     U = U1 + U 2 + … + U n Coù theå veõ veùc tô toång baèng caùch aùp duïng lieân tieáp qui taéc hình bình haønh, nhöng neân söû duïng caùch veõ thaønh hình ña giaùc thì thuaän lôïi hôn. Neáu giaõn ñoà veùc tô coù daïng hình hoïc ñaëc bieät, ta coù theå döïa vaøo nhöõng coâng thöùc hình hoïc ñeå giaûi baøi taäp moät caùch ngaén goïn. Hoaït ñoäng 3 (15 phuùt) : Tìm hieåu caùc maïch ñieän ñôn giaõn. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Yeâu caàu hoïc sinh nhaéc laïi moái lieân heä giöõa u vaø i treân ñoaïn maïch chæ coù R. Yeâu caàu hoïc sinh nhaéc laïi moái lieân heä giöõa u vaø i treân ñoaïn maïch chæ coù L. Yeâu caàu hoïc sinh nhaéc laïi moái lieân heä giöõa u vaø i treân ñoaïn maïch chæ coù C. Yeâu caàu hoïc sinh nhaéc laïi moái lieân heä giöõa u vaø i treân ñoaïn maïch coù R, L vaø C maéc noái tieáp. Noäi dung cô baûn 2. Caùc maïch ñieän ñôn giaõn Nhaéc laïi moái lieân heä giöõa u vaø + Maïch thuaàn ñieän trôû: u cuøng pha vôùi i: i treân ñoaïn maïch chæ coù R. U = IR + Maïch chæ coù cuoän caûm thuaàn: u sôùm pha Nhaéc laïi moái lieân heä giöõa u vaø  so vôùi i: U = I.ZL ; vôùi ZL = L. i treân ñoaïn maïch chæ coù L. 2 + Maïch chæ coù tuï ñieän: u treå pha Nhaéc laïi moái lieân heä giöõa u vaø i treân ñoaïn maïch chæ coù C. Veõ giaõn ñoà veùc tô. Döïa vaø giaõn ñoà veùc tô tính UL vaø UR. 2 1 C so vôùi i: . + Maïch coù R, L, C maéc noái tieáp: u leäch pha  so vôùi i: U = IZ . Trong ñoù: Nhaéc laïi moái lieân heä giöõa u vaø Z= i treân ñoaïn maïch coù R, L vaø C maéc noái tieáp. Tieát 2 Hoaït ñoäng 4 (25 phuùt) : Giaûi baøi taäp ví duï. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Höôùng daãn hoïc sinh veõ giaõn ñoà veùc tô cho ñoaïn maïch AB U = I.ZC ; vôùi ZC =  R 2  ( Z L  Z C ) 2 ; tan = Z L  ZC R Noäi dung cô baûn II. Baøi taäp ví duï Baøi 1 Ta coù: UAB = UAD. Giaõn ñoà coù daïng laø moät tam giaùc caân coù ñaùy laø U C, ñöôøng cao laø UR. Döïa vaøo giaõn ñoà veùc tô ta coù: UL = U C 60  = 30 (V). 2 2 2  U L2  50 2  30 2 = 40 (V) UR = U AD  Giaùo aùn töï choïn lyù 12 – CÑNC  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 20 Höôùng daãn hoïc sinh veõ giaõn ñoà veùc tô cho ñoaïn maïch. Veõ giaõn ñoà veùc tô. Döïa vaø giaõn ñoà veùc tô tính UR vaø UC. Baøi 2 Giaõn ñoà coù daïng laø moät tam giaùc vuoâng taïi 2 2 2 A (vì U DB = U AB + U AD ), coù ñaùy laø UL, ñöôøng cao laø UR, do ñoù ta coù: UAB.UAD = UR.UL U ABU AD 40.30 => UR = = = 24 (V) UL 50 UC = 2 U AD  U R2  30 2  24 2 = 18 (V) Hoaït ñoäng 5 (15 phuùt) : Giaûi caùc caâu hoûi traéc nghieäm. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn A. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 1 trang 67: A Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn B. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 2 trang 67: B Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn B. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 3 trang 68: B Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn A. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 4 trang 68: A Yeâu caàu hs giaûi thích taïi sao choïn A. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 4 trang 68: A Hoaït ñoäng 6 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Cho hoïc sinh toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc. Toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc trong baøi. Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø giaûi caùc baøi taäp 6, 7, 8 trang Ghi caùc caâu hoûi vaø baøi taäp veà nhaø. 68 saùch TCNC. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY